АЛТМЫШЫНЧЫ ЕЛЛАР— ЯҢА СУЛЫШ

(Яшь. чек даф тор. юрешюи )
Яшь каләмдәшләргә ачык хат
Олы юлдан килгән кәрваннарның һаваларга оча шул тушны
Халык җырыннан
Йөгәнен-эшл ияләрен асылташ бел он чигеп,
Табырдан ак толпарларның сөлектәйләрен җигеп.
Фаэтонның знннәтлесенә утыртып һәр зур җанны Анда Колгали, Мөхәммәдьяр, Пчони во Мәрҗанн,
Тукай, Әмирхан, Галимҗан, Тинчурин, Җәлил, Такташ,
Кариен, Яруллнннар бар, Габоши, Җиһан, Сәйдәш Кузлага узыгыз, яшьләр! Яндырып күзләр явын.
Биетеп дилбегәләрдә өр-яңа хисле давыл.
Әйдәгез, гизик дөньяны, бассын атлар тын та тып.
Күкрән күк, җир убылса да, булмас безне туктатып... Җиләбез! Дәһшәтле гамьне, саф аһәңне җыр итен Кушабыз, әй, кыйтгаларның алтысын да бер итен!..
Чү, җнһан! Аһ, кем сихерли? Салихтыр, Сәйдәштер бу!
Гөл биреп, төнне тилерткән таңнарга адаштыр бу!
Җиләбез! Җилләр сы.ныра! Баса аглар тып та гын.
Халыклар чыккан юлларга сәламлиләр шаккатып.
Сәламли Пушкин, Петефи, Гете, Толстой, Миңкеннч!
Әйтәләр: "Болар азатлык алган үзебезнең татар ич!"
...Хыял димә- кон зары бу! Фикер угың алга ат!
Тор, кагын, җилкен, н. рух, дер селкет татарны, уйлат!
Айдар ХӘЛИМ (1942) шагыйрь, промнк. публицист, күпсанлы китаплар ( Милли шпгырьлор". "Минем түгорәк ннәнем". “Татар вакыты" һ. б.) ангоры Г Исхакый премиясе ллу/шагы Чаллыда яши
Ничә гасыр исне җуеп, тыныч актык, сал кебек. Пегаслар да талчыктылар, ашын торгач талчыбык. Үзебезне таныек, дуслар, тамырыбыз—нык, көчле без! Бернинди яшеннәр алмас чикләвектәй төшле без! Шагыйрьләргә хас эшмени өстән йөзеп саклану?
Юкка мактану, туктаусыз “Тукай бар” дип аклану? Җырчылар—аз, шигырьче күп, ишегендә тотка юк,
Их, дусларым, тарих катгый, тоткасызга үпкә юк... Снзәмсез, яшәрә фикер?! Тумый калмас яңа дастан! Халык даһилыгын дастан данлар әле яңабаштан!
Алга, достойный егетләр! Җыр языек киң карап.
Чын иҗат—тик зур корәштә, зур матурлык—зур тараф...
1967
Юк, онытмам төнге казарманы— Яшькелт нурлар оеган ишектә... Чолгауларын чалма итеп урап,
Тревога көтә итекләр...
1961
Идел үрендә
Иртәсен дә, кичен дә Тынгы белми.
Нәрсә, дуслар, чыкмый күңелдән? Бәлки, рифма,
Зәңгәр җилкән киереп,
Кулын болгар миңа Иделдән, Төшим әле...
Йолдызларны көндез күзләмә, Бөдрә таллар үсми чагылда— Эзләмә.
Ширбәтле тел яхшы—табында. Җырның үз теле бар давылда.
Очкын чәчри итек табаныннан. Дәртле солдат юлда ял итә.
Үз иленә тугры булган егет Тик бер генә тапкыр ант итә.
Котыра давыл, ташкын шаша, шау-шу... Акчарлаклар поскан кыялар... ’
Диңгез миңа бер йотым су икән, Океаннарда булгач хыяллар...
Зәңгәрлектә кинәт эреде йолдыз... Җиргә кайта яшәр нурлары. Югалттыммы сине?
Әллә вакытлыча Оныттыңмы жирдә мин барын?
Мөңгерәмәче, егет!
Күзгә керә шундый хакыйкать: Безнең жырлар кайчак сыеклана Җырлаганда үзе табигать.
Бер ялгызым. Кемдер курай тарта. Җырлар... кырлар... кырлар... ...Нишләр идем сикәлтәсез булса Йоргән юллар?..
Ергалаган зур акланны сугыш... Төпләрендә кыргый гөлләрнең, Җиргә сеңгән мүкле автоматта Култамгасы канлы елларның...
Күзләр хушлашканда—сүзләр артык. Күзләр алар... күзләр алдашмас. Давылларда бер буразна ярын Тапкан дуслык мәңге адашмас.
1962
Акылдан шашкан диңгездә кнлэ ул нинди кораб? Шнгьрн ялкыннан да көчле
кайда бар нинди шәраб?
Төнге дустым, илһам кошым, кнлде-кунды киртәмә. Сайрасаң, сайра бүген, ди. очтым-киттем иртәгә!
Әнкәй мине алтын басу ларда Каеннарга асын тирбәткән. Шуңа мәллә каен саргайганда Моң агыла минем йөрәктән?
Тирәкләрдән мамык...
Каз өмәсе МӘЛЛӘ Самарада?
Сөзеп торам үткән халыкны:
Сыпыра һәркем тирәкләрдән очып Борынына кунган мамыкны...
1964
Берәү генә булыр Гомер
Җиз сакаллы оракул- Урта диңгез ярларына басып Кычкыргандыр.
Кычкыргандыр оракул, кычкыргандыр:
"Гасыр комын гасыр комы басса да,
Кай шагыйрьне яза-яза радикулит басса да,
Зевс безгә бүләк иткән тик бер гомер.
Җир йөзендә тик бер генә булыр Гомер".
Җыр кирәк, җыр!
Җиргә җыр кирәк!
Пыскымасын учак җил кирәк! Туксан яшьлек картны яшәртерлек Шигъри энҗе эзләп ян. йөрәк!
Кайнасын җыр тормыш күкрәгендә, Ялгыз торна җыры булмасын,
Илдә тусын, илгә хезмәт итсен. Таңнар кебек иркә суласын!
Диңгезләрдә—зәңгәр җилкәнем. Йөрәгемдә—туган илкәем.
Җырлыйсым килә, дусларым.
минем күптән язганым юк! Шигъриятнең кымызында тәннәремне язганым юк!
И Шакировка
Мендең дә син Урал тауларына.
Җыр җырладың басып ташына.
Таулар кайтавазы булыр идем Җырыңдагы моңлы тавышыңа...
Гомер борынгы грек шагыйре. 'Илиада' һәм "Одиссея” поэмаларының авторы Кайбер торки галимнәр анын исемен төрки "гомер"дән алынган дигән фикерне дә белдерәләр 2 Оракул - борынгы рим мифологиясендәге күрәзәче
Кырыкмыш күк чапма инде, гомер! Утларны без яңа кабыздык.
Күп шаярсаң,
Ялларыңнан каерып,
Кидерербез чылбыр-авызлык!
Билен бөгеп суны үпкән таллар Үлгән төнгә укый женаза.
Ә таң абзый,
Зәңгәр каләм белән.
Дим ярына яңа җыр яза...
Яшь көмешеңдә чагыла аргы урам.
Яшь сәйләнендә бөеклек Мин күрәм!
Сызлана, ыңгыраша, әй, кеше!
Акыл теше чыга ир балага—
Тормыш теше!
Чын ир булуның ләззәте җиңел килми. Кайбер кеше картайганчы Шуны белми.
1964
Каның синең балык каны кебек салкын. Бармы синдә яшьлек дәрте, ут һәм ялкын? Әйт. кызыкмы шулай яшәү дөньяда? Сындырмагач үз ишкәгең дәрьяда?
Яхшы шигырь канга сеңгән кымыз кебек. Начар шигырь теле сынган кубыз кебек.
Зәңгәр төннең җиз телендә Тальянымның бөтен моңын сыгар идем. Сусаганда, алларыңа, халкым,
Чишмә булып кайнап чыгар идем.
Ана корты һәлак булса Таркала күч.
Дуслык качса, дулый җирдә Кан-кара үч.
Поши булган урманнарда бүре йөрмәс. Сөю дөрләгән йөрәккә тузан кунмас.
Ил егете изгелеккә юлга чыкса,
Күңел кошы матурлыкны җырлан туймас.
Җырчы
" шагыйрьләргә канат куй!.."
Константин Библ
Кешелек тугайларыннан караңгылыкны куып,
Килә чал чәчле япь-яшь егет:
—Җирне яратыгыз!
—Җирне яратыгыз!
—Янып, илһамланып яратыгыз!
Килә ул—
Мәхәббәттә гомерлек Башкода,
Батырлыкта—үлемсез каһарман.
Җырлап килә
Ак күбеккә коена яңадан шомырт,
Кайта киткән өмет,
Дәрт-дәрман...
Томырылып, яңгыр явып узды. Сафландырып тынчу һаваны.
Шатланам мин—
Хәзер имәннәрнең Буйга үсә торган заманы...
1965
Үземә тәнкыйть
Үтәрмен урамнар буйлап, Үсеп җитсен сакал-мыек! Җырларым нәкъ каен суы, Үзе зәңгәр, үзе сыек...
Хатын-кызның бөеклеген мактап җырлыйм, Дөньяда иң гүзәл бизәкне алар чигә. Мәхәббәттә килбәтсез ирләрне күрсәм, Җаным читлеккә бикләнеп җәфа чигә.
Шаяру һәм чын катыш
Кайчан да булса өзелермен,
яшәү белән хушлашырмын дим,
Теге дөньяда тәү эш кылып,
Тукай белән очрашырмын дим.
1967
Сакларбыз!
Сатмадым һәм сатмам, әй туган тел! Ватмадым һәм ватмам, эй туган тел!
Бар караны таңга бирәм—пакьләрбез Үлемсез син, әй туган тел-сакларбыз!
Халык шагыйренә
Халкың сиңа фатихасын биргән Бар таушалган хисне яңарт дип. Әллә шуңа төнен реалист син, Таң сызылса- янар романтик.
Син төш күрдең.
Имеш, алар игезәк.
Кыз бала —сөрмәле зәңгәр күзле,
Ир бала—тугач та аллыңа менеп утырган
Тышка чыктым.
Табырдагы биям,
Күрэм,
Кемнәр монда чын-чынында “Миләлт!" лиен чиләнә? Күнләр аны бар дип белми. Мода өчен сөйлән.»
Ниндидер бер мәңгелек моң килә. Туасы моң нинди моң булыр?
Гүләп килгән җир тетрәве сыман Җырлый бүген шигьрн кылымдыр?!
Бала көткәндә
Ике колын китергән. Нинди байлык!..
Казанда
Моң