ТУГАН ЯК ҺӘМ ӘДИП КАДЕРЕ

Ул елларда безнен яклардагы сабан туе Шыя елгасы буендагы мәйданда ике авылга бер-уртак була торган иле •Безнен яклар»—дигәнем—Мамадыш районы- ның Тулбай һәм Дусай авыллары
Мин Аны—Шәйхи Маннурны—тәүге тапкыр әнә шул сабан туенда күреп ал- дым Әнисмнсн: «Язучы абысн әнә шул була инде, улым- -дигәне хәтерлә
Минем—җиде яшьлек ма- лайның—язучы дигән затны әле гомеремдә беренче мәр- тәбә генә күрүем иде. Шәйхи Маннур чак кына алга табан- рак бокрәя төшкән бик тә олпат гәүдәле, чал чәчле ба- бай булып күз алдында кал ган һәм бу бабайдан нинди дер үзенә күрә бер илаһи, әмма дә шул ук вакытта бик тә садә нур сирпелә сыман иде. Ул чагында әле мин язу- чы дигән затны бер дә аша- мый- зчми торган, безнен күк гади кешеләрдән бөтенләй
үзгә булган жан иясе итеп күз алдына китерә идем
Янә берничә елдан сон мин Шәйхи Маннурнын «Агымсуларга карап» дип аталган китабын укып чыктым һәм шаккаттым Теге чакта үз күзем белән күргән язучы бабай, бактын исә, нәкъ безнеңчә гап-гади авыл телендә я ы вә сөйләшә икән ләбаса! Мин дигән малай, түтәй, әтәй-әнәй. Олы жинги. Галиәтгәй Менә сина вәйт—безнен Дусай, күрше Тулбай. Шәмәк. Төкәнеш авыллары турында да язылган икән бит әле монда'
Әлеге китапны укып чыкканнан сон. язучы дигән бу илаһи жан иясе минем өчен үтә якын, үтә үз. хәтта әйтер идем ки—үземнен бабамдай тоела башлады Менә' бит ул нишләтә—гап-гади. әмма хис белән акыл бергә үрелеп барган саллы сүз вә жөмлөләрнсн куәте-кодрәте1
Мәктәбебездә исә безне Шәйхи Маннурнын зре хәрефләр белән язып куелган дүртьюллык шигыре каршы ала иде
Татарчаны да яхшы бс. г'
Рудчаны (к) яхшы бел'
Икесе до бетең өчен Иң киракп■. шппы пич'
Бәлки алс ул чагында ук әдип тптар телен рус теле белән бер дәрәҗәгә күтәрү очен киләчәктә хәл кадәри гамәли адымнар ясарга тырышачагыбызны чамалагандыр, шуна өметләнгәндер Һарх.глдә, илдәге татар баласы укыган барча мәктәпнен ин түренә я зып эләрдәй зирәк сүзләр бу
Инде янә берничә елдан соң безнен Олыяз—Тәканеш төбәгенә ел саен унби-шенче гыйнварда гөрксм-горксм язучылар кайта башлады Туган авылы Тутбаи зиратында җирләшән каләмдәшләре Шәйхи Маннурнын кабере алдында баш ияргә кайталар иде алар.
Татар әдәбиятының күренекле вәкиле Шәйхи Маннурның тууына 100 ел тулган бу коннәрдә Мамадыш төбәгенә янә язучылар кайтты. Инде ике дистә елдан артык биредә өнә шулай 15 гыйнварда олуг әдибебезнең туган көне тантаналы рәвештә билгеләп үтелә, үзе васыять иткәнчә, яшь язучыларга, югары хезмәт күрсәткечләренә ирешкән якташларына анын премиясе тапшырыла. Төрле елларда бу бүләккә лаек булган һәм бүгенге көндә әдәбиятыбызның әйдәп баручыларына әверелгән кайбер исемнәр: Зөлфәт. Марсель Галиев. Рашат Низамиев, Мөдәррис Вәлиев, Нәбирә Гыйматдинова, Газинур Морат. Рафис Корбан. Зиннур Хөснияр. Ләбиб Лерон. Алмаз Гыймадиев
Шәйхи Маннур—әдәби хезмәтләре өчен 1939 елда ук Хезмәт Кызыл Байрагы орденына—ул чагында илнең иң олы бүләгенә—лаек булган беренче татар шагыйре. Атаклы «Гайжан бабай» поэмасы, йөзләгән шигырьләре, лирик повестьлары. «Муса» романы белән халкыбыз күңелен яулаган әдип ул. Суз уңаеннан, «Муса» романының бер өлешен ул. туган авылы Тулбайга кайтып, шунда ай дәвамында яза.
Шәйхи Маннур—бар гомерен ижатка, әдәбиятка багышлаган шәхес. Һич тә гажәп түгел: туры һәм төртмә сүзле, уйлаганын ярып әйтә торган, бик тә принципиаль бу әдипне байтак кына яшь каләмдәшләре әле бүген дә үзләренә үрнәк вә остаз итеп саныйлар Әмма ни гажәп: шигърият сафлыгы сагында торган әдипнең менә бу сүзләре һәр заман өчен дә искермичә яңгырый икән ләбаса:
Сак булыгыз, гамьсез гулливерлар.
Лилипутлар килә шигырьгә'
Шәйхи Маннур—вафат булгач та жәсәден туган авылы зиратына күмәргә, каләм хакыннан җыелган бар акчасын яшь язучыларга премия итеп бирергә васыять кал- дырган. але исән чагында ук үз акчасына туган авылында китапханә төзеткән бе- ренче татар язучысы Мөгаен, әнә шул рәвешле ул туган төбәгенә башкалабызның игътибарын юнәлтергә тырышкандыр. Шөкер, зирәк әдип морадына ирешкән дә! Бит. уйлап баксаң, Казан—гаять зур эш-гамәлләргә сәләтле, кодрәтле урын. Мама- дыш төбәгендәге сонгы ике дистә елдагы унай үзгәрешләрдә, алгарышта Шәйхи Маннурның да өлеше бар. дип исәплим мин. Әйткәнемчә, инде чирек гасыр дәва- мында татар язучылары өлкән каләмдәшләренең истәлеген олылап анын туган ягына кайталар һәм шул дәвердә Мамадыш төбәге, аеруча Олыяз-Тәкәнеш яклары, күзгә
күренеп үзгәрде. Биредәге һәр авылга төзек, шәп юл- I лар илтә, газ-су кергән, һәр авылда кибет, мәктәп, ба- 1 лалар бакчасы, медпункт, I мәдәният йорты, мәчет бал- *
кып утыра Ин мөһиме— I ’
Шәйхи Маннурның олпат- лыгын гына түгел, ә бәлки аны хөрмәтләп кайткан язучыларны да таный-олы- лый белә торган житәк- челәр эшли биредә. Әдип I үзе тәрбияләгән җитәк- челәр! Шәйхи Маннурның
Тулбае да кергән 'Чулпан" колхозы белән байтак еллар Галимҗан ага Жиһаншин җитәкчелек итте Язучыларны олылый белү гадәте дә. минемчә, аннан башланды. «Аллага шөкер».-диик, хәзер бу гадәт чын мәгънәсендә күркәм традициягә әве- релде Галимҗан аганың шәкертләре Ривал ага Гыйззәтуллин, Фәрит Хисмәтовлар да күркәм гамәлләре белән халык хөрмәтен казандылар Сүз уңаеннан, төп әдәби журналыбыз «Казан утлары»н да бу як халкы һәрдаим яздырып ала. яратып укый.
Шәйхи Маннур—-якташлары печән Тәкәнеш сабан туенда
1969 ел.
Түбән \ шиы урта иәктмннең унынчы
сыйныф укучысы Зиннур Мансуров һәи шагыйрь Мәхмүт Хнсзен МаиаОыш шәһәре -Агымсу» әдәби иҗат
бер.ышмэсе 1965 ег
Мәгълүм булганча. Шәйхи Маннур үзе дә заманында безнен журналда (ул чагын- да—•Совет әдәбияты-) эшләгән
Янә шунысы куанычлы: заманында Мамадыш районын җитәкләгән, язучылар- нын җәмгыятьтәге урынын, сүз жегәрен таныган-хөрмәтләгән Фатыйх Сибагатул-
лин. Экзам Гобәйдуллиннар бүген республи- кабыз күләмендә абруй казанган шәхесләр '
Районнын хәзерге хакиме Рөстәм Кәлимул- 1 лин да алар чорында башланган күркәм га- мәлләрне уңышлы дәвам иттерә
Шәйхи Маннур Мамадыш районында I туып-үскән яшь каләмдәшләренә лә һәрдаим | игътибар юнәлтеп, хәерхаклы булып, ярдәм итеп яшәде Район гәитге каршындагы «Агым- су* әдәби ижат берләшмәсен дә әүвәл ул оеш- | тырып җибәрә Казаннан тәжрибәлс-олпат әдипләрне алып кайтып, алар белән бергә
әдәби ижагка тартылучы яшьләргә кинәш-та- быш иткән кеше ул «Агымсу* да яшьли каләм чарлап үскән Ринат Мөхәммәдиен. Зиннур Мансуров. Нәзифә Кәримова. Шаһинур Мо- стафин. Рафаил Газизов. Вәрис Гали һәм дә
янә дистәләгән әһле каләм якташ агаларын остазы итеп саный
Һәр ел саен унбишенче гыйнварда Мамадыш каласының кыл үзәгендәге Шәйхи Маннур һәйкәле янында шигырь бәйрәме үткәрелә Моннан егерме еллар элек
куелган бу һәйкәл- нең дә үз тарихы
бар Анын авто ры—Бакый Урман че үзе. Ка зан ком прессорлар заво дында бик тә зат лы чуеннан коел ган мондый һәй кәл — Росс ияд бердәнбер Беркай
чан да тутыкмый уалмый торга
мәнгелек бу һәй
кәлне заиолнын ул
чагындагы дирек торы. милләтләр вәр шәхес Әхмә ага Галиев җитәк
челегендә бик тә
Шәйхи Маннур һәйкәле янышы умырыь-ан иаиырь «. шрәменнән 1«ч Мамадыш шәһәре I) гыйнвар 2003 ет
зенчәлскле хгыч-технатогия нигезендә койганнар Хәер, бу хак
та Әхмәт ага үзс дә (-К У-нын 1998 елдагы 2 саны) язып чыкты
-Ник янасың?»—диләр дуслар миңа.
Яши асмыйм шуа мин янмыйча /кеше ирнең күңел почмагына Энҗедәй дә якты сагмыйча-
дип язган Шәйхи Маннур моннан нәкъ яргы гасыр элек
Гомере буе тагар әдәбиятына, халкын* хезмәт иткән әдип хзеге шигъри шига- ренә һәрдаим пгры калды. Милләтен. Ватанын, туган төбәген сине онытмый, ка дсрсннс вә кабереңне белә, яд итә икән, димәк, гомерен лә әрәмгә үтмәгән '