Иҗтимагый- мәдәни тормышыбыздан

БИРЕШМӘСКӘ ИСӘП Сәйфихан Нәфиев рәислегендә узган Татарстан Конституция суды Татарстан Конституциясенең 1 маддасе нигезлөмалврен һәм Татарстаннык мөстәкыйльлек дәрәҗәсен аңлату турындагы зш буенча үз карарын игълан итте 1978 елгы ТАССР Конституциясеннән. 1990 елгы бөтенхалык референдумыннан. 1992 елда Татарстан дәүләт суверенитеты турындагы Декларацияне игман итүдән һәм ТР Конституциясен кабул итүдән. •Россия дәүләт хакимияте органнары белән Татарстан дәүләт хакимияте органнары арасында үзара эшләр бүлешү һәм вәкаләтләр алмашу турьжламы 1994 елгы Россия һәм Татарстан Шартнамәсеннән башлап бетен хокукын кыны өйрәнеп чыкканнан сон. Конституция суды Татарстан суверенитетка ия була алуын эзлекле төстә раслады. Конституция суды карары игълан ителгәч тө үз көченә керде Ул ахыр карар һәм ана карата шикаять биреп булмый ҮТКӘН ЕЛГА ХИСАП $ мартта язучыларнын Г Тукай исемендәге клубында әдәби ел йомгакларына багышланган эур җыелыш булып үтте. Республикабыз һәм шулай ук Башкорт- станнан килгән йөз иллеләп каләм иясе катнашкан бу «кече корылтайжы берлек рәисе Фоат I ыимуллми ачты һәм үткән елда башкарылган гөп эшләр турында сөйләп хисап доклады ясаш Аннан жанрлар буенча докладлар тыңланды Проза буенча-Флүс Лагыйфи поэзия Ркаил Зәйдулла, тәнкыйть- .Тайма Заһидуллина балалар әдәбияты- Адүдәт Дөрзаман. тәржемә— Кыям Миюебаса рус телендә язучылар ижаты турында Лилия Галгюаа Фикер алышуларда Рафаэль Мостафин. Альберт Хөсәнов. Радик Фәизов. Мөдәррис Әгъләм. Айлар Хәлим Гөлчәчәк Галисва, Нәҗибә Сафина. Рифә Рахман. Резидә Әхтәмова һ.б. катнашты Ел йомгакларына багышланган кайбер материаллар журналыбызиын алдагы саннарында урын алачак ПРЕМИЯ Я НАДАН ГАМӘЛДӘ 70 елларда яшь ижатчыларнын хезмәтен бәяләү максатыннан комсомол өлкә комитетынын Муса Жәдил исемендәге премиясен булдырган иде Герой-шагыйрь исемен йөрткән бу премия бик абруйлы санала ндс. һәм ул өдөбият-сөнгать өлкәсендә олы казанышлар күрсәткән яшь ижади шәхесләргә бирелде дә. Әмма төрле үзгәртеп коруларга, социаль катаклизмнарга, глобаль дәрәжәаәге хосусыйлаштыруларга бай булган соңгы елларда бу премия онытылып торды- ун елдан артыграк бу премияләр бирелмәде Хәзер республиканың сәнгать, фән. мәгариф үсешенә үзләреннән зур алеш керткән, яшьләр программаларын тормышка ашыру өлкәсендә аеруча уңышларга ирешкән яшьләргә ярдәм итү максатыннан бу премия иналан гамәлгә куелды. Ул ике елга бер тапкыр биреләчәк Быел М. Жөлил исемендәге республика премиясенә «Мәгариф» Милли нәшрияты директоры Мөдәррис Вәлиен жырчы Салават Фәтхетдинов ТРнын «Ватан» иҗтимагый яшьләр оешмасы, «Сәләт» рсс публика яшьләр иҗтимагый фонды лаек булды. МАРИ ИЛЕНДӘ 6-8 февральдә Татарстан Дәүләт Советы рәисе урынбасары Роберт Миннуллин жи гәкчелегендә бер төркем язучылар Мари- Эл республикасында үткәрелгән «Тагар әдәбияты көннәрс»ндә катнашып кайттылар Делегация составында Язучылар берлеге рәисе Фоат Галимуллин. анын урынбасары Шаһинур Мостафин. «Татарстан» журналы мөхәррире урынбасары Рафазль Мостафин. Татарстан маләният министры урынбасары, шагыйрь Илфак Ибраһимов. «Татарстан— яна гасыр» ралиокомпаниясснсн баш мөхәррире Шәмсия Җиһангирова һ б катнашты Очрашулар, нигезлә сугышта һәлак булган шагыйрь Мансур Гаяз һәм жәлилче каһарман Гайнан Кормаш яшәгән Бәрөнгс районында булды. Очрашулар Бәрәнгс. Я маныл Партянур. Куян. Мазар башы авылларының мәдәният йортларында, мәктәпләрендә һәм китапханәләрендә узды Делегация ТР исеменнән Бәрәнгс районы хакимиятенә 40 мен сумлык китаплар бүләк итте Гайнан Кормашка һәйкәл кую. анын һәм Мансур Гаяз исемен мәктәпләргә бирү турында сүз алып барылды УРМАНЧЕ ИСЕМЕНДӘГЕ 23 февральдә—Бакый Урманченын туган көнендә—бөек рәссамыбыз исемендәге премиянсн яна ияләре игълан ителде. Б> ижади ярышка КЮдән артык нәкыш, графика һәм декоратив-гамәли сәнгать әсәрләре тәкъдим ителгән иде «Нәкыш сәнгате» номинациясендә әлеге премиягә Татарстанның атказанган сәнгать зшлеклесе 'Зөфәр Гыймаев «Ак чәчәк Хәсән Туфан» картинасы өчен лаек булды. Рәссам-графиклар арасында лауреат • Кыйссан Йосыф» сериясе өчен Булат Гы&льфанов булды. «Декоратив-гамәли сәнгать» номинация сендә тимерне сәнгатьчә эшкәртү остасы Игорь Башмаковнын Казаннын тарихи архитектурасын чагылдырган әсәре жинеп чыкты. «Скульптура» номинациясендә Б Урман - че премиясе Татарстанның халык рәссамы Нәүфал Адыловка бирелде И ТУГАН ТЕЛ! 21 февральдә Халыкара туган тел көне билгеләп үтелде БМО мәгълүматларына караганда, бүгенге көндә планетабызда якынча 6700 телнең яртысына юкка чыгу куркынычы яный Шунын белән бергә, ЮНЕСКО генераль директоры Коитиро Маиуура әйтүенчә, туган телләрне саклау халык музыкасын һәм биюләрен, гореф- гадәтләрен һәм халык авыз ижатын—матди булмаган мәдәни мирас ядкарьләрен саклау белән бер рәттә тора. Бу көнне Казанда мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрү курсларында укучылар, республика шәһәрләре һәм районнарының. РФдә татарлар бергә тупланып яши торган төбәкләрнең татар теле һәм әдәбияты укытучылары Министрлар Кабинеты аппаратының Татарстан Республикасында телләрне үстерү бүлеге житәкчесе К Миннуллин һәм «Мәгариф» милли нәшрияты директоры М Вәлиев белән очрашты, мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрү институтында телләрне үстерү комитетының рус телен һәм башка милли телләрне өйрәтүне камилләштерү комиссиясе утырышы булды Республика районнарында да Туган тел көненә багышланган чаралар үтте Кукмара районында Удмуртия мәктәпләренең башлангыч сыйныф укытучылары өчен «Әлифба бәйрәме», Аксубай районының Иске Мукшы агролнцее базасында чуваш теле һәм әдәбияты укытучыларынын семинар-киңәшмәсе уздырылды ТАБИГЫЙ ХОКУК ТУРЫНДА Женевада «Төп халыклар хокуклары турындагы деклараиия»нен проектын тикшерү буенча төзелгән эшче төркемнең чираттагы сессиясе булды Сессия эшендә кырымтатар халкы Милли Мәжлесс вәкилләре дә катнашты Сессиядә халыкларнын үзбилгеләнү хокукларына кагылышлы мәсьәләләр тикшерелде һәм «төп халыклар» термины тирәсендә кызу бәхәсләр дә барды Кырым татарлары Кырымда үзләрен төп халык дип хис итәләр һәм шулай булырга да тиеш Моннан аларнын дәүләтчелеккә хокуклары да үзеннөн-үзе аңлашыла Женевада үткән сессиядә бер генә хөкүмәт вәкиле дә төп халыкларнын үзбилгеләнү хокукын инкарь итмәде Бу Декларация кабул ителгән тәкъдирдә, дөньяның барлык илләре дә аны бернинди каршылыксыз үтәргә тиеш булачак. РУХЫБЫЗ ХАКЫНА 7 февральдә Татарстан Милли китапханәсендә «Татнефть» ачык акционерлык жәмгыятенен «Рухият» фонды тарафыннан нәшер ителгән китапларны Татарстан Милли китапханәсенә һәм республикабыз китапханәләренә бүләк итү тантанасы булды. Тантананы шагыйрь Р Вәлиев ачты һәм китапханәләр өчен берничә йөз мен сумлык китап бүләк итүче «Татнефть» акционерлык җәмгыяте җитәкчеләренә ихлас рәхмәтен белдерде. Татар әдәбиятын, мәдәниятен саклап калучы һәм яшәтүче меценатлыкның яна дулкыны кузгалуын, бүгенге рухи баткаклыктан исән чыгу мөмкин булачагына басым ясап әйтте «Татнефть» жәмгыятенен генераль директоры урынбасары Рөстәм Мөхәммәт- динов нефтьчеләрнең татар әдәбиятын, мәдәниятен үстерүгә, киләчәк буынны рухи тәрбияләүгә керткән өлеше хакында сөйләде Тантанада академик Миркасыйм Госма- нов. «Рухият» нәшрияты директоры Илсөяр Хәйруллина һәм бу нәшриятта китаплары дөнья күргән авторлар—Фәнис Яруллин. Мөсәгыйт Хәбибуллин. Флүс Латыйфи. Флера Гыйззәтуллина да катнашты һәм чыгыш ясадылар. ҖӘЛИЛНЕ ИСКӘ АЛЫП 15 февральдә каһарман шагыйребез Муса Җәлилнең тууына 97 ел һәм Казанда анын музей-фатиры ачылуга 20 ел тулды Шушы унайдан музейда «Дуслар арасында очрашу» дигән кичә узды Рафаэль Мостафин музейга шагыйрьнең шәхси архивында сакланучы документларын һәм мәкаләләрен тапшырды Мәскәү кинорежиссеры Йолдыз Карамышсва музейга моннан 40 ел элек төшерелгән, герой-шагыйрьгө багышланган «Тормыш— ул жыр» фильмын бүләк итте Кичәдә шагыйрьнең кызы Чулпан, шулай ук Татарстан мәдәният министры урынбасары Р Вәлиев. Милли музей генераль директоры Г Муханов һ. б катнашты 13 февральдә Татарстанның халык шагыйре Равил Фәйзуллин Балтач районы Карадуган урта мәктәбе коллективы һәм шул авылда урнашкан Муса Жәлил музее хезмәткәрләре чакыруы буенча очрашуга килде укучылар алдында чыгыш ясады. •Казан >тлары» журналының эшчәнлеге турында сөйләде, үз шигырьләрен укыды Күрше авыллардан жыелган күпсанлы укытучылар һәм укучылар белән узган бу иҗади очрашуда, район җитәкчеләре белән бергә. Балтачта туып-үскән күренекле тарихчы-аркеатог Равил Фәхретдннов та катнашты МИРАСНЫ-КИЛӘЧӘККӘ Татарстан мәгариф хезмәткәрләренең бетемен күтәрү институтында күренекле әдип, публицист һәм җәмәгать эшлеклесе Гаяз Исхакыйнын 125 еллыгы уңаеннан •Гаяз Исхакый нжатын мәктәптә өйрәнү мәсьәләләре- дигән темага фәнни-гамәли конференция үткәрелде Докладларда Г Исха- кый иҗатын төрле яклап өйрәнүнен урта мәкгапта туган тел белән әдәбиятыбызны хәзерге таләпләрдән һәм ихтыяҗлардан чыгып укытуда һәм шул нигезлә милли мәгарифебезне янартуда принципиаль әһәмияткә ия булуы ассызыклал әйтелде ИКЕТЕЛЛЕЛЕК: БҮГЕН ҺӘМ КИЛӘЧӘКТӘ Каин дәүләг улгинерситсты нәшриятында профессор Л Бәйрәмова тарафыннан күпләи түгел рус телендә басылып чыккан «Татарстан языковая симметрия и асснммсгрия» Дигән монографиядә тагар телен саклау, үстерү, дәүләт дәрәҗәсе нлә кулланү мөмкин- текләрен киңәйтү. республикада татар-рус. рус тагар мкстеллс.легсн чын мәгьнәсснлә тормышка ашыру, шул мөмкинлекләрдән фа Платан ип. Татарстанда яшәүче халыкларның тигез һәм тыныч яшәешен тәэмин итү турында мөһим мәсьәләләр бәян ителә ШАГЫЙРЬЛӘРЕБЕЗ КҮРГӘЗМӘСЕ Татарстан Милли китапханәсенең төи бинасында XX гасыр башы татар шагыйрь ләренә багышланган китап күргәзмәсе ачылды Әлеге күргәзмә узган гасырнын беренче чирегендә актив ижат иткән мәшһүр ша гыйрьләребез Габдулла Тукай. Дәрдмәнд. Сәгыйть Сүнчәлай. Мәҗит Гафурига багышланган ЗАТЛЫ НӘСЕЛ М Горькийнын әдәби - мемориаль музеенда Бурнашеалар гаиләсе белән очрашу буллы Ул күренекле лраматург. әдәби тәнкыйтьче публицист, журналист Фәтхи Бурнашнын тууына 105 ел тулу уңаеннан үткәрелде. Ф Бурнашнын туганнары һәм якыннары белен очрашуда шулай ук язучының иҗатын гнрэнтсн ойрәнүчс галим Азат Әчмәдуллин. драматургмын портретын ижат иткән Татарстанның халык рәссамы Абрек Абзпьльдин. Ф Бурнашнын «Таһир һәм Зөһрә» трап; диясендә төп каһарманны уйнаган Татарстанның ХАЛЫК артисты Айрат Арелан катнашты Музейга килүчеләр Бурнашев- мрнын гаиләсендә сакланучы документлар, фотолар китаплар һәм башка архив ма териапары белән якыннан таныштылар. ШАМИЛ БИКЧУРИННЫ ЯД ИТҮ Леннногорски шәһәре җәмәгатьчелеге язучы Шамил Бикчуриннын 75 еллыгын билгеләп үтле Әдипне искә алу кичәсенә Казаннан Татарстан Язучылар берлеге идарәсе рәисе Фоат Галимуллин. шагыйрь Гәрәй Рәхим, язучы Җәүдәт Дәрзаман. Ә.лмәгшн Разим Валиуллин. Илдар Әхсән. Әсгат Сәлахонлар килгәннәр ндс Кунаклар Г Тукай исемендәге үзәк китапханәдә татар җәмәгатьчелеге, журналистлар. шәһәр һәм район язучылары белән очрашты Язучылар сугышчан һәм хезмәт даны музеенда Ш Бнкчуринга багышланган экспозицияне карадылар Кич белән мәдәният сараенда Ш Бмкчуринны искә алу кичәсе булды ТАГЫН БЕР ГИМНАЗИЯ Башкортстаннын Сгорлетамак шәһәреңдә яна тагар гимназиясе ачылды. Шәһөрнсн злеккс 13 нчс мәктәбе нигезендә оештырылган милли гимназияне ачу тантанасына Уфадан күп кенә кунаклар, шул исәптән. Башкортстан татар милли хәрәкәте оешмалары вәкилләре дә килгән иле Кунаклар гагар милли оешмалары исеменнән яна тагар гимназиясенә пианино бүләк иттедер. Гимназиянең директоры С Кәримова үз чыгышында әлеге белем учагының перспективалары турында сөйләде Анын сүзларенчә. Сгорлетамак шәһәрендә татарлар бик күп яиггг һәм алар өчен бер гимназия генә түгел. 10 гимназия дә артык булмас иде • Без исә беренче татар гимназиясе буларак, шәһәрдәге башка уку йортларына үрггәк булырга тырышырбыз». — диде Светлана ханым Стөрлстамакта ачылган татар гимназиясе Башкортстанда! ы татар гимназияләренең дүртенчесе булды Аларнын Боләбәй шәһәрендә, икесе—Уфада