МОҢ ХИКМӘТЕ

 он. Бәгырьләрне чеметтереп ала торган, эрнетә-сыкрата. гамь иңдерә торган мон Татар моны Ул безнен күңелләргә шулкадәрле дә якын, шулкадәрле дә тәэсирле ки. җир йөзендәге һәммә жан иясе, бар доньясы сихри моннан мөлдерәмә тулы бу вожүден. бу халәтен белән бербөтенне тәшкил итә сыман Татар теленен аңлатмалы сүзлегендә мон төшенчәсенә берничә төрле анлатма бирелгән кайгы, хәсрәт, борчу, йөрәк хисе, тирән хис. көй. хисләр жыелмасы; ниндидер эчке сагыш катнаш моңсулык Әмма дә монны сүз белән генә анлатып була микән аны?! Анлар өчен исә татар булып тууын кирәктер. -Голжамал-ны. -Кара урманны. әнкэннен бишек җырларын ишетеп үсүен кирәктер һәм ни соенеч. шул монын түкми чәчми халыкка житкерә белүче җырчыларыбыз бар Танылган җырчыбыз Мингол Галиев хакында Гариф Ахунов -Әйбәт җырчы Мингол. талантлы җырчы, халык күңелендә яткан хәзинәләрне үзенчә, янача янгырагып, халыкның үзенә кайтарып биргән җырчы1 -—дигән иде -Мингол- исемендә дә -мон- ята икән бит, әй—исемдә дә хикмәт бар! Чын мәгънәсендә мон иясе булган жырчы. Татарстанның халык артисты. Казан дәүләт педагогика университеты могаллиме Мингол Галиев белән әнгәмэбез дә мон. мон хикмәте хакында 1988 елда. афган җирендә, реактив снарядлар канонадасы астында Хәмдүнә Тимергалиеванын«Чияле тауны җырлавын тынчаган идек Госпитальдә шәфкать туташы булып хезмәт итүче татар кызы биргән кассета иде ул. Тетрәндергеч татар монын мин энә шул чакта—читтә—бар вөҗүдем белән беренче кат тойдым бугай Әфганстанда рота командиры булган Великам Әхмәдуллин исә (ул әдәбият галиме Азат Әхмадуллиннын туганнан туган энесе) менә мондыйрак вакыйга сөйләгән иде -Тан алдыннан үзәкләрне озгеч җыр тавышына уянып киттем Валлаһи. Илһам Шакиров җырлый дип торам Баксан, ерактагы манарадан азан әйтәләр икәнМ. Г.: Әйе. жырнын тәэсир рггү коче гажэеп зур анын Әйтеп бетергесез Борынгы мифтагы Орфей үзенең сазына (кифарасына) кагылып, җырлап җибәрүгә кешеләр генә түгел, хәтта бар тереклек, жан иясе, табигать тынып калган Ул барган вакытта ерткыч җанварларга кадәр сабырланып, тынлап, салмак кына ана ияргәннәр Ничек әле -Рамай- җырында?—-Чишмәләр дә акмый тыңлады •—ди бит Коръәнне алыйк Анын илаһи авазын көйләп укыганда бар рухын белән Аллаһы Тәгаләгә инанасын. Югыйсә, без гарәпчәне дә белмибез бит инде Әмма уйландыра Инандыра' Тәэсир итә! Кеше тавышын сулыш юллары, бугаз, тел. анкау. теш һәм тел оркестрыкушылмасы дип тә атап була торгандыр Тавышнын фонетик төзелеше, нигездә, бер үк трле Әмма һэркемнен үзенә генә хас аһәне дә бар бит әле Күптән түгел генә япон галимнәре, яна туган балаларны пткшереп. шундый нәтиҗәгә килгәннәр аваз генетика кодларына бәйле һәм ул. кул-бармак эзе кебек үк. кабатланмас үзенчәлеккә ия икән Хәзер инде японнар бу хикмәтне авыруларны дәвалаганда файдаланмакчы бузалар М. Г.: Сон. үзен уйлап кара тумыштан чукрак телсезләр дә башта—тугач та аваз сала, жылап жибәрә Аваз интонациясенә карап әнисе анын халәтен, кәефен чамалый - Иң әүвэл сүз булган-—лиләр Ин беренчел—аваз' Чит илләрдә хәзер жырга зур әһәмият бирәләр Японнарны әйттек инде Алманиядә, мәсәлән. -Canto del niondo- фонды бар Ул Алман музыка Советы карары белән оештырылган М Яһүлзәр оештыргандыр инде М. Г.: Каян белдең? (көлә) Лорд Ехуди Менухин патронажлыгы астында Башта Мюнстер университеты галимнәре 1000 студент арасында тикшеренүләр уздырганнар һәм кызыклы нәтиҗәләргә килгәннәр Җырлаучыларны—«монлы», жырламаучыларны—«моңсыз» дип алсак, монлы кешенен яшәү куәте бермә-бер зур, ул физик һәм психологик кыенлыкларны жинел кичерә икән Социаль һәм иҗтимагый мәсьәләләрдә бик актив, ярдәмчел... "Монлы»лар «монсыз»ларга караганда бик күпкә сәламәтрәк тә икән Галимнәр шундый нәтиҗә ясаганнар адәм баласы көненә ин кимендә 20 минут җырларга тиеш! Сәламәтлеккә файдалы дип кенә, җырлый белмәсән дә җырларга микәнни? М. Г.: Беркем дә: "файдасы тисен»—дип җырламый анысы Әмма монда уйланырга нигез бар Сәясәтчеләргә, югары даирәдәгеләргә дә! Бигрәк тә сәламәтлек саклау министрлыгына! Чит ил галимнәренең бу гамәлләре аңлашыла да. Чонки Европа бүген тирән рухи кризис кичерә Ә безгә—татарларга—нигә борчылырга әле? Безнен үз Моныбыз бар Монты халкыбыз бар Кем әйтмешли, ике кешенен берсе—җырчы М. Г.: Америка. Европа дигәннән, анын безгә тискәре тәэсире дә көчле бит һәртөрле шоулар (татар аны «шау-шу» ди), "шайтан туйлары» безнен сәхнәгә дә менде Кино-фәләннэре телевизорга кереп утырды Адәм баласы анлап-анлатып бетерә алмаган наз хисе бар. Менә шуны пычрак итеп күрсәтүләре—халык өчен фаҗига1 Югары интеллектлы кеше аны карамый да анысы. Ул аннан өстен! Ике кешенен берсе җырчы, дигәннән, Марат энем, чын мәгънәсендәге җырчыларыбыз бик аз безнен. бик аз. Алайса ике кешенен берсе—Монлы. һәрхәлдә, монысы белән. Мингол абый, килешәсездер Яһүдләр—бердәм халык, тау халкы—кызу канлы дуамал, алманнар— тогэл. пунктуаль дигән күк. безнен билгеләмә барыбер "Монлы татар- дигәнгә туры киләдер сыман М. Г.: Монны тынлап-ишетеп, сеңдереп, аңлап була. Әмма анлатып булмый. Хәтта «Мон» төшенчәсен башка телләргә тәрҗемә дә итә торган түгел. Әйе. ул— фәкать безнеке! һәр авазнын эчтәлеге бар бит. Ягымлы авазлар бар. «Ә»-«ө»- «ү» лар урыс телендә юк Татар теленең сөйләмендә үк Мон ята Мон—боек хис. Ансыз Тукай—Тукай. Жәлил—Җәлил. Туфан—Туфан булмас иде Карале, кызык бит әсир сүзенең ике мәгънәсе бар икән Сугышта әсир төшү. Анын моны әсир итте, дибез Икесенә ике төрле зур. гажәеп зур, капма-каршы мәгънә салынган икән ләбаса. Татарнын. гомумән, топ мәдәни җәүһәрләре Монга нигезләнгән. Әдәбиятта, рәсемдә, сынлы сәнгатьтә Бүген исә без җыр Моны турында сөйләшәбез. Мон әсирлегенең янә бер мәгънәсе бар: әрнү, ачыргалану, һаман дөньядан зарлану, мескенлек, бетәшкәнлек Татар монынын асылы шул түгелме сон? Нәкъ менә шул мон әсирлегендә булуыбыз дөнья күләмендә алга киткән милләтләр белән тин яшәргә комачаулый кебек. М. Г.: Татар монынын, мина калса, төп асылы—дәүләтен югалту ачысы Инде килеп, шул Моныбызны да югалтсак Америкада ак тэнлеләр белән берптгез хокуклар таләп итүче кара тәнлеләргэ мондый тәкъдим ясаганнар "Әйдәгез, сезнен бөтен боек җырчыларыгызнын акчасын- байлыгын җыеп алабыз да. сезгә тигез итеп таратабыз, тик бер шарт белән аларнын җырын тыңламаячаксыз- —дигәннәр. Кара тәнле халыкның 98 проценты мона каршы чыккан -Икмәк булса, җыр да буладигән гыйбарәне үзгәртеп, «икмәк югында да җыр булган- дисән дә ярыйдыр. М. Г.: Мин ятимлекнең дә. черек бәрәңгенең дә тәмен татып үскән буын вәкиле Безнен халык ин авыр сугыш елларында да Моннан өзелмәде. Ул, киресенчә, тирәнәйде генә. Адәм баласы күгәрә алмастай авырлыкларны җинәргә булышты ул. Шуна күрә ДӘ: "Мон. жыр барында икмәк тә булыр!»—диясем килә Янә шунысы хак: Мон—халкыбызнын иммунитетына, ягъни чиргә каршы тору сәләтенә әверелгән Ә чирләребез бик күп безнен Әйтеп бетергесез күп Туфан ага Миннуллин әйтмешли, -чын татарның паспортына -татар- дип язмасан да. анын татарлыгы ярылып ятаМ. Г.: Монда ул—татарлык1 Күңелебездә' Чынлап та, паспортта татар итеп язылмый икән, ана әллани кайгырмаска да кирәктер Әнә, яһүд—кайда да яһүд1 Ә безгә, якут булып ишетелә Бишенче графаны да яһүдләр бетерергә тырышты ләбаса Әмма без. Мингол ага. яһүд түгел бит Аерма зур М. Г.: Яһүдләр балаларын кечкенәдән үк: «Син—әйбәт, син—сәләтле, син— бөек'"—дип үстерәләр Ә татар баласына -Әй, ангырабаш, сина көтү көтәргә кирәк1*— дип тукый Аерма шунда гына Сабый күнеле—буш савыт шикелле бит ул Нәрсә туры килә, шуның белән туламы ул? Ничек тутырасын инде Менә бит хикмәт нида' Затлы итальян, испан җырлары бар Төрекнен дәртле-ярсу көйләре бар Шулай шул. Сез әйтмешли, аларнын дәүләтләре дә бар Тау халкы түшен киереп, кулларын ике якка җәеп җибәреп, бөркет кебек бии. татар исә тавык шикелле җиргә иелеп, билен бөгеп тыпырдый Коллык психологиясенең бер чагылышы бу Мингол ага. Сез моннан берничә ел элек милли хәрәкәтнең үзәгендә кайнадыгыз Сезнен җырларыгыз һәм Вафирә Гыйззәтуллина башкарган -Ком бураны-ннан гайре халыкны күтәрә, уята торган җырларыбыз да юк бит безнен Милли күтәрелеш чорында Монны файдалана алмадык, «сагындым әнкәемне, сагындым авылымны-, «миләшләрем—баланнарым-нан ерак китә алмадык Ә Кояш—җир йөзендәге фәлән миллиард кеше өчен—берәү генә һәр адәм баласы, һәр милләт әнә шул кояш астындагы бәхет өчен көрәшә Анда мескеннәргә урын юк? Заманында Хәйдәр Бигичев. сыкранып «Мон дигән төшенчәне инде газаплап, көчләп бетерделәр Мон. мескен, кая кунарга белмичә, «кем монлы сон?!» дип чын иясен эзләп йөри. Шулай аптырап йөргәндә, Монны тагын кемдер эләктереп ала •— дигән иде Мингол ага. Сез 40 елга якын балаларга, яшьләргә музыкаль белем бирү, җыр вокал гыйлеменә өйрәтү юнәлешендә эшлисез Юнәлеш, өлкә, тармак, диимме һәрхәлдә, ничек кенә әйтсән дә. шунысы хак Мингол Галиев—бүгенге көндә тагарнын нәтҗәле эшләүче бердәнбер Мон педагогы Шәкертләрегез Луис Шиһапов. Рөстәм Закиров. Рәсим Низамов. Айдар Галимов, янә башкалар—бүгенге татар җыр сәнгатендә әйдәп баралар Сезнен кулга, игътибарга эләгү һөнәрмәнд җырчы булырга теләүчеләр өчен абруй санала Татар җырчысы—остаз1 Бик сирәк очрый торган күренеш бу илаһи бер Мон иде анын. Үз вакытында юнәлеш бирүчесе, остазы булса, кем белә, татарның боек җырчысы да булган булыр иде ул Минем беренче остазым Фәхри Насретдинов иде Ул миндәге табигыйлекне, тавышымны саклап калды Әмма анын педагогик сәләтен аңламадылар, консерваториядә озак эшләрга ирек бирмәделәр Хискә түгел, техникага гына аерым игътибар юнәлтү заманы иде шул Бу исә тавышка зур зыян китерә Минем дә үземне М. Г.: Безнен авылда (Мама дыш районынын Иске Комазан авылында) үзәкләрне өзеп җырлый торган Миннәхмәт абый бар иде Гаҗәеп монлы. горлэп торган тавышлы. Илһам Шакировныкыдай ягымлы күкрәк тавышы иде анда Иртәнге якта, тан алдыннан кызлар озатып кайтучы Миннәхмәт абый җырлап җибәрә' *И. шушы Миннэхмәтнен тавышы. моны'*— дип. әни-апаларнын сокланып сөйләгәне әле дә хәтеремдә Менә шушы егет авылда үз урынын тапмады Читкә китте—тапмады Үз-үзен табалмады Күнеле тулы Миңгә.i Галиен әнисе Миңсылу белән /%/ ei кая куярга белми йөргән чакларым булды Остаз юк. Нишләргә? Күнел өзгәләнә Җырлыйсы килә—җырлап булмый Бер ел буена укыйм дип ыштан туздырып йөр дә. кире авылга кайтып кит. имеш Яшем җиткән иде. тоттым да. гариза биреп армиягә киттем 3 ел авиация гаскәрләрендә хезмәт итеп кайткач, янә консерваториядә укый башладым Белешмә өчен: Ихтыяр көчен ныгытып, дөнья күреп кайткан егет һич икеләнүсез җырчылыкка укуын дәвам итә Көндез—укуда, ә кич белән балаларга карусель әйләндерә, тонда каравылчы булып эшли Халык театрында уйнарга да өлгерә. 4 нче курста аны хор җитәкчесе итеп билгелиләр “Кеше хәлен кеше белми, үз башына тошмәсә» ди халык Зур сәхнәгә тәүге мәртәбә аяк басканда кичергән кыенлыкларын Мингол Галиев та онытмый Ул яшь җырчыларга юл күрсәтә, ярдәм итә башлый Бүгенге татар жыр сәнгатендә үз урыннарын тапкан Фердинант Сәлахов белән Венера Ганиеванын тәүге остазы да ул була. 1977 елда Мингол Галиев КДПУнын музыка педагогика факультетында эшли башлый Музыка укытучысы һонәрен сайлаган егет- кызлар арасында бик тә монлы. җырга гашыйк, җырсыз яши алмый торганнары да була Остаз аларнын табигый тавышын ачарга, саклап калырга, дорес якка юнәлтергә тырыша Әмма факультетта «Без җырчылар әзерләмибез!"—дип каршы төшүчеләр дә очрый «Таланты бар икән—җырласын, жырчы булсын, тыймаска кирәк!»—ди аларга остаз Тора-бара игелекле хезмәтнең матур нәтиҗәләре дә пәйда була 1989 елда /1уис Шиһапов “Татар җыры» конкурсында дипломант, 1991 елда Ростам Закиров дипломант исемен, ә 1995 елда “Гран-При» яулый, Закир Шаһбан профессионаллар арасында беренче урынны ала. Пединститут студентлары алга таба да сынатмый 1997 елда шул ук конкурста 3 нче курс студенты Рәсим Низамов жинеп чыга Мингол ага. шэкертләрегезнен дәрэжәле жыр конкурсларында жинү яулавы бу хезмәтмен никадәр житди булуын да күрсәтә бит. М. Г.: Мин—аларга, алар мина ярдәм итте. Үз методикамны исбатладым. Теория китаплары авторлары—алар бары тик теоретиклар гына бит Әдәбият галиме, яки тәнкыйтьчесе үзе әдәби әсәр язмаган кебек М. Г.: Жыр сәнгате теоретиклары әзер практика аша, кеше хезмәтен өйрәнеп, шуна анализ ясап нәтиҗә чыгара Үз кичерешләрен, үз тәжрибән—кыйммәтлерәк. Безнен һәркайсыбызда Мон бар Тик анын ачылу сәләте генә төрле югарылыкта Бер елны Фасил Әхмәт белән Казандагы 67 нче ярдәмче мәктәпкә очрашуга барган идек Тел сөйләме артта калган бу балалар белән аралашкач, шуны анладык чукрак телсезләрне дә җырларга өйрәтеп була икән ләбаса’ Бар шундый җырчылар таланты чамалы, ә үзе сәхнәгә омтыла.. М Г Монга тартыла икән, ярдәм итәргә кирәк ана Әйе, сәхнәгә яшь жырчы чыга Матур киенгән Кыяфәтле Халык—мөкиббән. Жырлый башлый бу Тамашачы шакката, әсәрләнә: «карале, бу жырлый /и икән бит әле!»—ди Соклана, кул чаба! Яшь жырчы да: «шәп җырлыйм икән ’.—дип сөенә Әмма ул ялгыша Халык әле өмет баглап кына, аванс белән генә алкышлады аны. Әгәр дә яшь җырчы борынын чөймичә генә, шул ометне акларга тырышса, үзен камилләштерә барса—бер хәл әле Кыскасы, халык аны ул халыкны тәрбияли Күп миллионлы татарга көн саен яна бер жырчы туып, сәхнәгә менеп торса да ярар иде Күпсенмик, җәмәгать! Жыр сәнгатенә мәхәббәте бар икән аны сәхнәдән куып төшерергә кирәкми Жырласын. өйрәнсен Талантлылар. монлылар күп. ә сәхнәгә фидакарьләрчә хезмәт итәргә омтылып торучылары аз «Ни очен безнен милләт Әрнү. Зарлану. Ялвару кебек хис-тойгылар культы белән нык авырый9 Чөнки татарларга, халык буларак, коточкыч авыр язмыш бирелгән Газап, җәфа, кайгы, хәсрәт, сагыш—болар барысы да Мон тудыру шартлары Татар тормышындагы бик күп нәрсә үзеннән-үэе Моңга этәрә Ә шулай да нәрсә сон ул Мон. Моңлану7 Ерактан килеп кинәт сүз башлау, хис-тойгы-аффекглар җыелмасының музыка-койлә. шигырь-койдә. проза-көйдә үзенчәлекле алмашынып торуы монда Әрнү. Өметләнү Юану. Зарлану. Сыкрау. Шатлану гел алышынып тора һәм кеше эчендәге «Илаһи Мин-нен ихлас телен, анын ишетелергә, аңлашылырга һәм юатылырга теләвен тудыралар Хәер. Монны торле яклап аңлатып була Мәсәлән. —Күнелгә жыелган авырлыклар кыенлыклар турында кой аша сөйләп ахыргача бушану —Жанны чистарту һәм дәвалау —Дошманына үзеннен илаһи әһәмиятен турында хәбәр житкерү Татарлык тышкы дөньяга омтылышында, үсәргә теләвендә кинәт кире кагыла һәм Монга кача Татарлык—ярымдекаданс чынбарлыгы, анын бу дөньядагы яшәеше яртылаш барып чыкмаган Чонки шушы дөньядагы кайбер чынбарлыклар Татарлыкка карата артык тискәре мөнәсәбәттә булып, анын үсеш вә яшәешен чикләгәннәр һәм ул Мон аша яхшылыкка, бер-беренне анларга чакыра Бу чакыру ачык сүз—текст аша түгел, ә бәлки жан тибрәлешләренә корылган Моңлылык аша алып барыла Моннын ин олы мәгънәсе шунда ул кешенен фани доньядан үзенчәлекле зарланып Илаһига омтылуын һәм Ана сыгынуын анлата Мон—ул «яхшырак, сафрак, матуррак дөньяларга-, димәк. Ахирәткә ымсыну бу—Моннын илаһи мәгънәсе Әйе. татар декадентлыгы бер яктан татарның бетәшкәнлеген анлата. әмма икенче яктан нәкъ менә декаданс Татарлыкның эчтәлеген кешелеклелеккә сафлыкка алыштырган һәм мондый алышыну татарлар өчен искиткеч югары мәгънәгә ия Яхшылыкка кайту белән татарлар ор-янадан Алданын мәрхәмәтен, миһербанын яулап ала алалар Без. бу сүзләргә дәлил буларак. Коръәнне искә төшерик «Аларга бу газап шул сәбәпледер Аллаһ кавемгә биргән нигъмәтен ул кавем үзен үзгәрткәнгә чаклы үзгәртми Ягъни кавем начарлыкны ташлап яхшылыкка үзе теләп чыкмаса. Аллаһ. әлбәттә, кочләп чыгармый, вә кавем яхшылыкны ташлап яманлыкка чыкмаса, әлбәттә. Аллаһ кочләп чыгармый » (Коръән. "Әнфәл- сүрәсе— 75 аять. 53) Бер нәрсә ачык кебек Алла татар халкына биш йөз елга якын тоташ авырлыклар, кайгы-хәсрәт җибәреп аны сынаган, һәм анын яхшырак, сафрак булуын да теләгән һәм. без. бүгенге татарлар, шундый зур корбаннар бәрабәренә табылган игелекне, сафлыкны, кешелеклелекне югалтмыйча саклап калырга тиешбез Шуңа күрә, үзенен кешелеклелеге белән. Илаһига омтылучы һәм Ана сыгынучы Моны белән татар декадансы илаһи кыйммәткә ия гүзәл чынбарлык булып күз алдына килеп баса» Илшат ВӘЛИУЛЛА •Татар декадансыМингол абый, сезненрепертуарда S00дэн артык бәет монажэт. борынгы, хәзерге халык җырлары бар Соравым шул замана шаукымы—япон тактасына (синтезаторга) мөнәсәбәтегез ничек? М. Г.: Мон—инструмент—кеше тавышы бер-берсенә нык бәйләнгән Уен кораллары кеше авазына никадәрле якын тәнгәллашә—шулай яхшы Фән-техника казанышы шулкадәрле нык үсте хәзер—электр тогын эшкә җигеп, ниләр генә кыйландырмыйлар! Татар җырларын мин джаз оркестры белән дә бик яратып башкарам Әле менә музыка факультетына гитара кертергә тырышам Яналыктан курыкмаска кирәк Хәер, гитара—борынгы уен коралы Торки халыкныкы Аттила заманнарында ук булган ул. Менә сина янадык' М. Г.: Телдә дә хикмәт бар Жырны кайсы телдә башкарасын—ул жыр шул милләтнен җырына әверелә Асаф Валиев удмурт композиторы язган «Их. сез матур кызлар-ны башкара Бу жыр удмуртларның үзләрендә бездәгедәй популяр түгел Яшь. башлап җырлаучылар хәзер кемгәдер охшатып җырлыйлар, кемнедер кабатларга тырышалар сыман М. Г.: Бу җәһәттән исемле, абруйлы жырчы үз остенә зур җаваплылык ала Охшатып җырлау—кеше күңеленә. хискә бәйле гамәл Кемнедер Салаватның, йә Зәйнәпнең, йә Айдарның моны жәлеп итә һәм ул аны. үзе дә сизмәстән, кабатлый башлый Йә булмаса. ул Илһам Шакиров тавышы белән җырлый. Бу— кеше организмының гажэеп сәләте Мин аны үз практикамда—укыту методикасында кулланам Минем өчен ин моһиме—яшь җырчыда матур аваз, ягымлы аһән табу, шуны көйләү Бүгенге көндә татар сәхнәсен тотучы популяр шәкертләрегез- нен киләчәген алга таба ничек күзаллыйсыз7 М. Г.: Минем дәресләр, юнәлеш бирүләр, кинэш- өйрәтүләр—олы юлнын башы гына бит ул Вазифам—олы юлга (сәхнәгә) җитәкләп чыгару Рәсим Низамов бик өметле егет Киләчәге матур булырга ошаган—үсәчәк Айдар Галимов элегрәк тенор кебек жинелчә тавыш белән генә җырласа. булуымны югалтмаммы9 "—дип борчылган иде «Нәкъ шул турыда уйлыйм да инде мин"—дидем Жырчы шәп жырласа. аны мактыйлар, начар икән—укытучыны Башкортстаннын һәм Татарстанның атказанган артисты, жырчы Айдар ГАЛИМОВ -Армиядән кайткан гына чагым Башкортстанда Татарстан көннәре гөрли Туган авылым Олы Кәркәлегә дә татар сәнгате эшлеклеләренен зур делегациясе килде Анда Мингол Галиев та бар иде Авыл халкы татарстанлыларны шатланып каршы алды Мингол Галиевнын җырлавын бик тә ошаттылар. Бу очрашуда мин дә җырладым Мингол абый шунда мина игътибар иткән икән, сөйләшеп, танышып, дуслашып ук киттек Мин аны автобуста Миякәгә озата бардым Шунда ул мина «Айдар, син сәнгать юлыннан китсэн. әйбәт булыр иде Сине зур сәхнәдә күрәсем килә»—диде Бу сүзләр күңелемә уелып калды һәм алар, сәхнәгә чыккан саен, хәтеремдә янаралар. Мингол абый белән без әле дә дуслар Очрашып торабыз. Анардан музыка буенча дәресләр алуымны дәвам итәм Мингол абый—беренче кинәшчем дә. олы юлга фатиха биреп озатучым да Безнен очрашуыбыз тәкъдирдән булгандыр, дип уйлыйм» хәзер инде көр итеп, төпле баритонга күчә бара Анын тавышында драматизм башлана һәм ул ягымлылык белән дәвам итәчәк Кайчандыр Айдар «Мингол абый, тора-бара Айдар яманлыйлар Сәхнәдәшләр һәм остазлар арасында. Сулдан уңга (алгы рәттә) Сара Садыикова. Менир Якупов. Фәхри Насретдинов, арткы рәттә: Миңго.1 Галиев, Зәһрә Сәхәбиева, Әхмәт Коримое. Мәктәп һәм жыр Минтоп абый. Сез заманында Казанның 6 нчы мәктәбендә башлангыч сыйныфларда музыка дәресләре алып барган кеше 7-8 яшьлек сабыйларга танылган жырчы үзе килеп сабак бирә! Рәдиф Гаташ мәктәптә ‘Әлифба-, яисә татар теле һәм әдәбияты укыткан кебек бит инде бу. М. Г.: Балаларга нота өйрәтә башлагач, башта анламый тордылар Музыка әлифбасының нигезе бик гади—нотада нибары жиде генә хәреф югыйсә Әмма нота грамотасын белми торып, музыка хакында сөйләшү мөмкин түгел. Музыка дәресләре музыкаль тәрбия дәресләренә әверелсен иде Татарстанда укыту системасын үзгәртү зарур Алгебра белән музыка бер югарылыкта торырга тиеш минемчә Музыкаль белеме, зәвыгы булмаган сәләтле яшьләр, дөрес тәрбия алмаганда, җанны рухи бушлыкка әйдәүче шау-шулы арзан музыка колларына әвереләчәк. Мон. жыр. музыка— рухи тәрбия бирү буенча ин кочле, ин тәэсирле чара Дингә караганда да көчлерәк1 Чөнки динне әле анлату, сеңдерү зарур Ә буылып яткан Монны ачып җибәрергә генә кирәк. Чишмә өстендәге ташны алып ыргыткан кебек Музыкаль тәрбия мәсьәләләре хакында житди югарылыкта фикер алышу, карарлар кылу дәвере җитте һәр авылда ничә телевизор, ничә машина барлыгын санап мактану заманы үтеп бара Чит илләрдә яшәүче татарлар да Казаныбызны изге мәркәзләре итеп күрәләр икән, чын мәгънәсендә горурланырлык мәркәз булсын иде ул Монлы Казан булсын иде! Сәхнәдә—Мингол Галиев һәм анын шәкертләре. Алты яшьтән алып егерме яшькә кадәргелэр, боларнын әле зур сәхнәдә тәүге адымнары гына «Ил яшәве—мон белән» дип аталган бу кичәне остазлары жыр белән ачып җибәрә Әнә. жүләр. жырлый диләр. Әйтәләр бит уйла мыйча Мәгънәле сүзләр Алар жырчынын. Мон иясенен һонәренә генә түгел, ә бик тә авыр, жаваплы миссия баш каруына да ишарәли ләбаса Остаз исә шәкертләренә шушы рәвешле фатиха бирә сыман: олы юлга чыгасыз, балалар, үкенерлек булмасын. үсегез, камилләшегез, гел алга барыгыз* Шәкертләре дә сынатмыйлар «Татар жыры». «Казан сандугачы». -Ягымлы яз». «Студентлар язы» кебек абруйлы конкурсларда Гран-При алалар, лауреат һәм дипломат булалар Болар инде - сшындым әниемне, сагындым авылымны»—дип кенә җырлаучы бетәшкән буын түгел. -Монлы һәм горур татар- билгеләмәсенә тарта торган буын бу* Остазларының исә янә бер зур хыялы бар ул башкалабызда -Мон- үзәген ачарга хыяллана -И. Ходаем, мина изге эшләр эшләргә гомер мөмкинлек бирче-—ди ул -Изге эшләр эшләргә- диюе һич кенә дә пафослы, буш куык сүзләр түгел анын Шәкертләре дә чыгыш ясаган әлеге кичәдә |эәхмәт әйтергә дип. бу мәһабәт мәдәният йортының директоры да сәхнәгә менде •Сез, Мингол—татарнын бер тиен сорамыйча, бушка җырлаучы бердәнбер җырчысы Андый фидакарь затка без дә бу сәхнәне, бу залны бушка бирәбез, аренда хакын сорау гөнаһ булыр иде Жырлагыз гына, җырлагыз*-—диде ул Жэйнен бу ямьле көннәрендә Мингол Галиен 60 яшен тутыра. Ил агасы яшендә дә ул яшьләрчә дәрт-дәрманлы, ул һаман—юлда, сәхнәдә, эштә-хәрәкәттә Мон хикмәте бу. мон хикмәте* Әңгәмәдәш— Марат ЗАКИР