МИЛЛИ-МӘДӘНИ МОХТӘРИЯТ (АВТОНОМИЯ) ТУРЫНДА

РОССИЯ ФЕДЕРАЦИЯСЕ ФЕДЕРАЛЬ ЗАКОНЫ

Әлеге Федераль Закон Россия Федерациясендәге милли-мәдәни мохтәриятләрнең (автономияләрнең) хокукый нигезләрен билгели. Россия Федерациясе гражданнарының милли-мәдәни усеш юлларын һәм формаларын сайлау процессында милли мәнфәгатьләрен яклау өчен, дәүләт белән җәмгыятьнең узара эш итуенә хокукый шартлар тудыра. I. БҮЛЕК ГОМУМИ НИГЕЗЛӘМӘЛӘР 1 м а д д ә Милли-мөдәни мох тәрият (автономия) төшенчәсе Россия Федерациясендәге милли- мәдәни автономия (милли-мөдәни мохтарият)—ул миллимвдәни үзбилгеләнү формасы, шулай ук билгеле бер этник уртак төркемнәргә кергән Россия Федераииясе гражданнарының үзләренчә яшәү рәвешен саклау, телен, мәгарифен, милли мәдәниятен үстерү мәсьәләләрен мөстәкыйль хәл итү максатында аларнын ирекле үзоешу нигезендә барлыкка килгән жөмөгать берләшмәсе булып тора 2 маддә Милли-мөдәни мох тәрият (автономия) принциплары Милли-мөдәни мохтәриятнен (автономиянең) нигезләнү принииплары гражданнарның билгеле бер этник уртак төркемгә кергәндә ирекле теләк белдерүе; үзоешу һәм үзидарә; милли-мөдәни мохтәриятнен (автономия) эчке оешу формаларының күп төрлелеге; ижтимагый инициативаны дәү- ләти яклау белен берләштерү. төрле этник уртак төркем гражданнарынын телләрен, мәдәниятен йолаларын, горефгадәтләрен хөрмәт итү. законлылык 3 маддә Милли-мәдәни мохтәриятнен (автономиянең) хокукый статусы Милли-мәдәни мохтәриятнен (автономиянең) барлыкка килүе һәм эшчәнлеге әлеге Федераль закон, шушы Федераль законга нигезләнеп кабул ителә торган башка федераль законнар. Россия Федераииясе субъектларының конституцияләренә (уставларына) туры килә торган нигезлөмәләр. законнар һәм башка нормативхокукый актлар, шулай ук халыкара хокукның гомумтанылган принииплары һәм нормалары. Россия Федераиия- сенен кеше һәм гражданлык хокукларын һәм ирекләрен тәэмин и<пү өлкәсендәге халыкара шартнамәләре белен көйләнә Әгәр Россия Федераииясенен халыкара шартнамәсендә әлеге Федераль законда каралгандагыдан башка кагыйдәләр билгеләнгән булса, халыкара шартнамә кагыйдәләре кулланыла 4 маддә Милли-мәдәни мохтәрият (автономия) хокуклары Милли-мәдәни мохтәрият (автономия) хокуклы; дәүләт хакимияте органнарыннан һәм жирле үзидарә органнарыннан милли үзенчәлекне саклау, милли (туган) телне һәм милли мәдәниятне үстерү өчен кирәкле ярдәмне алырга: үзләренең милли мәдәни мөнфә- гатьләрен күздә тотып, законнар чыгаручы (вәкиллекле) һәм башкарма хакимият органнарына, җирле үзидарә органнарына мөрәҗәгать итәргә; Россия Федераииясе законнары белән урнаштырылган тәртиптә масса- күләм мәгълүмат чаралары булдырырга, милли (туган) телдә мәгълүмат алырга һәм таратырга; тарихи һәм мәдәни мирасны сакларга һәм баетырга, милли-мәдәни хәзинәләрдән ирекле файдаланырга; милли йолаларны һәм гореф-гадәтләрне сакларга, халыкнын сәнгатьчел- нәфис промыселларын һәм һөнәрләрен торгызырга һәм үстерергә; мәгариф һәм фәнни учреждениеләр. мәдәният учреждениеләре оештырырга һәм аларнын Россия Федерациясе законнарына нигезләнеп эшләүләрен тәэмин итәргә; үзләренен вәкаләтле вәкилләре аша хөкүмәт карамагында булмаган халыкара оешмаларның эшчөнлегендә катнашырга; Россия Федерациясе законнары нигезендә чит ил дәүләтләре, гражданнары һәм иҗтимагый оешмалары белән дискриминаииясезтигезсезлексез гуманитар бәйләнешләр урнаштырырга һәм аларны өзмәскә; Федераль законнар. Россия Федера- ииясе субъектларының конституцияләре (уставлары), законнары белән милли- мәдәни мохтәрияткә (автономиягә) мәгариф һәм мәдәният өлкәсендә бүтән хокуклар да бирелү ихтималы бар Милли-мәдәни мохтәрият (автономия) эшчөнлегендә катнашу яки катнашмау Россия Федераииясе гражданнарының хокукларын чикләүгә нигез була алмаган кебек, гражданнарның нинди милләттән булуы да аларнын милли- мәдәни мохтәрият (автономия) эшчәнле- гендә катнашу яки катнашмавын чикләү өчен нигез була алмый. Милли-мәдәни мохтәрияткә (автономиягә) булган хокук милли-террито- риаль үзбилгеләнүгә хокук була алмый Милли-мәдәни мохтәрияткә (автономиягә) хокукны тормышка ашыру бүтән этник уртак төркемнәрнең мәнфәгатьләренә зыян китерергә тиеш түгел II БҮЛЕК. МИЛЛИ-МӘДӘНИ МОХТӘРИЯТНЕН (АВТОНОМИЯНЕҢ) СИСТЕМАСЫ. МИЛЛИ-МӘДӘНИ МОХТӘРИЯТНЕ (АВТОНОМИЯНЕ) ГАМӘЛГӘ КУЮ ҺӘМ ТЕРКӘҮ ТӘРТИБЕ 5 маддә Милли-мәдәни мохтәриятнең (автономиянең) оештыру нигезләре Милли мәдәни мохгпәриятнен (автономиянең) оештыру нигезләре билгеле бер этник уртак төркемнәргә кергән Россия Федераииясе гражданнарының таралып урнашу үзенчәлекләре һәм милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) уставлары белән билгеләнә. Милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) җирле (шәһәр, район, поселок, авыл), региональ, федераль булуы ихтимал. Жирле милли-мәдәни мохтә- риятләр (автономияләр) региональ милли- мәдәни мохтәрият (автономия) төзи алалар. Әгәр Россия Федераииясе субъекты эчендә билгеле бер этник уртак төркемгә кергән Россия Федераииясе гражданнарының бер генә жирле милли-мәдәни мохтәрияте (автономиясе) төзелгән булса, әлеге милли-мәдәни мохтәриятнен (автономиянең) региональ милли-мәдәни мохтәрият (автономия) статусын алу ихтималы бар. Россия Федераииясе субъектла рынын ике яисә аннан күбрәк региональ милли-мәдәни мохтәриятләре (автономияләре) үз эшчәнлекләренен регионара координаиия органнарын төзи алалар. Бу органнар регионара милли-мәдәни мохтә- риятләр (автономияләр) була алмыйлар. Билгеле бер этник уртак төркемгә кергән Россия Федераииясе гражданнарының федераль милли-мәдәни мохтәриятләре (автономияләре) Россия Федераииясе субъектларының ике яисә аннан күбрәк региональ милли-мәдәни мохтәриятләре (автономияләре) тарафыннан төзелүе ихтимал Әгәр Россия Федераииясе эчендә билгеле бер этник уртак төркемгә кергән Россия Федераииясе гражданнарынын бер генә региональ милли-мәдәни мохтәрияте (автономиясе) төзелгән икән, әлеге милли-мәдәни мохтәриятнен (автономиянең) федераль милли- мәдәни мохтәрият (автономия) статусын алуы мөмкин. Билгеле бер этник уртак төркемгә кергән, тиешле республикасы яисә автономияле округы, автономияле өлкәсе булган Россия Федераииясе гражданнарының федераль, региональ миллимәдәни мохтәриятләре (автономияләре) һәм Россия Федераииясе субъектларының дәүләт хакимияте органнары үз эшчәнлекләрен координаиияли, милли (туган) телләрен һәм милли мәдәниятен саклау һәм үстерү өлкәсендә, милли- медәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) һәм Россия Федераииясе субъектларының үзара килешүләре һәм шартнамәләре нигезендә, федераль һәм региональ программалар эшләүдә катнаша алалар 6 маддә Милли-мәдәни мохтә риятне (автономияне) төзц. теркөу, узгәртеп кору һәм ябу тәртибе Милли-мәдәни мохтәрият (автономия) Россия Федераииясе законнарына нигезләнеп һәм әлеге Федераль законда күздә тотылган миллимәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) үзенчәлек ләрен исәпкә алып гамәлгә куела. Җирле милли-мәдәни мохтөрият- ләр (автономияләр) милли җәмәгать берләшмәләренең делегатлары тарафыннан гомуми җыелышларда (конференцияләрдә) гамәлгә куела. Региональ милли-мәдәни мохтө- риятлөр (автономияләр) җирле милли мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) делегатлары тарафыннан конферениияләрдә (корылтайларда) гамәлгә куела. Билгеле бер этник уртак төркемгә кергән Россия Федераииясе гражданнарының федераль милли-мәдәни мохтәрияте (автономиясе) региональ милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) делегатлары тарафыннан корылтайларда гамәлгә куела. Милли-мәдәни мохтәриятлөр (автономияләр) эчке идарә органнарын төзиләр. Ул органнарны оештыру тәртибе, функииялөре һәм атамалары. Россия Федерациясенең җәмәгать берләшмәләре турындагы законнарына нигезләнеп, милли-мәдәни мохтәриятлөр (автономияләр) тарафыннан мөстәкыйль рәвештә билгеләнә Милли-мәдәни мохтөриятне (автономияне) теркәү. Россия Федераииясе законнарында каралган тәртиптә, юстиция органында үтә. Милли-мәдәни мохтөриятне (автономияне) теркәү өчен массакүлөм мәгълүмат чараларында яисә башка ысуллар белән төзеләсе милли-мәдәни мохтәрият (автономия) турында оештыру җыелышына (конференция, корылтайга) кадәр кимендә өч ай элек хәбәр ителгәнлекне раслый торган документлар тапшырылган булырга тиеш Милли-мәдәни мохтөриятне (автономияне) теркәү турында карар кабул иткән юстииия органы, милли- мәдәни мохтәриятлөр (автономияләр) реестрына кертү өчен, ун көн вакыт эчендә Россия Федераииясе башкарма хакимиятенен милләтләр эшләре буенча тиешле органына теркәү турында мәгълүматлар җибәрә Милли-мәдәни мохтәриятлөр (автономияләр) реестры гомуми танышу өчен ачык. Милли-мәдәни мохтөриятне (автономияне) теркәү, үзгәртеп кору яисә ябу Россия Федераииясенен җәмәгать берләшмәләре турындагы законнарында каралган тәртиптә гамәлгә ашырыла 7 маддә Россия Федерациясе Хекумәте, Россия Федерациясе субъектларының башкарма хакимияте органнары һәм җирле узидарә органнары каршындагы милли-мәдәни мохтәрият- ләрнең (автономияләрнең) эшләре буенча консультатив советлар Фикер алышу органнары буларак. Россия Федераииясе Хөкүмәте каршындагы милли-мәдәни мохтәриятлөр (автономияләр) эше буенча консультатив совет төзелә һәм ул җәмәгать башлан гычы тәртибендә эш итә Милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) эше буенча Россия Федераииясе Хөкүмәте каршындагы консультатив совет милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) эшчәнлеген килештерүне гамәлгә ашыра, алар арасында багланышлар урнаштырырга һәм ныгытырга ярдәм итә. Россия Федераииясе дәүләт хакимияте органнарында этник уртак төркемнәрнең мәдәни һәм соииаль мәнфәгатьләрен күздә тота һәм яклый. милли (туган) телләрне һәм милли мәдәниятне саклау һәм үстерү өлкәсендә федераль прог раммалар. норматив хокукый актларның проектларын әзерләүдә, шулай ук билгеле бер этник уртак төркемгә кергән Россия Федераииясе граждан нарының хокукларына һәм законлы мәнфәгатьләренә кагылышлы башка карарларны әзерләүдә катнаша. билгеле бер этник уртак төркемгә кергән Россия Федераииясе гражданна- рынын милли проблемалары буенча Россия Федераииясе Хөкүмәтенә, башкарма хакимиятмен федераль органнарына кинәшләр бирә. Милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнен) эше буенча Россия Федераииясе Хөкүмәте каршындагы консультатив совет һәр федераль милли- мәдәни мохтәрияттән (автономиядән) билгеле бер вакытка делегат итеп җибәрелгән вәкилләрдән тора Милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнен) эше буенча Россия Федераииясе Хөкүмәте каршындагы консультатив советны оештыру, аларнын эшчәнлеге һәм ябылу тәртибе Россия Федераииясе Хөкүмәте тарафыннан билгеләнә. Милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнен) эше буенча консультатив советлар яки башка төрле фикер алышу органнары Россия Федераииясе субъектларының башкарма хакимиятләре каршында төзелүе ихтимал. Бу органнарны оештыру, аларнын эшчәнлеге һәм ябылу тәртибе Россия Федераииясе субъектларының башкарма хакимиятләре орган нары тарафыннан билгеләнә. Милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнен) эше буенча кон сультатив советлар яки башка фикер алышу органнары тиешле мунииипаль оешмаларның җирле үзидарә органнары каршында төзелүе дә ихтимал. Әлеге органнарны оештыру, аларнын эшчәнлеге һәм ябылу тәртибе мунииипаль оешмаларның норматив-хокукый актлары тарафыннан урнаштырыла. III БҮЛЕК. МИЛЛИ (ТУГАН) ТЕЛНЕ САКЛАУ. ҮСТЕРҮ ҺӘМ ФАЙДАЛАНУГА ХОКУКНЫ ТӘЭМИН ИТҮ 8 маддө Милли (туган) телләрне дәцләти яклау Россия территориясендәге милли (туган) телләрне соииаль. икътисади һәм хокукый яклауны Россия Федераииясе тәэмин итә. Россия Федераииясе гражданнарының милли (туган) телен саклау, үстерү, аралашу, тәрбия һәм уку телен сайлап алуга һәм файдалануга хокукы Россия Федераииясенен Конституциясе, федераль законнар. Россия Федераииясе субъектларының конституцияләре (уставлары) һәм законнары, һәм әлеге Федераль закон белән гамәлгә кертелә. 9 маддө. Милли (туган) телне саклау һәм устеругә хокукны тәэмин ит if Россия Федераииясе дәүләт хакимияте органнары һәм Россия Федераииясе субъектларының дәүләт хакимияте органнары милли (туган) телләрне саклау һәм үстерүгә юнәлтелгән дәүләт сәясәтен үткәрүне тәэмин итәләр; милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) милли (туган) телләрне саклау һәм үстерү өлкәсендә дәүләт программаларын эшләүдә һәм гамәлгә ашыруда финанс ярдәме (тиешле бюджет һәм бюджеттан тыш средстволар исәбенә), оештыру һәм башка төрле ярдәм күрсәтәләр. Башкарма хакимиятнен федераль органнары. Россия Федераииясе субъектларының башкарма хакимияте органнары милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) рус телендә һәм шулай ук милли (туган) телләрдә дә китаплар нәшер итүдә, вакытлы матбугат чыгаруда, телерадио тапшырулар оештыруда, массакү- ләм мәгълүмат чаралары булдыруда булышлык итәләр. Россия Федераииясе субъектлары арасында, шулай ук Россия Федераииясе белән чит дәүләтләр арасында милли (туган) телләрдә теле һәм радиопрограм- малар. аудио һәм видеоматериаллар. матбугат продукииясе алмашуда булышалар. 10 маддә. Милли (туган) телдә төп гомуми белем, тәрбия һәм уку телен сайлап алуга хокук Билгеле бер этник . уртак төркемнәргә кергән Россия Федераииясе гражданнары. Россия Федераииясе законнары һәм Россия Федераииясе субъектлары законнары нигезендә, милли (туган) телдә төп гомуми белем, тәрбия һәм уку телен сайлап алуга, мәгариф системасы белән бирелгән мөмкинлекләр чикләрендә хокуклы. 11 маддә. Милли-мәдәни мохтәриятләр (автономияләр) тарафыннан милли (туган) телдә төп гомуми белем, тәрбия һәм уку телен сайлап алуга хокукны тәэмин иту Милли-мәдәни мохтәриятләр (автономияләр) милли (туган) телдә төп гомуми белем, тәрбия һәм уку телен сайлап алуга хокукны тәэмин итү максатында үз алларына түбәндәге бурычларны куя: дәүләти булмаган (ижтимагый) мектәпкөчө учреждениеләр яки шундый учреждениеләрдә милли (туган) телдә тәрбия төркемнәре оештырырга; милли (туган) телдә укый торган, даүләти булмаган (ижтимагый) мәгариф учреждениеләре (гомуми белем, башлангыч, урта һәм югары профессиональ белем) төзергә; милли (туган) телдә укый торган даүләти булмаган (ижтимагый). башка төрле белем бирү учреждениеләре оештырырга: милли (туган) телдә белем алуга хокукны тәэмин итү өчен, ведомстволар карамагындагы мәгариф учреждениеләре катнашы белән уку программаларь. эшләргә, дөреслекләр, методик ярдәмлек ләр, башка уку әдәбияты нәшер итәргә. башкарма хакимиятнен федераль органнарына. Россия Федераииясе субъектларының башкарма хакимият органнарына, жирле үзидарә органнарына тәкъдимнәр кертергә; дәүләт, мунииипаль мәгариф учреждениеләрендә милли (туган) телдә укый торган сыйныфлар, уку төркемнәре оештырырга; рус телен һәм милли (туган) телне милли тарихны һәм мәдәниятне тирен- тен өйрәнә торган дәүләт мунииипаль мәгариф учреждениеләре төзергә; дәүләти белем стандартларын, шулай ук милли (туган) телдә, башка телләрдә укыта торган дәүләт һем мунииипаль мәгариф учреждениеләре өчен якынча программалар эшләүдә катнашырга. дәүләти булмаган (ижтимагый) мәгариф учреждениеләре өчен педагогик һөм башка кадрларны әзерләү һәм янадан әзерләүне оештырырга; Россия Федераииясеннөн читтәге, хөкүмәт карамагында булмаган оешмалар белән милли (туган) телдә белем алуга хокукны тормышка ашыру өчен шартлар тудыру турында шартнамәләр, атап әйткәндә— педагогик кадрларны әзерләү милли (туган) телдә фәнниметодик, уку. матур әдәбият, аулиовиэуаль укыту чаралары белән тәэмин итү турында шартнамәләр төзергә; милли (туган) телдә белем, тәрбия һөм уку телен сайлап алуга хокукны тәэмин итү буенча Россия Федераииясе законнарына һәм Россия Федераииясе субъектларынын законнарыма нигезләнеп башка чараларны гамәлгә ашырырга Милли (туган) телдә укыта торган дәүләти булмаган (ижтимагый) мәгариф учреждениеләре Россия Федераииясенен дәүләт теле буларак, рус телен Россия Федераииясе законнарына һәм дәүләти белем стандартларына нигезләнеп өйрәнүне, шулай ук Россия Федераииясе субъектларынын дәүләт телләрен шушы субъектларнын законнарына нигезләнеп өйрәнүне тәэмин итәләр 12маддө Милли (туган) телдә men гомуми белем, тәрбия һәм уку телен сайлап алуга хокукны башкарма хакимияте федераль органнары. Россия Федерациясе субъектларының башкарма хакимият органнары тарафыннан тәэмин umij Башкарма хакимиятнен федераль органнары. Россия Федераииясе субъект- ларынын башкарма хакимият органнары Россия Федераииясе законнарына, Россия Федераииясе субъектларының Россия Федераииясе халыкларынын телләре мәгарифе турындагы законнарына һөм әлеге Федераль законга нигезләнеп зарурлык булганда дәүләт, мунииипаль мәктәпкәчә учреждениеләрдә төркемнәр, милли (туган) телдә укыта торган дәүләт, мунииипаль мәгариф учреждениеләрендә сыйныфлар яисә уку төркемнәре оештыруны тәэмин итәләр милли мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнен) тәкъдимнәрен һәм регионнын аерым шартларын исәпкә алып дәүләтнең рус телендә һәм милли (туган) телдә, укыта һәм милли (туган) телне, милли тарихны һәм мәдәниятне тирәнтен өйрәнә торган мәгариф учреждениеләрен, шулай ук милли (туган) телләрне, милли мәдәниятне өйрәнү һәм пропагандалау өчен өстәмә мәгариф учреждениеләрен (якшәмбе мәктәпләре факультативлар. мөдөни-мөгариф үзәкләре һәм башка белем бирү учреждениеләре) төзиләр; милли (туган) телде укыту өчен кирәк булган уку программаларын, дөреслекләр, методик ярдәмлекләр һәм башка уку әдәбиятын әзерләүдә, нәшер итүдә һөм булдыруда ярдәм күрсәтәләр дәүләт һөм мунииипаль мәгариф учреждениеләрендә милли (туган) телдә белем алуга хокукны тәэмин итүгә юнәлтелгән чараларны мәгарифкә каралган суммалар чикләрендә тиешле бюджет һәм бюджеттан тыш керемнәр исәбенә финанслауны гамәлгә ашыралар; күбесенчә милли-мәдәни мохтәриятләрнең (автономияләрнең) тәкъдимнәре буенча, шул исәптән Россия субъектлары арасындагы килешүләр һәм дәүләтара килешүләр нигезендә милли (туган) телдә, башка телләрдә белем бирү эшчәнлеген тормышка ашыручы мәгариф учреждениеләре өчен педагогик һәм башка кадрларны әзерләүне, яңадан әзерләүне, квалификацияләрен күтәрүне оештыралар; милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) милли (туган) телдә дәүләти булмаган мәгариф учреждениеләрен төзүдә һәм башка тәрбия һәм уку формаларын үстерүдә матди, хокукый, оештыру һәм бүтән ярдәмне күрсәтәләр. IV БҮЛЕК. МИЛЛИ МӘДӘНИЯТНЕ САКЛАУ ҺӘМ ҮСТЕРҮГӘ ХОКУКНЫ ТӘЭМИН ИТҮ 13 маддә. Милли-мәдәни мохтәриятләр (автономияләр) тарафыннан милли мәдәниятне саклау һәм цстеругә хокукны тәэмин итц Милли-мәдәни мохтәриятләр (автономияләр) билгеле бер этник уртак төркемнәргә кергән Россия Федераииясе гражданнарының милли мәдәниятен саклау һәм үстерүгә хокукын тәэмин итү максатында үз алларына түбәндәге бурычларны куя: дәүләти булмаган (ижтимагый) милли мәдәният учреждениеләре: театрлар, мәдәният үзәкләре, музейлар, китапханәләр, клублар, студияләр, архивлар һәм мәдәният учреждениеләре төзергә һәм аларнын эшләвен тәэмин итәргә; ижади берлекләр, профессиональ һәм үзешчән сәнгать коллективлары, милли-мәдәни мирасны, милли мәдәният казанышларын өйрәнү буенча түгәрәкләр оештырырга; милли-мәдәният өлкәсендә масса- күләм чаралар: фестивальләр, конкурслар, смотрлар, күргәзмәләр һәм башка чаралар үткәрергә; милли төбәкне өйрәнүне оештыру, тарих һәм мәдәниятнең милли һәйкәлләрен саклауга ярдәм күрсәтергә, төбәкне өйрәнү, этнографик һәм башка ижтимагый музейлар төзергә; халыкның сәнгатьчел-нөфис промыселлары һәм һөнәрчелекләре белән шөгыльләнә торган оешмалар төзергә; милли (туган) телләрдә һәм башка телләрдә тарихи, матур, музыкаль, фольклорэтнографик әдәбият әсәрләрен нәшер итәргә; милли мәдәният өлкәсендә ижат хезмәткәрләре, педагогик һәм башка кадрлар әзерләү буенча дәүләти булмаган (ижтимагый) мәгариф учреждениеләре оештырырга; милли-мәдәниятне саклау һәм үстерү турында тәкъдимнәр эшләргә һәм аларны дәүләт хакимиятенең тиешле органнарына, үзидарә органнарына тапшырырга; мәдәни алмашу һәм милли мәдәниятне саклау өлкәсендә Россия Федерациясеннән читтә урнашкан, хөкүмәт карамагында булмаган оешмалар белән хезмәттәшлек турында шартнамәләр төзергә. 14 маддә. Милли мәдәниятне саклау һәм цстеругә хокукны башкарма хакимиятнең федераль органнары. Россия Федерациясе субъектларының башкарма хакимият органнары тарафыннан тәэмин иту Башкарма хакимиятнең федераль органнары. Россия Федераииясе субъектларының башкарма хакимият органнары Россия Федераииясе законнарына. Россия Федераииясе субъектларының мәдәният турындагы законнарына һәм әлеге Федераль законга нигезләнеп: милли-мәдәни үсешнең федераль һәм региональ программаларын эшләгәндә миллимәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) тәкъдимнәрен исәпкә алалар; милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) милли (туган) телдә белем бирү программаларын тормышка ашыручы мәгариф учреждениеләре өчен дәүләт белем стандартларына тарихны, мәдәниятне, этнографияне, хезмәт эшчәнлегенен традицион төрләрен, халыкның сәнгатьчел-нәфис промыселларын һәм һөнәрләрен өйрәнү буенча курсларны кертү турындагы тәкъдимнәрен карыйлар һәм тиешле карарлар кабул итәләр; дәүләт һәм муниципаль мәдәният учреждениеләренең эшчәнлеген милли- мәдәни ихтыяжларны канәгатьләндерүгә юнәлтәләр; дәүләт һәм муниципаль архивлар системасында билгеле бер этник уртак төркемнәргә кергән Россия гражданнарының мәдәнияте, тарихы, ижтимагый тормышы буенча тиешле бүлекләр оештыралар; милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) милли мәдәниятнең дәүләти булмаган (ижтимагый) учреждениеләрен төзүдә, ижади хезмәткәрләр һәм башка белгечләр әзерләү буенча дәүләти булмаган (ижтимагый) мәгариф учреждениеләрен ачуда, милли мәдәният өлкәсендә массакүләм төрле чаралар үткәрүдә ярдәм күрсәтәләр; билгеле бер этник уртак төркемнәргә кергән Россия Федерациясе гражданнары өчен кыйммәтле һәм Россия Федерациясе мәдәни мирасынын бер өлеше булган тарих һәм мәдәният һәйкәлләренен саклануын тәэмин итәләр; билгеле бер этник уртак төркемнәргә кергән Россия Федерациясе гражданнарының милли мәдәниятен саклау, торгызу һәм үстерү, милли-мәдәни хокукларын үтәү өчен шартлар тудыру буенча башка чараларны гамәлгә ашыралар. 15 маддә Милли-мәдәни мохтәриятләрнең (автономияләрнең) эшчәнлекләрен массакүләм мәгълүмат чараларында яктыртуга булган хокукларын дәүләт хакимияте органнары тарафыннан тәэмин итү Дәүләти аудиовизуаль массакүләм мәгълүмат чаралары милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) эфир вакыты бирә. Тапшыруларның даимилеге. озынлыгы, кайсы телдә алып барылуы гамәлгә куючылар һәм теле-радиопрограм- маларнын редакцияләре тарафыннан килешеп билгеләнә. Россия Федерациясенең хакимият органнары. Россия Федерациясе субъектларының хакимият органнары милли мәдәни мохтөриятләрнен (автономия ләрнен) эшчөнлеген бушлай яктыртуга мөмкинлек биргән дәүләти булмаган массакүләм мәгълүмат чараларын яклыйлар һәм хуплыйлар Массакүләм мәгълүмат чараларына финанс һәм оештыру ярдәме каралган федераль программаларда милли-мәдәни мохтөриятләрнен (автономияләрнең) массакүләм мәгълүмат чараларына ярдәм күрсәтү күздә тотыла Массакүләм мәгълүмат чаралары. Россия Федерациясе субъектларының финанс һәм оештыру-ярдәм программалары. жирле үзидарә программаларының милли-мәдәни мохтөриятләрнен (автономияләрнең) массакүләм мәгълүмат 10. <к. у . м 8 чараларына булышлыкны күздә тоту мөмкинлеге бар. V БҮЛЕК. МИЛЛИ-МӘДӘНИ МОХТӘРИЯТНЕН (АВТОНОМИЯНЕҢ) ФИНАНСИКЪТИСАДЫЙ НИГЕЗЕ 16 маддә. Милли-мәдәни мохтә- риятләрне (автономияләрне) финанс лау принциплары Милли-мәдәни мохтәриятнен (автономиянен) хокукларын гамәлгә ашыруга бәйле эшчәнлеген финанслау федераль бюджет. Россия Федерациясе субьектларынын бюджетлары жирле бюджетларның средстволары исәбенә башкарыла Әлеге максатларда махсус федераль. региональ һәм жирле фондлар оешуы ихтимал Милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) финанс средстволары миллимәдәни үсешнең ижтимагый әһәмиятле программаларын финанслау өчен, мәдәният, мәгариф өлкәсендәге чараларны һәм хәйрия чараларын гамәлгә ашыру өчен бирелә Бюджеттан тыш чыганаклардан кергән средстволар милли-мәдәни үсешкә бирелә торган бюджет ассигно- ваниеләрен киметү өчен нигез була алмый 17 маддә Милли-мәдәни мохтәриятләрнең (автономияләрнең) милек хокукы Милли-мәдәни мохтөриятлөр (автономияләр). Россия Федерациясе законнарына нигезләнеп, милек хокукына ия булалар 18 маддә. Милли-мәдәни мохтә- риятлөр (автономияләр) мөлкәте Башкарма хакимиятнен федераль органнары. Россия Федерациясе субъект ларының хакимият органнары, жирле үзидарә органнары милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) аларнын коммерция белән шөгыль лөнмөгән учреждениеләренә һәм оешмаларына Россия Федераииясе законнарында һәм Россия Федераииясе субъектларының законнарында гамәлгә кертелгән тәртиптә, дәүләти һәм мунииипаль мөлкәтне милеккә яисә арендага бирүләре ихтимал Милли-мәдәни мохтөриятлөр (автономияләр) аларнын коммерция белән шөгыльләнмәгән учреждениеләре һәм оешмалары үзләренә аренда шартнамәсе шартларында бирелгән биналарны уставларындагы максатларын һәм эшчәнлекләрен тормышка ашыру өчен файдалана алалар. Милли-мәдәни мохтәриятләр (автономияләр), аларнын коммериия белән шөгыльләнмәгән учреждениеләре һәм оешмалары тарафыннан арендага алынган биналар өчен түләү күләме Россия Федераииясенен шушы субъекты территориясендә коммериия белән шөгыльләнмәгән мәдәният һәм мәгариф оешмалары өчен гамәлгә кертелгән тәртиптә, шулай ук Россия Федераииясенен Гражданлык кодексы, башка федераль законнар. Россия Федераииясе субъектларының законнары һәм башка нормативхокукый актлары белән билгеләнә. 19 маддә. Милли-мәдәни мохтәриятләргө (автономияләргә) дәңләт һәм җирле узидарә тарафыннан финанс ярдәме Билгеле бер . этник уртак төркемнәргә кергән Россия Федераииясе гражданнарының милли яшәү рәвешен саклау, милли (туган) телен һәм милли мәдәниятен үстерү, милли-мәдәни хокукларын тормышка ашыру максатында Россия Федераииясенен закон чыгаручы федераль органнары һәм башкарма хакимияте федераль органнары. Россия Федераииясе субъектларының закон чыгаручы (вәкиллекле) һәм башкарма хакимияте органнары: милли-мәдәни мохтәриятләргө (автономияләргә) ярдәм күрсәтү өчен Федераль бюджетта, шулай ук Россия Федераииясе субъектларының бюджетларында ассигнованиеләрне күздә тоталар; региональ үсешнен федераль фондларын оештырганда һөм акча тотканда милли ихтыяжларны исәпкә алалар; милли-мәдәни үсешнен махсус федераль, региональ фондларын төзиләр; милли-мәдәни мохтәриятләргө (автономияләргә) Россия Федераииясе законнарына. Россия Федераииясе субъектларының законнарына нигезләнеп. Мәскәү. Кремль 17 июнь. 1996 ел. салымнар, жыемнар һәм кредитлар буенча льготалар бирәләр; жирле үзидарә органнары, жирле миллимәдәни мохтәриятләргө (автономияләргә) финанс ярдәме мәсьәләләрен Россия Федераииясенен жирле үзидарә турындагы законнарына нигезләнеп хәл итәләр 20 маддә. Милли-мәдәни мохтә- риятләргә (автономияләргә) дәцләти финанс ярдәме курсәтунең төп шартлары Башкарма хакимиятнен федераль органнары. Россия Федераииясе субъектларының башкарма хакимияте органнары милли-мәдәни мохтәриятләргә (автономияләргә) әлеге Федераль законный 19 нчы маддәсендө каралган финанс ярдәмен бу средстволарнын билгеле бер максатка юнәлдерелгән булуы һәм фәкать конкрет чараларга тотылу шарты белән күрсәтәләр. Зарури булганда әлеге ярдәм тиешле милли-мәдәни мохтәрият (автономия) белән шартнамә нигезендә күрсәтелә. Дәүләт финанслый торган милли- мәдәни үсеш программаларын һәм проектларын сайлап алу Россия Федераииясе субъектларының башкарма хакимияте органнары тарафыннан милли- мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең). вәкилләре катнашында гамәлгә ашырыла. Федераль финанс органнары. Россия Федераииясе субъектларының финанс органнары бирелгән средстволарнын максатлы файдалануына контрольлек итәләр Милли-мәдәни мохтәриятләр (автономияләр), алынган дәүләт сред- стволарын куллану турында үз вакытында хисап бирергә тиешләр Дәүләт финанс ярдәмен урынсыз файдаланган очракларда милли-мәдәни мохтәриятләрнен (автономияләрнең) житәкчеләре каралган тәртиптә жаваплы булалар. VI БҮЛЕК. ЙОМГАКЛАУ НИГЕЗЛӘ МӘЛ Ә РЕ 21 маддә Әлеге Федераль законның көненә керуе турында Әлеге Федераль закон рәсми рәвештә басылып чыккан көненнән көченә керә. РОССИЯ Федерациясе Президенты Б ЕЛЬЦИН (•Рооийскйя газета- 25 июнь. 1996 ел.)