Укучы сүзе

§өкег, latin xarefena qajtunbn telebezne, nullatebezne saqlap qaluda nindi mehim adi>m ikanen anjamagan bulbp qblanucblar tbnbclanu kebek 2001 jblga qadar aralar jbraq bulsa da, tunnil ocbnda jaqtblbq cagbldb diarga momkin. Bu c;ahattan "Qazan utlan>"na zur raxmat ajtase kila: апьп latin jazmasbnda birelgan uqu kynekmalare ometlame ezmica kotarga ondadelar In abrujlb zumalbbbz kilacakta bu izge e§en kinajtep ta Qbarer dip ometlanase kila. Tik $unbsb beraz xaweflandera: latin xarefena kycsak ta. kirillitsa ta'sirennan qotbia almabbz kebek «Urbs tele arqblb kergan kenbatbs syzlare naq urbs transknpsiasenda jazblbrga ties» digan Qnajatcel kyrsatma beznen milarebezga dombaslap lutbrblgan, anda tamw qajgan ham yzebeznen maslakka ajlangan. Bu afat xatta «Qazan utlarb»nda садь1ь$ taba. latin xarefendage tikbstta da rogon, protest, avtor, elektr togb, sovet, rajon, metodika, rezissjor, telefon dip birela. Kirillitsanbn in zur qortqbclbgb—ber үк xarefnen urbcsa ham tatarca torleca janojbraWbnda. §өкег, ы. я, ю, e, э, щ. ц, ъ, ь kebeklarennan qotblwbbz, axrbsb. Ә mena О belan Е latinga күскас ta telebeznen celegen suwunb dawam itarlar kebek. Misal ecen озон, очко, электричество, эшсезлек, болын, авыл kebek syzlardage О. Е xareflaren tatarca uqbp qan-jq ale. Әдәг bez ba$qa teller syzlaren u ruse a jazudan qotbia almasaq, latinga күсүпеп alia ni fajdasb kyrennn Оьгдапьс. andbj syzlar telebezda sal tatar syzlarena qaraganda күркә artbq Xalbq arasbnda «русско-русский словарь» isemen jaulagan 1985 )ь1дь urbsca-tatarca syzlekka ber qaras ta$lau da §una inandhiw. Min, masalan. jugarbda kiterelgan syzlame «Qazan utlan>»nda bolajraq jazar idem, pagun, pratist, aftur, ilektr lugb, sawit, rajun, mitudika, nzissur, tilefun. . Күпе1ет size, berar filaluk, diktbr, prafisw. mbsqbllb jblmajbp, mine nadanlbqta gajeplar Artta qalganlbqta. Dores, min tel belgece tygel, учуный ызванием da. §oker, juq Прастуй tatar balasbmbn Ham naq tatar balasi. xise izge ana telemne urbs telena jaraqlastbru §auqbmbna qar§b ah огыда mas telenda bu sulqadar tiran tamw cajgan ki, xatta ber gena krrage bulmacjan ocraqlarda da yzgartelep albna. 9jtik, Qazan-Sember julbnda Qaramasar, Bortas awbllarbna nigader Ы xarefe astap urbsla$tbrgannar Urbs telena atamalarnbn Ы xarefena betye jax§braq ikan dip ujlbjsbn ham... jalojb§mbjsbn - Әпә Qarlb jblgasb tatarca Ь xarefena betkan, a urbscasb— Карла... Mondbj yzgartylamen maqsatb turbnda ujlana baglasan, Qazanbbbz isemena da neckalek bilgese astap, апь zinski rutqa ajlandergannare iska ta§a. Ojafu, gafu: citkarak kitelde. Atamalar mas'alase yze а]ыып zur sajla$yne talap ita. Xajer, sajla$y tygel, daylat qararbn. Ә bygen barb tik latin belan jazganda kirillitsa ta'sirennan jotblu caralarb turbnda дьпа. Beznenca in mahim cara—а$ьдьс rawe§ta dares jazu syzlege tezi ba$larga. Bu syzlek 2000 jblda qullanb§ta bulsa ide inde. Ham jana sartlarda tazelgan jana syzlek albnma syzlame naq un>s transkrepsiasenda jazudan telebezne qotqarbr dip ametlanase kila. Bu izge e§ka «totsa maskaylar jaqan» kebek narsalardan qaltwanbp utbrucblar albnmasbn ide. Batbr jegetlarebez, qbju galimnarebez kyp bit ale beznen. Bulacaq syzlekne tazycelar tagbn ber mahim narsane kyzda totsbnnar ide. Ojarap tele ta’sire arqasbnda telebez singarmunizbmnan maxrym itelgan: salam, amma kebek jazblucb syzlar bajtaq bit. Qbsqasb, dares jazu qagidalaren qabul itkanda qbjuraq bulbrga, alga qarap e§ itarga kirak. Ә alda, ьдапьдьг, un»s tele da latinga kycacak. Ә1е da ana reklamalarbnbn bajtagb latin xareflarenda. Intemettagb maglymatlarnbn 98 prasintb ingliz telenda, 99,5 prasintb latin xarefenda ikanen iska alsan, urbs telena da ba§qa jul juq. Jugisa alga qarap fiker jartyce urbs galimnare Karinskij, Ju§manof, Lunacarskij, Jakovlef 1918 jblda uq un>s telen da latinga kyceryne jaqlap cbqqannar. Ә un>s tele da latinga kycsa, ul yze da, sekatsez alfavitbnnan qotblbp, gamum qagidalarga bujsbnbp kanullager ide. Xajer, busb beznen e§ tygel. Вагь tik urns telenen da latinga kycye qotblgbsbz dip kena ajtyem.