НУР БАЯН

Tai ар халкының шагыйрь йөрәкле. каһарман улы Нур Баянның 1943 елны ут эчендә
язган «Сандут ачка» дигән шигыре бар
.. Кызык кош син. сандугачым-дустым. Тун
ярыла, ә син сайрыйсын ’ Тормыш итәр өчен
Туган иллә. Оян өчен куак сайлыйсын
Бер уйлаганда, әлеге юллар шагыйрьнең үзенә үк багышланган кебек. Чөнки ул. нинди
генә кыен шартларда да. сайравыннан ижат итүеннән һич тукталмаган. гомеренең соңгы
минутларына хәт ле әнә шул җырчы сандугач халәтендә булган
...Биографиясе дә гажәеп кызыклы, үзенчәлекле анын Нур Баян (Нур Галим улы
Баянов) 1905 елның 15 маенда Татарстанның хәзерге Актаныш районындагы Әнәк авылында
ярлы игенче гаиләсендә туа Тормышлары авыр булганлыктан, булачак әдип, һәр елны җәйге
айларда, горле җирләрдә эшкә ялланып, бераз акча юнәтеп кайта
1921 елгы ачлык исә аны туган авылыннан бөтенләй китәргә мәҗбүр итә. Нур Баян.
Пермь шәһәренә барып, кара эшче булып ипли, аннары 1923 елда, укуын дәвам итү теләге
белән. Казанга килә һәм Татар-башкорт хәрби мәктәбенә курсант итеп алына Шушында
укыганда анын әдәби иҗатка тур омтылышы уяна. Үзененберенче шиг ырьлоренда егет туган
авылы турында яза. гражданнар сугышы һәм илне саклау темаларын яктырта
1925 елдан башлап Нур Баянның исеме матбугат битләрендә ешрак күренә башлый
1928 елда ул «Кызылармеец» дигән хәрби газета редакциясенә әдәби хезмәткәр булып
урнаша һәм шул ук елны, бер-бер артлы. «Уракчы кызлар». «Җимерелгән окоплар» дип
исемләнгән ике шигъри җыентыгын бастырып чыгаләрен ижат итә
1932 елда Н Баян яңадан Казанга әйләнеп кайта һәм 1932 зх елларда Татарстан
Язучылар союзын оештыру комитетында инструктор. Тапосиздапа мөхәррир, аннары матур
әдәбият бү тетенек өлкән мөхәррире булып ни ш I93X елдан. Бөек Ватан сугышы
башлашанчыга кадәр, профессиональ язучы ох тарак тулысынча ижат ште белән генә
шөгыльләнә Бу еллар та 1Ь Баян тур күләмле «Гөләндәм» (1939). «Җимерелгән дворец янын
га» (1940). I Тукайның Печән базары яхуд яна Кисекбаш»ьша ияреп. «Карахмәт» (1940) по
зма ларын ята «Язг ы юн». «Туган авыл». «Шаг җыр тар» исем ге шигьрн җыентыкларын
бастырып чыгара Әдәби уңышлары өчен ул 1940 елда «Хезмәттәге батырлык өчен» медале
белән бүләкләнә .
Боек Ватан сугышының беренче көннәреннән үк Н Баян фронтка китә Полк партия
оешмасы сәркатибе швитня газетасы мөхәррире- полк коман днрының сәяси миләр буенча
урынбасары буларак. Бөгелмәдән Австриягә хат те дцйлы сугышчан юл V.. ' 1 <>'»'■' Жищ
м.н«1 «vpepi.. о..сГми . WS елның 23 апреленлоСоас! Армиасс U.MHOW0»>I»IH ины нан
ша.ыНрь Н)р Ба«н 40 яшендә һәлак була
Нур Баян
(1905 1945)
рырга өлгерә
1929 1930 елларда Н Баян «Колхоз яшьләре» журналы сәркатибе Чаллы район газетасына мөхәррир итеп билгеләнә Шу г чорда ул үзенең язылачак әсәрләре
өчен, авылдагы үзгәрешләргә. күмәкләшү хәрәкәтенә караган бай фактик материал туплый
Соңыннан, шу ларга таянып. «Клеверлы кырлар» (1929). «Яшырлы тон» (1933) кебек
поэмаларын, күп санлы шигырь 1932 елда Н Баян яңадан Казанга әйләнеп кайта һәм 1932 зх елларда Татарстан
Язучылар союзын оештыру комитетында инструктор. Тапосиздапа мөхәррир, аннары матур
әдәбият бү тетенек өлкән мөхәррире булып ни ш I93X елдан. Бөек Ватан сугышы
башлашанчыга кадәр, профессиональ язучы ох тарак тулысынча ижат ште белән генә
шөгыльләнә Бу еллар та 1Ь Баян тур күләмле «Гөләндәм» (1939). «Җимерелгән дворец янын
га» (1940). I Тукайның Печән базары яхуд яна Кисекбаш»ьша ияреп. «Карахмәт» (1940) по
зма ларын ята «Язг ы юн». «Туган авыл». «Шаг җыр тар» исем ге шигьрн җыентыкларын
бастырып чыгара Әдәби уңышлары өчен ул 1940 елда «Хезмәттәге батырлык өчен» медале
белән бүләкләнә .
Боек Ватан сугышының беренче көннәреннән үк Н Баян фронтка китә Полк партия
оешмасы сәркатибе швитня газетасы мөхәррире- полк коман днрының сәяси миләр буенча
урынбасары буларак. Бөгелмәдән Австриягә хат те дцйлы сугышчан юл V.. ' 1 <>'»'■' Жищ
м.н«1 «vpepi.. о..сГми . WS елның 23 апреленлоСоас! Армиасс U.MHOW0»>I»IH ины нан
ша.ыНрь Н)р Ба«н 40 яшендә һәлак була Формасы ягыннан һ Такташ шигъри традицияләре йогынтысында үсеп, үз заманының
тормыш сулышын, кискен социаль вакыйгаларын, бигрәк тә, күмәкләшү хәрәкәте чорында
татар авылындагы иҗтимагый үзгәрешләрне, яңа тормыш өчен көрәш мотивларын романтик
рух, публицистик пафос белән сурәтләгән Нур Баян ижаты утызынчы-кырьп ынчы еллар
татар шигъриятенең үзенчәлекле. кабатланмас бер өлешен тәшкил итә...
Шагыйрьне биргән Әнәк авылы бәхетле, бай тарихлы авыл. Биредән аның шиг
ырьләрен дә тынлап-өйрәнеп үскән Татарстанның Беренче Президенты Мин- шмер
Шәймиев. язучы Рәхмәтулла Хисмәтуллин чыккан
Нур Баянның исеме, кылган изге эшләре, батырлыгы хәзер дә күңелләрдә. Анын исемен
республикабызда колхоз һәм урамнар йөртә.