РУХЫ СЫНМАГАН КӨРӘШЧЕ

Алтмышынчы-житмешенче елларда Татарстан Язучылар берлегенең Г. Тукай исемендәге клубында герле җыелышларга, кичәләр! ә юантык гәүдәле, озынча йөзле, күзлекле, һәрвакыт елмаерга әзер шат күңелле бер карт килеп йөри иде. Аны күреп алута, М. Әмир. И. Гази, Ш. Маннур. Ә. Еники кебек танылган өлкән яшьтәге язучылар да сикереп торып:
— Килегез, кил. Мәхмүт абын, менә монда утырыгыз!—дип үз урыннарын тәкъдим итә нде. Ә бу карт:
— Рәхмәт, мин 26 ел утырдым инде, хәзер бераз басып торып ял итим әле.— дни шаярта.
Нинди Мәхмүт бу. нигә шундый мәшһүр каләм няләре дә ихлас олылыклый аны? Сораша торгач, ниһаять, яшьләргә дә аиын кайбер өстәмә кушаматлары мәгълүм булды — «Мәхмүт Бөдәйли», «Кигәвен», «Мәхмүт Һади» дигән исемнәргә берьюлы ия зат икән бу. Бу исемнәр дә әле серне ачып бетермәгәч, төшендерделәр: 1912 елдан бирле татар матбугатына язышучы. Татарстанда һәм Төркестанда Совет хәкнмияген урнаштыруда актив катнашучы. «Чаян» журналына нигез салышучы, жырчы, шагыйрь, әдип, җәмәгать эшлеклесе, халык комиссары ул. Әмма ин хәтәре — милләтче, co.it ангалиевче булуы, шунын өчен 26 елын i өрмә-сөрт еннәрдә, шул исәптән, икс елын бер кешелек таш капчыкта үткәрүе икән. Табигый ки, ул дәвердә һәм аннан сон да бик озак аның исеме матбугатта күренмәде, үзе әле исән булса да, нәкъ ике буын аны белми үсте!
Мәхмүт Кәшфелһадн улы Бөдәйли 1895 елның 3 апрелендә Казан губернасының Мамадыш өязе Иске Мәкснм (хәзерге Татарсганнын Ямаш) авылында туа. Яшьлн ятим калып, үз тырышлыгы белән көн күреп, Троицк мәдрәсәләренең берсендә белем ала. Беренче Дөнья сугышында катнаша, шунда революцион-миллн хәрәкәткә тартыла. В. И. Ленинга кадәр барып җитеп, Татарстан жомһүрнятен төзүне куәтли, Iоркестанда милли мәсьәләне гадел хәл итү!ә кочен сала. Бохара Халык Җөмһүриятендә РКП(б) ҮК инструкторы һәм Матбутат халык комиссары, Хәрәзем Җөмһүриятендә Рәсәй илчесенең урынбасары һәм башка җаваплы вазифаларны ихлас күңелдән башкара. 1922 елда Tarapciaina кайткач, сәламәтлек саклау, гаделня (юстиция) халык комиссарлары урынбасары. «Резинтрест» идарәчесе. төрле гәзитләрнең редколлегияләре әтъзасы. өлкә партия конференцияләре. Республика Сове i ы җыйналышлары вәкиле сыйфатында кнн эшчәнлек җәелдерә. Шушы дәвердә аның сәясәткә, сәламәтлек саклау! а. хуҗалык тармакларын җанландыруга баг ышлант ан аерым тәрҗемә хезмәтләре һәм асыл үз китаплары басылып чыга, «Замана көлкеләре» (1927), «Тормыш төпчекләре» (1928) дитән сатира-юмор җыентыклары дөнья күрә. Бу елларда ул вакытлы матбугатта, төрле җыйналышларда, кичәләрдә ялкынлы нотыклар сөйли, шигырьләрен һәм мәзәкләрен укын, та lap. башкорт, казакъ җырларын җырлан, күп санлы тамашачыларның мәхәббәтен казана. Аның бу кайнар эшчәнлегендә төп урынны 1асырлар буе изелгән туган халкына ирек, хөррият даулау, Татарстанның чын мнллн җөмһүрият булуы өчен гайрәтле көрәш тота. Менә шушы тырышлыклары аны тиздән милләтчелектә, солгашалневчелекгә гаепләргә сылтау була — Мәхмүт Бөдәйли белеме
тирәнәеп. тормыш гәжрибәсе баеп, ижади һәм оештыру сәләте, дәрте һәм дәрманы кип колач ала барганда зиззланта илтеп i ашлана.
1955 елда иреккә чыгарылса да. Компартия сафына кайтарылма! янлыктан (1918 елла ксрзән), ул юмеренен ахырына кадәр (1975) тозалнзар режим эзәрлекләвеннән тәмам козыла алмый — ана бик о так эш тә. торак ia бирелми, язган әсәрләрен чыгару юлына да тел киртәләр куела. Әмма иманыннан ин з азаплы шарзларла да баш гартмазан. гаделлекнең барыбер жинәсенә өметләнгән Мәхмү з Бөдәйли олкән яшьтә лә төшенкелеккә бирелми, әдәбиятыбыз тарихындагы кушаматларны (псевдонимнарны) өйрәнә, «Юмор һәм сатира» азгталозиясен төзи ( Газки i нәшер 1966 елла аиын чнрезе чамасын бастырып чыт ара!), күренекле замандаш-лары хакында истәлекләр яза. 4нын давыллы вакышалар эчендә яшьнәп узган эшчәнлезе. нахак жәзаларны бик мул затыган фажнзале зормышы махсус өйрәнү! ә. мәгънәле һәм кызыклы ижазы укучыларза кнн һәм зулы занызьзлуза лаек. Түбәндә ‘«Тормыш төпчекләре» жыензыз ынззан алып тәкъдим ителә торзазз өзекләр дә шузпы фикернең дөреслеген рас зар нш ышанабыз.
A
Мәхмүт Бедәйли
ТОРМЫШ ТӨПЧЕКЛӘРЕ
Тәрбиям шулай
- Мәхдүм, син әле партиягә кергән идеңмени?
I — Әйе. кергән илем.
— Кайчан чыгасың билзеле түзелме9
Әти мине кергәзг жирдәзз кумыйча чыкмаска, днзз тарбиялазәзз Куып чыгарганчьз торам әле. ни булыр?1
Яца кагыйдә
— Иптәшеңне кызартасын килмәсә. чиз кешеләр алдында хатыны турында сорашма
Кайсы хатынын сораганыңны белми аптырап торуы бар
Урламаган...
Хаким Бу әйберне син урладыкмы?
К знак Гомердә урлаганым зок
X к и м Мен.' бу eiei ур .т.н .шыпны үз күзе белән күрзән ич
К а р а к Ул алдаша Мин аннан әйбер ал. анда бер кеше дә зок зздс биз
Тиз ИК0Н...
- Бу хулиганлык кайчан бетәр икән’
- ХУ ЗШ динар безкәч
- Ә* хулиганнар кайчан бетәр икән
- Бөтен көзгеләр ватылып безкәч
- Көзгенең монда ни катнашы бар?
— Барып кара, шунда күрерсең...
Матур мәхәббәт
Җаным! Син мине яратасыңмы?
Бик яратам.
Бигрәк тә нинди чагымны яратасың?
Киенеп өйдән чыгып киткән чагыңны'
«Яхшы торалар»?!
— НИХӘЛ, хатынын белән әйбәт торасызмы?
- Бик әйбәт
Кычкырышмыйсызмы соң?
Кайда кычкырышу, бер атнадан бирле сөйләшкәнебез дә юк
Куркырсың да шул...
Шушы урамга чыккач, автомобиль гөрләп килә башласа, котларым чыга
Нигә алай куркасын9
Бер көн шушы урамнан үтеп барганда автомобильгә салып хатынымны алып качтылар...
Качсалар качканнар инде, аның нәрсәсеннән куркасын эш беткәч9
- Автомобиль гөрелдәп килә башласа, тагын шуны кире кайтара торганнардыр. дип куркам мин.
Менә ничек аерыла ул...
- Сездә хатын-кыз оеклары бармы?
Бар.
— Күрсәтегез әле?
Сезгә ниндиләрие күрсәтик, хатыныгыз өченме9 Әллә яхшыракларынмы ’
Матәм тота
Ирең үлгәнгә ай тулды, син әле һаман елап утырасың. Җитәр инде, үлгәнне алып кире кайтара алмассың
Мин аңар еламыйм, аның белән үткән ун елым әрәмгә үткәнен яна гына белдем, шуңар елыйм.
Сәбәбе бар...
Нигә син күп сөйли башладың?
- Сәбәбе бар.
— Нинди сәбәп ул тагын?
Шаулама, зур урынга керергә исәп бар урынга куймаслармы дим
Мәгънәсе
Нигә теге учреждениедә «Күрешкәндә кул бирмәгез!» - дип язып куйганнар? Кул ришвәт булмаганга күрә.
Күп сөйләгәч, актив дип зур
Тыңлаган
Күзләрен нигә болай бик кызарган, яна гына йокыдан тордыңмы әллә?
- Юк. яна гына җыелышта доклад тынлап чыккан идем
Менә «Билясем» нишләтә ул!..
Дөресен әйтим, егетләр, яратмыйм шул эшсез йөргән халыкны Эшсез кешенең башы — шайтаннарның кантуры. дип татар бер дә белми әйтмәгән. Килә дә ул сиңа йә бер нәрсә, йә икенче нәрсә турында «суган сатып», вакыгынны алып тик утыра Зарлана, офтана Әллә ниләр кыланып, кәефеңне җибәреп, эшенә комачаулап тик йөри
Үзе гаять тиз рәнҗүчән, үпкәләүчән була тагы ул халык Бер сүз әйтергә ярамын, хәзер кәкрәергә генә тора. Сон үзең уйлап кара дөньяда үз күңелеңне табасынмы, әллә алар хәтерен саклап утырасыңмы9 Шуның өчен яратмыйм мин аларны Минем хатын да туеп беткән инде алардан
Яратмыйм шул кашын-күзен җимереп мунчасы янган урыс шикелле бөкшәеп йөри торган Гапкарыңны ди ул. Юкка гына шулар белән ваксынып йөрисен Шундый бетле халык белән демократлашкан булып азаплануына төкерер идем. ди. Аттың килгәнен тәрәзәдән күреп калса да Тагын берәр әйбер теләнергә килә торгандыр әле, хәерченең йөреше юньлеге булмас, ди
Шуласн да шулай шул. Ул халык әле сиңа килеп зарланып туйдыруы җитмәгән, синнән урын сорап, фәлән итеп геңкәгә тия бит Бурычка, көтәргә, дигән булып акча да сораштыргалый һәрвакыт сорамаса да андый кеше килеп кергәндә кызык түгел инде Барыбер сорар төсле булып тора Үзенә читен Кайчан чыгып китәр икән, дип кыткылдап утырасын, һәркемнең үзенә пар иш табуы яхшырак инде. «Ишмөхәммәг ише. Бикмөхәммәг бикәче белән булган яхшы», дигән китапта
Менә безнең Гапкарны гына алыйк инде Ярын, ул безнең якын дус кеше дә инде. Үзе әйбәт тә кеше. Теге вакытларда күп кенә файдасы гигән чаклары да булды. Кулыннан килгәнне, кулында барын аямый торган кеше Ләкин, коданың кихмәте. эшсез калганнан бирле, әлләни күклем чнг күрә шуны, яратмыйм ук Ничәмә айлар бит инде чикерткә кебек сызгырып тик йөри Урын таба алмый имеш . Рәтле генә кетне кебек иде Уҗым бозавы икән
Үзе болай тырышып та йөри кебек Сәбәбенә дә керешеп карый, катта Ул йөрмәгән, ул кермәгән учреждение дә калмады инде, хезмәт биржасына барып язылуына да сигез ай үтте, югыйсәм «Татар телен эшкә ашыру көмиссия- се»сеннә|| алмаган кәгазен, рекомендациясен дә калдырмады, югыйсәм. Юк га юк һаман урынсыз. Гажәп җебегән малай булып чыкты
Килмәсә. йормәсә тагын бер хәл иде әле. Теләсә нишләсен иде шунда Юк бит. ул сиңа килә, утыра, зарлана Әллә ни сорамаса да эчне пошыра Сорамый ул соравын, сораганы да юк Шулай да бүген сорамаса. иртәгә сорар, дип уйлыйсың Яхшы түгел, ахры Дус кетне, якын кеше бит Шулай түгелме’
Әнә, алланың гына каһәре төшкән икән бу Габкаһарга. тагын ки гә биг шул чукынган нәрсәкәй «Өйдә юк», дип әйттерсәң, тәрәзәдән күреп калды Инде нишләргә?! Тагын эшне бүләргә туры килә инде Шулар белән бер ю г язуны да юньләп яза алма инде, йә Каләмне тагын ташларга туры килә шу г Нишлисен, язмышың шул. Булмас инде барыбер, соңыннан язармын
езне бераз көттерергә туры килде бугай, укучым, ярый Кичерерсез инде Я"4 Мон га ипләр бик шәпкә әйләнеп китте әле. Дустым Габделкаһһар иптәш Чыглыкегдинсв килгән идс дә. шуның белән сайрашып утыра торгач, бәген нәрсә онытылган Бик уңган, шаян егет ул Аның бе юн бер утыруы ни тора Аерыла алмый аптырадык Үзе белән әз генә «пироги г ........................................................................................................................................... гә л глык
Ярамын бик якын, бик иске дус кетне бит ут минем Хатын да бик якын итә ү зен Өстәвенә зур гына урынга да кергән Зур урыннарда үз кеше оу ту ү зе ни юра у г Бер дә булмаса бер файдасы тия атгын Ни булса да дус кешенең мәртәбә иясе булуына күпсл бик куана инде.
Hv хәйләкәр, ушан да егет инде үзе Ахыры урнашкан бит Вот ичмасам, баш дисәң баш эшли!
Дөресен әйтсәм, мин аны шаяртыбрак каршы алган идем алуын.
Нихәл, лудыр, ялкау, кайлардан болай себерелеп йөрисен, дим. Егетем егетнең асылы шул. Ачулану юк, нитү юк:
— Ялкауларны эшсез дип гаепләгән булалар, тик торуны уен дип беләләр микәнни, ди. Җитәр, ул газаптан котылдык инде. Тәбрик ит хәзер мине, мин фәләндәй учреждениедә секретарь булырмын хәзер, әфәндем.—ди.
Күзләрем тоздай булды. Ни дияргә дә белмим Аптырап каттым да калдым. Калырсың да шул. Уен түгел ул секретарь!
Аның урнаша алуына һичбсребезнен дә ышанычы калмаган иде инде. Әйтәм бит. һич бармаган җирен, күрмәгән кешесен, алмаган кәгазен калдырмаган иде.
Ахыры түзә алмадым, шөбһәмне белдердем.
— Чынлап ук урнаша алдын мәллә? — дим.
Теге миңа бер хәйләле карап алды да башына бармагы белән төртеп:
— Менә монда булса, урнашасын икән аны.— ди.— Сигез ай эшсез йөрү каен җиләге түгел, өйрәтә икән ул,— ди. Безнең «тартарализатсия» яшәсен, ул булганда урнашып була икән ул,— ди
Мин тагы аптырадым, һаман аңлап җиткерә алмадым
— Рәтләп сөйлә әле. - дим.— Ничек булды соң ул? Әллә теге «тел кәмисси- әсе» үзе белән хисаплаштыра торганрак иттереп, эшне корырак тота башлаганмы’’— дим.
— Тот капчыгыңны, тотар корырак. Көт әле ул вакытны, йөрерсең көпә- көндез йолдыз санап,— ди.
Мине бик озак ялындыргач, озаклап үзенен урнашу тарихын сөйләп китте:
- Мине бер урыс өйрәтте.— ди. Ул өйрәт ү буенча, мин читкә киткән бер урыс иптәшемнең документларын алдым да. хезмәт биржасына барып, өр-янадан «Матвей Данилыч Маслов» булып язылдым,— ди.— һәм нинди генә һөнәрдән кеше кирәк булса да. үземне күрсәтергә булдым.—ди.
— Элек мин слесарь булып язылган идем Хәзер секретарь кирәк дигәч, «мин» дип килеп чыктым да, күп җирләрдә секретарь булып эшләгәнемне сөйләп ышандырдым Кәнсәләрдә эшне бетерделәр Җибәрергә генә торалар иде. заведующий Фома Кузмич чакырып алды да:
- Иптәш Маслов.— дип әйтә ди—Синең үзеңнең болай һәр ягың килгән икән Син инде һәр хәлдә неграмотный татарин түгел, сине ул эшкә бик җибәрәсебез килә инде безнең. Ләкин бер правила бар бит. «Тартарализация»не белү шарт дип әйткән булалар бит. анар нишлибез? — дип әйтә ди.
Мин эчемнән шатлансам да, тыштан бер дә артык белдерми генә:
Булса бик әйбәт. Мин мала-мала беләм.— дип әйттем ди. Үзем һаман урысча сөйләшәм ди.
— Белгәч, бик шәп алай булгач,— дип заведующий Фома Кузмич куанганын белдерде дә ди—Формальность өчен шулай кирәк Сез инде мине гафу итегез, мин сезне татарча бераз имтихан кылырга мәжбүрмен. дип әйтте ди
- Мин: «пажалста», дигәч Фома Кузмич татарча сорый да башлады.
— Минеке татартча билясем? — дип әйтте ди.
Ул «минеке» дигәч, миңа «синеке» дип әйтергә кирәктер инде дип уйлап алдым да ди:
— Синеке татарча бил ям.—дип әйттем ди
Тегенең башында «вак» бетте булырга кирәк, бераз уйланып торгач, тәмәкесен чыгарды да ди:
— Ширпа бар? — дип әйтте ди.
— Бар,— дип әйттем дә шырпы яндырып бирдем, ди.
— Рахмит. - дип әйтте, ди.
— Турми,— дип әйттем, ди.
— Как. как. «Турми»? Что значит «турми»?—дип әйтте ди
Не стоит, дигән сүз була дип әйттем ди. Аны бик куанып язып алып
— Син яхшы беләсең икән, дип әйтте ди.— Язарга билиасем?
Билиасем,— дип әйттем ди. Бик эре генә бер кәгазь алып, ниндидер шайтан ботлары сызгалап бирдем, ди. Аннан сон шул кәгазьне күрсәтеп:
— Это будет Маслов, -дип күрсәткән идем, заведующием шаккатты, ди. Шундук миңа назначение дә бирделәр Хәзер мин. әфәндем, «тартарализацня» аркасында «билиасем» белән секретарь булдым. Эшләр рәтләнә.— ди.
Нишләтәсең аны, егет шул, булган!..
Менә баш дисәң баш ичмасам безнең Гапкаһарда.
16 сентябрь. 1927 e.i.
Татарча лөгатьләр
Хәрефен бармы’’
Юк
Акылын бармы?
Юк! вә башкалар. .
БАШ ул элекке замандагы бабаларыбызнын ми белән тулган уйлау аппараты булган Хәзер кешеләр муен белән генә йөрергә гадәтләнү аркасында, артык кирәге калмаган бер «әсәре гатика» (борынгы нәрсә)
БАРАБАН эче буш була. Үзе бик шалтырый Хәзерге язучыларга бик охшаган бер нәрсә шунда Кайбер студентлар да көзгегә караганда шуны күреп торалар.
БОРЫН һәр кешенең бит уртасында ындыр табагына төшеп калган тукмак шикелле, тумпаеп тора торган бизәк Кич белән Пралумныйда соңгарак калып «пайдум» бикәләр артыннан искәнсп йөрүчеләрнеке көннән-көн кечерәя баручан була.
Әгәр керделе-чыктылы халыктан берәрсе нарком-фәлән була калса, аларныкы көннән-көн үсә. зурая һәм шешә бара
Әгәр аның берәр доклады да иттифакый гына удачный да чыгып куйса, борын үсә-үсә һава көймәсе шарына әверелеп, наркомны күккә күтәреп китә дә югары салкын температурага җиткәч, сабын куыгы төсле шартлап, борын сәхибе метеор тизлеге белән «очып» гөшә.
Андый гөшү бәласенә грифгар булган кешеләр, күбрәк, шундый мәгънәсез «очу «ларның һич сәбәбен ахмаклыкларыннан икән теген анламыйчан. уку-белем юклыкган икәннән уйлап, грамота өйрәтә торган мәфтсккә керергә йөрүчән булалар
Бабайлар алар турында: «Ана сөте белән кермәгән тана сөте белән кер- мөгәй». диерләр.
Икенче бер риваятьтә:
«Ахмак булыр өчен гәһарәт алырга да. укып чуалырга да хаҗәт юк», димешләр «Валлаһи игьлам бишшибиш»
ТАТАР бу Идел. Агыйдсл. Чулман. Нократ. Болак дәрьялары буенда яшәүче бер халыкның исеме. Үзе бик дәрәҗә сөючән. пүртәфил яратучан. байлык теләүчән. талимлек эстәүчән кешеләрне күп җитештерә торган бер милләт бу тып. соңгыларнын сөймәгән нәрсәсе шу тарның сәбәбенә керешү һәм иң дә яратмаган, күрә л тмат HI норе I тәре галар пар
Бу халыкның зурлары һәр нәрсәнең җиңел булуын гели Алар укымыйча галим, тырышмыйча түрә, эшләмичә бай. латин хәрефе өйрәнеп доктор булуны хыялланып йөри торган бер хөрәсән ялкаудырлар
А Л У коммерческий директорлардан сорагыз, ничек «алганнарын» әй-
Ластьта УтыРУчылаРга да бик таныш сүз. Үзен һәркем ярата
. А У хужалык орг аннарында эшләүчеләр өчен махсус легат Ике төрле агпау оар элекке халыклар башта үтереп, аннан сон «утыралар»
АВИА элек басуда үсә торган иде Хәзер пакьлыкка кайгыртмау итмә- үчеләрнсн күзләрендә үсә Бик укышлы ашлык
АПТЕКА —үз саулыгынын кадерен үзе белмичә штраф илтеп түли торган бер җир
АКЧА элек товарларга үзе бәһа куя торган нәрсә иде Хәзер бәһа артыннан үзе уҗым бозавы кебек ияреп йөри торган бер юаш мәхлук. Шунда да хезмәт хакын арттырганда, күзен акайтып югартын караучан
АБЫИ карт кызлар үзләрен яшь күрсәтер өчен унике яшьлек малайларны шулай дип йөртәләр. Кырык яшьлек сәүдәгәрләр дә үзләренә файда итәрдәй яшьләргә шулай дәшәләр. Бик төче тәгъбир
БАР — борынгы заман сүзе. Хәзер күп кулланылмый Анын урынына юк сүзе йортслә Мәсәлән
- Атын бармы9
— Юк.
- - Хат ының бармы?
Юк
— Телең бармы?
Юк
Мәдәниятен бармы?
Юк
Төркемсез тора алмый, икенче төркемнәрне күрә алмыйлар. Боларның кәсепләре сату, сатылу һәм башка татарлар өстеннән донос язып торудыр.
ТАТАРСТАН моны мөхәррирләрчә иттереп шәҗәрәләп, озынрак иттереп язарга уйлыйбыз Ул минем хатынның кайнатасының улы белән бертуган абзасынын кодачасы белән бертуган тумасының олы малае Сәхиб Гәрәй абзыйның балдызына кайниш тиешле кешенең хатыныннан туган бер яшь бала. Зур мөхәррирләр кебек озын-өзак җөмләләр белән язсак, баланың хәле менә болай: Авыл рәисе кәгенкерәп йөрү белән мәшгуль булу сәбәпле, авылга көздән үгез китерми калу сәбәпле, сыерларыбыз кысыр калу сәбәпле, ашарга катык-сөт булмау сәбәпле, шуның нәтиҗәсендә ачыгырга туры килү аркасында, бу бала да ачыгу аркасында, кыскасы, шундый бик күп сәбәпләр сәбәпле, бала шактай арык булуга карамый, үзе бик уйнарга, көләргә ярата Ләкин үзе бигаять сакау. Төрле кәмиссияләр телен чыгарырга бик азаплансалар да, шуның өчен күп кенә аппаратлар куеп карасалар да, әле дә булса теле чыкмый. Үзен укытырга инде бик вакыт җиткән булса, да, бердән, «крахиздат» әлеппи бирми. Уку китабы юк. Икенчедән, наркомфинның параграф читлегеннән чыгып качкан аюлары юлдагы бөтен мәктәпләрне җимереп йөрү сәбәпле, «мәфгәк» юк Өченчедән, бик күпләр:
Әле монда бюджет каймагы теллеләргә дә җитми, дип йөргәнгә күрә, «телсез»ие кайгырткан кеше дә юк.
ТАРАКАН —моның карасы да була, кызылы да була, һавасы бик ук саф булмаган җепшегрәк җирләрдә була торган бер җәнлек Үзе кайбер җаваплы эшчеләр кебек җылы урыннарны, уңайлы почмакларны яратучан була. Итәк- җиңнәрен җыеп, сакланып йөри белми торган халыкларның ашларына гөшүчән була.
Ж Ү Н Л Е жүнле кеше дә. жүнле бер әйбер дә калмагач, хәзер кулланудан чыккан сүз. Жүнсезләр генә калды