ТУРГАЙ КАРТАЯМЫ?

Заманында бер өлкән язучыбыз үзенен хикәясен
шулайрак исемләгән иде. Күп еллар үткән булса да, бу хикмәтле сорау гел истән чыкмый,
ана жавап табу да уйга керми, кош буларак, галнҗәнаб тургайның картаямы-юкмы икәнен
дә ачыклыйсы килми. Чонкн сүз мәгънәсе тнрәндәрәк: акыл чиге жигмәс - лек җиһанда адәми
затның бердәнбер икәнен һәм анын матди җирлектән өстен, исәп-хисаплар! а бирешми торган бәг
ырь-күнел дәрьясы, моц-аһәц чишмәсе барлыгын һәм анын вакыт атышына бирешми торган
илаһи халәт икәненә ишарәдер бу — жавап таләп ителмәгән сорау...
Ә кеше дигәнең олытая шул, гомернен фасыллары ана үз чалымнарын оеги тора.
Миллионнар күңелен юаткан һәм елаткан Илһам Шакиров та менә олыгаю ызаныннан үткәненә
борылып карын. Хәтерендә — еллар-алкыш.тар шавы, сәхнә каршында — заллар-күзләр диңгезе,
пәрдәләр артында — кояшлы-яш ырлы-җилле- буранлы юллар номг агы.
Ул доньяга тәүге аваз салган кон — 1935 елнын 15 феврале. Ямьле (арман төбәгендә Яңа
Бүләк авылында томер кичергән Гыйльметдин белән Нурн.кма татар йортына нинди асыл малай
бүләк итүләрен үзләре дә белмәг әннәрдер. Кулларыннан эш килтән, кинәнеп яшәргә җыенган
гаиләнең ал тынчы сабые тусын да, кая инде аларны аерып карау... һәрберсе үзенчә ка дерле. Ә
менә исемне, ил-күздә булмаганракны, авазлар яңгырашыннан ук ягымлы аһәңгә тиңне кушалар
— Илһаме гдин... Илһам!..
Илһам дигән моңлы бала. Ходай биргән сәләте остенә, балачак е.тларына ишелеп гөшкән
әрнү-кайгылар да анын күңел тарлавыгындагы нәзберек мон чишмәсенә юллар сапкандыр.
Сугыш алдыннан, илне күз-яшькә күмгән кара елларда, анын әтисен, авылның бердәнбер
тимерчесе 1 ыйльмегдинне төнлә килеп ку.па алалар. Күндәм авыл агае шул китүдән гаип була.
Уйнап-көлеп кенә үсәсе малай — Илһамның сабый күңеле иргә киселә. Бу фаҗигане ул йөрәгенә
йомып, бик күн гомер йөртә, беркайчан та кешег ә чыг армын, зарланмый.
1941 елда evr ышка алынган нн өлкән абыйсы - Имам да хәбәрсез ни ала. Эчтән әрнеп
сулкылдаг ан сабый монг а бирелеп кенә юаныч таба. Мәктәптә укьп ан чакга ук, клуб
сәхнәсеннән авылдашларына га мон өләшә. Хәтәр сугыш кырына coinән егетләрен озаткан
кызлар, ир-улларын җуйган килен-аналар кечкенә Илһамны елап-елап тыңлыйлар.
Әнкәсе аны торзр-танын га, алдагы язмышы очен борчылып та тыңлый. «Бнгрәкләр дә
моңлы игеп җырлыйсын, балам, бәхет кәйләрен генә була күрсен инде...» —дип бантыннан
сыйпый, хәсрәтле күз яшен күрсәтмәс очен улын күкрәгенә кыса.
Бәхет Атказанган. шөһрәтле сәнгать кешесе очен ул - тулы заллар, кайнар алкыш тар тап
тәхете, халыкның чиксез рәхмәте. Әмма тормыш-чынбарлык кырыста аяусыз 1Я— бар да үтә.
монда нн те вакытның ү з кануннары хакимлек итә.
Илһам Шакиров тормышта ла. сәнгатьтә дә хакими түр,» тәртә ярарга тырышмады үз
иманына беркайчан да хыянәг измәде. Казан дәүләт консерваториясен
З
ШАКИРОВКА
ТУРГАЙ КАРТАЯМЫ?
зәмамлаганнан сон ул. рус классик арияләрен, романс-жырларын башкарып, дан- дәрәҗәләргә
тизрәк тә, җннелрәк гә ирешә алган булыр иде. Әмма ул, үз халкына тугры шәхес буларак,
гаҗәеп бай табигатьле гагар җырын башка милләтләргә дә җиткерү, таныту макса)ын үз
алдына куя. Элеккеге бербетен илнен Көнбатыш чигеннән алын Көнчыгыш чигенә кадәрге
киплекләр! ә таралып гомер сөргән татар галәменә, бөтен төрки халыкларга милли -җырыбыз
җәүһәрләрен югары кимәлдә җиткереп, дистә еллар буена фидакарьләрчә хезмәт итте ул.
Татарның хәтерен җыр белән генә түгел, ә
үзенең кыю-хөр фикерләре белән дә уятырга, тарихи горурлыгын кайтарырга теләп, ул
меңнәрчә тамашачыларның йөрәгенә төбәп
хакыйкать уклары юллый иде. Шуна күрә аны
үткер күзле махсус оешмалар һәрчак сагаеп
күзәттеләр, кирәк чакта, астыр- )ын-яшерен
рәвештә, анын жан тынычлы- ■ ын алырга тырыш
гылар. Әмма Илһам кебек даһины алар -җиңел генә
юк итә алмыйлар нде шул.
Тукайдан сон, Гаяз Исхакый кебек көрәшче
ирләр читкә тибәрелгән елларда, әкренләп сүнәргә
дучар ителгән халыкны бүгенге рухи күтәрелеш
чорына кадәр өмет- иман белән яшәтүче, дәверләр
күперен тоташтыручы гали загларнын берсе—
Илһам Шакиров нде.
Ул олы сәхнәгә менгән чорда мәңгелеккә
күчкән Сәйдәшнең якты моннары яши. классик
композиторларыбыз Нәҗип Җиһа- нов, Александр
Ключарев, Рөстәм Яхин, Мансур Мозаффаров.
Жәүдәт Фәйзи, Заһит Хәбнбуллин, Сара
Садыйковалар җиң сызышын эшләгән дәвер иде.
Шушындый мәртәбәле корифейлар белән бер
заманда яшәп иҗат игү Илһам Шакнровнын
кабатланмас бәхете булгандыр, мөгаен.
Поэзиягә чал Урал арья)ыпнан Хәсән
Туфаннын кайтуы... Нәкый Исәнбәт, Сибгат Хәким. Әхмәт Фәйзн. Мостай Кәримнәрнең
сутыннан соңгы яна сулышлы шигърияте... Алтмышынчы елларда бер дулкын яшь
шагыйрьләр: Равил Фәйзул- лин, Ренат Харис. Рәдиф Гаг аш. Гәрәй Рәхим, Рөстәм
Мингалимнәрнең күкрәп килеп керүе...
Театр сәхнәсендә — Хәлил Әбҗалилов, Фуат Халитов, Габдулла Шамуков, Хәким
Сәлнмҗанов, Хөсәен У разиков, Гөлсем Камская, Фагыйма Ильская. Шә үкәт
Бнктнмеровларнын каһарманлыгы... Аларнын мәсләген дәвам итеп. Ринат Таҗетдннов, Равил
Шәрәфиев. Әзһәр Шакиров. Наилә Гәрәева. Нәҗибә Ихсанова, Айдар Хафизов. Наил Дунаев.
Хәлим Җәләловларнын килүе...
Драматурзияз., Тнззчурнв «ишныеннән чыккан» Хәй Вахит. Шәриф Хәззәзяззззз. Һфан
Миңнуллин, Аяз Гыйләжевләрнен яна әсирләр белән татар театры офыгын кинәйтүдәре
r г- -г
Җыр сәнгатендә Фәридә Кудашева, Рәшит Ваһапов. Гөлсем Сөләйманова. Фәхри
Насретдинов, (ифа Ьасыироваларнын кабатланмас моннары
Татар галәменең мәккәсе Казан учатынын кодрәтле ялкыиы берләштергән бу мәртәбәле
исемнәр, аерым кыя булган мәшһүр Бакый ага У рманчены да кертеп, үзе бер зпоханы күз
ал.гына кигерә. Шушы эпоханы, гасырга бер генә гза торган сәмави г авышы, мо ц-аһәне
белән юатып, наз-pvx чишмәсе белән сут арып торзчы моңдаш, замандаш Илһам Шакиров
булды.
РСФСРнын, Татарстан һәм Каракалпакстаннын халык артисты. Тукай исемендәге Дәүләг
премиясе лауреаты, зарлы вә данлы милләтебезнең бөек улы Илһам [Лакировка шушы елның
15 февралендә алтмыш яшь тула.
Аиын исәнлегенә дога кыл. төрки-татар дөньясы...
Быелгы ел—Илһам елы. илһамлы ел булсын.
Илханын көткән халыкның мои ханы —Илһамы бар!
Марсель ГАЛИЕВ.
Ходай биргән
анга кирәк «азыклар» арасында ин тансыгы, ин татлысы җырдыр, мөгаен . һәм
җырчы сәнгать әһелләре арасында ин популяр кеше дә ул Язучыны берәү белә, берәү
белми, ә җырчыны белмәгән кеше юк Шул ук вакытта язучыга ялган шөһрәт, ялган
дәрәҗә тудырып була, әмма җырчыга түгел, җырчыны ясалма рәвештә «бөек» итеп
булмый Чөнки Ходай бирмеш җырчылык галанты шулкадәр ачык, табигый, бердәнбер генә
ки. аны ягъни ул талантны, юри зур итеп тә. кечкенә итеп тә күрсәтеп булмый ничек
яратылса, шулай яши ул...
Мина үз гомеремдә ирләрдән һәм хатын-кызлардан күп җырчыларны тыңларга гуры
килде. Алар барсы да танылган җырчылар иде. ләкин һәркайсы үзенә башка, бер-берсенә һич
охшамаган талантлар иде Мәгәр шушы күп төрлеләр арасыннан әкренләп кем дә булса берәү
аерыла башлый Тыңлаучы да күбрәк шуңа колак сала, шунын җырлавын көтә башлый Ул
инде аны бик хаклы рәвешгә бүтәннәрдән асра, чөнки нәкъ мен.» аның тавышында, моңында,
җырында үзенә ин кирәкне, ин тансыкны, ин якын-кадерлене ишетә. һәм бу «берәүнең»
тыңлаучыны тәмам әсир иткән тылсымлы җыр-мон кодрәте ана чын мәгънәсендә үлемсез
дан-дәрәжәне ки I ер.I дә инде.
...Кайчандыр әнә шундый табигый рәвештә үзеннән-үзе килгән данга Гөлсем
Сөләйманова ия иде. Бик гади, бик тыйнак, әмма татар халкының тирән мәхәббәтен яулаган
чын милли җырчыбыз иде ул Бүгенге көндә исә бу үлемсез шәрәфле данның иясе, әлбәттә.
Илһам Шакиров! Ходай аңа шул данга лаеклы кодрәтне биргән, халык исә аны таныган һәм
сайлаган Монда инде Илһам Файдасына нидер өстәп маташунын кирәге дә калмаган аңа
саулык теләүдән башкасын'
Әмирхан ЕНИКИ,
язучы
Мин аңа гашыйк идем
I Автобиографик мордан езек )
I960 елларның башында Г Тукай исемендәге Филармми. житакче.таре Илһам белән
минем з.чен яшьләр бршамсы тозеле һәм Илһам белән берничә М зКн’бмвГэшлагазща. мием
жаным гыныч иде Илһам консерватория тәмамла ан ' заязашы яхшы. кочле. матур
Тамашачылар аны оик зи, арада аратын олгерделәр Ул бик ,и> популярлашты Концертларда
ана аркаланыр.а. ышыкланырга була иле Халкыбьззнза матур
койларезз (юрыигы.зарьш
хәзерге таман койлорен да. комнозиторларыбы.нызз «на матур җырларын да
Җ
бердәй зур осталык белән башкара. «Иске карурман»ны. «Менәргә иде Урал тауларына»
жырларын сузып жибрсә, тамашачылар тын да алмый. Илһамның миңа йогынтысы зур ид е.
Аңардан күп нәрсәгә өйрәндем. Җырларның бик тирәндә яткан моңын ачарга, музыканың иң
нечкә хасиятләрен табарга өйрәтте ул. Мин аны үземнең остазым, өйрәтүчем дип саныйм
Илһам белән без бик дус. тагу яшәдек, һәр нәрсәне киңәшләшеп, уртаклашып, гастрольләрдә
туганнарча йөрдек. Ике бертуган кебек йөри торгач, күңелләребез шулкадәр якынайды, мин
аңа гашыйк булдым. Гел аны гына уйлыйм. Сәхнәдә бергә, юлларда бергә, азга гына күрешми
торсак та, миңа ямансу була башлый Гел аңа гына карап торасым, гел анын гына жырлавын
тыңлап торасым килә Әллә үзе. әллә сихерле тавышы гашыйк итте Хәер, ул елларда Илһамга
гашыйк булмаган хатын-кыз калдымы икән безнең татар дөньясында'1 Яшь кызлардан алып,
олы яшьтәге түтәйләргә кадәр барсы да Илһамга гашыйк булгандыр Шундый сүзлә р дә йөри
иде: Илһам бер түтәйдә фатирда тора иде, түтәйнең Илһам яшендәге улы бар икән,
консерваториядә Илһам белән бергә укып йөри икән. Шул түтәй дә үлеп Илһамга гашыйк,
имеш. Улыннан ныграк тәрбияли, сыйлый, ризыкларының ин тәмлесен Илһамга ашата икән
Мин генә ничек Илһамга гашыйк булмыйча калыйм ди?! Илһам үзе дә миңа гашыйк шикелле
тоела иде. Бәлки, миңа гына шулай тоелгандыр. . Әллә минем үлеп гашыйк булуымны сизеп,
жавап рәвешендә генә үзен мина гашыйк шикелле тотканмы? . Кыскасы, арабыз бик серле
иде. Илһам белән Әлфия бер-берсен яраталар икән, өйләнешәчәкләр икән, дигән сүзләр дә
халыкка таралды Бервакыт Илһам: «Әлфия, әйдә өйләнешәбез!» — дип тә әйтеп куйды. Әллә
тирәнтен уйлап әйтте, әллә уйлап-нитеп тормыйча, шаяртып кына әйтте Мин ул сүзне уенга
борган булдым. Ни дисәң дә, ул миннән яшьрәк, мин инде ирдән аерылган балалы хатын идем
Ярый әле өйләнешмәгән- без Ике тәкә башы бер казанга сыямыни9 Икебез дә бер-беребезгә
юл куймас холыклы, сәхнәдә дә ярышып жырлаган шикелле идек. Аннары ул гыйшык уты
нигәдер минем күңелемдә озакка бармады, сүнде, сүрелде Илһамнын үзенең дә күңелендә
мина карата мәхәббәт уты дөрләп китмәде Без дуслар гына булып калдык Дуслар буларак бик
күңелле көннәребез булды. Илһам кин күңелле, кешегә ярдәмчел, әлбәттә, ижатта ярд әмчел
(тормыш итү. көнкүрештә ул үзе ярдәмгә мохтаж). Шул ук вакытта ул шаян да, минем кебек
үк уен-көлке ярата. Шаярабыз, төрле шуклыклар, көлкеләр китереп чыгарабыз. Их. еллар,
еллар...
Әлфия АФЗА.1ОВА,
Татарстанның халык артисты.
«Агу» чыгарган җирдә
рта Азия шәһәрләрендә гастрольдә вакытта (1967 ел) Илһам Шакир группасын Кыргыз
филармониясе автобусында йөртәләр Бик күп шәһәрләрдә булганнан соң. чират
Хәйдәрәкан шәһәренә килеп җитә Автобус шоферы тарткалаша башлый:
Мин Хәйдәрәканга бармыйм. Ул әллә кайда, тау өстендә, минем тормозлар начар
Аннан соң, сезнең концертка анда кеше дә килмәячәк Анда күп булса биш-алты татар бардыр.
Илһам шофердан сорый:
— Ул шәһәрдә халык нәрсә эшли соң?—ди.
— Таудан терекөмеш чыгаралар,—ди жегет
Шуннан Илһам, кызып китеп, шоферны аты-юлы белән сүгә башлый.
_ — Агу чыгара торган жирдә татардан башка кем эшләсен! Тиз бул. алдакчы, кабыз
машинанны, киттек! — ди.
Автобус таулар арасына юл ала Концерт рашланырга ике сәгать алдан менеп житәләр
болар тау башына. Хәйдәрәкан шәһәренә. Кечкенә генә бер шәһәрчек, бер мәктәп, клуб һәм
терекөмеш, сөрмә заводы Бердәнбер клуб янына, сабан туена жыелган кебек, татар халкы
килгән Болары билетсыз калганнары Алар гармуннар, сый-хөрмәт белән артистларны каршы
алалар
— Илһам ага. зинһар, артык билет саттыр Ату да күрә азмый калабыз, җырыңны ишетә
алмый калабыз! — дип. халык жылый-жылый ялына.
— Нишлим соң, агайнеләр! — ди Илһам—Клубыгыз дүрт йөз генә урынлы бит
У
м u Бась1" 'орырбыз, Илһам туган, чыдарбыз, идәнгә утырырбыз! — дигәч. Илһам, сыйдыра
алган кадәр, халыкны кертергә куша
Куанычтан халык Илһамны, шоферны, башка артистларны кочаклап, сөеп рәхмәт
әйтәләр, чирәмгә җәелгән дәстарханга табыша дәшәләр
Илһам ага. ди бер салмышрак татар Без синен җырларыннан башка яши алмыйбыз
Утыз елга бер генә татар концертының да монда килгәне юк иде. Кайлардан килеп чыктыг ыз
сез монда?
Илһам Шакир
- Сон. шулай бик car ынгач. җырымны да бик яраткач, нигә минем концертка исерек
килеш килдең, туган? дип ачулана башлагач, салмыш агай, күз яшьләре белән җылап. болай
ди:
И Илһам дус. Илһам дус. бәйрәм бит бүген, олы бәйрәм Сине күрү бәйрәм түгелмени?
Бәйрәмдә кем генә бераз тотмый калсын
Икенчесе аңа кушыла
Таулар! а качкан бу тәмугка ничекләр килеп чыктың син. Илһам кардәш0 Бу бит гөрмә-
зиндан җире Монда, бу җәһәннәмгә урыс, кыргыз артистлары да килер!ә курка Агулы урын
бит бу. Монда сиңа озак калырга ярамый
Бу шәһәрдә иң күбесе татарлар икән. Җитәкче урыннарда Идел буеннан куылган
немецлар Шәһәрдә яшәүчеләрнең уртача гомере кырыктан узмый, ди. һава тулы, ризык-су
тулы терекөмеш-агу пары икән Элек монда тоткыннарны эшләткәннәр, хәзер татарлар эшли
Алайса нигә бу аг улы җирдә ятасыз9 Кайтыгыз үзебезнен Татарстаныбызга! ди Илһам
һи. Илһам туган, ли бер ир Монда акча күбрәк түлиләр шул.
Концерт башланыр алдыннан Илһам артистларга әйтеп куя
Күпме хикәя-шш ырегез бар сөйлә! сз. күпме көй беләсез - уйнагыз, ничә биюегез бар
биегез! Рәхәтләнеп калсын бу халык*
Концерт башлана Имчәк балалары белән яшь аналар, ярым исерек ирләр - зал дыкма-
дык тыгызланып тула. Шуңа да карамастан, зал шулкадәр тыныч, тәртипле, һәр сүзне, һәр
җырны игътибар белән йотып утыра Илһаммын мона күңеле була һәм ул. гадәттә икс сәгать
ярым җырласа да. бу юлы биш сәгать өзлексез җырлый Халык кызык җирлә иркенләп көлә,
моңлы хикәя, сагышлы җыр ишетсә, гыела алмыйча җылый Аннан соң уч гәбеннән ут
чыкканчы кул чаба . Концерт таңгача дәвам итә. Ниһаять тәмамлана Бөтен халык артистлар-
ны шәһәр читендәге күпергә чаклы озата бара Буш автобус әкрен генә алдан бара.
Артистлар. Илһам халык белән бергә атлый Читгәнрәк караган кешеләр бу күренеш
ниндидер бер олы кешене күмү, магәм процессы дип уйларга мөмкин- дер Ләкин автобус
буш.. Халык җырлый, гармун-баян уйный, халык җылый
Тагын килегез, җаннарым* Онытмагыз безне* Без бит монда ятимнәр* Оньпмагыз!
дип кычкыралар.
Илһам Шакир исә аларга
Туган якка кайгыгыз, гомерегезне монда әрәм итмәгез! ди
Артистлар автобуска керә Автобус китеп бара Барысынын да күңеле тулган. Шулчак
Илһам шоферга тыныч кына әйтеп куя
Их син. дус кеше* Нибары алты татар, дисен
Еллар уза КамАЗ төзелә башлагач. Илһам Чаллыга килә Концерт беткәч, бер төркем
тамашачы сәхнә артына. Илһам янына керә
Без Хәйдәрәкан шәһәрендә очрашкан идек Сез килеп киткәч, халык җирседе, озак
торып булмады Җырың тартып кайтарды, рәхмәт сиңа. Илһамыбыз! дн алар.
БАТУЛЛА,
язучы.
Сибгат Хәким
Мии юл сорыйм...
Халкым минем гомер буе читтә Читтә
һаман бәхет таргамы9 Чита Чатта
милиционер тора.
Ул да безнең Казан татары.
— Татарча җыр-пластинкалар юкмы’’ Әлфияләр, Илһам
Шакиров9
Тан алдыннан Чита урамында Сөйләшәбез икәү шау килеп.
Мин юл сорыйм. Ул миннән жыр сорый... Пластинкалар әллә
мең минем.
Янда алар, жанда алар, җанның Күзәнәге саен моң минем...
Җырчылар җырчысы
ина, концертларны алып баручы буларак. Илһам белән егерме еллап гК/я сәхнәдә
бергә эшләргә, иҗат итәргә туры килде. Ул беренче булып «Әниемә хат» дигән жыры белән
зур сәхнәгә күтәрелде Ул килгәч, безнең филармониядә татар жыры. татар моңы үзенең
колачын жәйде. Илһам халыкка гына түгел, җырчыларга да җырчы булды Аның моң
мәктәбеннән күпләр сабак ала башладылар. Илһам жырчы гына түгел, артист буларак та,
сәхнәдә кайчакларда юморист та булып китә, тапкыр сүзгә дә оста иде Бервакыт шулай
Мәскәүнең Колонналы залында концерт бирәбез. Җыр тынган арада бер мишәр агае сикереп
торды да: «Иптәш Илһамов. ничава гына ерлыйсын икән, ну, гел татар да татар, ә син менә
урысча җырла!»—ди бу.
Абзый кеше.—ди Илһам Без бит бүген татар җырын тыңларга җыелдык. анысын
белеп килгәнсездер шәт
— Минем хатын марҗа, аның өчен җырла!
— Хатының маржа икән, өйгә кайткач үзеңне урысча җырлатыр да. биетер дә.
Илһамның бу сүзеннән халык шау итеп көләргә тотынды.
Танылган баянчы Рамил Курамша күп еллар буена гастрольләргә йөрде. Илһам бик
пөхтәлекне ярата торган кеше Концертка соңга калган артистларны җене сөйми иде Бервакыт,
Әлмәт ягындамы икән, бер авылдан икенче авылга машина белән илтергә тиешләр, клуб
янына иртән җыелдык. Курамша юк та юк, көтәбез. Илһам: «Әйдә, киттек'» дип шоферны
кузгатты Курамша клубка каршы гына фатирга төшкән иде. Кузгалып маташканда күрәбез
баянын күтәреп чыгып килә бу. Әйдә утыртыйк, дибез Илһам: «Баянын күгәрсен дә җәяү
барсын, туктатма!» — диде Шулай итеп, кузгалып киттек. Ә теге авылда концерт көндезге
уникедә башлана, халык шыгрым тулы Илһам бер әргәнче таптырып, шуңа кушылып, ә күп
кенә җырларны болай, ялгызы жырлады.
Илһам Курамшага бер сүз әйтмәде Ни хикмәт, оста баянчы Рамилебез шуннан соң гаҗәеп
төгәл кешегә әйләнде дә куйды.
Илһам бөтен халәте белән зыялы шәхес Анын әйткән фикерләре әле дә колагымда
яңгырап тора «Кайберәүләр монысы иске, монысы яңа жыр дип сөйлиләр. Чын жыр беркайчан
да искерми, кайберәүләрнен җырга булган карашы гына искерә. Җыр бөек сәнгать төре, аны
халыктан алырга кирәк тә. халыкка үз йөрәгең аша кайтарып бирергә кирәк»...
Фәйзи ЙОСЫПОВ.
Татарстанның атказанган артисты
Нури Арслан
Мәдхия
Илһам бирә икән кем Илһамга? Шундый моңлы аның тавышы!
Халык белән тулган заллар тарта. Киң кырларга җәелә тавышы
Алып китә Идел буйларына. Хәтерләтә ерак узганны. Боек язмыш
җырчы уйларында: Бәгырьләрне баскан тузанны
Юар очен ләйсән булып ява. Яшен булып балкый күкләрдә. Илһам
күле аца зәцгәр һава. Ул яшәргә Өнди, күкрәргә!
Илһам җырлый, җырлар әсир кыла, Рухландыра яшьне, картны да.
Нәфис татар моңы яцрап тора, - Игелеккә күңел тартыла
Җырчы Илһам кайдан илһам ала? Идел-йоргган, туган халкыннан
Зур алкышлар һәр дәм юлдаш аңа Кайда барса, калмый артыннан!
Илһам моц ул!..
асырлар буена күп җәфалар күргән, милләт буларак эзәрлекләнгән. җир йөзенең һәр
төбәгенә сибелеп яшәгән, үзенен бай тарихын, гореф-гадәтләрен. динен, телен, моңын
югалту чигенә китереп житкезелгөн халкыбызның иң авыр елларында. 1950 елларда,
сәнгатебез мәйданына килгән Илһам Шакиров безгә табигать. Аллаһы Тәгалә тарафыннан
җибәрелгән, җыры белән рухыбызны коткаручы илаһи зат ул. Илһам мәшһүр
җырчыларыбыз Г. Соләйма- нова, Р. Ваһапов. С. Садыйкова.З. Басыйровалардан эстафета
HIСП алган моңны тирәнәй г т е. аңа яңа төсмерләр, бары тик үзенә генә хас төсмерләр бирде.
Илһам моңы, нота итеп кәгазьгә яза башласаң, фиксациягә бирелмидер, ул моңнар гадәти
миллизмнар. бормалар гына түгел. Илһам гавышы тоташ моң ул' 1950 елларда телебез,
моңыбыз кысрыклануның соңгы чигенә килеп җиткән иде. Җырларыбыз мәйданында Леман.
Ширман. Гиршман. Шапиро кебек «эш- леклеләр», аларга ияргән, үзебезнең милләттән
булган «җыр-му зыка әһелләре», бу өлкәдә патшалык иткән җитәкчеләр: «Безгә моң
кирәкми! Что такое моң? » дип зур-зур киңәшмәләрдә, съездларда ачыкган-ачык безнең
кадерле моңыбызга каршы көрәш алып барганда, җыр мәйданына яшь Илһам килеп, киң
күкрәге белән бу афәткә каршы чыкты һәм җыр тирәсендә әвәрә килгән әлеге «иплек-
левләрнс, хәсрәт җырчыларны айнытып җибәрде. Илһам җыры моңыбызны савыктыра
башлады һәм саклап калды. Илһамның көчле, мәһабәт тавышы. Тукаебыз әйткәнчә «чын
безнеңчә милли, матур» итеп җырларга, моңлы итеп җырларга чакыручы набат булды
Сарман якларындагы Илһам туып-үскән Яңа Бүләк авылы белән минем туган авылым
Иске Теләнче арасы өч-дүрт чакрым гына Без якташлар. 1954 елда танышып, дуслашып
киттек һәм минем җыр өлкәсенә китүем, иҗатымның күбрәк җырга багышланган булуы ин
элек Илһам белән дуслыгыбызга бәйле Ул елларда әле мин ягы гына яза башлаган яшь язучы
идем Үземнең иҗат юнәлешем кайсы жанрда булачагын әле анык белми идем Җыр жанрына
мине Илһам алып керде Беренче шигырьләремнең берсе булган «Менәргә иде Урал та-
уларына» дигән бер генә строфалы дүрт ютлыкны блокнотыма язып кунганмын да
онытканмын Шул дүрт юлны укып чыкты да Илһам «Бу бит җыр сүзләре, син моңар өстәп
тагын 2 строфа шигырь яз!» диде, һәм композитор Мансур Мозаффаровтан кой я гдырырга
вәгъдә ит те Берничә кон ү тү тә, җыр әзер булды Бу җыр зур дәрәҗәгә иренне, озын гомерле,
матур җыр булды Мин Илһамга бик рәхмәг темен, бурычлымын.
Соңгы елларда яшь композиторларыбыз, яшь җырчыларыбыз моңыбызга татын
игътибарсызлык күрсәтә башладылар Күп кенә җырларыбыз музыка ягыннан да шигъри яктан
да сай. артык гади, заманча дигән модага ияреп язу аркасында, төссез, моңсыз Җырларыбыз
Илһам моңнарыннан тайпылмасын иде
I u.miai 1ӘЙНАШЕВА,
язучы
Г
Китап шулай туды...
оннан ун ел элек бөек җырчыбыз Илһам Шакировнын 50 еллык юбилеен Тж/1
билгеләп үткән идек. Бәйрәм кичендә әдипләребезнен Илһам Шакиров- ка багышлап язган
шигырьләре, мәкаләләре, тсләк-фикерләре тупланган кулъязма китапны сәхнә уртасына
чыгып, юбилярга тапшырдык. Халык гөрләтеп кул чапты, Илһамыбыз, моның үзе өчен иң зур
бүләк икәнен искәртеп, рәхмәт әйтте...
Дөнья мәшәкатьләренә чумып, мин бу вакыйганы инде оныткан да идем. Моннан берничә
ел элек Түбән Кама шәһәренә командировкага баргач, кунакханәдә шушы бердәнбер данәдәге
кызыл тышлы кулъязма китапны артист Рәшит Сабиров кулында күрдем. Бер кичкә генә
биреп торуын сорагач. Рәшит әфәнде уңайсызланып кына болай диде: «Бик кыйммәтле,
кадерле китап бит бу. Артист гурында шигъри, әдәби энциклопедия! Монда
шагыйрьләребезнен. язучылары- бызның Илһам абый турында язган алтын сүзләре
тупланган., беркемгә дә бирмәскә кушты».
Бу җыентыкны Илһам Шакиров юбилеена дип махсус үзем туплап һәм гәпләп, сәхнәдә
кулына үзем тапшырганны әйткәч кенә, ул аны миңа бер төнгә биреп торырга булды.
Еллар үтеп, инде бөтенләй диярлек онытылган бу кулъязма-китапны яңадан укып чыккач,
төне буе йоклый алмадым Татар халкы үзенең илаһи затларын хөрмәт итү, аларга кадер-
хөрмәт күрсәтү гадәтләрен бөтенләй үк онытып бетермәгән икән әле! Әнә бит. милләтебезнең
былбылы — бер Илһам Шакиров турында гына күпме җырлар, такмаклар чыгарган,
шигырьләр, хикәяләр язган һәм минем әлеге бердәнбер данәдә генә булган шушы кадерле
китапны һәммә милләттәшләремә дә җиткерәсем, укытасым килде. Әйдә, татарның
таркаулык, вак көнчелек, манкортлык кебек яман гадәтләрен генә түгел, ә менә шушындый
олы җанлылык, кече күңеллелек, милләт каһарманнарына кадер-хөрмәт күрсәтү кебек затлы
сыйфатларын да ил-кавем ишетеп, күреп торсын әле!..
Бу кулъязма китап дөньяга килгәннән сон инде байтак вакыт узды Быел без үзебезнең
яраткан җырчыбыз юбилеен янә дә билгеләп үтәрбез. Бәйрәм кичәсенә әлеге китапны тагын
да тулыландыра төшеп, һәммәбезгә дә җитәрлек итеп нәшриятта бастырып тарату теләге туды
миндә.
Шушы ниятне тормышка ашыру җәһәтеннән мин Илһам Шакировка багышланган
шигырьләр, чәчмә әсәрләр, истәлекләр, яисә фикер-теләкләрнең һәммәсен җибәрүләрен
үтенеп республика радиосы һәм газеталары аша халыкка мөрәҗәгать иттем.
Илһам китабын дөньяга чыгаруда матди ярдәм күрсәтүчеләргә дә бик рәх- мәтлебез.
Шушы көннәрдә сезнең кулыгызга халкыбыз үзе асыл улы Илһамга багышлап нәшер иткән
китап килеп керер. Чыннан да. юкка гына: «Кешегә кадер-хөрмәт күрсәтә белгәннәр генә
үзләре дә кадер-хормәткә лаек», димәгән бит борынгылар.
Разил ВӘЛИ ЕВ,
ф язучы.
Нәби Дәүли
Җырчыга шагыйрь сүзе
Туган җирең Сарман ягы.
Дөньяның тын почмагында Бөтен
Ватан сагышлары Синең татар
җырларыңда.
Нинди авыл, шәһәрләрне Узмадың
син юлларыңда. Татарстан
чәчәкләрен Йөрстәсең
җырларыңда
Тыңлый сине Урал. Себер. Казах тыңлый кырларында
Таулар үтеп, сулар кичеп. Дуслык бара җырларыңда
Кемнәрнеңдер аһ-зарлары Синең тавыш чынлавында. Бәхет
белән куандырып Шатлык туа җырларыңда.
Туган илгә чын мәхәббәт Яши синең уйларыңда Илһам дигән
исеменә Лаеклы син җырларында.
Гади сүзне син җыр иттең Йөрәгеңнең кылларында Шагыйрь
йөри синең белән. Дустың булып җырларыңда
Утлы күмер кала
абигатьнең шундый боек кодрәте барлыгын мин шул елларда таныдым. Юк. учакта уз
тәмам сүнеп бетми икән, нинди каты давылларда да кайдадыр утлы күмер кала, аны
большевистик гарасат сүндерел, мәкерле ленинчы тәгълимат күмеп бетерә алмый икән
Юк! Учак угы бирешми Ул саклана белә, кочен җуймый һәм иәкь кирәкле мизгелләрдә генә
дөрләп кабына ала...
Күз алдына китерегез, моннан угыз еллар элек нефтьчеләр мәркәзе булырга әзерләнгән
Әлмәт шәһәрен. Апрель азаклары Күктә тулган ай Өй түбәләренә тияр-тимәс кенә, җир
өстенә сагышлы көмеш авазлар түгеп, киек казлар оча' Ул чактагы Әлмәт язы урамнарын
белсәгез сез' Кая борылма тездән лай. урамнарда машиналар артыннан сызылып сыек пычрак
кала Дәүләт оешмалары алдында һәр җирдә тимер кыргычлар, су тутырылган тимер
ялгашлар гора Тездән лайны ерып-ерып киләсең дә резин и текләреңне юасын Мәктәп
болдырларында йөзәрләгән аяк киемнәрен күреп имәнеп китәсең...
Мәдәният сараенда Илһам Шакиров концерты Җырчының даны шулай бөек, срак-
сракларга таралган, шушы сазлы урамнарны үтеп, кесә фонарьлары белән гол яктыртып, бер-
берсенә дәрт-көч биреп, концертка йөзәрләгән әзмәглеләр җыелган Тормыш бер чак га ла
жинел түгел, нефтьче хезмәте дә авыр, мәшәкатьле... Кемнәр бу авыр торбаларны кулдан-
кулга күчереп йөрткән. бетон блоклар баганалар күчергән, канау казыган әлмәтлеләр Илһам
Шакнровның моң диңгезенә кереп чумганнар. Сәхнәдә «Кара урман» аг ыла «Әниемә хат»
яш ырьгй «Көзге ачы җилләрдә» уйнап ала «Уел» башлануга. күпләрнең күзләренә кайнар
яшь килеп бәялә, һәрбер җыр йөрәкләрне милләт белән, учакта җемелдәшеп яткан күмер
чаткылары белән тоташтыра Залда басып торучылар да күп. ишек- тәрәзәләр!ә адәмнәр килеп
бөялгән җырчыны сәхнәгә к.п-к.п чакырашр Берәүнең до бу кичтән аерыласы, бәхет
диңгезеннән чыгасы килми, тал берләшә, әлмәтлеләр бер сулыш белән сулыйлар аларның
шушы кадәр Бердәм. Гату. Бөек булганнары юк иде
Менә концерт тәмам Халык ишелеп бәхет диңгезеннән караңгы, дымлы, суык, лайлы
урамнарга тарала Ләкин алар хәзер бөтенләй үзгә халык гөнья карашылыгышган биегәйгән,
күңелләр яп-якты. сүзләр түгәрәк, агар үзгәргәннәр Көннәр буе яг телдә сөйләгән радио-
телевизорларга күнеккән, эшгә әдәп саклап арадагы сыңар урыс хакына вата-җимерә урысча
сөйләшеп йөрергә мәҗбүр ителгән кешеләр хәзер үзгә алар ТАТАРЛАР \х гагар бу гу гарыи
пигә алар шу тай сирәк тоя гар’ Әйе. a rap оу кичтә бөтен тән бүтән кешеләр, a гар баеп кайтып
баралар, көчәеп Әле ой тәртә таралышкач га а гар гөнья мәшәкать- лггрен о гып юра
гар. өйләрендә, гүрләрне яктыртып, өстәл тирәли утырыша
лап да рәхәт тәнегг гагарча KVC ЧӘЙ зчәләр Бер-берсенә ягымлы, кадерле сүзләр айгәләр
Нигә а гаи’ Ни б\ г гы’ Ьә гки бик күпләр ни оу панын төгәл генә сөйләп тә бир.) алмаслар,
әмма а гар ү и эрешне си тәләр. а .арның шины оәхег гс ми н с г Иеозаккарак су засы килә
Иргә гаңнан нинди авыр ипләр көткәнен белгән халдә. алар йокларга ятырга ашыкмыйлар
II «к.у г*
Т
161
Кем уятты аларнын җаннарын? Кем баетты изелгән, боек татарны. Кем ул боек
тылсымчы? Ул Илһам Шакиров. Табигатьнең серле баласы, тиңдәшсез олуг тылсымчы.
Илһам хакында соңгы елларда күп язылды, аның хакында китаплар басылды. Әмма бөек
җырчыбызның кылган гамәлләренең олылыгың без бүген телебез татарча ачылырга
торганда, караңгы офыклар артында якты офыгыбыз да җемелдәгәндә аермачык әйтергә
тиешбез. Әгәр без бүген, егерменче гасыр ишеген ябарга җыенганда, татар җаны әзме-күпме
исән калган дип расларга телибез икән, без гасыр дәвамында татарны милләт итеп саклап
калырга омтылган бөекләр турында тел яшермичә сөйлик инде Булган алар, тарихта милләт
эзен сакларга тырышучы олут затлар, булган. Минемчә, аларнын ин олысы һәм иң бөеге
Илһам Шакиров.
Аяз ГЫЙЛӘҖЕВ.
• язучы
Туган тел сакчысы
__ _ алкыбызнын мәшһүр улы, милләтебезнең йөзек кашы вә визит карточкасы. барлык
мөселман дөньясының, төрки җиһанның җыр сәнгате өлкәсендәге рухи ае вә кояшы Илһам
Шакиров алдында һәрбер татар кешесе, бөтен гөрки-мөсслман дөньясы бурычлы. Мәңге
бурычлы Без ■ татар» сүзен әйтергә, татар түбәтәен кулыбызга алырга куркып,
татарлыгыбызны танырга өркеп йөргән заманнарда да Илһам Шакиров, татар түбәтәйле
башын горур готын, сәхнәләр түреннән, кин мәйданнарда «Туган тел»не җырлап йөрде.
Татарны зурлау һәм күкләргә күтәрү өчен күпне кичерде. Үзе өчен күпне гогалт гы
Илһам Шакиров, һәм без бу мәңгелек бурычыбызны, әҗеребезне түләргә тиешбез Тиз арада
аның барлык җырлары язылган грампластинкалар. кассеталар. видеофильмиар сатуга
чыксын иде Илһам Шакиров турында фотоальбом һәм китап дөнья күрсен' Кибетләрдә аның
сурәте булган календарьлар, значоклар, вымпеллар сатылсын
Бүген Илһам Шакиров шактый искергән фатирда яши. Читтән килгән милләттәшләрен
кабул итәргә дә кыенсына. Тиз арада аның фатирына ремонт үткәрү фараздыр хөкүмәт
исәбенә. Аның фатирын алтын белән йөгертсәң дә язык булмас. Аңа аерым йорт, бер дигән
дача бирергә кирәк. Кирәк Мин. Башкортостан татары, шуны таләп итәм.
Илһам Шакиров ялгыз яши. һәм бүген дә Татар дәүләт филармониясендә җан асрар өчен
эшләп йөри. Татар халкына, түрәләргә оят бит Болай да анын гомере гел юлда, салкын
клубларда үтте. Татар халкы! Бер Илһам Шакировын- ны. Әлфия Авзаловаңны зурлый
алмыйсыңмыни? Илһам Шакиров күптән дәүләт тәэминатында яшәргә тиеш ләбаса.
Илһам Шакировның машинасы һәм шоферы булырга тиеш (Татарстан хөкүмәтенең
Илһам абыйга җиңел машина алып бирергә хәле җитмәсә, үч итеп. Башкортостан татарлары,
тиенләп булса да акча җыеп, үзебез алып бирербез).
Мин бары тик шуны гына белом ул оҗмахта яшәргә тиеш Газапларны күп күрде инде
ул. Җитәр Илһам Шакиров барлык татар дөнья-кавеменең сөекле җырчысы, рухи
Президенты!
Илһам Шакировны барлык мөселман дөньясы зурлый Аның юбилей кичәләре Уфада да.
башка ил-төбәкләрдә дә үтәр Башкортостан Президенты Мортаза Рәхимов Илһам
Шакировка «Башкортостанның халык артисты'’ дигән мактаулы исем бирергә бурычлы
Илһам абый Уфаның почетлы гражданины да булырга тиеш әле Инде мәшһүр җырчы «Рәсәй
Федерациясенең халык артисты» исемен йөртә икән, бу хакта Рәсәй Президенты да
уйланырга тиеш.
Замир НИЗАМЕТДИНОВ.
журналист, татар халкы Милли Мәҗлесе депутаты. Башкортостан
«Илһам Шакиров кайсы рота солдаты?»
ин хезмәт итә торган частьта дистәгә якын татар егете булып, очрашкан
вакытларыбызда авыз тутырып ана телебездә сөйләш.- кәеф килгәндә, җырлап та
җибәрә торган идек. Күбрәк аулакта җырлыйбыз, чөнки
урыс, украин егетләре: «Сезнең көйләр гел бер төрле генә икән» дип ачуны китерәләр Шулай
инде, сукыр тавыкка бар да ярма Телеңне аңламагач сон. җырынны ничек төшенсеннәр Әле
сирәк-мирәк Казан җырлый башлаганда да «Нәрсәсе бар инде бу каля-валянын!» дип.
радиоалгычны борып куярга маташучылар табыла Бигрәк гә Гнеденков фамилияле шадра
ефрейтор бәтрәкләнә. Ну. үзе дә беркөнне алды кирәген Әлфия Афзалова белән Илһам
Шакиров концерты вакытында радиоалгычны сүндерергә дип барганда Рәис Әхмәдиев дигән
якгаш тегенең изүеннән борып алып, пешекче Васянын озын саплы чүмече кадәр йодрыг ын
иснәтте үзенә. Шуннан бирле хассынучы күренми әле Шулай да без. үзебез җырлау өчен,
аулаграк урынны сайлыйбыз Буш ара булдымы, җыелышып, керәшен Мишаның ат сараена
ычкынабыз Миша безне кояштай балкып каршылый, яна чабылган хуш исле печән җәеп.
утырырга урын әзерли Әгерҗе районының Тугызбуй авылы егете Рифкать Садыйков чандыр
иңбашына хромка каешын киеп ала «Кәнсирт» башлана Тик менә тамашачы берәү генә Ул да
булса «Васька» кушаматлы җирән алаша Ул үзе кымтыр-кымтыр иттереп яшел сусыл печән
ашый, үзе колакларын шомрайтып безнең җырлаганны тыңлый. Ара-тирә. алкышлаган сыман
тоякларын шап-шоп иттереп, арата такталарына бәргәләп ала. борын тишекләрен киереп,
«пуфр!» итеп пошкыргалап куя Монысы үзенчә «Афәрин!» дип әйтүедер инде, күрәсең.
Бервакыт шулай туган якларны сагынып, җырлашып утырганда яныбызда гына «Привег.
хлопңы!» дигән тавышка сискәнеп куйдык Күтәрелеп карасак, сарай ишеге гәбендә хром
итекләрен ялтыратып, подполковник Руденко басып тора Җәһәт кенә сикерешеп торып, честь
биреп, аны сәламләдек
— Утырыгыз, утыр, диде Руденко тамак төбеннән гөлдерәп чыккан украин шивәсе белән
Әйдә, җырлагыз әле тагын, мин дә тыңлармын, әгәр каршы килмәсәгез
һе. каршы килеп кара' Командирның үтенече дә боерык дәрәҗәсендә икәнен беләбез лә
Шуңа күрә, телибезме-юкмы, «кәнсиргебез»не дәвам итәргә туры килә.
Кара да гынай урман, караш ы төн Яхшы атлар кирәк үтәргә
Руденко, чыдамы җитеп, безне азаккача тыңлап торды да:
Ни турында соң бу жыр"’ дип сорады
Без. бер-беребезне тулыландыра-тулыландыра жыр сүзләренең эчтәлеген сөйләп бирдек
Кхм! Бик төшенке жыр икән Заманалар авыр дисезме.' Кхм. Кем шулай язган аны?
,
Кем язганын кем белгән, диде Миша, подполковникның гел гәбен аңлап Халык жыры
бит ул Борыш ы жыр Аның исеме дә «Иске кара урман» дип атала, әнә терә.
- Алай икән
Сүзгә Рәис кушылды: ................
һи. иптәш подполковник, сез аны Илһам Шакиров җырлавында тың ласагыз. аһ игәр
идегез!
Руденко итеге кебек ялтырап торган козыреклы фуражкасын салып, пеләшен кашып
алды: .. ... . _
Ильгам Шакиров’ Кайсы рота солдаты соң ул Ильгам Шакиров
Шаян холыклы Шәйху г ■ гтырх- итеп көлеп җибәрә язган иде. вакытында учы оелән
ерык авызын каплап ои врдк !..< ие ni.no ырыГч.и ..................... күреопиаска гырыпзтык
Кистереп әйтергә яраткан Рифкать монда да югалып калмады
- - Илһам ул безнен татарлар хезмәт итә торган һәр ротаның да солдаты, иптәш
подполковник! диде
Мәхмүт Хөсәен
Моң дәрьясы
Могг дәрьясына чумасың. Илһам чыт ып җырласа
Шамил МАННАН,
шаг ыйрь
Былбыллар тыңлый көнләшеп. Җирне сихри моң баса.
Моңнар сабантуенда ул — Мәйдан тоткан каһарман. Яшь
җырчылар канат яра Илһам алып анардан.
Илһам Шакиров җырласа.
Күңел күге аллана.
Хәтер түрендә яктырып Тукай. Сәйдәш җанлана.
Хәтердә
ич оныта алмыйм. 1948 елның бик матур бер коне иде. Урманнан атлы арбага утын
төяп кайтып киләм. Юлым Яна Бүләк авылы аша узасы. Шул чак ишетәм: берәү арттан
«Сарман» көен ифрат моңлы итеп җырлап килә. Карасам, бәләкәй арбага коры-сары төяп,
шуны тартып кайтучы бер малай икән. Ул килеп җиткәч, дәштем: «Туктале. энекәш, синең
исемен ничек"’ Уфаллан- ны так та менеп утыр арбага».— дим «Мин Илһам исемле укучы
Әниемә ярдәм итәм. Ягарга утын алып кайтам, диде Рәхмәт инде. абый, ни теләсәң, шуны
җырлыйм», дип бик кәефләндерде. Яңа Бүләккә җиткәнче ул минем күнелне күтәреп җырлап
кайтты. Хушлашканда мин ана «Син. Илһам, бик зур җырчы булырсың. Тырыш Тырышкан
ташка кадак кагар», дидем Бәхеткә, минем бу юравым юш килде.
Заһит ӘХМӘДИЕВ,
Ватан сугышы ветераны (Азнакай)
Нәкъ үз вакытында...
г ат арның сөеклеләренә әверелгән Гөлсем Сөләйманова һәм Рәшит Ваһапо- ■ влардан соң
җыр сәнгатендә тынлык булып алган иде. Бу олы вакыйга туар алдыннан азга гына көттерү
газабы булгандыр, мөгаен. Кинәт кенә җыр сәнгатенә мәйдан тотарга Илһам Шакиров килеп
керде. Нәкь менә татар җырына гына хас башкару манерасы, моңа кадәр кабатланмаган мон
бизәкләре белән ул күңелләребезне тиз арада биләп алды Дөнья халыклары арасында аерым
урый тоткан борынгы җырларыбызның сулышын киңәйтте, аларга яна тормыш бирде. Ул
гышңы кыяфәте-рәвеше белән дә халыкны үзенә карата алды.
Хәтерлим әле. Илһам Шакировиың зенитта чагы. Мөслимдә мин анын концертын
карадым, җылап та. уйланып та. моңланып та тыңладым Бөек талант иясенең тантанасы,
триумфы иде бу! Ул чактагы халәтне беркайчан да кабатлап булмый. Гадәти концерт, гадәти
җырчы гына түгел иде ул. һәр җыры — милли драма, һәр җырында — халыкның гасырлар
сыйган тарихы. Искиткеч сәләт өстенә ана Ходай эшчәнлек, зур тырышлык та биргән икән.
СССРның татар яшәгән төбәкләрендә Илһам аһәңе барып җитмәгән нокта да калмагандыр. Ә
күпме җырлар! а ул канат бирде, сирәк кенә булса да. үзе дә менә дигән көйләр язды.
Дөньяда соңга калган яисә вакытыннан алда туган талантлар була. Илһам исә нәкь үз
вакытында, тагар халкының моңга сусаган мәлендә мәйданга килде.
Марсель СӘЛИМҖАНОВ.
Г Камал исемендәге татар дәүләт академия
театрының баш режиссеры.
•
Без өчәү идек
лле дүртенче ел микән, кара көзнең шомлы, яшырлы бу көнендә музыка
училищесында бер егет килеп керде. Телогрейкадан, кирза итектән, чәче машинка
белән төбенәчә алынган
И
НИ111 10,1 с°нга калып килдең, кайсы районнан? — дип сорыйбыз.
Мин Сарман ягыннан Армиягә китәргә әзерләнеп килгән идем. Өс-башым да шундый
I ына Ильяс абый Әүхәдиев (училище директоры) армиядән калыр) а ярдәм итте Монда
җырларга өйрәнергә исәп. Дөресен әйткәндә өйрәнәсе дә юк инде бәләкәйдән үк җырлыйм
Ул чакта мин өченче курста идем. Тиз генә гармун китертеп бер аудиториягә кердек
Мирсәет Яруллин да шунда иде. Яна танышыбыз бөтен училишены янгырагып җырлап
җибәрде. ‘Җыелды бар студент
Аның торыр жире дә юк иде. без аны шул училищеның подвалында яшәүче ятимә апаның
бер бүлмәле фатирына урнаштырдык Ел буе аның аягыннан шул кирза итек төшмәде. Менә
шундый иде яшь Илһам Шакиров. Мирсәет Яруллин, мин. ул өчәү бергә Кекин ашханәсенә
йөрибез, беребезнен акча бетсә, икенчебездә кырып-себсреп табыла
Шәп. көчле, табигый тавышы булуга карамастан. Илһам үз өстендә көне-төне эшләде,
һәрчак кулында китап, һәрчак пианино янында иде
Илһам консерваториягә алданрак керде, аннары без. Ул елларда инде стипендия).) генә
карап ятмыйбыз, кесәгә акча тамгалый, кызларга да күз аткалын- быз Мин үзем хатыным ул
чактагы горур-чибәр Йолдыз белән. Илһам Нажия исемле жырчы кызга муеннан гашыйк
Кыланып китеп, рестораннарга да кергәлибеэ. күбрәк концертларга йөрибез, ул чорда
Менжинский клубына, опера-балст театрына Исай Ширман дирижерлык ит кән
берләштерелгән симфоник оркестр концерт ларына барабыз. Анда Бах. Шуман. Глинка.
Бетховен. Чайковский. Салих Сәйдәшев. Нәҗип Җиһанов әсәрләрен тыңлыйбыз. Олег
Лундстрем җитәкчелегендәге эстрада оркестры Черек күлнең аргы башында)ы иске цирк
бинасында концертлар бирә иде
Ярлы булсак та яшь идек, мәхәббәтле идек Илһам гына Наҗиясенең хыянәтен, ялганын
бик авыр кичерде, гомерлек күңел ярасы алды
Ул чактагы Илһам тыйнак, хәлгә керә торган, игътибарлы егет иле Хәзерге Илһам
Шакиров га шундый
Фасил ӘХМӘТОВ.
композитор
Аның үзенчәлеге...
_змыш татарга Муса Җәлил. Абдулла Алиш кебек батыр йөрәкле пәһлеванна- рңы бүләк
иткән икән, ни) ә ул халыкның күңел т үрендә) е тирән моңын җыр Гк-лән әйтеп бирүче ү
инл\к ү КИЧ Г1СК le 1.1 kill) I.ipoe I 'll luKy.HI U.ipM.leblll икән! Илһам Шакиров әнә шундый
сирәк пәйда була торган ифрат үзенчә тек тс тур талантларның берсе. Хикмәт аның сулышы
иркен, тавышының тембры бик ю ягымлы булуында гына түгел Дөрес, алары да бик кирәк
һәм кадерле Ләкин, минемчә. Илһам галантының асыл сыйфаты аның моңга ифрат га бай
булуында Әйтерсең, та тарның барлык моң-зарын Илһам үз йөрәгенә жыш ан Анын тагын бер
үзенчәле) е. минемчә, шундадыр ки. ул нәкъ татар ирләренә хас тавыш ху жасы Әгәр Гөлсем
Сөләйманова татар хатын-кызлары тавышының үрнәге бутса. II тһам татар ирләре
тавышының өлгесе. Я) ыти. башка бер халык ирләре тавышына да охшамаган, нәкъ татар
ирләренә i ен.» хас үзенчәлекле тавыш белән җыр тый \ т
Ә)әр мин хата уйламасам. Илһам талантының көче, анын татлы яклары барыннан да бш
рәк. борыш ы ха лык җырларын башкарганда сокландыр.) Мәсәлән. «Иске карурман-ны
җырлаганда Илһамга кушылып урман үзе дә җырлый кебек Күнелдә шундый тәэсир кала
Озын гомерле булсын, халыкны тагын шулай озак еллар дәвамында бәхетле итсен иде бу
сөекле җырчыбыз, боек талант иясе Амин
I имәр ЬӘШИРОВ.
язучы.