АНЫҢ ФАТЫЙХАСЫ

Рухы олуг, гайрәте чиксез, зәвыг ы мен төрле Бакый Урманченын хәзинәсендә
замандашлары һәм нжатын барлаучы белгечләр тарафыннан ту ла ем рәвештә
өйрәнелмәгән, әһәмияте һәм күләме тәгаенләнмәгән сената байлыклары, иҗади
серләре, жәүһәр-табышмаклары бихисап әле Бу. беренче нисбәт гә. аның кодрәтле
шәхесенә караган мәсьәләләрдән риваятьләр. ижади колачлы) ы. «протейилыгының
чыганаклары, бу аның мәрмәр. агач сыннар. нәкышьле тукымалар астында сулкылдап
калган саф вә самими шигьри чишмәсе; бу бүгенге кондә аны дөньякүләм мәшһүр
фикер ияләре Хәйям, Гёте. Шопенгауэр, Хайдеггер, Сартрлар белән бер рәткә куярлык
иҗат фәлсәфәсеннән гыйбарәт Әлбәттә, шәхес мәсьәләләре инкарь ителгән,
унификацияләш ән бер чорда, асылы белән инкынраз корбаннары булган төпченүчеләр
өчен дөнья мәдәниятеннән тулысымча хәбәрдар булып, Шәрекъ дөньясына йөз тоткан,
иҗагын-мөхитен татарча, мөселманнарча корган һәм эзлеклелек, дәвамлылык, таза
консерватизм принципларын иҗат концепциясе итеп ш ьлан иткән \ рманчв ба гакәч
гәр илендә) е Гулливер кебек заман тстстикасы өчен ят һәм куркыныч иде Тарих
сукмакларыннан Килгән ата-баба мирасын, анын көр вә хөр күңеле», моңын-
мәдәниятсн, сәнгати осталыгын һәм. бигрәк гә. тормыш кору зәвыгын үзләштереп,
унтугызынчы гасырдан XX гасырга тапшырган Оста тәрәккыят ь толына вә гөлләнү
чорына бары тик 1917 елт ы инкыйлаб бәрабәренә генә «сикереп» чыгу сыман хилаф
теорияләргә аркасы белән, яисә «Сөембикә»сенең кайгылы йомык күзләре белән генә
карын аллы Әлеге теорияләр белән агулаш ан, алданган яшь замандашларының бер
өлеше өчен «ачкычы югалган серле сандык» булып калган, хаклыгына ышанган һәм
чорындагы ялгышлыкларны һәм киләчәкне фәйләсүфләрчә күргән, авырлыкларны
нәбиләрчә. пәйгамбәрләрчә күтәргән Карт, һичшиксез. фаҗигале фигура да иде
Бәлкем, шуңадыр, ул монлы җырлар җырлый иде. саз-скрипка уйный һәм. мөгаен,
алдагы буыша исәп тотып, ана үзенең йөрәгеннән ташкын булып аккан шигырьләрен
«киләчәккә хатларын» баг ышлый иде
Шундый әле бүген дә сере ачылмаган, аның кәрамәтчелеген, даһилы)ын
сурәтләгән өлкә ториен берсе җанына, йөрәгенә якын, чын күңеленнән сөйгән
төбәкләреннән булган, графика сәнгате, аныклап әйткәндә. I Такайның «Шүрәле»
поэмасына багышланган төрле чорда, торте техникада һәм форматта нрештерелгән
бетмәс-төкәнмәс әсәрләр сериясе Аларнын хронологик рамкасы гаҗәп 1923
1991 еллар, чама белән 70 ел Димәк,
оста гомере буе шушы ак бит өстенә төшкән манзараларны, зур асыл үрмәкүч кебек,
«чиккән», үргән, нечкәрткән, камилләштергән
Әсәрләрнең техникасы горле булуга карамастан. ;1ларнын_ни) езендә татарның
кулъязма китабы куенында туган, тегәрҗеп кебек, бертуктаусыз сузылып барган, гарәп
каллиграфиясенең дәвамы булып килеп баскан сыгылмалы каләм рәсеме. Сизслер-
снзелмәс кенә шуышып барган нечкә сын-сызымнар. алсу-кызыл, яшел-фирәзә су
булуларыннан туган июле таплар бе юн керешеп, адәмнең беренче уе кебек саф.
тормышлык linn ьрн гүзәллеген мәдхияләгән. фикер тирәлскләрендә туган шигъри
алымнарны, ентерссн. уйнаклап торган көзге чайкалу-айкалу тарына ирештергән. иы
рәвешле алар әкияги пространство i удырып бастыралар Аның тчендә сюжет
шаукымнары авыл, җигелгән ат. арба, орнамент таштырылган яшет-а I)ынсч
күпбигәклс урман, урман мәхлуклары. Былтыр һәм Шүрәле.
Шүрәленең бармакларын кысу сценасы. . һәм 100 данәгә якын кәгазь бите саен шушы
өч-дүрт манзара Гаҗәп! Нинди шифрлы язу - криптограмма бу? Шушы алга барган
саен сюжеттан ераклашкан, кирәкмәс детальләрдән арынган, поэманың формуласына
аның «алтын кисеменә» якынлашкан рәсемнәрдә — акыл иясе Урманче нинди
тамырлар, бәгырь кисәкләре эзләгән икән? Ни өчен шушы дистәләрчә ел барган рухи
алышта (низагьта) Шүрәленең фәлсәфәсе белән иман иткән? Нинди бальзам, нинди
шифалы дару бу битләрдә? Әйе. Урманче Шүрәленең кыяфәтен, кешегә охшатмый
яисә хайванлаштырмый һәм шул ук вакытта балаларча, аның асылын тере булмаган
табигатькә — агач, куак кәүсәләренә тиңләп, метафизикларча ваклаудан баш тарта.
Юнан-Рим мифологиясендәге Пан. Фаннарга охшаган Шүрәле, урман йортында тугай
рух буларак, яшел-сары абагалар, чәчәк- үләннәр. күбәләкләрчә төренгән коллаж
булып күз алдына килеп баса. Ул изге табигатьнең гүзәл бер заты, анын иҗаты,
сакчысы, вә фантазиясе.. Аның симфониясе. Жанлы мәгънәсе
Бертуктаусыз, бөркет сыман Шүрәле тирәсендә әйләнгән Урманченын соңгы
эшләренең берсе инде әсәрнең «абсолют физикасын» гәүдәләндергән гүзәл абстракт
рәсем. Музыка Зыңгылдап торган кыска-кыска төсле нурлардан торган ниндидер углы
рухи манзара, төсле магма, космос, һәр агачта, яфракта, таяк башында, чәчәктә
ниндидер җанлы тетрәнү, уяту бар: әйтерсең лә Тәңре аларга җан ишарәсе өргән һәм
шул рәвешле табигатьтә, этноста. һәр хәйят вә бөҗәктә иҗат итү. иш тудыру,
гүзәллеккә омтылу теләге туган Менә шушы җанлы вә җансыз табигатьнең
киселешендә — безнең борынгы ата-бабаларыбызның интеллектуаль иҗаты барлыкка
килү мизгеле һәм алтын боланнар, канатлы атлар, пошилар белән рухланган
ыругдашларыбызньгн кичке хисләренең музыкасы булган мәҗүси Шүрәленең килеп
чыгу чоры яши Туу ноктасы һәм үлемсезлеге. Шүрәленең гүзәллеген. Данте. Гёте.
Шекспирларның гүзәл уйдырмалары дәрәҗәсендәге бөеклеген, мәңгелеген, аллегорик
көчен аңлаган Урманче. аның белән илһамланып, эш чорында үзенә дәрт һәм дәрман
алган һәм безгә — бу нөсхәләрне гыйбарәле фатыйха. талисман бөти итеп, киләчәк
гомерләргә калдырган.