ҮЛЕП ТЕРЕЛГӘН «ҖӘМГЫЯТЕ ХӘЙРИЯ»

Мең яшә мен өйрән, дигәннәр Элегрәк миңа һәрнәрсә бик аңлаешлы, яшәеш, тормыш кануннары бик ачык кебек тоела иде Хәтер менә күп нәрсәне аңламаганмын, иң аянычы, күренешвакыйталарның асыл нигезе хакында уйлап җиткермәгәнмен, күп очракларда сукыр һәм чхкрак булып калганмын кебек Әйтик, бер газетада менә мондый фикер укыдым безнең илнең медицинасы социаль бердәмлеккә нигезләнгән: байлар фәкыйрьләр өчен, сәламәт кешеләр хасталар өчен түли. Ә без моңа кадәр, хасталарны дәвалауны тулысынча хөкүмәт үт җилкәсенә алган, дип исәпли идек Ә хөкүмәт соң акчаны каян ала? Бусы хакында күбебез уйламый идек Уйларга өйрәтелмәгән идек Баксһң. бу бит һәрвакыт шулай булган байлар ярлылар өчен, сәламәтләр хасталар өчен түләгән, чөнки хөкүмәткә байлыкны сәламәт кешеләр эшләп бирә, байлардан налог күбрәк алына Әлбәттә, бу канун бер совет хөкүмәтенә генә түгел, барлык дәүләтләргә дә хас Хөкүмәтләр акчаны хәлле, сәламәт кешеләрдән җыялар һәм һәммә гражданнарны кайгырталар, табигый, хәлсезләр, хасталар турында күбрәк кайгыртырга туры килә Аерма шунда: совет хөкүмәте үзенең гражданнарына бу хакта уйланырга да. бу эшкә катнашыр!а да урын калдырмый иде кешеләрдән мөмкин булганны. ■> кайчакта мөмкин һәм тиеш булма! анны да каерып кайбер чорларда хәтта галап ала һәм үзе ничек кирәк дип санаса, шулай бүлә Кешеләр үзләреннән алынган акчаның кая киткәнен белмиләр Әлбәттә инде, адәм баласының башы эшли, уйлары йөгерек, тир түгеп эшләп алган акчасын сана! анда зиһене яхшы эшли Гражданнарнын хөкүмәт юн «Акчаларны кая куясыз?» - дип соравы бик мөмкин иде Мондый хәл булмасын өчен, совет халкын дистә еллар буе коммунистлар парг иясенә, совет хөкүмәтенә чын күңелдән бирелгәнлек рухында тәрбияләделәр, аңа һичшиксез ышанычны сеңдерделәр Хөкүмәт һәммә кешене ашата, киендерә, торак бирә, кирәк чакта юна тый, картайгач пенсиясен түли, дигән фикер үткәрелде, аерым кешеләр тарафыннан мескеннәр! ә. фәкыйрьләр! ә ярдәм күрсәгү миһербанлы булу гаеп саналды Мондый идеология хөкүмәткә буйсынмаган. фәкать i ражданнарнын үзләре тарафыннан оештырылган һәртөрле игелек оешмаларына, фондларына урын калдырмый иде. 1921 елгы ачлык чорында барлыкка ки тын «Помготпны ягъни ачлар! а ярдәм итү җәмгыятен генә искә төшерик Халыкның иң күп кырылган чорында бу җәмгыять «буржуаз, контрреволюцион» оешма буларак ябы ia. җитәкчеләре кулга алына Ачлар!а ярдәмне хөкүмәт үзе оештыра, янәсе Аның ничек оештырганын бик яхшы беләбез Хөкүмәттән бәйсез булган башка игелек оешма тары белән беррәттән гатар- нын «Җәмгыяте хәйрия»се лә юкка чыгарылган Бу оешма узган гасырда ук булг ан Ә бәлки ул бер генә дә булма! андыр. чөнки татарлар яшәгән күп кенә 'шәһәрләрдә аның изге эшләр башкаруы хакында MOIьлүма!.1.|р ель I.пп.in u-җ,.миляге хәйрия» хәер жемгыгп ксменен МӘ1Ы1ӘССНӘ караганда, күптөрле эшчәнлекне үз эченә ала. мохтаҗ булган картына- яшенә, хастасына, хәтта вакытлыча матди кыенлыкка дучар бу нан шагыйрьләргә яисә башка мәдәният әһелләренә ярдәм ию ала «Җәм!ыяте хәйриямнең Ik ганбу i уку йортларына татар балаларын җибәрүе хакында да мә!ълүматлар бар Һәрхәлдә. тарихчылар анын эшчәнлеген жентскләп өйрәнерләр һәм киң җәмәгатьчелекне таныштырырлар, дип өметләнәбез Әйе. элек оештырылган игелек җәмгыятьләре турында гу 1ы мәгълүматлар юк, шунлыктан безгә өлкәннәр тәҗрибәсенә турыдан-туры иярү мөмкинлеге калмаган нәкь менә 6v эштә иҗтимагый колач белән хәрәкәт итү юллары озелгән булып чыкты Шуны искә алын, без күңелебез кушканча кулыбыздан килгәнчә эшне үзебезчә башлап җибәрер!ә бутлык Әйтергә кирәк, өстән кушканны гына башкарырга күнеккәнгәме. мөсюкыйль рәвештә зур эшкә алынырга өйрәнмәгәнгәме. бу җәмгыятьне торгызуга без сона рыбрак та кереш гек шикелле М Моннан икс-өч ел элек. Татар иҗтимагый үзәгенең бер җыелышыңда бу хакта сүз кузгалган иле һәм һәммәбсз дә җәмгыяте хәйрияне торгызуны хуплаган идек Әмма бу—сүздә генә калды. Инде менә 91 нче елның ахырында Бөтентатар ижтнмагый үзәгенең Президенты Марат Мөлеков мине ТИҮнең идарә утырышына чакырды Идарә бертавыштан «Җәмгыяте хәйрия»не оештыру турында карар кабул итте. Барыбызга да мәгълүм: яңа оешманы барлыкка кигерү, аны рәсми рәвештә теркәү, аның эшен жайга салу җиңел түгел Игелек фондларын элек тә. хәзер дә акчалы кешеләр оештыра, безнең исә кулда байлык юк иде. шулай да бу изге юлда теләктәшләр табылырына ышандык Рәхмәт ТИҮнең актив әгъзаларына: Марат Мөлеков. Дамир Исхаков. Марс Шәмсетдинов. Рәшат Сафин «Җәмгыяте хәйрия» игелек фондының уставын төзүгә, кирәкле документларны әзерләүгә, фондны рәсмиләштерүгә күп көч куйдылар Танылган политолог Рафаэль Хәкимов безгә киңәшләре белән зур ярдәм күрсәтте. Мин бу оешманың беренче адымнары хакында җентекләбрәк сөйләргә телим Хәзерге вакытта кимчелекләр турында күп сүз алып барыла, гаеп-кыекны тәнкыйтьләп йөрәк хисләребезне шактый түгәбез. Күңел каядыр омтыла, йөрәк җилкенә, көч-гайрәт күп. әмма нишләргә икәнен белмибез Игелек кылырга теләүчеләр дә бик күп. әмма күбесе моны ничек мәгънәле, эзлекле, колачлы итеп башкарырга икәнен белмиләр. Без «Җәмгыяте хәйрия»нен эшчәнлегенә күпләр тартылыр, район үзәкләрендә, шәһәрләрдә, авылларда аның бүлекләре ачылыр, республикадан читтә яшәүче татарлар да бүлекләр ачарлар, дип өметләнәбез. Алар өчен безнең тәжрибәнен кирәкле булуы ихтимал Җәмгыяте хәйрия» игелек фонды Татарстан юстиция министрлыгы тарафыннан 1992 елның 1 нче апреленә теркәлде Бу сәяси булмаган гуманитар иж- тимагый оешма Аның төп максаты мохтаҗларга, фәкыйрьләргә, ялгыз картларга. ятимнәргә, күп балалы гаиләләргә ярдәм итү. яшь буынның таза-сәламәт үсүен кайгырту Кешеләрне физик җәзалауга һәм рухи җәберләүгә каршы тору Кыскасы: кемнең газапланганын, сызланганын, кимсетелгәнен күрсәк, без кулдан килгәнчә, мөмкин булганча, аңа ярдәм итәргә тырышабыз. Без хөкүмәттәй акча да. бина, башка берәр нәрсә дә сорамадык, бәйсез оешма буларак, һәммәсен үз кулыбыз белән башкарып, үз көчебез белән булдырырга тиеш дип саныйбыз. Мин гомерем буе редакцияләрдә эшләдем, китаплар яздым, оештыру эшләрендә тәҗрибәм юк иде Шуңа күрә беренче адымнарны ясау миннән шактый зур көч таләп итте һәм гомерлек истәлекләр калдырды Инвалидларны Корбан бәйрәме кичәсенә алып бару минем өчен аеруча тетрәндер! еч бер вакыйга булды Тәжрибәсезлектән. белмәгәнлектән. мин моны әйләнеч юллар белән, читен итеп башкардым Автобусны бушка бирерләрме? Инвалидларның өйләрен, билгеләнгән вакытта табарбызмы, чыгарып автобуска утырта алырбызмы? Залда аларга билгеләнгән урыннар уңайлы булырмы9 Иң йөрәк гүрендәгесе: аларны күргәч, кәеф кырылмасмы, күңел төшмәсме9 Без бит гарипләрне күрмәскә тырышып яшибез, күз карашыбызны сәламәт, чибәрләргә юнәлтергә күнеккәнбез. Күп йөгерергә туры килде. Инде моның очына чыксам, бүтәненә тотынмам, дигән чакларым да булды. Ләкин концерттан кайтканнан соң. горурлык һәм шатлык белән «Мин «Җәмгыяте хәйрия» эше белән шөгыльләнәчәкмен!» дип. үз-үземә сүз бирдем. Бу кичтә мин үзем өчен күп ачышлар ясадым Беренчедән, яхшы кешеләр бик күп икән Без бит. дөньяны юньсез бәндәләр баскан, дигәнне күп ишетәбез. Баксан, күпләр, мөмкин булганда, яхшылык кылырга омтыла икән Начальникларның кабинет ишек төпләрендә утырган секретарьлар, гадәттә, бик төксе кыланалар, әмма минем нинди эш белән йөргәнне белгәч, йөзләре ачыла, карашлары җылына, нинди ярдәм кирәк, дип кенә торалар «Татавтотранс» берләшмәсе, берсүзсез, менә дигән автобусны түләүсез бирде, генераль директорның урынбасары Ринат Ри- язович Гыйләжев: «Мондый эшләрдә без сезгә куллан килгән ярдәмне һәрвакыт күрсәтәчәкбез», диде Автобусның шоферы да инвалидларга җайлырак булсын өчен тырышты Мәдәния! министрлыгы, залдагы беренче рәт алдына махсус урындыклар тезеп, безнең кунакларны шунда утыртты Министр урынбасары Лилия Нарбекова үзе бу эшне оештырып йөрде «Сезгә җайлымы, уңайлымы?» дип. кырык эшен калдырып торып, безне үзе урнаштырып йөрде Татарстан халык депутаты Фәндәс Сафиуллин хәлебезне белеште Концертның режиссеры Лима Кустабаева алдан ук Корбан бәйрәменә багышланган бу кичәдә аерым игътибарга мохтаҗ кешеләрнең булуын теләгән иде Корбан бәйрәме хәер бнрү. корбан чалып башкаларны сыйлый торган көн бит. Артистлар, сәхнәдән төшеп, алдагы рәтләрдә утырганнарны чәкчәкләр белән сыйлап йөрделәр Тәнәфес вакытында берничә ир кеше яныма килеп: «Мәдинә ханым, без Сезгә ярдәм итәрбез, күтәрешеп тә чагарырбыз. әйтегез генә»,- диделәр Әйе. күнелләрдә яхшылык кылуга омтылыш сакланган, тик безнең гадяти яшәешебездә алар) а урын гына аз калган икән Икенче нәтижә шул булды: инвалидларга кызганып түгел, үз тинен итеп карарга кирәк! Автобус иркен булып, күп кешене сыйдыра алса да. инвалидларны өйләреннән чыгарып утырту озакка сузыла, шуңа күрә без алдан ук күп кеше чакырырга уйламадык әгәр алай итсәк, алдан чыгып утырганнары языгып бетәчәк иде. Ленин районыннан үзара таныш кешеләр җыелды. Сез күрсәгез иде аларнын бсрберсс белән ничек сөенешеп күрешкәннәрен?! Алар елмаялар, куаналар һәм үзләрен кызгануга бернинди урын да калдырмыйлар Бик кыенлык белән генә йөри алганнары да йөгереп килеп култык асларыннан тотканны ярагмый «Үзем, үзем!» генә дип торалар Коляскада калтырап утырган үсмерләрне, аягын көчкә- көчкә шудырган кызны, ике култык таяклы чибәр йөзле хатынны беренче күрүгә жанны моң баса, ә.м.ма бу хис гиз үтә. алар белән ачытып сөйләшә тор!ач. күнел күтәрелә бара, үзен дә яшәүнең кадерен ныграк белә башлыйсың Өченче нәтижә безнең көнкүреш шартлары гарип-гораба, хасталар өчен бөтенләй көйләнмәгән Элек уйламый идем, хәзер еш искә төшә: менә бит дим. урамнарда коляска белән йөрүчеләргә ничек җайсыздыр; юлны аркылы чьи ар өчен генә дә ничә киртәне үтәргә кирәк; тротуар кырыйлары шундый биек итеп ясалган' Мсно-гошә торган урыннарда баскыч га баскыч, сөзәк кенә юлы һичкайда юк' Йортларның ишекләреннән коляска белән кереп-чыгып карагыз! Хәтта лифт ишекләренә дә коляска үтәрлек гүгел! Ә инде театр залларының керү-чыгу урыннары алар өчен нинди җайсыз! «Коляска» дигәннән Аларнын да рәтлсләрсн безнең илдә ясаучы юк икән Әлслән-әлс газеталарда, фәлән инвалидка чит илдән коляска җибәргәннәр, рәхмәт ТӨШсен. дигән сүзләрне укып горабыз Әгәр дә бөтен итебез бетон шулай берән- сәрәнләп бирелгән хәергә карап торсак, безнең аксак-чат-аннарыбыз урамнарга пичек чыга алыр икән'’ Аннары, уңайлы коляска өйдә до бнк кнрәк бит әле ут Әйе. без тумыштанмы. тормыштамы аяксыз-кулсыз калган, кеше ярдәменә даими мохтаҗ булган ватандашларыбышы өйдә бикләнеп яшәргә дучар иттек, аларны күрмәскә күнектек. Бездә гарип-гораба бөтенләй юк га кебек иде Чит илләргә барсаң, инвалидларны еш очратасын Урамнарда, музейларда, театрларда үз җайларына йөри бирәләр. Коляскалары жинсл-жайлы. баскычлардан менеп-төшәрлек. голлар салганда да. йөр г лар төзегәндә до. аларны онытмаганнар һәркайда сөзәк юллар, иркен ишекле лифтлар, хәтта алар өчен аерым бәдрәфләр көйләш ән. Шуны уйладым: әгәр игелек кылу пиенә күбрәк халык жәлеп ителсә әйтик, шул ук архитекторлар, шәһәрләрне планлаштыручылар, төзүчеләр, театр, пирк филармония артистлары ешрак катнашса. алар, гөп эшләрен башкарганда, инвалидларны онытмаслар иле. мөгаен. Әлбәттә, мохтаҗларны кайгырту, концертка алып бару мин башлаган ян түгел Инвалидлар җәмгыяте, социаль яклау органнары профсоюз оешмалары, төрле зур заводларның җитәкчеләре аларны даими кайгырталар, концертларга да алып баралар, ялларын да оештыралар Хикмәт шунда без моңарчы бу гшкә бөтенләй катнашмаганнарны тартырга, ярдәмгә мохтаҗларның хәленә күбрәк халыкның күзен ачарга тырышабыз Бу мохтаҗлар өчен генә түгет ярләм итүчеләрнең үзләре өчен до бик кирәк, чөнки яхшылык кылу күңелләрне сафландыра, тормышка якты мөнәсәбәт г удыра Безгә беренче адымнарыбыздан ук ярдәм итүчеләр күп бу глы Мин инде яхшылык җирдә ятмасын өчен, аларнын исемнәрен халыкка җиткереп бару игеш, дип уйлаган идем Әмма монын өчен озын-озын исемлекләр төзергә кирәк булачак икән Алар билге те. безнең фондта теркәлеп бард бер исем до онытылмаячак, әмма бер мәкаләдә һәммәсен санап китү мөмкин түгел Шу лай ла нн беренче игелек кылучыларны атап китим әле. «Җәмгыяте хәйрижчгсн исемлегендә беренче игелек кылучы рәссам Зифа Мөхәммәтҗинова У гфондның гмблемасын ясап бирде беренче взносны хегм.ос белән керпе Эмблемада яшел җирлектә кызыл ярымлй һәм ак таю чәчәге тасвирлана Яше г төс мәтелек яшәешне. кызыл ай сүнмәс өметне, ак лалә тормышның яңарып торхын ашата Болар Твтарстаныбышыи гәүләт флагы төсләре Талантлы. тәҗрибәле рәссам җәмгыятебезнең тамгасын бнк матур игеп яса гы аны ип алдынгы илләрнең вәкил төренә дә горурланып күрсәтергә бу га I.W Фондка ин беренче булып акча керткән кешеләргә дә рәхмәтләр әйтик: болар— Казанның йон эшкәртү фабрикасы директоры Әгъмәлетдин Шәйхетдинович Шарафетдинов һәм Чаллы бизнесменнары, бертуган Рәфис һәм Нәфис Кашаповлар булды Шулар биргән акчага без оешмабызны аякка бастырдык һәм Төркиядән Уфага килгән гуманитар ярдәмне. Казанга кайтарып, мохтаҗларга өләштек. Бу эш мөфти Тәлгать Таҗетдин аша эшләнде. Чит илләрдән китерелгән ярдәмне алу һәм өләшүнең үз хикмәтләре бар- анысын да әйтеп китик. Совет илендә намуссызлык, ялган, урлашу тамыр җәйгән, чит илләрдән җибәрелгән ярдәм мохтаҗларга бирелми, байларның кесәсен калынайтуга китә, дигән хәбәр бөтен дөньяга таралган инде. Шуңа күрә чит ил оешмалары ярдәмне бик ышанычлы кулларга гына бирергә телиләр. Алар алдан ук бездән исемлек сорап алдылар. Исемлеккә татарлар кертелсен, дигән шарт та куелган иде, чөнки бу ярдәм мөселманнарның сәдәкасы, диделәр. Әлбәттә, дәүләт оешмалары мохтаҗларны диненә, милләтенә карап бүлеп эш йөртә алмыйлар. Дәүләт каршында һәммә гражданнар тигез хокуклы һә.м аларнын барысы да тигез кайгыртуга лаек. Без исә, бәйсез җәмәгать оешмасы буларак, игелек кылучыларның теләген искә алабыз һәм бөтен шартларын үтибез. Без меңнән артык татарның исемлеген төзеп җибәрдек, аларнын һәркайсына анкеталар тутырдык Уфадан Казанга йөк кайтарту бик кыйбатка төшәчәк иде. Рәхмәт яусын «Татавтотранснка. алар безгә машина бирделәр, һәм без биш тоннадан артык он. ике тоннага якын дөге һәм бер тоннадан артык үсемлек мае кайтарып, аны Казанда мең ярымлап кешегә өләшә алдык Үзебез генә булдыра алмас идек Безгә социаль- тәэминат бүлекләре ярдәм итте. Киров районында бу эшне Рамазан мәчете. Ленин районында инвалидлар җәмгыяте башкарды. Юл уңаенда «Тат хлебопродукты» берләшмәсенә рәхмәтләр әйтеп үтәргә кирәк он зур капчыклар белән кайткан иде, шушы берләшмә аны икешәр кило итеп кәгазь капчыкларга тутырып бирде, бездән, фәкыйрьләр өлешеннән, бер тиен дә сорамады Меңәрләгән кешегә ярдәм өләшү җиңел түгел икән. Бигрәк тә ул алтышар, җидешәр кило булса Сумка күтәреп, биек баскычларда шактый йөрелде Әмма, бер рәхмәт мен бәладән коткара, дигәннәр бит Күңелнең хушлануы барысын да оныттыра Күз яшьләре белән укылган догаларны, килгән хатларны искә төшерсәң, әле дә җан җылына. Дөрес, кырын карашлар сизәргә дә. яман сүзләр ишетергә дә туры килде. «Сез нигә бу ярдәмне татарларга гына өләшәсез, милли ызгыш-сугыш чыгарасыгыз киләме әллә?»—диючеләр дә булды Мәсьәләне бик катгый рәвештә «Яки һәммә кешегә бирегез, яки бу эш бөтенләй тыелсын!» —дип куярга маташучылар да булмады түгел. Бусы инде безнең совет тәрбиясеннән килгән караш. Бөтенесен тигезләргә маташу Җитмеш ел тигезләргә тырыштык, күпме башлар кырылды, әмма тигезләп бетереп булмады бит! Безнең—хәер җәмгыятенең максаты - һич тә тигезләү түгел. Безнең максат —кулдан килгәнчә, мөмкин булганча, мохтаҗларга ярдәм күрсәтү. Кемгә кулыбыз җитсә шуңа Мәчет капкасы төбендә хәер эстәүчеләр тезелешеп утыра, әмма аларнын бөтенесенә тигезләп кем генә акча өләшә ала соң? Узгынчы кемгәдер бирә, калганнары икенче узгынчы килгәнне көтеп кала Безнең эш тә шуңа охшашрак Безгә асылда хәер бирергә теләүчеләр үзләре тиеш дип санаганны китерәләр һәм еш кына, шушындыйрак адәмгә бирегез, дип. теләк белдерәләр Без алар китергәнне рәхмәт укып алабыз һәм бу хәерне нәкъ алар теләгән кешегә тапшырырга тырышабыз. Әйтик, быел безнең якта алма бик уңды. Бер ханым җир тутырып коелган алмаларга карап көрсенә: «Их. шуны ятим балаларга илтеп бирүче булсын иде!» - ди. «Безнең андый оешмабыз бар! —дим мин Бирсәгез, алып кнгәм. ятимнәргә өләшәм ..» Шулай эшлибез дә Ятим, ярым-ятнм һәм зәгыйфь балалар укый торган мәктәптә бу күчтәнәчне искиткеч куанып кабул иттеләр. Мин директорга алма иясенең адресын, телефонын да бирдем. Балалар ул апага рәхмәтләрен белдереп, рәсемнәр ясап, хат язып -җибәрәләр, концертка чакыралар Шул рәвешле ике якның да рухына күпме яхшылык ггңә! Менә киемнәр китерәләр: «Эчкечегә бирә күрмәгез, чиста күңелле, дога укый торган кешегә эләксен иде!» диләр. Без бу шартны да үтибез Нәрсәнең кемнән алынып, кемгә бирелгәне бәйнә-бәйнә теркәлеп бара Быел беренче октябрьдә халыкара өлкәннәр көне үткәрелде. Безнең бакчабыздан бу көнгә ярты центнер алма җыеп бирделәр. Күп түгел, әмма ул ике дистәдән артык кешене сөендерергә җитте. Алма ияләре: «Русны, татарны аермагыз, сөенеп кабул итәрдәй кешеләргә бирегез!» дигәннәр иде Мохтаҗ өлкәннәрнең исемлеген собес)ан алдык, булдыра алганча, рәттән өләштек Әлбәттә, бер алма гына китәреп бармадык, кибе) тән сөт. кефир, булкалар алып кердек Зөләйха Газизова. мәсәлән үзе д ген карый алмаганнарнын махсус тәрбиячесе бар Тагар халкы үзенең өлкәннәрен французлардан ким карарга тиешме әл гә’’ Без дә атааналарыбызны абый апаларыбызны ихтирам итә беләбез Борын-борыннан тагар өешә о исәннәрне» урыны гүрдә булган Хәзер генә ут анасына ку з күтәрүчеләп .на-анасын КУЫП ЧЫГ ару чытар күренә башла ды Мондый хә ңәчик куелырга, пта-ананы хөрмә! тәмәү хурлык саналырга тиеш Шу тай га бездә ятим карг- карчыклар бар. балалары инвалид булганнар бар Мен.» шундыйлар өчен бездә Франциядәге ип до шәбрәк йортлар кирәк Тагын бер үзәк өзгеч мәсьәлә: терелмәс хасталар, үлем көтеп ятучылар бар бит әле. Алар янында даими кеше булу кирәк, дәвалау өчен генә түгел, җан газапларын җиңеләйтү өчен дә Алдынгы илләрдә андыйлар өчен махсус пансионатлар— хослислар төзелә. Бездә дә ул булыр, без моның өчен дә тырышачакбыз. Кайберәүләр, боларны укыгач, бу кеше булмас нәрсәләр хакында хыялланып йөри икән, дип уйлар, бәлки Әмма мин язганнар дөньяда бар нәрсә. Дөрес, алар — алга киткән, бай илләрдә. Әмма безнен Татарстаныбыз да алга китәчәк бит. безнең моңа иманыбыз камил! Үз байлыгыбызга хужа гына булыйк, җөмһүриятебездә тынычлыкны, иминлекне, татулыкны гына саклыйк. Иншалла баербыз! Дәүләтнең байлыгы аерым кешеләрнең байлыгына нигезләнә, хәзер инде без гражданнары хәерче булган дәүләтнең бай булмаганына ышандык Бездә әлегә кешеләргә баерга ирек бирмиләр. Россия законнары нигезендә жыела торган хисап- сыз-сансыз салымнар баш калкыткан һәр кешене бөлдерә тора. Ләкин һәрвакыт алай булмас, салым-налоглар чама белән жыела башлар Уңган, зирәк, эшлекле кешеләргә баерга мөмкинлек туар. Алар игелекне дәүләт казнасы аша гына түгел, үз куллары белән, конкрет эшләр белән башкарырга теләрләр. Элек шулай булган бит ул Байлар шифаханәләр төзегән - Казандагы Шамский больницасы инде ничә буынга хезмәт итә! Хәзерге заманда үсеп килгән татар эшлеклеләре дә Шамовлар- дан. Акчуриннардан ким булмас, алар киләчәккә калырдай изгелекләр башкарырлар. дип ышанабыз һәм безнең «Җәмгыяте хәйрия» аларга ярдәмче булыр. Моның өчен безгә үзебезнең ышанычлы, намуслы, эшлекле оешма икәнлегебезне исбат итәргә кирәк. Мин бу мәкаләне 1992 елның октябрь ае ахырында язам. Ул журналда басылып чыкканчы берничә ай узар, без дә шактый яна эшләр башкарган булырбыз. активистларыбыз артыр, төрле урыннарда яна бүлекләребез ачылыр. Без татарның көчле җәмәгать оешмасына әверелү юлында күпмедер алга киткән булырбыз Уйлап карасаң, гаҗәп бит: безнең җөмһүриятебездә моңа кадәр иң көчле игелек оешмасы булып Кызыл Хач җәмгыяте саналды. Мәктәптә укыган чакта ук әниләр биргән акчадан күпмедер тиеннәрне шушы оешмага взнос итеп түләгәнебезне әле дә хәтерлибез. Яхшы оешма, бик күп игелекләр кылды Аның тамгасы Кызыл Хач. ягъни кызыл тәре, җитәкчеләре Мәскәүдә булды Уйлап карыйк әле: ни өчен Татарстанда төп игелек җәмгыяте — Кызыл Хач — кызыл тәре оешмасы булырга тиеш? Гарәп илләрендә. Төркиядә. ягъни мөселманнарда, мондый оешма — Кызыл Ай җәмгыяте бит! Әгәр без үзебезне алга киткән милләт дип саныйбыз икән, әгәр Җөмһүриятебезнең мөстәкыйль дәүләтләр рәтендә булуын телибез икән безнен үзебезнең көчле, хәлле, абруйлы Кызыл Ай оешмабыз булырга тиеш Ул оешма без булачакбыз, безнен тамгабыз Кызыл Ай Бу һич тә. безнен җәмгыять мөселманнар өчен генә, дигән сүз түгел Мохтаҗ булган һәркемгә ярдәм кулы сузачакбыз. 1ик Байрагыбызда, киемнәребездә, медицина коралларында Кызыл тәре түгел. Кызыл Ай сурәте булыр Дөрес, игелек оешмалары — дини оешмалар түгел Әмма Кызыл Хач белән Кызыл Ай җәмгыятьләренең тамырлары дини оешмаларга барып тоташа Безнең Татарстанда ашыгыч ярдәм күрсәтү машиналары Кызыл тәре тамгасы белән йөри, медицина пунктларына, җиһазларына да шул ук тамга сугылган. Без моңа шулкадәр күнеккәнбез, күрмибез дә кебек Ә бит уйлап карасаң, тетрәнеп китәрлек: ни очен әле Газраил белән тартышып яткан мөселман янына ашыккан табиплар Кызыл тәре балкытып килергә тиеш?! Бу — татарны ихтирам итмәүнең, аны рәнҗетүнең мисалы түгелме?! Безнең җәмгыять — кешенең рухын кимсетүгә каршы чыгуны үзенең бурычы итеп куя Без Татарстан сәламәтлек саклау министрлыгына. Кызыл Хач тамгасы янына Кызыл Ай сурәте куюны таләп итеп мөрәҗәгать җибәргән идек Ике ай үтте, әле җавап килгәне юк. ә машиналардагы тамгалар—һаман шул ук Без сәяси оешма түгел, дип әйткән идем инде. Әмма кешеләрне җәберләүдән. имгәнүдән, һәлакәттән саклау өчен кирәк булганда, без хокук органнарына, гөрле җитәкчеләргә мөрәҗәгать белән чыгарга хокуклы. Әйтик, безнең Татарстан судлары тарафыннан ирегеннән мәхрүм ителгән гражданнарыбызның күпчелеге Татарстаннан читкә. Россия колонияләренә озатыла Әйтегез әле. кайсы мөстәкыйль дәүләт үзенең җинаятьчеләрен башка ил төрмәләренә җибәрә' 1! Дәүләт өчен моннан да хурлыклы тагын ни бар9 Төрмәләре нинди диген әле Россия колонияләрендә ябылуда булганнар җинаятьнең яңадан-яңа төрләренә өйрәнеп, сәламәтлекләрен бетереп, кешелек сыйфатларын тәмам югалтып чыгалар һәм. кире Татарстанга кайткач, яңа көч. яңа осталык белән җинаять кылырга керешәләр. Без Татарстан Югары Советына үзебездә хөкем ителгән гражданнарны Татарстанда ябып асрау кирәклеге турында мөрәҗәгать иттек Әйтергә кирок, безнең бу эшебез кайберәүләрнең күңеленә хуш килмәде. Беренче чиратта. ябылу урыннарынын җитәкчеләре моны хупламады Аларның бәгьзсләре безгә ристаинарнын хәлен яхшыртудан бигрәк урамда хәер торучыларның хәлен яхшырту турында кайгыртырга киңәш иттеләр. Ә ристаннарны ерак- карак озату хәерле, имеш Аларны бөтенләй кырып барсаң да зыян булмас иле. янәсе Суд каршына баскан һәркемне чыт арып а гасын да. вәссәлам, имеш' Асх зар да, кисүләр дә чутсызчамасыз булды бит инде совет илендә, әмма җинаятьчелек буенча дөнья рекордларын куябыз! Димәк, һәр җинаятьчене үтереп яисә төрмә- колонияләрдә төрлечә мыскыллап кына мәсьәлә хәл ителми! Тәрбияләргә туры килә! Россиянең үз кайгы-мәшәкатьләре баштан ашкан, без юлдан язган ул-кызларыбызны үзебез тәрбияләргә мәжбүрбез. Шунсыз без җинаятьчелекне киметә алмабыздыр Әйе. игелек кылам дигәннәрне дә гел мактап, хуплап кына тормыйлар Кайбер очракларда ишек төбенә дә якын китермиләр -Хәерчедән күп нәрсә юк. акча сораучылар хисапсыз!» дип өзеп куйган очраклар да була Безнен бу шөгылебез кайберәүләрнен чын йөзен ачарга да бик яхшы мөмкинлек бирә икән Безнең соңгы елларда бик күтәрелгән, властька омтылган, мактанган һәм макталган «лидср»ларыбыз бар Мин инде, эшне башлап җибәрүгә, алар ярдәм кулы сузар, бәлки дип өметләнгән идем. Шундый өмет белән Казан тәмәке фабрикасы директоры Барисвка телефоннан шалтыраттым Язучы һәм «Җәмгыяте хәйрия»нен рәисе икәнлегемне әйттем, мин сезне трибуналарда күрә.м. бик актив җитәкче икәнсез, милли хәрәкәткә ярдәм итәсез, дидем Аны Татарстан премьер-министры булырга теләге бар. дигәнне дә ишеткән идем. Очрашу вакытын билгеләдек, кинем мин тәмәке фабрикасына. Үзем белән «Җәмгыяте хәйриямнең документларын, ярдәмгә мохтаҗ мең кешенең исемлеген, зарланып язган хатларны алдым Капка гәбеннән үк рөхсәт белән керергә кирәк икән. Аннан шалтыраттым, килдем, дидем Ярый, сезне кертерләр, диде бу Ишек алды аша узып, кабинет ишеге төбенә барып җиттем. «Директор әле генә ашарга кереп китте, котеп утырыгыз», диде миңа секретарь. Димәк, булачак премьер- миниегр Бариев ашаганчы, язучы Маликова аның ишек гәбен саклап утырырга тиеш! Мин угыз ел журналист булып эшләдем. Беркайчан да. бернилдн министрның да, премьерминистрның да мине болан кимсеткәне юк иде Әгәр Җөмһүриятен башына менеп утырса, бу адәм бөтен халыкны шулай ук ишек төбен сакларга мәҗбүр итмәсме? Номенклатурный җитәкчеләрне хурлыйбыз, әмма алар арасында минем гомердә мондый тәрбиясез бәндәне күргәнем булмады Беренче президентыбызны сайлаганда Камил Шәйдәров исеме бик танылган иде. Ул үзенең кандидатурасын Минтимер Шәймнсвка көндәш иген куярга тырышкан иде. Әле хәзер дә матбугат га шаулый, мин Татарстанның Президенты булачакмын. дин яза. Алла сакласын! һәр гаеплене нык җәза тарга, хәтта юк игәргә кирәк, дигән фикерне ул бик алга сөрә Андый юлга бассак. Президентыбызның карашы шундый булса, без канлы, шәфкатьсез дәүләткә әвереләчәкбез икән Өстәвенә бу адәмдә тупаслык, кешенең сүзен гынлыи белмәү, татарның нәрсә икәнен аңламау багтан ашкан Әйе. яхшылык күп. әмма каршы чыгучылар да очрый һәрхәлдә, безнең эшебезгә кушылырга теләүчеләр, гел макталып, рәхмәтләр ишетеп кенә яшәрбез, дип өметләнмәсеннәр. Шулай да бу хәл шәфкать ияләрен куркытмас, дип уйлыйм Авылларда, шәһәр гәрдә. заводларда, предприятиеләрдә безгә геләктәш кешеләр табылыр Без киләчәктә пмезлск сораган сабый кебек авыг ачып, хөкүмәт күзенә мөлдерәп карап кына яши алмаячакбыз, һәрег ылганны хөкүмәт крәрсп а га алмый, һәр сабыйның башыннан хөкүмәт сыйпый алмын, җан биргән һәркемнең күзен дә ул йомдырып йөри алмын Мин бер китапта, мохтаҗга, гарипкә ярдәм итә башлагач кына, көчсе пәрие көчле гөр аша га башлагач кына, маймыл кешегә әйдәш он. диг әп фикер УКЫДЫМ Бу чыннан да дөрес би г кешелекле тек ярдәмчеллек. мнһырбан гы. шәфкатьле булу дигәнне аңлата Җәмгыять шунсыз алга китә алмый. Игелек кылуны исә. башка яхшы »ш тәрнс башкаргандагыча оергәләи. оешып, киңәшең үтәү кулан Вешен хәрәкәткә кушылырга uләүчеләргә. кирәк те ярдәмне күрсәтергә vc 1.1ННЫП нөсхәсен җибәрергә, тешле документлар белән г.нмии игәргә, даими глехпәдә i орырга. гәҗриоә уртаклашырга һәрвакыт әзербег Иле күңелле* кеше г«»р гәп хаг тар көгәбе»