ЗӘҢГӘР КЫҢГЫРАУЛАР

Катнашалар: Айбикә Асыл Ш о н к а р Әсмабикә Йолдыз Т ә б с р д с Г о л б и з ә к Әби IO м а р г кул Беренче картина Җиһазлары амарича үрнашып ia о.нерм.нән өр-яна фаюр. I илбикнс тәрәзәгә пәрдәләр кора. Кнбикә керә. Кулындагы чәчәкләрне ванна spiiauinapt ач. алар* a озак кына сокланып юра. А и б и к ә. Әни. кара әле. сини ошыймы? Гөлбизәк И-и. затын шундый чәчәкләр алгансын икән А н б и к ә Әллә яратмыйсын9 Кын- I ырау чәчәкләрдән до матуррак юл бармыни ул дөньяда Г о л бизәк Сош ы мкытгa биг - рок I ә зәныр дип үлә башладың Берәр хикмәте бардыр инде А й б и к ә Чәчәк базарына барсам, бөтенесен каран, бөтенесенә сокланам Ала башла! ач. ни өчендер гел шушысын сайлаган булып чьнам Сәбәбен үзем дә белмим. Гөлбизәк Беләсеңдер Айбикә Ничек днден’ Гөлбизәк Кияүдән яхшы түзел. Син шушы чәчәкләрне алып кайтсаң. үиәрә дә куя Кара уйга кала Айбикә Ул үзе ү »| эрде Бу чәчәкләрне сагынырга мәжбүр игүче ул үзе бугай. Әхсән Баянов ЗӘҢГӘР КЫҢГЫРАУЛАР ДРАМА ЖИД1 КАРТИНАДА Әхсән БАЯНОВ (1927) шагыйрь H/NHUUA O/wwuwi/v татар һлы \ры, тгсыремК» >һ>ньч курган куташы китап tap анпюры Татарстанны» аткамнган мигать миыкнчс Качанда чит Г өлбизәк. Тынычлыгыбыз бозылыбрак тора шул. Теге өйдә чакта да дөньяның яме киткәли иде. Иллә сәбәбе күренеп торадырые. Түшәмнән яңгыр тама: леп-леп, леп-леп. Матур гына тамчылар Үзләре тамган саен йөрәкне тишкәли, җәрәхәтли бирәләр. Бу өйдә дә шул тамчылар тама бугай. Айбикә Өебез яп-яңа. ничек аның түшәменнән су үтсен ди Гөлбизәк. Син шулай дисең дә бит Айбикә (сагаеп). Әллә берәр сүзең бар инде? Гөлбизәк. Үзем генә калгач дигәндәй. башка уй төшкәли шул. Айбикә. Кызык булса, әйт Гөлбизәк. Күңелем әллә нәрсә сизенгәндәй итә. Миңа иске өйдә калу хәерлерәк булмады микән? Айбик ә. Андый сүзне, әни. бүтән әйтмә, мине рәнҗетәсең килмәсә Г ө л б и з ә к. Кызым дим, синсез тора да алмыйм, монда күчәргә нишләптер аяк та тартмады үзе Айбикә. Әллә Асыл караңгы чырай күрсәтәме? Гөлбизәк. Юк, юк, бер дә гөнаһ- сына керәсе түгел. Айбикә. Алайса, үзең бездән туйгансың. Гөлбизәк. Кызым, ничек телең бара. Айбикә. Колакка ятышсыз сүзләр сөйлисең бит... Гөлбизәк. Сөйләмәс идем дә... Сез юкта бүген бер акылдан язган кортка килеп китте Яный, куркыта — сине миннән талап алмакчы. Айбикә (шаярта дип белеп). Ә син бирмә, ычкындырма. Гөлбизәк Ярый, кызым, бер әйттем, биш кайттым. Бетте. (Пәрдәләрне корып бетерә.) Бигрәкләр дә матурны алгансыз икән. Театрыгызда да мондыйны күргәнем юк. Айбикә. Без — молодцы, әни Син хәзер кухняны күзәт. Мин тиз генә юынып чыгыйм. Гөлбизәк. Бар. кызым, ризыклар өчен борчылма, Айбикә ванна бүлмәсенә керен китә. Звонок шалтырагач, Гөлбизәк ишек ача. Асыл керә. Асыл. Йә. ни хәлләр, Гөлбизәк әни? Яңа өйдә күңеллеме? Гөлбизәк. Күңелсез түгел дә... Асыл Искесе сагындырыр төслеме? Гөлбизәк Шулайрак төсле шул, балам. Асыл Алайса, җыен. хәзер китәбез. Гөлбизәк Миңа шунда калырга буламы? Асыл. Ул нинди сүз? Бүгенгә, бер генә кичкә. Гөлбизәк. Бүген монда кичке аш әзерли идек шул. Айбикә күчеп килгән көнне бәйрәм итәрбез дигән иде. Асыл. Анда да ачтан үлмәбез — калада бит әле. Эшләрне дә төгәллисе бар. Идәннәрне юып, тәртипкә китереп. Гөлбизәк Барысын да эшләдек, балам, өй ялт итеп калды Асыл (уйлана төшеп) Ну, алайса, яңа хуҗалар килмәсме. Бәхилләшәсе булыр. Гөлбизәк Айбикә нишли? Асыл. Аның спектакльгә әзерләнәсе бар Калса калыр. Булдымы? Машина белән генә, ялт итәрбез. Гөлбизәк Ярый сон. Миннән тормас. (Китәргә җыенгач.) Анда сиңа ниндидер әрҗә китерделәр. Балагурда бергә эшләгән иптәшләрең, диделәр. Асыл. Лабораториядә. Гөлбизәк. Әйе. лабратурда. Бүләк, диделәр. Асыл (бүләкне карап). Оһо! Магнитофон! Г өлбизәк. Безнең котлауны тыңлап карасын, диделәр. Асыл. Шулаймы? Кызык. Сюрпризсыз булмас инде аларнын. Ә син. әни, бар, җыен. Г өлбизәк. Әллә ни җыенасы юк. Ат әйткәндәй, минем җәй дә. кыш та бер төсле. (Китә.) Асыл магнитофонны электрга тоташтырып. клавншка баса. Магнитофон. Син безнең лабораториядә файдалы эшләр калдырып киткән кеше. А с ы л. Плюс — минус, минус — плюс — минем фәрештәләрем, тик алар мине күккә күтәрә алмадылар Магнитофон. Безнең өчен сәер күчеш ясап, көтелгән ачышларыңны вак мәшәкатьләргә алмаштырдың. А с ы л. ~ Оһо, бүләккә менә дигән тәнкыйть! (Якынрак килеп утыра.) Мә1әр бит мин заводтан әллә кая китмәдем. Фәнни хезмәткәрлектән, директор ярдәмчесе булып, өскәрәк кенә калыктым Табигый үсеш түгелмени бу? (Үзен тыңлап торган Айбикәне күргәч.) Ә! Сиңа җиңел пар. Айбикә. Айбикә. Ник туктатасың, кызык бит. Асыл. Син ишеттеңмени0 А й б и к о. Йә. тынлап бетерик инде. Асыл. Шул ерундаиы Тыңларбыз әле. бүтән юлы Гөлбизәк әни белән без хәзер иске йортка барырга сөйләштек Айбикә. Нишләп алай кинәт кенә0 Асыл Яна хуҗалар белән күрс- шеп, бәхилләтәсе бар Айбикә. Мин алар белән сөйләштем тәртип Асы л. Ну. алайса, ачкычны тапшырырга кирәк Айбикә Тәгаен бүгенме? Асыл. Тәмен бүген. Айбикә Син кал, барасың килмәсә. Айбикә Элсә үзем генә тынлап бетерәм (Магнитофонны тоташтырмакчы ) Асы л Бер исеңә төшсә, синең шул булыр Әйюм бит. мәгънәсез сүзләр (Магнитофонны тоташтыра ) М а I н и тофон. Яна постыңның вазифаларын киңәйтә төшеп, тәэминат кешеләре белән дә җитәкчелек итә башладың Безне бөтенләй онының, ташладың. А с ы л Ялгышасыз, мин сезнең янга тиздән, бик тиздән бөтенләйгә кайтачакмын Айбикә Кайтачакмын яна сыйфат га. җитәкчегез булып Магнитофон Теләгебез шул. яна өйдә иске дусларыңны хәтерләп яшә. Бәхетле бул Галәм авазларын бергәләп тыңларга язсын А й б и к ә Ә син буш сүзләр дисен Асыл. Алар минем хәлне аңламыйлар. белмиләр Ә би! минем үзебез иҗат иткән аппаратлар белән (алом сигналларын гынларга. аларны адәм теленә күчерергә, мәгънәләрен исә халыкларга бүләк иIәргә дигән теләгем күптәннән килә Ә башта ничек кыен иде! Институт биргән хокукны тормышка ашыру буш хыялга әверелгәч, үзем сайлаган фән оешмаларының бусагасыннан да уза алмагач, шушы завод капкасын кактым Сакчы булып торырга да риза идем алмады чар Шул чак га .ли һөнәре ярдәмгә килде заводка гәэминагчы булып кердем Күрдегез. әкрсн-әкрен үз максатыма якынлаш г ым. лабораториягә үрләдем Плюс-минус. минус-плюс Ләкин мин ише гергә тырышкан га ләм сигналлары заводка кирәкми, заводка әзер модельләр белән күбрәк аппарат гар зш.чәп чыгарырга кирәк Миннән бапгка һич кемнең үзгәреш кертергә нияте юк Шуңа күрә, лаборатория мөдирлегенә конкурс игълан ителгәч, шул ипне дәгъвалап гариза биргәнмен икән, бик гә зур гаепме шушы'’ Йә. син ни диярсең'1 Айбикә Мин нәрсә әйтим’’ Иҗат кешеләре арасында мондый гына сәерлекләр бик гадәт и хәл Бераз гына буталыштан сон яна көч. яңа дәрт белән яңа аппаратлар иҗат итәргә күгәрсен, дигән өметтә калам Асыл. Ә дуслар әнә өмет өзгәннәр. Айбикә Шаярталар. Асыл Ничек? Шаярталар? (Чырае ачылып./ Кара, гнуны да сизми торам картаям, валлаһи картаям, шаян сүзне аңламый башладым Әллә нинди мәгънәсез сүзләрдән баш җитмәс тирәнлекләр эзлим Әй җү.тәр мин, әй дивана' Алдымда хатыным басып тора, ә буш фәлсәфә белән баш катырам (Айбикәнең кулыннан эләктереп. кочаклый.) Айбикә (халатын бәйләп Асыл, йәле. туктале Асыл. Шушы көнгә хәтле синең болай матур икәнеңне күрми йөргәнмен бит Айбикә Күп нәрсәләрне ычкындырырсың әле шулай Асыл. Юк. юк, ычкындырмыйм, миндә мертвая хватка {Хатынын кутәреп остазга утырта. Айбикә (о белән бешен кебек бәхегле. матур яшәсеннәр, Ю м а р г кул Ой түбәләреннән яңгыр үтмәсен - Тәберде. Яшыр ул пүчтәк Без сала торган өйләргә хәсрәтләр, хаталар да юл тапмый, адашалар А с ы л Адаша дигәннән, хөрмәтле дуслар, мин кичә кызыкты бер хәлгә тарыдым бш әле Адашып килеп кер- 1 Исемегезне ишеткәнем бар. әмма моңарчы шуннан ары китерт ә теләгем юк сыман иде Ашыт ыи Әсмабикә керә. Әсмабикә (керә-керешкә Асыл, тизрәк! Асыл Тагын... Тагын нәрсә булды? Әсмабикә. Ул сине хәзер үк килсен диде. Асыл. Кем? Кем ул? Әсмабикә. Кем буламыни - Ул! Юмарт кул! Шушы ук минутта. Уйланып вакыт әрәм итмәсен, диде Асыл (аптырау сиздереп) Айбикә, син ишетәсеңме? Ә син.. Ә сез... Ә бу төн9 Айбикә Мин бернәрсә дә ишетмим. берни күрмим, акылдан гына язам. Асыл Шоңкарга, Айбикәгә, Әсмабикәгә чиразлаи караганнан сон аргка чигенә. Ухылдап утыра, тагын тора. Зиһенендәге бол! аныш хәрәкәтләрендә сизелеп тора. Башта усаллык, аннары фикер көрәше, акыртынлап карар өлгерүе күренә. Ниһаять, ул тынычлана. Асыл Бодай ярамый. Өебездә кунак. Шатланырга кирәк ләбаса, елмаерга. Без бит аның ниятләрен белмибез. Шунлыктан ул. беренче нәүбәттә. безнен кунагыбыз. Аны. Айбикә, әйбәт кабул ит Мин кайтканчы, боектырма, газетажурналлар булса да укып торсын. Мин озакламам. Киттек, лачын Әсмабикә белән китәләр. Айбикә белән Шонкар апгыран шактый вакыт сүзсез торалар. Ннһая1ь. күзләре чәчәкләргә төшен, Шонкар телгә килә. Шоңкар. Чәчәкләр! Әйттем бит, әйттем бит мин! Нәкъ мин калдырып киткәнчә! Ә мин әле ялгыштым дип, көтелмәгәнчә килеп чыкты дип, курка язган идем Айбикә1 Менә син нинди! Нәкъ элеккечә! (Айбикәнең чәч юрен сыйпый ) Айбикә (сикереп тора) Бу ни дигән сүз? Шоңкар, син түгелмени бу? Шоңкар Мин булмыйча. Килеп җиттем менә (Кочакламакчы була). Айбикә. Юк. юк Шоңкар. Аңламыйм Айбикә. Ә мине аңлый дип беләсеңме? Шоңкар. Белмим һәм беләсем дә килми. Әйдә, тизрәк жыен. А й б и к ә. Кая? Ник9 Шоңкар Җир чи генә, котыпка — боздан өй салып мәхәббәт белән җылытырга. бөтен җайсызлыкларга үч итеп, боз өстендә чәчәкләр үстерергә. (Өстәлдәге чәчәкләрне ала ) Менә шушындыйларны! Менә бит. чәчәкләр, кыңгырау чәчәкләр, һаман исән. Әйткән идем бит минсез барыбер яши алмассың, дип. Рәхмәт Хәзер киттек, вакыт әрәм итмик Айбикә Шаярма. Шонкар, шаяра торган нәрсә түгел бу Шоңкар Ә мин шаяраммы? Айбикә. Китсәм, алып китәр идеңме? Шоңкар Менә инде, шуның өчен кайт та. Айбикә. Урлап, хужа ютында? Шоңкар Ул сиңа хужа укмыни? А й б и к ә Законлы ир һәм мин аңа гына түгел, үземә дә саф булырга вәгъдә бирдем Шоңкар Мин ул якларын уйлап бетермәгәнмен бугай. Уйлап торырга вакыт бармыни соң! Айбикә Мин. Шоңкар, хыянәткә бара алмыйм. Шонкар. Мәхәббәтсез хыянәт юк. Яраткан килеш ташлап, син миңа хыянәт иттең. Айбикә Киресенчә, син мине аңламадың. Онытмаган булсаң, хәтерлә: авылда унбиш яшемнән синең белән даным чыкты Анасы юлыннан китте, монысы да бозык хатын булачак, дип хөкем чыгардылар Кызны анасына карап кочарга кирәк шул дип. сине кызгандылар Ә син. котың алынып, качтың. Шонкар. Армиягә. Айбикә. Ә аннан соң? Шоңкар. Аннан соң да сиңа җанымны йолкып бирергә әзер идем. Айбикә. Сүзләреңә ышанасы килә дә, тик язылышырга гариза биргәч, икенче кабат бармавын, әзерләнеп беткән туйны өзүен Яраткан килеш ничек эшләргә мөмкин иде шуларны? Туйга дигән балдакларны калдырдың да киттең. Шоңкар. Хәтерлисеңдер, ашыг ыч телеграмма килде яңа самолет сынарга чакырдылар Айбикә Ялдагы кешене туй алдыннан кем көчләп эшләтсен9 ! Шоңкар Көчләп түгел, минем очуым яхшырак булачак дип таптылар — ничек каршы киләсең шундый чакта9 Айбикә. Мин ул чакта үз гомеремә үзем чик куярга азапландым Көчем генә җитмәде Тик шунда минем ниндидер матур бер тош ым барыбер үлде. Шоңкар Гафу үтендем ничә кабат! Кичермәдең Айбикә. Әгәр сизмәгән булсам! Нәсел-нәсәбегезнең кара янган чырайларын күрмәгән булсам' Шоңкар Күпме самолет өйрәттем очарга, ә сине А й бикә Җирдә дә. күктә дә һаман күз алдында балкыган зәңгәр күк кыйпылчыгы Мәхәббәттан көчлерәк булып чыктымы? Шонкар Зәңгәр күгем кыйпылчы! ы9 Ул һаман да өстә, һаман биектә Ләкин аннан остә Айбикә Күктәге Айбикә синең барлык гүзәл якларыңнан яратылган Мин гел шуңа ашкындым бугай Айбикә Җирдәгесе затсыз, куркыныч Шонкар Ник алайса, туй өзелеп ел да тулмастан. кияүгә чыктың'’ Айбикә. Үч итеп бугай. Кешесе дә синең ксбегрәк тоелды Дөресрәге, сез капма-каршы игезәкләр Икегез дә дөньяның иң югары серен ачарга, һич югы яңа йолдыз табарга тырышып саташкан кешеләр Аерма шул гына, Асыл күктәге Айбикәгә караганда жир- дәгсссн артыграк күрде Ул минем апам өрәгеннән курыкмады Ш о н к а р Минем аңа охшыйсым килми. Айбикә, гафу ит Айбикә. Син дөньяның актык серен галәмгә чыгып, кул белән тотып, катнап карамакчы булсаң. Асыл аны жирдәге килеш тыңламакчы һәм адәмнәргә гәржемә игмәкче Ул шундый куәтле радиоаппарат ясарга хыяллана Шонкар Ничек итеп? Айбикә Ул гфирдаг ы комачаулардан курыкмый торган микродулкын- ггар хасыйл итүче приборлар иҗат итә Шулар аша ерак дөньялардан сигналлар килә Син барып күрергә ашкынган мәгънәләр шулай җиргә үзләре төшә. Ул мине дә күктән табы гасы кешене җирдән таптым дип исәпли Син күз. ул колак! Шонкар. Колак* Колак ачышлары һәм алар күп икән, алайса9 Айбикә Хәзергә күп түгел шул Завод кешеләре, безгә радиоприборлар кабул ителгән модельләр буенча гына җитештерү тапшырылган ә син теләгәннәре буш хыял дип. Асылга уз эш белән шөгыльләнергә ирек бирмиләр Производстводан гыш ул приборларны тиешле дәрәҗәдә камилләш герен булмый икән Ә ул эш белән шог ыльләнүче махсус институтка Асыл ни с ы < атыла хатын1 Дань ч ба зар < аты ш барысы барысы, барысы Хә зер ша\ tun uuifa ку» чап тамашачы Айбикә сөйләгәндә. Асыл тынлап торган. Асыл (Айбикә тукталгач / Бигрәк усал роть биргәннәр икән. Айбикә һәм бик тиешле вакытында. «Дөнья — базар, сатыла барысы...» Асыл Минем карыным ачты Айбикә Булсын гына алучысы, сатам атым. Асыл. Мондый да усал роль уйнаганын юк иде. Синең өчен бу сәеррәк Айбикә Дөрес, бу рольне миңа бирмәделәр Асы л Ә кемг ә бирделәр'* Айбикә Сиңа һәм син аны менә дигән итеп башкарачаксын. синен амплуа Дорес. кайбер предмет исемнәрен адмашгырырга туры килер Әйтик, сыер урынына балдак, ат урынына мәхәббәт Асыл. Нәрсә, мин мәхәббәт белән сату иләммени? А й бикә Ә бу сон менә нәрсә* (Уч тибендә балдак ) Асы л. Ә1 Нишләп әле ул синдә'* Айбик.» Бер егет бүләк итте Асыл Шоңкармы'* Айбикә. Кемг ә саткан идең сон? А с ы л Әллә Әҗәл әбш ә. әллә Шонкарга. Үзем дә сизми калдым Айбикә Саткансың шул. саткансың Асы л Сатса да берни югалмаган Менә шпине тагын бар (Ш\ндый ГА балдак күрсәтә I Нинди аерма? Айбикә Снна барыбер Асыл Кызык кына ике балдак, бер мәхәббәт Айбикә Шулкадәр кызык, елыйсылар килә Асы г Артык нечкәреп кнгмә. күк җимерелерлек гөнаһ юк монда А й бик ә. Аңа бөтенесе жинел саттым, алдым. Асыл. Нишлисен бит. дөнья шулай корылган бер нәрсә лә бу шка бирелми А й бикә Әнә Йолдыз белән Тәбсрде бүтәнчә уйлыйлар, бүтәнчә яшиләр Асы г Көймәләре комга терәлгәнче Башта мин дә шулай ягнәмәкче идем А й б и к ә Осетра, семга, севрюг а Агай-эне ак мыек Асы г Бер нәрсә дә бушка бирел мн Айбикә Директор хатынының елмаюы да. Асыл. Хәтта чибәр хатыннарның көмеш төсле челтерәп көлү тәре а г г ын бәясе тора Айбикә. Зурладың безнең халыкны, рәхмәт инде Асыл. Син менә үзеңә кара: бушка гына эләкмәдең бит син миңа. Шактый кыйбатка төштең. Спектакльләр беткән саен, башта сине өр-яңа «Жигули» көтеп торса, соңынтын зәп-зәң- гәр «Волга» каршы ала торган булды Шул ук вакытта мин синең сафлык һәм азгынлык турындагы бәйләнчек идея белән газап чиг үеңне, җаныңның шул комплекс белән тимерәүләнеп беткәнен тиз төшенеп, хәлеңә керә килдем— бозыклыкка өстерәмәдем, чын сәламәт тормышка альт киттем. Елмаю, иркәләүне дә. сандугачлы таңнарны да күбрәк һәм матуррак күрергә мөмкинлекләр тудырдым, кибетләрдә сәгатьләр буе чират торырга мәҗбүр итмәдем. Синең йөрәгеңнән килгән якты җылылык өчен кем сиңа миннән артык түли алды? Әйе, беркем дә. Әйе. мин барлык ачык авызларга караганда күбрәк сарыф иттем һәм шул бәягә мәхәббәтеңне сатып алдым Матур яңгырамыймы? Ләкин ялган матурлыкка төрмичә әйткәндә, мәгънәсе шул аның. Айбикә. Күпме уйланып баш җитмәгән нәрсәне ачтың да бирдең Шулай икән шул. Шоңкар хаклы икән, сатылганмын икән, сатылганмын Ә мин. сиңа бернинди исәпләрсез яратып чыктым, дип йөргән идем Асыл Әйе, кыяфәтең фәрештәнеке булса да. чынлыкта син дә бөтенләй үк фәрештә түгел идеи — осетра, семга, севрюга да күзләрең гүзәллеген балкытып җибәрә иде. А й б и к ә. Коя күбәләге1 Менә кем икәнмен? Менә кем! Ә мин жүләр үземне әллә нинди яшел һәм зәңгәр төсләр белән мавыгучы тиле дип күз алдына китереп йөргәнмен. Асыл. Бу дөньяда мәхәббәт кенә түгел, хәтта йөрәк үзе дә сатыла. Шундый заманга керәбез Айбикә Матуррак әкият сөйлә, бәлки ышанырмын Асыл Әкият безнең заманда көчен җуйды. Бүген кеше ышанмаслык хыял иртәгә ертык чалбарга әйләнә Дөньяга киңрәк карасаң, хәзер изге дигән йолдызлар да сатыла башлады. Әйе, әйе, бүген мин шуларны сатып алу белән шөгыльләндем Айбикә. Нәрсәләр ишетәм! Өнемме соң. төшемме?! Ишек төбендә Әби басып тора. Асыл. Дөньяда үлем генә бушка бүләк ителә. Айбикә. Нинди кеше белән бер өйдә яшәгәнмен! Әби Ялгышасың, аның кыяфәте генә кешенеке, ә үзе. . Асыл. Үзе чынында синең төсле үк... Әби Минем төсле үк өрәк. Дүртенче картина Туй. Мәҗлеснең кызган чагы. Җыр, музыка. Ой янындагы бакчага Асыл ял итәргә чыккан. Зур тәрәзә аркылы кешеләрнең шәүләләре бигг һәм өйдән аермачык булып сүзләр ишетелә. Тавышлар. Айбикә чыксын! Айбикә берәр роль уйнап күрсәтсен. Үзенең иң яраткан ролен Айбикә Иң яратканын бүген булдыра алмам. Иң яңасын дисәгез Тавышлар. Иң яңасын! Иң яңасын бигрәк тә шәп. Тыңлыйбыз! Айбикә. Сүзсез генә торса да мина партнер кирәк булачак. Тавышлар Анысын үзегез сайлагыз. Тыңлыйбыз! Айбикә. Алайса менә болай. (Бераз гына тынлыктан соң сөйли башлый.) Галам шаһит, ирем беркайчан да Булмаганча кырыс һәм усал. Синең белән икәү бер бүлмәдә Калганны ул сизсә, бел, ышан. Шундый шаулы, шундый могҗизалы Колкекәмит куяр ул ясап. Тик сценарийны без үзебез язсак, һәм рольләрне дөрес уйнасак. Яный алмас безгә андый ызгыш. Шундый тамашага герой итеп Чакырды м мин сине (Шоңкар алдына килеп баса.) Сынатмаска тырыш. Әсмабикә (түгәрәк әйләнеп уза)., Кызык, бик тә кызык. Шоңкар. Бара торгач, мин актер да булдым. Тик сүзләрен белмим. Асыл. Шоңкардан бигрәк, ул мине сынамакчы . А й б и к ә. Икенче каг югалтсам мин сине. Ай күренмәс, кояш та сүнәр Шонкар. Ә мин тагын эзлим сүзләр. Айбикә. Икенче каг син югалтсаң мине Шонкар. Бу роль генә түгел, хак кәмит Вөҗдан белән сөю низаглаша. Шу г да ләкин бәхет икән бит Айбикә. Син янымда булсаң, җәзалар да Бәйрәм генә һәм мин шат шуна. Шонкар. Бәйрәмчә тик уйный-көлә белмим. Мәзәк катыш яшерен сер чыга Айбикә. Ни булса ла аерма юк һич тә: Чынлап сөйсәң, син жиде кат күккә Үзен белән мине дә алып кит Мин яратам сине, алла шаһит Алып кит1 (Шоңкар күкрәгенә сыена һәм бераздан, аны җитәкләгән хәлдә. мәҗлескә баш ия.) Әсмабикә Кызык, бик тә. бик тә кызык Асыл (агач тибенә утырып). Уйнаган, көлгән була халык Яшим дигән була, ә бөтенесе, бер уйласаң, аквариумдагы балык Өстән караганда, җир үзе дә шулай күренәдер Җир дигән нәрсәне, тормыш дигән нәрсәне нинди булса кодрәт елмаеп-көлеп күзәтәдер (Залга кереп. Айбикә каршына баса ) Шуннан, минем инсафлы һәм изге хатыным, бу ни дигән әсәр булды'’ Ачыклавыңны үгенвм. Айбикә. Үзен күреп тормадыңмыни? Асыл Ачыклавыңны таләп итәм халык каршында, югыйсә син алар алдында хыянәтче хатын гөслс тоеласың бит Ә син күгәрчендәй саф. синен кемлег еңне белмичә, бу кешеләр минем синең биген.) төкерүемне теләп, тын да алмый кәгәләр Синең мавыгу чан кеше ркәнеңне. чын артистка икәнеңне аңламыйча. эчтән генә барысы да аптырау катыш мыскыллыйлар Кабатлап әй- тәм, синен күңелдә энә очы хәтле дә кер әсәре ток Син артистка, гаебең шунда гына Үзеңне онытып, сәхнәдә дип белеп, гүзәл номер күрсәтеп ташладың. Шулай бит'1 Айбикә (каушап). Шулай. Кунаклар соравы белән Асыл Рәхмәт (Шоңкар янына килә.) Сезнсн исемегез — Шонкар Ләкин ул сезгә ялгыш кушылган кебек Нигә дисәң, беренчедән, чит-ят кеше утарында буталанган кошны бүтәнчәрәк атыйлар Икенчедән, мавыгып киткән артистканың изге ижат ялтыравын, илһам шәфагын үзегез чөйгән фейерверк дип белеп, тарихи хата ясадыгыг. геройны артык та берка глы итеп тасвирладыгыз Өченчедән, бу сезнең туегыз түгел Менә шушы яшь егет белән кыз өлешенә кул сузган өчен сез алардан һәм уеннан узыбрак киткән өчен бәлки әле миннән дә гафу үтенерсез Шонкар. Айбикә — минем балачак дустым Сезгә тормышка чыккан өчен генә ул минем белән сөйләшмәскә. аралашмаска ук тиешмени"’ Шулай булса, гафу итегез Асыл Яшь чакта мондый уеннар килешсә дә. зурайгач әшәкелек тосте тоела. Шонкар Айбикә башкарган тыйнак уе ит а тамашачы болай ук тәэсирләнеп дикъкать итмәс төсте тоеп, ялгышканмын икән Гафу итегез Гафу ит. Йолдыз, гафу ит. Тәберде Миннән бүтән сүз көтелмиме? Сез ризамы шуңа? Тәберде. Менә кәмит Юк. көтелми бүтән сүз, бөтенесе әйбәт Йолдыз Мин дә шулай дип белем. Асыл (Айбикәгә). Ә без киггек (Шоңкар яныннан узышлый тагын тукта ta.) Минем сезгә кечкенә генә сүзем калды Шоңкар Шулай укмыни"1 Асыл. Менә шушындый чакта сынала ир кешенең зирәклеге Ара озүнен тиешле формасын габарга пгеш булырбыз Минем тәкъдимем, бәлки үтенечем булыр Шоңкар Мин тыңларга әзер Асыл Эшкә зыян китермәс өчен, иртәгә кичке алтыларда килсәгез. Айбикә каршы килмәс дип уйлыйм Шулай бит? Айбикә (үртәләп/ Кигик. зинһар' Асыл Ирләр теленә күчерсәк, бу «мин риза» дигән сүз була Ш о к к a p Ачуланма. Айбикә, исән бул Мәҗлес шаулап кала. Айбикә белән Асыл каталар. Бишенче картина Өйлә авыр сүзсезлек. Асыл аптырап йөренә Чквариум янына килеп, балыкларга җим сала. Асыл Гаилә бәхетебезнең телсез нутларда ни әйтер идегез икән’ шаһитләрс. Әг әр телегез булса, бу ми- Айбикә (тын пиктан соң i Сойлә- шә белсәләр, аптыраудан яңадан телсез калырлар иде. Асыл Балыклар, балыклар. Кара әле. уылдыклардан яралган вак балыклар да бар иде түгелме соң? Кайда соң алар? Айбикә. Үзең тап инде. Асыл Ничек табыйм, юкка чыккан бит балык балалары. Айбикә Үлделәр микән? (Якын килә.) Асыл. Үлде ди Бөтенләй юк бит. Олылары ашаган. Аерып куярга баш җитмәгән. Айбикә Үз балаларын! Асыл. Әйе шул, өнсез-телсез юаш балыклар да хәтта үз балаларын тотып ашар дип кем уйласын9 Айбикә. Менә сиңа балыклар. Кешеләргә ни кала инде? А с ы л. Кешеләр элек сиздерми ашыйлар иде. Хәзер исә көпә-көндез үзеңнең йотылганыңны абайламый да каласын. Кем җәһәтрәк, шул йота Менә сиңа аквариум. Айбикә. Тын океан! Асыл. Менә шуны төшенгәнгә күрә бүтәнчә яши башладым да инде мин Юк ул иман дигән нәрсә, юк ул изгелек - беркемдә һәм беркайда Исән каласын килсә, көчле бул Йота бел Әйе. океан бу тормыш Шундый бушлыкта берүзем' Хәтта син. хәтта син хыянәт иткәч, миңа нәрсәгә, кемгә исәп тотарга кала9 Бөтен галәм каршында бит мин берүзем калдым! Айбикә. Гафу ит, Асыл А с ы л. Гафу? Нәрсә өчен? Айбикә. Кичәге хәл өчен. Асыл. Кичәге хәл? Хәмер пары катнашкан тилелек өчен гафу үтенмәскә була. Анда бернинди җитди мәгънә юк иде, сез уйнадыгыз гына. Уңышлы дип булмый, әлбәттә. Айбикә. Бар иде мәгънә, гафу ит Тыштан караганда, уен гына булса да, күңелем белән уйный алмадым, чын иде хисләрем. Шулай булгач гафу ит. Асыл. Асыл. Син минем эшемә хыянәт иттең. Ә кичәге анысы (Айбикәне сак кына диванга утырта да аның аркасына бүләк тунны сала). Минем сиңа энә очы хәтле дә ачуым калмаячак. Айбикә. әгәр дә... Айбикә. Сизмәдеңмени соң?! Асыл. Сиздем дә, күрдем дә. Иң мөһиме, аңладым. Сез, әлбәттә, чын хисләр алмаштыгыз. Айбикә. Әйе. син мине кичер... Ир белән торган хәлдә шул эшкә бара алганым өчен үземне күралмыйм. Коткар син мине, арындыр шул чирканыч тойгыдан, кичер мине! Асыл. Мин сиңа ачулана алмыйм. Айбикә, юк андый көч сиңа карата. Үзем кечкенә булсам да. мәхәббәтем бөек Айбикә Минем шуңа ышанасым килә, кичер. Асыл Ана хәтле кечкенә үтенечем бар. Айбикә Әйт. Асыл, нинди үтенеч ул? Асыл. Үтәрсеңме сон? Айбикә. Үтәрмен. Асыл Хәзер тыңла. Айбикә. Айбикә Тыңлыйм, Асыл. Асыл. Беренчедән, бүген үк барып, Юмарт кулдан гафу үтенергә кирәк А й бикә. Ул эшләгән кабәхәтлек өченме? Асыл Шулай кирәк булганы өчен. Ну. үтенмәсәң, үзең кара. Тик син аның белән килешергә тиеш Айбикә. Килешү хакына аның нәрсә таләп итәчәген син инде беләсең. Асыл Белмим. Анысы бүген миңа кирәкми Айбикә (янау лы рәвештә). А-сы- ыл! Си-и-ин! (Тунны диванга ыргыта.) Асыл. Соңыннан терсәкне тешләргә азапланып, ычкынган бәхеткә уфтанмас өчен шулай кирәк Бүтән мин сиңа мондый авыр эш кушмам. Булдымы шулай? Ник эндәшмисең9 А й бикә. Вакытлыча гына еланнар булып сөйрәлик тә. аннан соң аккошларга әйләнербез (Асыл каршына килеп баса. ) Асыл Чынлап изге булырбыз. Аннан сон бары тик намуслы эшләр генә калыр. Монысы шулай. Килештек. Икенчедән. Шоңкар белән дә сөйләш Ул — үзәктә депутат Монда да сүзе үтәргә тиеш Югарырак иптәшләр белән сөйләшеп, җюри председателенә шалтыраттырса, май өстенә бал гына булачак. Айбикә Шулаймы? Бүтән сүзен юкмы? Асыл Җюринең барлык кешеләре белән мин үзем болай сәламләштем. Берсе тсләмәсә. икенчесе аңлар. Мәгәр председатель хәл итәчәк. Айбикә. Колакларым, сез ялгыш ишетәсез, колакларым! Асыл. Мин үтенәм Айбикә. Шул бәрәбәргә хыянәт тә гафу ителә алачак Асыл. Үтенәм! Айбикә. Менә рәхмәт. Менә кайчан бөтенесе берьюлы аңлашылды. Йолдызларга омтылучы! Менә ул! Кемнән гафу үтенәм бит! Йокылардан калып кем өчен газап чигәм, шушы кешене кимсеттем дип. үземне күралмас дә- рэжию житом. Менә хәзер бетте дә — пәрдә төште Асыл. Бер дә юкка күтәрелеп бәреләсең. Дөнья бу Айбикә Бөтенесе ачык син мине икеләтә сатмакчы, өчләтә Мен.» ни өчен өйгә кайткач тавыш куптармагансың (Тунны күтәреп яңадан урынына таш /ый ) Моны да ни өчен Йөнтәс кул исеменнән бүләк иттергәнең ачыкланды тун бәясенә башта мин аңа сатылырга тиеш булганмын Эндәшмә, барыбер җавабын юк Юк' Асыл Дөньяда бер нәрсә дә (Шоңкар бе юн Әби кергәч, тыйлыга.) Шонкар (бераз аптырап торгач> Мөмкинме соң',' Ә б и Кәефен киткән димме COIL КЫЗЫМ'’ (Айбикә эндәшмәгәч ) Ни булды9 Шоңкар (Асылга). Ссзиен мина сүзегез бар иде. тыңлыйм Асыл. Кире уйладым, хәзер бер сүзем дә юк Шонкар Алайса, ара өзек (Айбикә янына килә ) Мин синен белән вакытлыча саубуллашыр! а дип килдем. Айбикә. Йә. исән булып тор инде Әби (Айбикә эндәшмәгәч). Шоңкар ерак сәфәргә китә Айбикә. Кая? Шоңкар Яңа машина сынарга. Әби Күреп торам. Айбикәне бу кеше белән калдырыр! а ярамас Асыл. Бу кеше нишләгән? Мин бит беркемгә дә хыянәт итмәгән Ә син. хөрмәтле әби Әби Әллә мин хыянәт иткәнме9 А с ы л. Ана өч яшьлек баласын шушы катлаулы тормыш белән күзгә-күз калдырып кача икән, сезнеңчә, ничек дип агала торгандыр бу. ә безнеңчә Әби Шул гаебемне төзәтеп йөрүем А с ы л. Айбикә исеменнән Шоңкарга «Мин синсез тора алмыйм, тизрәк кайт!» дип телеграмма сугу белән генә төзәтерлек хата булгач. бшрәк тә юк икән гөнаһларын Ш о н к а р Нәрсә. 1слс1 рамманы син җибәргән идең әллә? А й бик ә Кем сораган иде. әби! Әби Синең нинди уйлар белән яшәвеңне аңлагач. Асышың кем икәнлеге белеш әч шулай тиеш таптым Ш о п к а р Мин сина ачуланмыйм, әби. Әби Ә син. кызым? Л й б и к ә Шонкар, син татын китәсеңмени’ Шоңкар Әйе. минем вакыт 6ci- те. Айбик » Ниһаять, сошы сүзеңне ишетәсем килә. Хәзер инде, бөтенесе ачыклашам, син ризалашырга тиеш минем белән китәр!ә Айбикә. Шушы хәлдә9 Берне ташлап икенчегә9 Алайса, минем ю.мер- лек көрәшемнән нинди генә мәгънә кала? Шонкар. Бу очышка белеп китәсем килә Сине үземнеке итеп күрәсем Зәңгәр күгем кыйпылчыгы җирдә калганлыкка ышанып очасым килә Айбикә. Инде син дә гомерлек җәрәхәтемә кагыласын. Барыгыз да мине кеше булу хокукыннан, сафлыкка булган хокукымнан мәхрүм итмәкче. Барыгыз да Асыл да. бу әби дә. ниһаять. Шоңкар, син дә Белегез, бүгеннән. менә шушы минуттан башлап, барыгыз белән дә араны өзәм Берегезне дә белмим, танымыйм Шонкар Аңладым. Айбикә Инде хуш Айбикә. Ничек? Китәсең? Шонкар' Шоңкар. Хуш. (Китә баш /ый / Айбикә Тукта' (Шоңкар тукталгач.) Сина Әйе. бу - синеке. Син аны теге чакта ук тиешле бәя түләп алган идсн Үзеңә кайтарам (Балдакны Шоңкарга бирә I Шоңкар Әгәр дөрес аңласам, мин сиңа рәхмәт әйтергә тиештер Асы л. Хәзер үк кире ал. Айбикә (Асылга). Синең анда хакын юк Әби Акчасын үз кулым белән бирдем. Шоңкардан әҗәткә алып Шонкар. Үзем исәндә мин моннан аерылмам, аерылсам, .исән булмам Айбикә (Асылга) Монысы синеке Күрәсең, син дә өлешсез калмадың. (К\лындагы балдагын салып. Асылга бирә ) Асыл (уч төбендәге балдакка карап/ Шулай укмыни инде? Азатлыкка чыктыкмыни? Шонкар Хуш. Айбикә' Айбикә Хуш. Шонкар белән «>бн кию. Өйдә авыр тынлык. Тәрәзәдән җил елавы ишетелә. Асыл. Ннчәмә ел кем өчен яшәдем. күпме көчләремне корбан иттем' Бозык, бозык хатын өчен' Айбикә (диванга бәге ten тишә Әнием. Гөлбизәк әнием, нишләп син минем янда түгел? Җиңеллекмени9 ' (Елә- ктердсм Жюри утырышы булган икән Асыл. Анысын үзем күреп гордым. Мине котларга мөмкин Мин лаборатория мөдире. Әсмабикә Лабратурия. табра- турия' Тапкан Котла, имеш Сине бит нинди зур урыннан төшергәннәр Син хәзер директор ярдәмчесе i үгсл икән ич инде. А с ы л. Сон. Ике!ә ярыла алмыйм би! Анын каравы, максатыма ирештем. аңлыйсынмы шуны Яра! кан эшем. . (Йөрәген тота ) Уф' Йолдызлар белән радиоаппарат лар Әсмабикә Йолдызлар имеш. радиоаппаратлар. бала-чага сүзе сөйләп Ә мина норка тунны кем табып бирә, болай булгач? Асыл. Ах/синен кайгың бигрәк тә зур шул. Әсмабикә. Лачыныңны мамык- сызкаурыйсыз калдырып китәсеңмени0 Асы л. Канатларын исән Әсмабикә. Канат, канат! Пычагымамыни канат, артын шәрә калгач Үзән дә. дивана Шул лабратуриядә кулга тотып булмый торган плюс-минусларны санап ми черткәнче. чумырып алып була торган нигъмәтләр исәпләсәң. ак сакаллы карт илен лә Нинди өметләр баглаган идем үзенә. Инде бетте, йолдызлар сүнде Хуш инде Асыл Мине шушы хәлдә калдырасын? Әсмабикә Бик авырмыни хәлен'’ Асыл Йөрәк' (Эскә.имчгә баш кз- еп. җиргә утыра I Әсмабикә Менә кәмит (Лсы шы күтәреп мкәмичгә \тырт чакчы Кочс җитмәгәч. җиргә җай.tan утырта / Шушында тыныч кына утырып тор Ашыгыч ярдәм чакырам, хәзер, шныч бул, кузгалма (Китә i Җиденче картина Шифаханә. Асыл каравана яза. \нын янында Үйбикә белән I олбикж viiapa. Айбикә Минем бүтән сүзем юк 6yi ай. Асыл Ярый, борчытма, нырок терел Асыл. Юк шул. бетмәде сүзен Минем соравым бар. ач әле сереңне Айбикә Минем бернинди серем юк. Асыл. үзең беләсең. Асыл Әйе. белом Үзеннс тзәрлскләгән кара өрәктән баш гартырга тырышын яшәдең Буш кайгы белән кан I ырып Шунысын да белом, гуп-гуры юлдан киттең Бик күпләр сиздермичә генә raiы да әшәкерәк гөнаһ эшләсәләр дә. судан пакь, сөттән ак булып, гаиләне жимермичә яши бирәләр Ә син алай эшли алмадың. Айбикә Синеңчә, мин Шоңкар белән яшертен генә очрашын, сине дә яра I кан булып уннар! а теш идеммени? А с ы л (< ы I ишып Каян белим, мин каян белим Мөмкин нде. дим. мөмкин генә нде дим A it бик ә Соравың шу т 1 ына идеме? Асы I Аңлыйсым ки тә Шоңкарны ән1әм. анын сиңа биргән бөтен ән берсе пар балдак Ә минем күпме тырышлыкларым. яхшылыкларым Аз идеме'* Син шу ларны да исәпкә алмадың Айбикә Барысы, барысы исәптә булды һәм син алар өчен нәрсә таләп иттсн? Нинди счет китереп куйдың? Шу lap бәясенә кешелегемне тартып алыр: а түгел идеме ниятен? Асыл Әгәр шуңа бариймын икән, бу миңа күкрәк читлегеннән нөрә!смне суырып чыгару белән бер түгел идемени'* Шулай булды да ул күреп торасын Ә син. гомер юлдашы дигән кеше иң хәтәр чакта ярдәмче була белмәдең Айбикә Җинаятькә бара алмадым. Асы л. Кайчан, нинди жинаять ’ Айбикә Димәк, син мине беркайчан да аңлый а гмаячаксын Бүлмәгә Әби Керә. Асыл Ә' Әнә бөхетсезлекнен багны' У 1 аерды безне. Айбикә Бөхетсезлекнен башы үзебездә. Жаннарыбызда Әби Дөрес сүлләр Син алпрны Шонкар белән очрашканнан сон i ына әйтә алдын. Болай булгач, син минем ниятләр изгелеген дә аңладың дип беләм. Инде мине, кызым, анам дип кабул ит. Гөлбизәк (куркып). Кызым, Айбикә! Айбикә. Курыкма, әни. Бернинди бәхәссез, мин синең кызың. Күзе күргән барча кеше минем акыл-фигыль белән генә түгел, төс белән дә сиңа охшаганымны әйтә. Гөлбизәк. Гомер буе дигәндәй, үзем дә шулай дип яшәдем. Әби (Гөлбизәкнең иягеннән тотып, аны үзенә карата) Ныклабрак кара, апа. күзеңне ачыбрак! Бәлки соңгы кабатдыр, соңыннан үкенерлек булмасын Таныйсыңмы син мине? Таныйсың бит! Гөлбизәк Менә тагы. Ничек таныйм ди. гомердә бер күргән кортканы Әби (Гөлбизәкне ычкындырып). Үз туганыннан баш тарткан кешене ходай мәңгелек жәза<а тартыр. Тәмугъ кисәве. туганнарча түгел, ят адәмчә дә сөйләшмәдең. Асыл. Үлгән кеше белән сөйләшә белми шул безнең Гөлбизәк әниебез Әби (Гөлбизәккә). Син минем бердәнбер кызымны тартып алдың Ш\шы зур дөньяда бер кешесез калдырдың. Гөлбизәк Теге дөньяда бәхилләшербез. игәч Әби Игәч! Таныдың! Син мине барыбер таныдың. Рәхмәт шуның өчен дә. Г өлбизәк Безгә житте. яшьләр сойләшсен (Асылга. ) Исән терел, кияү, бик борчылма Асыл. Сүзеңне тыңлармын, Гөлбизәк әни (Га тизәк китә. ) Әби. Соңгы сүзең булырмы, кызым? Айбикә Сүземне әйттем бит. әби Әби. Алайса, миңа да вакыт. Исән булыгыз. Айбик ә. Хәзер кая юл тотасыз? Әби Үз дөньяма Айбикә Шоңкар янынамы ’ Әби. Шоңкар! Шонкар юк инде ул Вафат. А й б и к ә Ни сөйлисез, әби! Әби. Менә. (Сумкасыннан алып, телеграм ма бирә.) Очышлары уңышсыз чыккан. Айбикә (телеграмманы укыгач). Шоңкар! Шоңкар! (Хәлсезләнеп утыра.) Әби. Үлгән артыннан үлеп булмый, артык өзгәләнмә. Хуш (Китә.) Телеграмманы Асыл ала. Тирән тынлык урнаша. Айбнкәнен хәтерендә жыр яңгырый, һәм ул жыр пәрдә төшкәч тә дәвам нтә. Синең өчен чәчәк жыям. эзләп син сөйт әңнәрен. Ишетмим җилләрнең сине тапмадык дигәннәрен. Ышанмыйм ул калды ерак, ул юк дигән сүзләргә. Сине көтәм. кил яшьлектән. Кил бүгенге көннәргә. Синең өчен чәчәк жыям, булмасан да янымда. Килмәсеңне белеп көтәм, көтсәң бераз ял була. Синең өчен чәчәк жыям. кыскармый калмас ара. Узганнарга мәхәббәтем чәчәкләр илтә бара. Ышанмыйм ул калды ерак, ул юк дигән сүзләргә. Сине көтәм, кил яшьлектән. Кил бүгенге көннәргә. Асыл. Бар, Айбикә, син дә ял ит. Өебезгә кайт Айбикә. Их. Асыл, Асыл! А с ы л Бер ялгызың яшәмәссең бит'* Кем белән яшәрсең’ Айбикә Шоңкар белән. Асыл. Хыял белән, мәгънәсез юклык беләнме? Айбикә. Син башыңа китерә алмаган бөек мәгънә белән Айбикә урамга чыккач та җыр аны озата бара. 1972 -1983.