ӘСМА ХАНЫМНЫҢ ЯКТЫ ИСТӘЛЕГЕНӘ

Әсма Риза н тип кызы Шәрәф вафат булды. XX гасыр мөселман дөньясының боек акыл иясе, мөфти, язучы-т л шм Риза >т шн бине Фәхретдин аның әтисе и те Зур тел белгече, милли дәүләт четекне горгызу теоретигы. Идс.т-Ура.г. аннары laiap- Башкорг җөмһүриятен төзү уе бе тон янган һәм шушы хегмат тәре «чен Сталин лагерьларында михнәт кичергән I а.тимжан Шәр>>ф анын ире иде Әсма чаным гасыр башында гуа Халкыбызның шанлы тарихына кс|ччг ка паи шәхесләр Йосыф Акчура. Садри Максу.ш һа ш \гласи. Закир һәм Шакир Ромнев- ләр. Фатих Карими Гаяз Исхакый Га шмжан Ибраһимен тарный заман ышы якын арадашчысы бу гу анын олы бәхете Шушын тый мәрт.н»где шәхес top < г н яп ни-- яшә дә. ничек инде үзен дә каләм тибрәтергә а тынмыйсың Әмма олуть мөфти кызына, «халык дошман хатынына тәби сәләтен тутысынча тормышка ашырыр га мөмкин тек бирмиләр Шулай игеп, бөтен гомерен ут табиптыкка. кешеләргә шәфкать күрсәтүгә багыш ТЫЙ Бары тик соңгы еллары гына Әсма ханым матбугатка кабат әйләнеп кайта Халкыбызның фаҗшалс тарихын горгыгырга теләүче галимнәргә үзенси инәлек ләре һәм саклап калган документ тары белән ярдәм игә Әтнсснсн бнбоһа мирасын барлап, тәртипкә китерү Ю күп коч куя Әсма ханым Шәрәф тәкъдим иткән сирәк кулъязмалар, рәсми чыганак тар. галим һәм публицист тар тарафыннан фай ы танып, бетнең журнал битләрендә -ю донья күрде Гомеренең соңгы көннәрендә Әсма ханым әтисе Рнтанднн XOI|>UIHCI< туган авылы Кичүчатта халык иг.ш.юенл салыш.ш мәчетне ачу тантанасына катнашты Халык күне генә и ч рххнып ягы г.ш канга башлавын күреп, у г бик рагый ка u гн и ңӘсма ханым Шәрәф вафаг бу ыы Дәньябышын бер якты нуры киме к тияр илек, әмма татлы II.K. IHCII .КЫЛ КЫЗЫ калдырган эшләр, аның гыйбрәт лс яшәү мисалы юрмышыбызга яна нур гар өсти Әгәр ннсКүк каг арган та өжм.гх янсә тәмуг ь бир икән, «кма ханым Шәр^гфисн рухы каршында, һичшиксез. *>жмах ишекләре ачы тыр. Яшәвенә рәхмәт, хлгкыбыт- ның Ак жаны' 

КЫРЛАЙ

Гайшә Рахманкулова беренче профессиональ рәссам буларак танылган һәм Та.арсганның халык рәссамы дигән мактаулы исемгә лаек табылган татар хатыны Табигатьне рәссам күзе белән күрә белгән һәм аның гүзәл мизгелләрен хәйран зур осгалык белән гәүдәләндергән бу асыл затмын иҗаты әле ныклап өйрәнелмәгән I’.ILC.IM безгә. сәш аг ь сөючеләргә. карандаш, пастель, акварель, темпера, майлы буяу белән кәгазьгә, картонга, киндергә ясаган яки язган ике-өч меңләп әсәрен мирас итен калдырды Г.1И1П - ханым иҗатында без габигагьнен гаҗәеп матур, кабатланмас күренешләрен очратабыз. Әйтик. Яңа бистәнең иске халәте дә. су астында калган Бакалтай га безгә тарихыбызны онытмаска ярдәм итә. бу әсәрләрдә искиткеч бер самимилек сизелә. Аның иҗатында Казан каласының башка төбәкләре дә. бакча-парклары да. М Җәлил театры да. елга порты да, гимер юл вокзалы да сурәтләнә Әмма рәссам бәтсн гомере буена кешеләрнең портретларың бик яратып яза бер дә иренмичә, һәр портретны кабат-кабат эшләп камиллек дәрәҗәсенә җиткерә Монда күрше-күлән карчыклары. бала чагалары да. төзүчеләр һәм бүтән һөнэрмәннәр до. сәнгать һәм әдәбият әһелләре дә очрый. Тагын ул аеруча зур маһирлык белән фәкать хатын- кызга гына хас зәвык белән чәчәк рәсемнәре ясый, анда да күбрәк сирень яки чия чәчәкләрен куакта килеш, табигый халәтендә тасвирлый Барча татар җанлы кеше кебек ук. Гайшә ханым да Габдулла Тукан поэзиясенә гашыйк заг иде 1970 елны рәссам Тукайның шигьри бишеге Кырлайга юнәлә Бу авылда аңа һәммә нәрсә дә гаҗәеп тоела өйләрнең бизәкләп, коймаларның сырлап- матурлап ипләнгән һәхг ачык төсләргә буялган, ә инде капкаларга Кояш сурәте ■ эшерелгән булуы да. олы яшьтәге хатыннарның яшьләрчә ыспай һәм нәзакәтле киенеп йөрүе дә сөенечле-сәер тоела һәрхәлдә, рәссам горле төстәге бизәкләргә, салават күперен авыл урамына төшергән буяуларг а-төсләргә тәмам хәйран кала, гашыйк була Атн.г-ун кон эчендә ул бик күп этюд ясап өлгерә, авыл хезмәтчәннәренсн. яшенеггкартының портретын яза Тик инде моның белән генә канәгать калса, ул сәнгатькяр дә булмас иде. Кырлайга кабат килеп төшкәч тә. рәссам шүрәлеләр яшәгән урманны күрергә ниятли Эчкерсез, мөлаем ханымны авыл халкы үз итеп, якыгг күреп өлгергән була. Урман г.г а гашып куйма тагын дип. үзенә Гөлниса атлы кызчыкны ияртәләр Умартачы кызы ул. бәлакәй генә, үзе бөтен нәрсәне белә, урманны үз ихатасы диярсең, рәхәтләнеп йөри. Ә мин як-ягы.ма карангалыйм . дип сөйләгән идс Гайшә ханым Кояш чыгып килгән чак була, кай арада ул урман өстснә тәгәрәп менеп тә өлгерә Шул чагында биек нарат ботакларына асылган ниндидер куе-сары нәрсәләр ханымның үткен күзенә чалына. Теге нинди чабаталар'’ дип кызыксына рәссам. Көтә кызчык, бөтен урманны яңгыратып көлә Чабата түгел ич инде! Ябалаклар шулай ял итә. дип төшендереп бирә Исе-акылы китә шәһәр кешесенең. Гайшә ханым тораташтай катып кала Аннары ул төн кошларының көндезге халәтен кәгазьгә төшерә Соңыннан рәссам Берни уйлап чыгармадым Барысы да үзем күргәннәр. Шунда. Кырлай урманында а пан тәэсирем нәтижәсс. дип аклана Тукаебызның шш ьриягенә мөкиббән киткән. Шүрәле урманына. Кырлай авы- 1П.Ш.1 багышлап йөзгә якыгг гүзәл әсәр иҗат иткән Гайшә Рахманкуловага (1913 1991) шушы айда 80 яшь тулган булыр иде .