КОТЛАУЛАР

Татарстан Республикасы Югары Советы Президиумы мөхтәрәм «Казан утлары» журнал коллективын олы юбилейлары белән чын күңелдән котлый Татарстанда һом аннан бик еракларда яратып укылучы һәм хөрмәткә ия бу журналга 70 ел. Үзенең беренче номерларыннан ук ул республика тормышының мөһим мәсьәләләренә, татар халкынын Мәдәния генә янача мөнәсәбәте белән киңжәмәгатьчелекнен игътибарын жәлеп итте Заманыбызның бик куп күренекле язучыларына һәм шагыйрьләренә ижат мәктәбе булды Бүгенге татар мәдәниятенең үсешенә журналның керткән өлешен бәяләп бетерү мөмкин түгел • Сезнең талант лы коллективыгыз киләчәктә дә туган телебезне, әдәбиятыбызны һәм сәнгатебезне үстерү кебек изге эшкә турылыклы булып калыр дип ышанабыз. Рухия I нең бөек әләмен тот арырак күтәрегез' Изге эшегездә Сезгә ижадв уңышлар һәм бетмәс-төкәнмәс оптимизм телибез ' Та т арст ан Рсспу б.шкасы Югары Советы Претили) мы «Казан утлары» журналына (70 ЕЛЛЫК ЮБИЛЕЕ УҢАЕННАН Яндың ярып син төннәрне караш ы болытларны Бәйрәмен белән котлыйбыз сине. «Казан утлары»! Инде көннәр туды кебек, шулай булсын, йә хода' Синдә безнең нжатларнын башы да. ахыры да Син барында без булырбыз, яшә син бездән сон да. мәңгелек яшәү уты бул күзебез карасында Татарстан атучылары. ГӨРЛӘП ҮТТЕ ТАНТАНАЛЫ КИЧӘДӘН РЕПОРТАЖ адерле укучылар! «Казан утлары» журналының 70 еллык юбилеена багышлап чыгарылган бишенче санын (№ 5. 1992) май аенда алып укыдыгыз, журнал узган катлаулы тарихи юл. әдәбиятыбыз үсешендә ул уйнаган роль, татар әдипләренең иң күркәм әсәрләрен дөньяга танытуда керткән өлеше хакында мәгълүмат алдыгыз, юбилеебызны зурлап Татарстан Республикасының газе- та-журналлары дистәләгән мәкаләләр бирде, радио һәм телевидение махсус тапшырулар оештырды Журналыбызда төрле-төрле истәлекләр басылды. Шулай ук журналда бик күн күренекле мөхтәрәм шәхесләрнең истәлекләре, котлау- теләкләре басылды Шул исәптән чит илләрдән (Америка. Алмания. Төркия. Финляндия һ б). Бәйсез Дәүләтләр Берләшмәсе илләреннән, күрше тугандаш республикалардан да котлаулар күп иде. Мең-мен рәхмәт аларга' Бу сәхифәләрдә без журналның 70 еллыгына багышлан! ан тантаналы кичәнең ничегрәк узуы турында язарга булдык. Безнең бәйрәм, мәгълүм булганча. Казанда беренче тапкыр уздырылган Бөтендөнья татар конгрессы көннәренә туры килде. Алай гына да түге;!, журналның җитмеш еллык тантанасы Конгрессның эш npoi раммасына кертелде һәм бу олуч вакыйга менә шушы безнен әдәби-музыкаль кичә белән башланып та китте Шунлыктан бәйрәмебезгә дөньяның һәр тарафында яшәүче иң могьтәбәр милләттәшләребез кунак булып килде. 18 июньдә үткән ул кичәдә Г Камал исемендәге мәшһүр театрыбыз бинасында басып торырга да урын юк иде. Әмма тарсынучылар булмады, һәр кайт гадан җыелган канкардәшләрнең йөзендә елмаю балкый, һәр тарафта чәчәкләр, чәчәкләр. телләрдә исә берберен котлау, тәбрикләү сүзләре. Жаннарда шатлык, тантана, горурлык хисләре тулган! Кичәне Татарст ан Республикасының премьер-министры урынбасары. Татарстан фәннәр академиясенең президенты, академик Мансур Хәсәнов ачып җибәрде. Хөрмәтле иптәшләр' Ханымнар һәм әфәнделәр! — дип мөрәҗәгать итте академик залдагы кунакларга. - Иң элек, сүземне башлаганда ук. суверен ТаК БЕЗНЕҢ БӘЙРӘМНӘР rapciан Республикасы хөкүмәте исеменнән сеэнен барчагызны да әд.збиятыбыз- нын йөзек кашы булган тур журналыбыз «Казан утлары»нын 70 еллык юбилее белән кайнар котлар! а рохсәт итегез! Язгы эшләрдән буша! ач. татар халкының иркенләп, матур итеп бер бәйрәм үткәрүе Сабан туйларын шаулатуы якын һәм ерак күршеләребезгә лә. бүтән милләт кешеләренә дә яхшы мәгълүм Тагар жаны бу көннәрдә нл күтендә iүя салават күпере булып балкый1 Татар кешесе Сабан туен салкын кыштан һәм авыр язгы кыр лиләреннән сон бәйрәм итсә, тулаем татар милләте исә. (аять тә «салкын» чорларны һәм жепшек елларны исән-имин уздырганнан сон. үз язмышындагы Олы Сабан 1усн бәйрәм изә т үгелме сон бу көннәрдә?!! Әйе. безнен бу бәйрәмнәребез бик тә символик мәгънәгә ия Ә инде «Казан утлары» юбилееның әнә шул бәйрәмнәр чорына туры ки |үе. шулар белән тоташып, ялтанып китүе тагын ла мә! ънә терәк. тагын да күркәм рәк күренеш1 Чөнки ул үзенең 70еллык гомерен тулысымча ил белән халык бс юн берт ә үтте. Авыр еллар газабын да бүлеште, имин еллар бәхетен дә ми i ют белән берт ә татыды Ә мен.» Боек Ватан сугышы чорында, нлнен байтак басмалары ябылып беткән вакытта, безасн «Казан утлары»нын чытудан тукталмавы оусы бүген аеруча горурланып әйтерлек күренеш. Инде журналның »чт.miкар.! Журна тын 70 сл зчендә төнья күргән 8J5 санын 1а ү а-ч. • * . • -рне вакы! узган саен идея-Kiel ик зчтолегемен зурлзлы һәм тирән *е>с за.ыи ы ачшрак аңлашыла бартан чын әдәбият әсәрләрен без бик күп күм< Җыйнап кына әйткәндә, әгәр дә бүген дөнья буйлап сибелгән, чәчелгән татар халкы үзенең Мәккәсе булган Казанга тартылып яши икән—аларда “У 'исне, бу омтылышны булдыруда, тәрбияләүдә «Казан утлары»ның өлеше бик тә зур! Биредә безнен «Казан у глары» көчле балкымаса. чит гот е миллионлаган милләттәш тәребезнең йөрәге, бәлки, алай ук жирссмәс һәм туган якны алай ук сагынмас та иде. Бәйрәм уңае белән журналга, аның күп сайлы авторларына Һәм редакция хезмәткәрләренә, шулай ук меңләгән укучыларына зур уңышлар телим Үзегезнең олы. изге юлыгыздан баруны дәвам итегез! Авыр һәм буталчык еллар сезне куркытмасын’ Халык иманы сезгә гомерлек юлдаш булсын! Ә Татарстан хөкүмәте милләтнең тарихи журналын ярдәменнән ташламас! Шушы кереш сүзеннән сон Мансур Хәсәнов. тантананы дәвам иттереп, сүзне журналның баш мөхәррире, Татарстанның халык депутаты, шагыйрь Равил Фәйзуллннга бирде. Баш мөхәррир кунакларны журналның тарихы, бүгенгесе һәм киләчәккә планнары белән таныштырды Шушы кыскача докладтан сон кичәне Равил Файзуллин алып барды. Ул гүбәндәге иптәшләргә сүз бирде. Зилә В ә л и с в а, Татарстан Республикасы Югары Советы Рәисенен беренче урынбасары. Кадерле милләттәшләр! Мин татар халкындагы иң күркәм гадәтләрнең берсен искә төшерер идем: бездә, кунаклар килер алдыннан, өйләрне бик матурлап бизиләр, иң тансык ризыкларны пешерәләр, иң матур киемнәрне кияләр Бу кичәдә әлеге сыйфатны искә төшерүем тикмәгә түгел «Казан утларымның юбилей тантанасын бик-бик ерактан килгән кадерле кунакларыбызга тәкъдим итәбез икән, димәк, бу ниндидер датаны чираттагыча билгеләп үтү генә булып калмый инде Бу татар халкының республикакүләм көтегг алынган тансык бәйрәме, дигән сүз. Журнал 70 ел буена республикада пухи тәрбия, эстетик тәрбия ролен үтәп килде, азучыларыбыз очен исә ул - .әдәби көч сынашу мәйданы һәм сәяси чыгышлар трибунасы. Дөрес, хәзерге вакыгта яңадан-яңл газета-журналлар ачылып тора, әмма моңа карап кына «Казан утлары» журналының кыйммәте һич га кимеми, киресенчә, яңа басмаларга үрнәк буларак, аңа тартылу көче арта бара. Мин журналның киләчәктә дә шушы әйдәп баручаллыгын саклавын, яиадэн- яна уңышларга ирешүен телим Укучыларына, авторларына һәм хезмәткәрләренә ижади ачышлар, сәламәтлек, зур бәхетләр юлдаш булсын! Белом: барлык басмалар кебек үк «Казан утлары» бу дәвердә матди кытлык кичерә Татарстан хөкүмәте белән бергә Республика Югары Советы аларга һәрьяклап ярдәм итәргә тырыша. Мин ышанам кыенлыклар үтәр, без бергәләп аларяы җиңәрбез «Казан утлары» мәңге сүнмәс, тагын да яклырак балкыр, республикабызның алга, гулы мөстәкыйльлеккә бару юлын яктыртыр. Бу талантлы колектив исән-имин эшләгәндә, башкача булуы мөмкин дә түгел. Шул кыска гына чыгышымда мин әлеге теләкләрне җиткереп, чәчәкләр тапшырасым килде. Рәхим итеп кабул кылсагыз иде! Инде рәсми төстә тапшырылырга тиешле бүләкләргә күчәм Республикабыз Президенты «Казан утлары» журналы редакциясе коллективын «Мактау грамотасы» белән бүләкли. Моннан тыш журналның бүлек мөхәррире Шамил Ман налов һәм баш мөхәррир урынбасары Рашат Низамиевка Татарстан Җөмһүриятенең атказанган сәнгать эшлеклесе дигән мактаулы исем бирелде Мин бәген коллективны бу бүләкләр белән ихлас күңелдән котлыйм! Әхмәт Галие в, Казан компрессорлар заводы директоры. — Хөрмәтле кардәшләр! Бүген бирегә татар халкының милләткә тугры, иманлы вәкилләре жыелды. «Казан утлары» редакциясенә безнен Хезмәт Кызыт Байрагы орденлы заводыбызның меңнәрчә мгг-тләттәшләре махсус котлау язып җибәрделәр. Анда язылганча, журнал жир шарының барлык континент тарына барып житә Димәк, ул барлык илләрдәге милләттәшләребезгә зур рухи-тәрбияви хезмәт күрсәтә Без озак еллар буе милли рухыбызның хәлен шул журнал битләреннән белеп килдек. Халкыбыз хәле дә. республикабыз хәле дӘ анда чагылыш тапты. Илдә золым һәм ялган хөкем сөргәндә дә. бу журна т кешеләре- 164 бездә иман саклануга ярдәм итте Шуларнын барысы өчен дә журнал хезмәткәрләренә зур рәхмәт. Бүген һәм алдагы көннәрдә дә журнал милли бердәмлег ебсз- НС ныгытуга ярдәм игәр дип ышанабыз Без гаиләдә дә бу тантананы көтеп алдык Хәтта журналга багышлап шигырь дә чыгардык. Анын соңгы юллары «• Сүнә күрмә. «Казан утлары» Менге яшә. «Казан утлары»!» — дип тәмамлана Завод колекгивы исә, матди хәлен бераз җиңеләйтү теләге белән журналның банктагы исәп-хисап кассасына 20 мен сум акча күчерергә булды Котлау сүз- ләрсм белән бергә шул чекны да кабул итсәгез иде' Ринат Мөхәммәдие в. Татарстан Язучылар берлеге рәисе. - Хөрмәтле туганнар! Кунаклар* Әдәбият сөюче дуслар* Казандылар, тата- рстанлылар һәм бик омтылып та монда килә алмый калган кардәшләр* Тагар халкының иң булдыклы вәкилләре, туган туфракка җыелып, зур бәйрәмгә Бөтендөнья татар конгрессын уздырырга әзерләнде Шул тантананын 'Казан утларыпна 70 ел тулуны билгеләүдән башланып китүе символик бәягә ия Казан й |.|ры ■ гади ген.» журнал түгел, ул. дистәләгән яна газета-журназлар чыга башлаган бүгенге көннәрдә дә һич тоныклана алмый, чөнки анын олуг 1арихы һәм якты киләчәге бар «Казан углары» әүвәл-әүвәлдән әдәби журнал, ул озак еллар буенча Татарстан Язучылар берлегенең органы булып килде Язучыларның ин күркәм .көрләре шушы журнал сәхифәләрендә дөнья күрә Әлеге тра.гицня һич бозылмыйча дәвам игә, шуңа күрә дә миңа журналның тарихы гына түгел, бүгенге чынбарлыгы тагын да әһәмиятлерәк кебек тоела Журналның чыга башлавы 70 ет дип билгеләнә икән, бу хакыйкагькә туры килеп бетми. бу хәл совет чынбарлыгына бәйле рәвештә генә шулай исәпләнә, чөнки татар халкы бервакытта да матур әдәбиятсыз, язма әдәбиятсыз яшәмәде Революциядән сон да. рөхсәт бирелү белән үк. әдәби журнал дөнья күргән икән инде, бу факт үзе үк татар әдәби ятының күптәнге рухи байлыкка ия булганлыгы хакында сойти Менә шуңа күр.» дә безнен бу журнал халыктагы милли аң үсешенә карата дошмани фикерле кешеләрнең эчен пошырып торды Әле дә хәтердә: сиксәненче еллар башында, журналның тиражы йоз дә ун меңнән артып киткәч. КПСС Үзәк Комитетын да зур тавыш чыкты, журналны пропагандалаган өчен Язучылар берлеге идарәсе рәисе Гариф Ахунов белән журналның ул чактагы баш мөхәррире Зәки Нурига партия тарафыннан шелтә белдерелде Халык язмышы белән әнә ничек гыгыг бәйләнгән аның тарихы Шуңа да без бу бәйрәмне Бөтендөнья татарлары бәй рәмс. милли академиябез бәйрәме итеп үткәрәбез Мин ихлас күңелдән журнал коллективын Татарстан Язучылар берлеге исеменнән тәбрик итәм Ре н а г Галиев. «Татнефть» берләшмәсе житәкчссс Хөрмәтле иптәшләр! Хөрмәтле кунаклар* Бүген минем дулкынлануым бик көчле, сүзләрем бик үк тигез чыкмаса г »сп итмәссез. Безнең коллектив кадерле журналыбызга багышлап менә мондый фикерләр җиткерергә үтенде Хөрмәтле «Казан утлары»! Татарстан нефтьчеләре журналның чыга о.нп лавына 70 ел тулу уңаеннан чын күңелдән сезне тәбриклиләр! Бүген гөньяныгг төрле якларында сибелеп яшәүче татарларның зур бәйрәме Бу уңайдан шуны ы әйтик: исеме берничә тапкыр үзгәрсә дә. журнал җитмеш ел буена ү» кыш? гасын саклап кала алды Бу елларда дөнья күргән 835 санның һәммәсе ха ткыбызның шатлыгын һәм кайгысын чагылдыра, милли телнең сакчысы булган тыгын • г ■ баягыбыз үсешен тәэмин итүче икәнлеген күрсәтеп тора 1<>би гяр журнал безнең кара алтын чыгаручы меңләгән кешеләрнең көтеп ага торган кадерле кунагы, дусты һәм адашкан күңелләргә иман нуры сибүче ямы но г гыз га ут Нефтьчеләр тормышын чагылдыручы ин яхшы әсәр-зәр каг ыйд.» б\ тарак ин әүвәл «Казан утлары» битләрендә басылды һәм басыла килә Ьсзнен оег ш иш.» ик горып ижаг итүче Әлмәт оешмасы язучы гарынын .көрләрен жу pita г ы күрү безгә икеләтә куаныч Инде җөмһүриятебез тулы мостәкын гьлек өчен көрәшкән бу сокг ы елларда журналның тат ын да актнврак бу .тачэг ына ү» яктысы тирәсенә барлык милләттәшләрне тагын да тыгызрак туплаячагына тулысымча ышанабы г Бүгенге олуг юбилее белән котлап редакция коллективына зур-зур уңышлар телибез! «Казан утлары» алда да һич та киметмәс качен’ Сезнең белән дуслар булу горурлык безнең очен! Кадерле дуслар! Безнең бу зур бәйрәмгә коры кул белән киләсебез килмәде, менә бу папкада 200 мең сум акчага чек та бар Тормышта төрле чаклар оула, кыен көннәрдә азрак ярдәмебез тисен, дидек. Аннары —менә ике кассеталы магнитофон бүләк итәбез, күңелегез теләгән музыканы яздырып, кирәк чакта тыңлагыз! Әсәрләрнең тагын да әйбәтрәген ижат итәргә этәргеч булсын! М о с г а ф а О н ә р, Төркиянең Измир университеты доценты, язучы һәм тәрҗемәче. Мөхтәрәм кардәшләрем! Төркиядә яшәүче 60 миллионлы i ут динарыгыздан татарның изге бу бәйрәме көннәрендә сәлам бирәмен, котлы булсын1 Татарның бу мөкатдәс көннәрендә, рөхсәт бирсәгез, мин сүзләремне татарча сөйләр идем. Мөхтәрәм кардәшләр1 Мине татарчага өйрәтә торган ике зур хәлфә булды. Берсе «кечкенә Апуштан» татарның зуп-зур улы булып чыккан Габдулла Тукай иде. Ул егерме җиде яшьтәй үлмәсләр дөньясына күчте. Зур иҗаты бу көн дә сау-сәламәт Икенче хәлфәмнең җитмешенче туган көне бу кич уздырыла. Ул хәлфәм — «Казан утлары» Бу журнал хакында күп сүз сөйләргә мөмкин булса да. беренче итеп болай диярг ә тиешмен: «Казан утлары» бер мәктәптер, татарчаның һәм татарлыкның мәктәбе Бу мәктәп иң авыр елларда да Америкага. Алмаииягә. Япониягә. Австралиягә. Финляндиягә. Төркиягә. Себергә һәм Питер- 1 а. димәк, әйтергә кирәк — бөтен дөньяга ишек ачты, татарның, татарчаның уты җитмәгән урыннарга Казанның утларын җибәрде Татар күңелләрен яктыртып, ялтыратып торды. Анда нәрсә язылды исә дә. ул татарчаны яшәтте. Без. төрки- ялеләр. шул өметтә торабыз: татарлар бу зур байлыклары рәхәтендә мәңгегә яшәсеннәр! Шул рәвештә «Казан утлары»н дөньяга күбрәк тарату мөмкинлеге артсын! Таралган һәм таратылган һәр татарга Казанның уты сибелсен! Бу журнал бәйрәм көннәрендә балкыган бүгенге утлар кебек үзенең «утларын» һаман ераккарак чәчсен! Бу эштә көчен куйган һәм киләчәктә дә тырышачак кешеләргә Төрки я исеменнән рәхмәтләребезне кабул итегез! М о н н р Ә һ л и у л л и н, «Ватаным Татарстан» газетасының баш мөхәррире. Татарстанның халык депутаты. - Хөрмәтле иптәшләр! Милләттәшләр! Туганнар! Бүгенге олы бәйрәм, әлбәттә әдипләр, язучылар, журналистлар бәйрәме генә түгел, ә бөтен халкыбызның олы бәйрәме Моннан 75 ел элек чыга башлаган безнең газета редакциясе өчен исә ул аеруча кадерле тантана, чөнки бу олы журнал һәм безнең олы газета инде менә житмеш елдан артык кулга-кул тотынышып, бик дустанә мөнәсәбәттә ижат итәләр. «Казан утлары» журналы никадәр генә зур булса да безнең халыкның әдәбияты һәм сәнгате, тарихына, көнкүрешенә кагылышлы мәсьәләләр аңа гына сыеп бетә алмый, шунлыктан күп авторлар, әдипләр, язучылар үз әсәрләрен, публицистик мәкаләләрен безгә дә тәкъдим итәләр. Аларның безнең газетада басылып чыккан әсәрләрен генә аерым китаплар итеп чыгарсак, ул йөзләрчә том тәшкил итәр иде. Икенче яктан, безнең редакциядә эшләүчеләр арасында да күп кенә язучылар, шагыйрьләр бар. Бүгенге кичәгә мин шул әдипләребез тарафыннан язылган шигырьне дә алып килдем. Шуның азагындагы • .. Каләмдәшләр, уртак язмыш. Ю нар авыр, болгавыр Илһам салсын күңелләргә Җырлап ошбу самавыр!» — дигән юлларга өстәп, бүләк самоварыбызны кабул итегез! Ф ә р и т И д е л л е, «Азатлык» радиосының татар-башкорт редакциясе җитәкчесе (Алмания). Хөрмәтле милләттәшләрем! Өч-дүрт ел элек күз алдына да китерүе мөмкин булмаган хәлләр- мөстәкыйль Татарстан башкаласы Казанда «Азат- лыю» радиосының Мюнхеннан килгән бер хезмәткәре милләттәшләре алдында чыгыш ясый Мондый мөмкинлек биргәнегез өчен күп рәхмәт сезгә! Без зур Конгресс алдыннан «Казан утларымның 70 еллыгын котлыйбыз 70 ел —кеше эчен гулы бер гомер Кеше гомеренең озынлыгы төрле булганы кебек матбугат Оргаянарынын да гомерләре төрлечә була. Кайберәүләр тугач ук. кайберәүләр тәпи йөри башлагач, бу дөньядан китәләр. Бу журнал исә. исеме берничә кат үзгәрсә дә. озын гомерле булып чыкты. Күз тимәсен! дип әйтик инде Әлбәттә, кеше гомерендә!е кебек үк, журналның да гомерендә төрле дәверләр була Тормыш ыгы-зыгылары, дөнья хәлләре кешегә ничек тәэсир итсә, аларнын журналларга ла тәэсире булмый калмый. Шулай. «Казан утлары» да төрле чорларда торле давыл-бураннарда чайкалды Анын тарихын, узган юлын сез яхшырак беләсез. Монда мин, чит илдә яшәгән бер татар буларак, журналның минем тормышта уйнаган роленә туктап китәргә телим Моннан берничә ел гына элек чит илдәге татарлар, автономияле республика булганнары сәбәпле. Татарстан белән Башкортст аннан газеталар алдырта алмый иде. тик журналлар алдырту мөмкинлеге генә бар иде. Менә шушы шартларда Ватанда ниләр барганлыгын, сәяси хәлләрне азмы-күпме белү «Казан утлары» аша г ына мөмкин иде Дөрес, бу да барысын да ачыктан-ачык укып белерлек барометр түгел иде Вакыт үтү белән кеше язылганны укып кына түгел, ә язылмаганнарны аңларга өйрәнә 60 еллар башындагы «җепшү» дәверендә журнал битләрендә кыйммәтле әсәрләр басылып чыгып калды. Әмма бу чор кыска гомерле булды «Җепшү» говеренең беткәнлеге журналның эчтәлегендә сизелде. Бу да үзенә күрә бер ишарә, иҗат ирегенең чикләнгән булуын күрсәткән бер ишарә иде. Сигез-ун битлек мәкаләдә кыстырылган бсрикс җөмләне табып алу, журналнын тиражы мәсьәләсе болар алып барылган сәясәтне аңлатучы алымнар иде Үзгәртеп кору җилләре дә «Казан утлары» журналына бераз соңга калып килеп җитте. Үткән эшкә салават. «Казан утлары» журналы хәзер күтәрергә тиешле вазифасын башкару голына басты. Ул татар милләтенең үзаңың уягу. тарихыбызны дөрес яктырту, милли рухны җанландыру, җөмһүриятебезнең мөстәкыйльлегенә ирешүгә өлеш кертү өчен тырыша Менә шулай, «Казан утлары» журналы бик катмарлы, борылышлар белән тулЫ 70 еллык юл узды Минем шәхси теләгем шул аның баскан юлыннан баруы, тагын да камилләшеп, чәчәк атуы, татар мәдәниятенә зур өлеш кертүе «Казан утлары»! 70 еллыгын котлы булсын' Ирекле, мөстәкыйль Татарстанда гомерең озын булсын! I’ и м Г ы и н и я 1 у л л н и, Үзбәкстанның мелиорация эшләре министры — Әссәламегаләйкем, мөхтәрәм, газиз кардәшләр' Мин башта һич тә сөйләрмен дип уйламаган идем, ләкин бәйрәмнең олуглыгын күреп, чыдый алмадым. залдан кычкырып, рөхсәт сорап алдым Исәнмесез, туганнар! Исәнмесез, татарлар! Исәнмесез. «Казан утлары»! ҮЗбәкстанда ярты миллионнан артык татарлар тора Олуг, өлкән үзбәк халкының бәг ьрендә урын тапкан, җир тапкан, су тапкан ул сезнең кардәшләрегез. Без дә анда «Катан утларывн укыпторабыз Журнал бешен өчен Ватаныбыздан килгән нурдай. Без»татарлар, бөтен дөнья бигенә но кызлардай сибелгәнбез Үзебезнең телебезне, үзебезнең дснсбезне югалтмый яшибез Бу юлда «Казан утлары» безгә бер ярдәм бирә Инде ни диим?! Кеше үзенең әтисен, әнисен ганымаса аның гамыры юк. аның киләчәге юк. Без. гатарлар- төрки халыклары вәкиле Үзбәкләр лә. балкарлар да. кумыклар да ьиы бик күп юрки 1әр канкардаш ырсхч «>ыр дә без үзебезнең милләтне, телебезне, дснсбезне сакларга теләсәк, ү зебезнен төркилекне онытмаска тиешбез! Безнең бу саклануга омтылыш башка һнчөер халыкның иминлегенә каршы килмәс, аларнын теленә, мәдәниятенә каршы килм.к. Болыннарда нннди күп торле чәчәкләр үсә бсрсс-берсснә комачау тамып оит' > рман- нарда ничек күп горле аглчяар үсә бср-бсрсснә комачау гамый бит «»ммл өер агачны киссәң, ямьсез гөп башы кала Шуның өчен, әгәр ки тәчәгеоеше i чн ятен. әдәбиятка мөнәсәбәтен, татарлык ничек икәнен белергә <х-и.« өермичә галәмәт ярдәм итә иде берег «Каган утлары», икенчесе «Азат хатын- (бүген Туган жирен Илел бус. һмр ге.тнен бар туган иле. Туган жирен кебек назлы. Җырдай моңлы татар теле Алъяпкычлар бәйләсәләр. Өзелеп тора кызлар биле Кызлар кебек шат чырайлы. Ачык йөзле татар теле Халкың кебек уңган да син. Хезмәттә син көне-гөнс. Ир егетләреңдәй кыю. Гайрәтле син. татар теле Фәннән сине аерса да Гасырларның афәт жиле. Аксакалларыңдай олпат. Акыллы син, татар теле Яндың ла син, туңдың да син. Нишләтмәде язмыш сине?! Дөньяда күп нәрсә күрдем. Әй мөкатдәс Тукай теле' Ассалар да. киссәләр дә. Үлмәдең син. калдың тере Чукындырган чагында да Чукынмадың, татар теле Төрмәләргә дә яптылар Җәлил белән бергә сине Төрмәләрдә дә килмешәк Булмадың син. татар теле Зинданнарны ярып чыктың. Ялкынланып чыктың кире Хәтта фашист тегермәне Тарталмады шунда сине Әй син. багыр татар теле! Кабатланмас үткәннәрен. Гасырларнын яман чире Кабат лар сине гасырлар Татар теле, дуслык теле' re — «Сөембикә») журналы. Әгәр шул журналлар алдырыла торган төбәккә туры килсәк, безнең экспедициянең юлы уңа торган иде Менә шуның өчен мин, төрле төбәккә сибелгән безнең халыкны берләштереп торучы «Казан утлары»на укучылар исеменнән рәхмәт әйтергә телим. Икенчесе- менә бүгенге утырышыбыз, мәҗлесебез. Мин сәхнәдән залга карап утырып сокландым: монда Урга Азиядән килгән иптәшләр дә. Казахстан вәкилләре дә, Казан да. монда Татарстанның төрле төбәкләре, Идел буеның төрле төбәкләре, алай гына да түгел, монда — Америка да. Австралия дә. Финляндия дә. Алмания дә... Димәк. «Казан утлары» элекке СССРдагы туганнарны түгел, бөтен дөньяда! ы милләттәшләрне бергә туплау сәләтенә ия икән. Моның өчен тагын бер мәртәбә рәхмәт! Өченчесе - «Казан утлары»ның баш мөхәррире дә. кичәне ачып жибәргән Мансур Хәсәнов та. бүләкләнгән кешеләр дә. алар барысы да университетның элекке татар бүлеге, бүген: е татар филологиясе, тарихы. Көнчыгыш телләре факультетының элекке шәкертләре Мин ышанам: «Казан углары»нда киләчәктә дә шул безнең факультетта укып чыккан кешеләр эшләячәк. Бу исә. узганы һәм бүгенгесе генә түгел, татар халкының киләчәге белән дә безне «Казан утлары» бәйләр, дигән сүз. Гасырыбыз башында бик күп журналлар чыккан. Бу хакта Равил әфәнде әйтеп тә кйтте «Шура». «Аң». «Ялт-йолт».. Шуларны искә алганда, без журналның 70 еллыгын гына түгел, бик күпкә зуррак булган журналистикабыз тарихын бәйрәм, итәргә хакыбыз бар. Гасыр башында чыккан журналлардан берсенең исеме бигрәк тә ошый иде. Бу — балалар журналы «Ак юл». Бу исемне мин шуңа күрә искә төшерәм: «Казан утлары»ның киләчәгенә дә ак юл теләп каласым килә! Бүләкләр турында чыны-шаяруы белән сүзләр булды. Без дә буш куллы түгел, безнең факультет, Казан университетының татар факультеты, авторлар куячак, мәкаләләр бирәчәк. Болар инде, иптәшләр, акча белән бәһаләп бетерерлек бүләкләр түгел. Фәндәс Сафиуллин, Татарстанның халык депутаты. — Мөхтәрәм җәмәгать, кадерле кунаклар! Мин, Югары Советыбыздагы Шәфкатьлелек комитетының рәисе буларак, шәфкатьлелек йөзеннән сүземне кыскартырга булдым. Ахырын гына әйтәм, чөнки без арыттык бугай халыкны, аннары кунакларга да сүз бирергә кирәк Котлавымны һәм вәгъдәләремне генә әйтәм. Депутат бай кеше түгел, журнал исәп-хисабына күчерерлек маллар юк, ләкин шуны беләм—күпме миллионнар җыйсак та, үзебезнең газета-журналларыбызны саклый торган гадел законнар кабул итеп өлгермәсәк. аларны саклау авыр булачак Шуның өчен мин редакциягә. гадел законнарны үткәргән чакта, тикшергән чакта, армыйталмый тартышырга вәгъдә бирәм. Иншалла, нәгиҗәсе яхшы булыр, дим. Тагын бер сүз. Журнал ул — баш мөхәррир генә түгел, мөхәррирләр, сәркатипләр, язучылар гына түгел, журналда байтак кешеләр эшли корректорлар да. машинисткалар да бар. Алар сугыш елларында хәтта сукыр лампа яктысында эшли иде Шуларны да искә алыйк әле! Журнал 70 ел буена алар ярдәменнән башка чыга алмас иде. Аларга да рәхмәт! Кәрим Тинчуриннын: «... без кабызган утлар сүнмәс алар, сүнмәс алар хәтәр җилләрдә. »— дигән сүзләренә кушылып, ышанып калам. Без. өлкән буыннар кабызган утлар сүнмәс алар, шуларнын бер учагы булган «Казан утлары» дөрләп янып торсын! Аяз Гыйлажев, язучы. — Туганнар! Мин. шушы форсаттан файдаланып, татар халкына мәдхия укырга җыенам Дөрес, журналның язмышы авыр булды, татар әдәбиятының язмышы авыр булды Әгәр ул хөр фикерләрне чыгара башласа, йә Мәскәүдән. йә Казаннан чукмар белән анын башын төеп кенә тордылар Хәтерен җимерделәр, әдипләребезне утызынчы елларда бер кырсалар, сугыш елларында алар икенче мәртәбә, чалгы астында калып, харап булды. Ләкин журнал чыга килде Журнал яшәде. Журнал ул- хәтәр җилләрнең уртасыннан барган очкыч кебек, әмма давылларга-жилләргә бирешмәде Болар хак. Булды, әллә ниләр күрде безнең башлар. Әмма без монда үзебезнен татарны зур хөрмәт белән искә алыйк! Журналны әдипләр генә түгел, сәяси белгечләр генә түгел, шагыйрьләр генә дә түгел, журналны татар(!) ясады Татар юксынды журналны, татар яшәтте' СУГЫШ елларында икс. өч. дүрт мен тираж белән чыккан v т. Уйга калам кайвакыт кемнәр язылды икән ана? Кемнәр язылды икән шул авыр чакта журналга'” Нинди хисләр нинди өметләр белән кулларына тоттылар икән алар безнен журналны'’ Ничә буын тагар «Казан утлары»н үзенең канаты итеп яшәтеп килде ШУНЫҢ белән алар татарлыкларын расладылар, журналны яшәттеләр һәм үзләре тә яшәделәр Шул уңайдан бер хәвефле уем белән уртаклашасым килә Бүген журналга 70 ел Әйдәгез әле. тагын бер җитмеш елга сикереп, уйлап карыйк’ Алтмыш ел илле ел... ун ел. Ун елда буыннар үзгәрә. Әйтәләр егерме елдан сон әдәбиятта икс процентлап кына әсәрләр кала. Бүгенге тагар кем ул? Нинди ул? Без бик матур, тынычландыру чан сүзләрне күбрәк яратабыз «Татар уяна», «татар йоклаган иде. хәзер уянды», дибез Ә нинди татар уяна сон? Карт татар уянамы, әллә яшь татар да уянамы? Нигездә, канында татарлыгы калган өлкән татар уяна Чөнки дин анын жанында ачрак җылылык калдырган Әле ул элекке замандагы шәфкать ге. игътибарлы, мәрхәмәтле, изге татарларны күреп үскән Ә хәзерге татар ни күрә? Ул татар ун елдан Сон ничек булачак’’ Димәк. «Казан утлары» үг өстенә өр-яна бурыч алырга тиеш, тагын ун елдан, егерме елдан сон татар нинди булыр’ Бу хакта кайтарту журнал өстендә. Ваемсыз булмыйк, гамьсез бу тмыйк инде! Дәш.я нык өйрәтге бит Без бер-беребезне юатырга яратабыз Ләкин милләт язмышы юагу-шомартуларга мохтаж түгел Безгә еракка китеп карарга кирәк! Шундагы, ерак киләчәктәге татарны күреп эш итсәк кенә, без халыкны яшәтәчәкбез һәм милләтебезнең эзе тарихта суынмаячак' Хәнәфи Нәфыйков, рәссам. Иптәшләр! Әле күптән түгел генә Татарстанның рәссамнар гошкнләтс төзелде. Ул Татарстан рәссамнарыныкы гына түгел, ә Бөтендөнья татар рәссамнары гәшкиләтс булыр. «Казан утлары» безнен иң яраткан журналыбыз, шунлыктан без. барлык татар рәссамнары исеменнән аңа менә шушы мәчет рәсемен бүләк итәргә булдык. Рәсемгә төшерелгән мәчет 70 еллык давылны кичкән Исән калган Ул Карабиккол авылы мәчете. Тик анын аен төшергән булганнар Ясап куярбы г аны' Моның белән шуны әйтәсе килә: дин безне гел изгелеккә өндәгән Казан утлары» очен мин анын гнул ягын истә тотарга кирәк дим Журнал да татар ха гкына үзенең изге нурын чәчеп торсын! X а I ы й и Г а 1 и 1 о в. Татарстанның Балык Бистәсе районы администрация башлыгы. Татарстанның халык депутаты Хөрмәтле иптәшләр! Әдәбиятыбызның якты көзгесенә әверелгән «Казан утлары» халкыбызның рухи ныклыгын, батырлыгын сурәтләп, анын язмышын уртаклашып бик тә игелекле эш башкара Яңа талант лар тәрбияләүдә лә ул үзеннән зур о геш кергә Журнал киләчәктә дә тормышыбызның һәрьягын тулы чагылдырган я надан яна әсәрләр тудырырга ярдәм игәр дип ышанып калабыз Хөрмәтле Равил әфәнде* Сезнең аша без журналның барлык мөхәррирләрен һәм башка хезмәткәрләрен 70 еллык юбилеегыз белән тәбриклибез һәм яна уңышлар телибез Бәйрәм нар мөбарәк булсын, ә безнен аралар тагын да ныгыр, дусгыгыбыз көчәер, .гип ышанабыз Якташларыгыз исеменнән сезне чын күңелдән тәбриклибез' С ә I ы й г ь С я д р и, Австралиядәге Татар җәмгыяте рәисе Әссәламегаләйкем вә рәхмәт угла вә бәрәкәт' Кадерле туганнарым! Сезгә ерак Австралиядә яшәүче туганнарыгыздан v.i мими сәламнәр җиткерергә рөхсәт итегез' Милләтебезнең бу тантана гы кон йөренә туры килгән «Казан утлары»нын гус безне тагын га н гһам тандыра шатландыра Милләтебезнең каймагы, кызыл гөлләре булган азучыларыбыз байрагыбызны 70 еллар буе үз сыйфатында саклап килде Инде соңгы с пар га Советлар*Сою нанда бөтен кеше текне хәйран каггырган үзгәреш гәр .грк.кын.ы гайрәт ге гагар халкы үз Татарстанына суверенлык алды Бет у г көннәр ю у »с«н-1 моннан еракта булсак та. бу эштә уңышлар теләп. Аллаһы тәгаләдән ярдәм сорап гомер кичердек. Аллаһы тәгалә безне бу шатлыклы көннәргә китерде. Инде безнең алда янә дә бик зур вазифалар тора. Шулардай берсе мондый. Беләсез ки. халкыбыз ана телен югалта язды. Дин белән яшәп килгән милләтебез динсез калды Менә бу алтын каләмле язучыларыбыз. ялкынлы сүзгә ия язучыларбыз милләтебезнең бу югалтуларын кайтарсын иде. Бу олуг вазифаларны үтәүдә без аларга батырлыклар теләп калабыз! Сталинның золымлыгы аркасында юкка чыгарылган латин хәрефләребез Татарстанның бер карары белән яңадан кайтарылсын иде һәм без Корылтайда да бу мәсьәләне күтәрәчәкбез. Илтифатьп ыз өчен рәхмәт! Б н л а л М а м б е т. Симферопольдә яшәүчә кырымтатар шагыйре. — Хөрмәтле иптәшләр! Мин бу ахшамга—кичәгә махсус әзерләнмәгән идем. Мөмкин булса, кырымтатар телендә бер-ике сүз әйтмәкчемен. Әдәби дуслык за әдәби дуслык, диләр. Казан татарлары белән Кырым татарлары арасындагы дуслык, бу ике халык күпме яшәгән булса, шулчаклы яшәгән, дәвам итә һәм дәвам итәр дә Мисалга Исмәгыйль Гаспринский дигән безнең мәгърифәтчебезне алыйк «Тәржеман» газетасын чыгарганда ул Казан татары Ак- чуринга таяна. Алар арасындагы дуслык ерак еллар буена килде. Безнең бу ике халык бер тәкъдир белән яши. Авырлыкларда булса да. яхшылыкларда булса да. Безнең халыклар арасында килен алмакка. кияүгә чыкмакка каршылык булмады 1944 елда безнең халык башына төшкән авыр тәкъдир һичкем башына төшмәсен! Бу елларда безнең кырымтатар әдәбияты гомумән яшәмәде. 60-70 елларда исә безнең беренче шигырьләрне басып чыгарган журнал «Казан утлары» журналы булды. Безнең классикларыбызнын. шагый- рьләребезнең әсәрләре басылды ул изге сәхифәләрдә. Димәк, барлык төрки әдипләре арасында да Казан тагар әдипләре безнең тәкъдирне тирәннән аңлаган. Бүгенге бәйрәмнәрендә мин бу журнал коллективына кырымтатар язучылары һәм туган халкым исеменнән тәшәккер белдермәкчемен Шуннан зуррак бүләгем юк Күңелемдәге хисләрне чишәргә мөмкинлек биргәнегез өчен пәм- мәгезгә тәшәккеремнс белдерөм! Зиннур Хөснияр, «Салават күпере» журналының баш мөхәррире, язучы Вакыт аз. җәмәгать, мин кыска гына әйтәм. Татарны// җанын томалап. Караңгы төшкән чакта Синең нурың юл күрсәтте Туп-туры кыйбла якка. И мәгърур «Казан утлары»! Ян тагын да яктырак' Юлны упкыннар сагалый. Барасы юллар ерак Күңелләр кебек җилпенә. Дөрли ут Исән, тере! Бүген бер балан синең Без - «Салават күпере». Безнең «Салават күпере» журналының юбилярга багышланган бүләген исә иң актив авторыбыз Муса Маликов тапшыра. Ул—Казан консерваториясенең махсус мәктәбе укучысы, сезгә, үзе гармунда уйнап. «Туган тел»нс җырлаячак Күптән инде халык мәхәббәтен яулап өлгергән моңлы бала Муса Маликов җырлаганнан соң. сәхнәгә чәчәкләр яуды. Кичәдә, әлеге чыгыш ясаучылардан тыш. сәхнәгә бик кыска тәбрик сүзе һәм истәлек бүләге тапшыру өчен каләмдәшләребездән Нур Әхмәдиев, Клара Булатова. «Шәһри Казан» газетасы баш мөхәррире урынбасары Илдус Илдарханов. «Мәгариф» журналы баш мөхәррире Фәрит Шәрифуллин да күтәрелде Тантаналы бүлектән соң Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбле зур концерт күрсәтте. Язма журнал өчен Кояш ТИМБИКОВА тарафыннан әзерләнде • Үзбәкстанның мелиорация эшләре министры Рим Гыйниятуллин Алишер Нәваи сурәте тукылган келәм бүләк итә. • Татарстан Республикасы Югары Советы Рәисенең беренче урынбасары Зилә Вәлиена журналмын баш мөхәррире урынбасары Рашат Низамиейка Татарстан Җөмһүриятенең атказанган сәнгать эшлеклесе дигән мактаулы исем таныклыгы тапшыра. • Күрснек re шшыйрь Наҗар Нажми «Аксакалларыңдай олпат. Акыллы сип. татар Тслс» • ■( осмбикл- журналының о.нн мо хоррирс Роза ханым Туфшуллова • \ Иделле (Лтманнш) • Австралиядәге Тазар жә.м1ЫЯ1С рәисе Сәгыйть Садри: «Сез милләтебезнең каймагы.» «Казан утлары» журналының 70 еллык бәйрәмен ихластан уртаклашкан милләттәшләребезгә, дус-кардәшләребезгә ихтирам вә хөрмәт белән кабатлап әйтәбез: • Татарстанның халык депутаты Фәндәс Сафиуллин. «Казан утлары» мәңге сүнмәсен, янып торсын!» — Зур рәхмәт сезгә! ЗАМАН СУЛЫШЫН ТОЙМАСАҢ