ТУГАН ТУФРАК ҖЫЛЫСЫ

Аны телефоннан сөйләшүләр буенча да нәкъ шулай күз алдына китерә идем Мәһабәт тоз гәүдәле, киң җилкәле, өлкән яшьтә булуына карамастан, җиңел хәрәкәтле, бик ягымлы карашлы икән безнең данлы якташыбыз армия генералы, хәрби фәннәр докторы, профессор Мәхмүт Әхмәтдин улы Гәрәсв Ул мине үзе билгеләгән вакытта, элеккеге СССР Кораллы Көчләре Генеральный штабының тышкы баскычы төбендә үк, аска төшеп каршы алды һәм. ип беренче итеп: «Исәнме, якташ», дип елмаеп кулын сузды «Кайда урнаштың? Тамагың ачыкмадымы1» дип сорашырга да өлгерде Минем җавапны да көтеп тормастан, ашханәг ә алып китте Менә шуннан сон инде анын болын хәтле кабинетында безнең нкәүдән-икәү генә әшәмәбез башланды Армия генералы М Гәрәен хәзер ягы эштә икән Ул бүген Рәсәй Оборона министрлыгында хәрби киңәшче Ә моңарчы озак еллар дәвамында Кораллы Көчләр Генеральный штабы начальнигы урынбасары булып эшләгән иде Анын бүгенге лие нинди жаваплы булуы Мәхмүг Әхмәтович белән берничә сәгатьлек әшәмә вакытында ук аңлашылды Армия генералының өстәл осте гулы кәгазьләре кичектергесег карап чыгуны көтә юрган төрле* төрлс документлар Күпсанлы телефоннар анда-санда шалтырап куя Яисә, папкалар тотып, генераллар һәм адмираллар килеп керә. «Эшем шундый бит. якташ», дип куя Мәхмүг Әхмәтович аларны озаткач, әңгәмәбезнең өзелүе өчен гафу үтенгәндәй. Ул Татарстандагы вакыйгаларга бәйле һәр хәбәрне матбугаттан җентекләп укып бара икән. Республика Югары Советы сессиясенең 1990 сл. 30 августтагы суверенлык турында Декларацияне, соңрак референдум нәтиҗәләрен бик шатланып кабул иткән «Йә. ничек анда беренче адымнар?» дип кызыксынды Мәхмүт Әхмәтович. Алдан ук шуны әйтим безнең әшәмә саф тагар телендә бара Татарстаннан, татар төбәгеннән гел еракларда яшәп тә (ул үзе Чиләбедә туып үскән), туган гслен шулай әйбәт белүе, онытмавы сок ган- тыч. Гормыш иптәше Тамара Ивановнаның рус хатыны булуы да моңа комачаулама! ан Мәхмүг Әхмәтович гаиләсе хәрбиләргә хас булган бер гарнизоннан нкен чссеиә күченеп йөрүнең бөтен авырлыкларын татыган һәм шушындый шарт зар да да алар искиткеч балалар үстерергә мөмкинлек тапканнар Уллары Гимур Гәрәе в әтисе юлыннан киткән Хәзер М В Фрунзе исемеңдәге Хәрби ака гемияне тәмамлады Кызлары Галия. Ташкент дәүләт университетының чи г к мәрфл кулыетында беЛем алганнан сон. хәзер шул юнәлештә ипли Гаиләсе турында сүз чыкса Мәхмүг Әхмәтович «Безнең ин зур шаглыгыоыз икеоныгыбыг. Галиямнең кызлары бар Шуларга куанып бетә алмыйбыз», гип куя Хәзер армия генералына инде 70 яшь тулып килә Бу яшьтәге кешенең хисләрен аңлатып торырга кирәкме икән’’ - - Тагар төбәгеннән гел читтә яшәргә гуры ки к.< ь» мин туган теземә хөрмәтне гомерем буе сакладым. ги Мәхмүт Әхмәтович • Жас чыккан чте. истәлек өчен фоторәсемгә төште Ә икенче көнне без Кама Тамагы районына чыгын киттек «Иптәш армия генералы, бәлки, кире уйларсыз? Күрәсез бит. яңгыр әнә ничек чиләкләп яна Хәзер авыл юлларында машина белен батып ятуын да бар*-. диде Казан югары командалык танк училищесы начальнигы генерал-майор Г А Тимашон Мине юкка үгетләмәгез. Геннадий Александрович Әни миңа, туган төбәгемә Атабай авылына кайтып йөр. борышы бабаннар туфрагын онытма гип васыять әйтеп калдырды Мин менә шуның өчен дип командировкадан кайтышлый Казанда махсус тукталдым, диде Мәхмүт ага. бернинди үгет-нәсихәтк<> урын калдырмыйча ... Ул. әлеге авыл урамына аяк басканчы, аны читтән шактый гына вакыт ничектер моңсуланып күзәтеп торды Аннары, башкаларга күрсәтмәскә тыры ШЫП, күз яшьләрен сөртеп алды Борынгы бабалары туфрагын күрү данлы генералның да хисләрен нечкәртеп җибәртән иле «Әни бу яклар турында гел-ге г сагынып сөйләде. Бер чыгып киткәннән соң. үзенә кайтырга гына насыйп булмады Чит җирләрдә җирләдек үзен»>. диде Мәхмүт Әхмәтович. үзенсн хисләре белән серләшкәндәй итеп. . Агабай авылы Ленин исемендәге колхозның бер брига гасы Канчандыр биредә 150 ләп йорт булган, диләр Ә хәзер нсә алар шактый сирәкләнеп калган. Әле тегендә, әле монда буш нигезләр күренә Кече авыллар язмышы Атабайны да читләтеп узмаган Без менә шундый ннгезләрнен берсенә килеп туктадык Сезнең бабагыз Гафиятулла йорты менә шушында юрган гип сойти колхоз бригадиры Нәриман I османов Авы г карт тарга анын турында сок танып сөйлиләр иде Ул Ьәки волосте башлыгы бу и гн ха тык арасында гур абруй белән файдаланган Бер генә кешенең үтенечен дә кире кагарга тырышмаган Авыл урамы буйлап мәһабәт гәүдәге генерал ..... ..........ге күреп Хгаоаи кеше ләре анын тирәсенә бик гн . жые гып өлтер ге \ з гәрснсн авы г гаш тары нк-н текне дә белгәч а-тарның һәркайсы жы ты итеп Мәхмүт Әхмә.двнчнын ку лып кысарга тырышты Мен » шунда бу як халкының кунакчыллыгы да үтен сигир.к һәр гаилә генсра шы ү зен ............... и .чәрзә .»гып керергә к г .дс -Баш тартып ялын гырып булмастыр ахрысы Фамилиябез дә оер тосте икән Әйдә. үкмнен адашларга керим әле», лип. Әмир һәм Сәгадәтбану I әроейләр капкасыннан атлады Мәх- мүт ага. Авыл өендә, чәй табынында ул бөтенләй ачылып китте. Атабай кешелә ренең тормыш хәле, көнкүреше турында бик нечкәләп с орашты. — Әни. безнең авыл белән янәшәдәге тауга менүгә зур урман башлана, дип сөйли иде Ул хәзер кая киткән соң'’ дип тә сорап куйды генерал. Моңа инде озак еллар узган. Атабайлылар аны әкренләп кырып бетергәннәрдер. иген чәчү өчен басу ясаганнардыр, мөгаен. Менә шунда картларның хәтере бик ярап куйды «Хәзер дә тау өстендәге басуларның берсен Каенлык, икенчесен Имәнлек басуы дип йөртәләр бит. Әлеге атамалар, мөгаен, шул чорда калгандыр Әниегез Рәхимә апа шул урманнарны хәтерләгән булгандыр», диделәр бабайлар Әйе. кеше табигатьне саклау турында соңыннан — эш узгач кына уйлый шул. Менә Атабай кешеләре белән саубуллашыр минутлар да җитте. Тагын жылы итеп кул кысышулар башланды Колхоз рәисе Зөфәр Гарәфиев: «Мәхмүт шанын кулын авырттырып бетермәгез тагын. Сезнең кебек көрәк, сәнәк тотып эшләгән кеше түгел ул».— дип кисәтмәсә. генералга йөзләгән кеше игенче-механизатор белән шундый тәртиптә хушлашырга туры килер иде Ул үзен озата килүчеләргә бик жылы итеп кулын болгады һәм жиңелчә генә башын иде дә автомобильгә кереп утырды Авыл читендәге зират турына житкәч. генерал бераз гына туктап торырга кушты Аннары машиналар Кама Тамагына юл алды. Мәхмүт Әхмәтович Татарстаннан бик жылы хисләр белән китте Кама Тамагы районы администрациясе башлыгы, халык депутатларының район Советы рәисе Миндел Шәмсетдинов бүләк иткән электр самавырын кабул итеп алганда тагын хисләнде чал генерал. — Хатыным, балаларым белән чәй кайнатып эчәрбез, туган якны гел сагынып искә алырбыз. Зур рәхмәт, туганнар! — диде ул. Аның сүзләрендә чын мәгънәсендә сагыш сизелә иде. Туган телендә чип- чиста итеп сөйләшә белүе, борынгы җырларыбызны онытмавы, уен-көлкегә хиреслеге белән якташларын сокландырды генерал. Ул Кама Тамагына тагын кайтырга, элемтәне өзмәскә вәгъдә игеп китте. Хәзер, телефоннан сөйләшкән саен «Татарстанда хәлләр ничек? Минем якташлар — Кама Тамагы эшчәннәре сынатмыймы анда?» — дип сораша Мәхмүт ага. Борынгы бабалары ягы. туфрак җылысы аны үзенә нык тарта. Яшәү мәгънәсе турында уйландыра.