БАБАЙЛАР ТУП ТИБӘ

Сез Башкортстанда туып һәм хәзерге көндә дә шунда яшәүче татар рәссаме Ринат Мидхәт улы Хәсәновнын киндергә буяу белән ясаган рәсемен күрәсез Анда авыл тормышы, көнкүреш халык ижаты рухында сурәтләнгән Каргина күптән булып узган вакыйгаларны шулкадәр жанлы һәм тормышчан итеп күз алдына китереп бастыра ки. хәтта сизмәстән үзеңне дә шул чор кешесе итеп тоя башлыйсын Вакыйг а 1920 елларны хәтерләтә Бу турыда буденовка башлыгы кигән ир кеше сыны һәм киндердәге башка, артык күзгә бәрелмәгән вак-төяк әйберләр лә сөйли кебек Бабаларыбызнын ул еллардагы гореф-гадәтләре һәм милли бизәкләр картинада бик ачык ярылып ята Хәзер картинаның сюжетын күздән кичерик Менә татар авылы урамында хоккейга охшашлы уен сурәтләнгән Күпләр өчен бу сәер булып тоелырга мөмкин Татарларда борынгыда булган туп уенын, кайбер картлардан кала, күпләрнең белмәве бар Хоккей татар халкының күптәннән килгән уенымы сон .тигән сорау туарга мөмкин Галимнәребезне»! тикшеренүләренә һәм әбнбабаларыбызнын сөйләүләренә таянып, без әйе. хәзерге хоккейга охшаш уеннар элек татарларда ла булган, .тип әйтә алабыз Әгәр дә без Р Уразманованын быел Казанда басылып чыккан «Татар халкынын йолалары һәм бәйрәмнәре» китабын актарып карасак, укмаштырып ясалган тупчага куып уйнаганнары турында мәгълүмат алырбыз Элеккеге Сембер өязе татарлары бу уенны шәрәкә. мишәрләр бүксә, ә керәшеннәр чүкетә дип йөрткәннәр У сн кагыйдәләре буенча тупны махсус әзерләнгән чокыр тирәли тезеп куелган йомыркаларга тидереп, аларны шул чокыр! а тәгәрәтеп төшерү шарт булган Кайбер очракта, мәсәлән. Урал буенда. (Бәләбәй. Уфа өязләрендә) кәшәкә белән сулуы уңайлы булганга күрә, бер тупны икенче тупка бәреп уйнаганнар Кем чокырга күбрәк йомырка тәгәрәтеп төшерә шул кеше бүләккә йомырка алган Халыкта хәтта «Туплы уйнасалар, туклык була». дигән әйтем дә яшәгән Гадәттә, бу уен яз башында, кара жир чыгуга башланып, сабантуйлар белән бәйләнеп киткән Уенны шулай ук жысн көннәренә чамалап, көзен уныш кыеп алганнан сон ла уйнаганнар Ринат Хәсәнов картинасында уяну алды халәте ргссм сәнгате чаралары ярдәмендә бик дөрес тотып алынган. Киндердә!е рәсемне табигать күренешләренә бик бай дип әйтеп булмый Берничә агач, ерактагы урманчык һәм биек булмаган таулар, салкын кыштан сон өле тәнгәр төсен жыеп бегерә алмаган аксыл күк Мондый төстәге күк безгә, игыибарыбызны башка нәрсәгә юнәлтмичә, картинадагы вакыйгаларны ныклап күздән кичерергә ярдәм итә Табигать һәм авыл күренешләре дә. картинадагы персонажлар да безгә Урал буена урнашкан татар авылы һәм анда яшәүчеләрнең гадәти бер көне турында сөйли Урал буе тагар авылларына гына хас бизәкләр белән көязюнгән йортлар бик жснгск г.ш гошере 1 гәннәр Авыл манзарасының аерылмас бер кисәге булган кое та игътибарны ү зенә тарга Рәсемдә ул мәһабәт һәйкәлне хәтерләткән биек багана аша салынган сиртмә белән сурәтләш он Әмма һәрберсе үз эшләре белән мәшгуль булган авыл кеше горе нен сыннары картина композициясендә төп урынны алып тора Мил ти киемнәрен кигән балалар, картлар һәм ха!ын-кызлар авыл халкына гына хас шөгы и. тәре бе ын шулкадәр белеп һәм җентекләп иҗат ителгәннәр ки. хәтта агарга каран У par буе татарларының үзенчәлекле милли киемнәре турында фикер йөртергә дә бу га У еичы ларның һәвәсләнеп туплы уйнауларын һәм алгы п.ганда гәпләшеп торучы иртәрнсн горыш-кыяфөтләрсн дә рәссам бик жанлы игеп биргән Р Хасановны персонаж тарным характерлары кызыксындырмый, ә аларны милли төсмер юу тор кием-салым нары һәм гореф-гадәтләре аша чагылдыру рәссамның гөп бурычы бу гып тора Сез күргән күчермәдән аермалы буларак, рәссам кулы белән ясалган картина күпкә җанлырак анын колориты да бик бай Рәссам зөборжот-яшел кызылсу-сары. кон- гырт-сары һәм .шарга капма каршы булган ак төсмерле буяу зарны ку этана Ьу төсләр кушылмасы гагар халык сәнгатенә, аеруча киеменә хас бутын Каган тагар г грнндт\л XIX гасыр ia ч\ар төсләр белән алыштырыла ә Ура т оус татарларын ы ИСӘ сош . ка lop сак г.шыгг к.г г.г I’ \А .... <Р ' • '«ынЫ!.............. вүрСШИИ бәйле гореф-гадәт төргә. рухи тамыр тарга киредән әйләнеп кайга Ьз очракта анын рәссам лык сшютене дөрес текне чагылдырырга ярдәм игкән фәнни ә терлеге w өстәлә