ГАСЫР БАШЫ ШИГЪРИЯТЕННӘН

Халкыбызның бүген дә яшәмәкбулган рухи, мәдәни хәзинәсендә ип зур урын цы әдәби мирас билән тора Бихисап афәтләргә фаҗигале язмышларга тарын Га. шокер, юкка чыкмаган ул < оңгы елларда исә аны күзаллау мимкиияекләрс әдәбият чье галимнәрнең һәм Татарстан китап нәшрияты хезмәткәрләренең уртак гел табып, максатчан ипләүләре аркасында сизелерлек киңәйде Шунысы аерата моһим күне астарлы әдәбиятыбызның тарихи үткәнен фәнни теоретик тикшерү белән бер үк вакытта диярлек әдәби ядкярләрие җыйнау, текстологик әйрәнү һәм нәшер итүгә игътн бар арта бара Мн е си горуртыгыбыз чыганагы булган класс ик әдипләребез әсәрләре фәшен һәм фәнни титуляр басмаларда чыга тору бигрәк тә куанычлы хәл
<)мма әдәби мирас ыбы 011.01 байлыгы, сәнгатьчә кыйммәте клагсиклар мпчәнлеге- бе лин генә чик-тәнми «Т.ыби хәрәкәттә днетәлорча. хәтта нозләрч.- авторлар каләм тибрәсен, күңелтәрендәген сүз 1юм «•yp.ee аша әйтергә омтылып яетеәе .ишәр Ьнлп-лг ки <н әртәречсең хисс и фикри сирәплсчт һәм байлыгы белән кзне c.i iapi.i клас сикларга якынайган кайсылары шактый еракта торган \к тапларны бетерү һәр әдәби күренешкә, һәр әсәргә, һәр авторга үзенә сиешле бәясен бирү бүге н дә әдәбиятчы галимнәр алдын да торган нң зур бурыч.
XX гасыр башы әдәби мирасы бу яктан аеруча игынбарса лаек Татар халкы, мәгълүм булганча, бу вакытларда ■сын мәгьиәсе пдә рхчее уяну хәрж.ыс кичер* Зхр тырышлыклар нәтиҗәсендә, ниһаять вакытлы сатар маебуе аты та «ха. театр |ьисм с әшarc нрсфесс ионать тем- ала Уяну, ул чактагыча әйтсәк, уйгану. бигрәк тә матур әдәбиятта тиранын часытты Тукай һәм с)мирханов.тар Н> хакын Һәм Ибриһимоплар Камиллар әдәбиятыбыз алтын хәзинәсенә кертәсе әс әрләре н бирделәр. Алар «ci.ccci.ee. н с ■ ис ■ бик күсе затлар ә сәбн иҗатка Һә ишлек күрсәтте |>у елларда кспаи риса е-> сэр. н чыт api .n татар газета һәм җ\риалларында тирле дәреслек һәм хрес юмас иял-ср сә шисырь. хикәя и.и . р мәкалә. реңенитя. фсльспас нарын урнаштыртам авторларның тимсми e-аны сигез йозләрсә җитә диләр d ee күссметгсссчс әт.трләрс ку |ьмзми.сарла сытса кттлсан. юс алсан'
Кызганычка карены, ул чор иҗатчыларының тәрҗемәи хәлләреннән без из х. «бәр дар Кийс с.с licpc.cc ................................ ..... гуу 1т-м яшаү урыннаре.е нее I әм.с i i-.pc е с pe.iii са барте» КМйр е.> м » с. с> м.с с
килен җитмәгән безнең кәспсәргә Ике еечс ләрс ес исә культ чоры речеретс ия сэре юстеп пр тан ■
Татар язуын кат кат алмаштыру. үткәенес сый1ес|иай күзлек аша е caeca бәяләү кызык сынмау, бигараерледк аркасында шактый хк ■ерасайсасс. \\ с .<• с.ср башы татар сееист.риятест бүсеше- укучыга якынайту НИЯГе бс-ләет бу сан с.с берссич.. ш н ынрьне тс ........................................................................................................................... с.скт.енм
ителә Кларда чагыле аее xii фикерләр омге һәм борчылуЛәр у с --и тә ү i.i.cpceieic еерхте.ешч.ш яңгырашын югалтмаганнар лист е.тшешам
Һ<ф.ф P.nilll It
Фәхрелислам А г и е в
(1887—1938)
мәкаләләр шшырьлар авторы
.. I....UI occ.’l нәшир шт Moxoppi'l” культы корбан с.с
Х
Татар җыры
Эчем пошканда, күплемнең сынык минутлары булса.
Ышанмаулык изә башласа, күзләргә дә яшь тулса.
Бөтенләй онтылып. күзләрне йомып башлыймын җырлый;
Күрәсем килми, күрмим шул минутта күкне һәм җирне!
Сизәм: шул җырлаган чакта изелгән рух үтә башлый һаман җырлыйм, җырым бар хәсрәтемне өзгәлән ташлый'
Болытлар тарала, тормыш күгем дә яктырып ала.
Күз алдымда, кырыйсыз сәхрә тесле, хөрлегем кала!..
Тагы җырлыйм татарның моңлы җырын уйланам, куймыйм.
Гүя айрыласым килми бу җырдан, гүя мин туймыйм'
Бөтенләй җиңеләям! Тагын бала төсле көләм. уйныйм...
Рухым тонна, һаман да моңланып татар җырын җырлыйм
I Кояш . 1913 ел. 8 мари
Югал, караңгылык!
Үтеп җил тик китәләр еллар, айлар.
Ләкин анлар гына үтми, агайлар'
Үтә җил тик чәчәктәй гомеремез дә.
Үтә яшьлек, гөнаһсыз көпемез дә!
Караңгылык безе бу хәлдә тоткан.
Изеп-сыгып безем капларны йоткан.
Караңгылык! Югал күз алдымыздан!
Югал рәхәт-зәвыклы дөньямыздан!
Тагарлар ләгънәте төшсен йөзеңә!
( ибәрмез бозлы су киткән эзеңә!
< ,)хб(1р . 1907 ел. 19 декабрь.)
Хәбибулла Габидов
(1886—1939)
Хәзерге Башкнртстан М < Рныц Баймак райгшы I абилкэрим авылында туган Oipe.w Галия мәдрәсәсендә укыганда Шәкертлар аарммтеты катнашып китеп, аны ташлан чы га Г«»|»л<- җирләрдәге мактап мәдрогаларда мнгаллимлек иг.> 1917 1918 елларда башкорт тарның милли хоракатларена катнашын, бералтан башкорт гаскәрләре белән совет власте ягына чыга Соңрак рәсми <ичпма.тарда. гамта-журиая |№дакцняләрендә ноли
\ Габнлов шигырьләре книдалм матбугат бңт тәреи.т» 1913 еллардан < он күрен.) баш лый 1918 е-хта Оренбургта Башкорт моңнары исемле җыентыгы басылып чыга Совет власте елларында да актив иҗат иткән.
...мә
Әй кара күз, әй каләм каш, әй фәрештә очкыны' ^л зифа буй... нечкә кальбең чын тамукка төштеме*
Калды артыңда сиңа моңсуланып туган илең.
Калды... җырлан чишмәсендә керләрең юган җирең
Түктереп күз яшьләреңне. гыйззәтеңне саттылар.
Чын ходайсыз таш йөрәкләр кальбеңә ут яктылар
Көтмә инде. бел. фәрештәм, һич адәмнән мәрхәмәт' Кайдан алсын мәрхәмәт соң бозланган салкын йөрәк?
Саф мәхәббәт, мәрхәмәт һичкемдә юк. тик миндә бар'
Күкрәгемдә балкыган иман да бар алла м да бар
Сызланып, хәлең күрен, эчтән коен эчтән янып.
Күз яшемә шигъреме яздым каләмемне манып
Г/.9/.5 «че ел. декабрь. 13.)
Нигә бу шәмнәр сүнә?
Куркыныч... җан калтырый, дөньяны золмәт каплаган Сизенә рух. әрни йөрәк, мескинне залим rairraran.
Анда мәзлум күкрәгеннән ялкын кагыш аһлар чыга.
Монда мескин икс күздән кан катыш яшьләр сыга.
К<П очыргыч бик тирән диңгезгә КИТ1С бер книг
Юк аңа шәфкать игүче, коткаручы әрнүче
Чыкты ут... басты төтен... фөрьяд вә зарлар күккә аша' Тартты гүрдән ил корабын . сыкрый җаннар, ыңгыраша'
Мәрхәмәт'. Шәфкать' Ярабби' Кызганыч өннәр чыга' Бу караңгы тон үтен, безгә качан көннәр чыга’
дип мөгаллимнәр гору һы сызлана, җаннан бизә.
Коткарам' дип милләтен, михнәт күрә шнья гизә
Җан атын, корбан булып шанлы MOI аллимнәр үлә.
Каршыларга изге җаннарны мәляикләр килә
Киттеләр ул гали җаннар һичкем бона күл салмады.
Шиңде сулды гол чәчәкләр, бакчада ямь ҺИМЩЫ
Әйтеңез. әй саф күңелләр, ник MOI аллнмнәр үлә"
Җил өрәме, маг йокмый иш.» бу шәмнәр сүнә’