Мәдәнияг гормышы көндәлеге

ЯЗУЧЫЛАР ҖЫЕЛЫШЫ
28 июньдә Татарстан Язучылар берлеге
башлангыч партия оешмасының ачык җы
елышы үткәрелде.
Кон тәртибендә - балилар очен иле бы ел
гына чыга башлаган «Салават күпере» журналы
турында сойлвшү иде. Күзәтүне М- Галиен һәм X.
Гайнетдинов ясады. Чы гыш ясаган әдипләр яшь
журналның эчтәлегенә һәм бизәлешенә бәя
бирделәр, үзләренең теләкләрен әйттеләр.
Журналның баш мохәррире 3 Хөснияр
редакциянең алдагы максатлары һәм
бурычлары турын да сойләде, сорауларга җавап
бирде
| Язучылар берлеге идарәсе рәисе, РСФСР
Югары Советы әгъзасы Р Мохәммәдисв РСФСР
халык депутатлары съездында ал ган уй
фикерләрен уртаклашты
Җыелышның икенче олешендә әдипләр.
Татарстанга союздашлык статусын бирүне
кичекмәстән кон тәртибенә кую һ »м аны уңай
якка хәл итүне сорап. ТАССР халык
депутатларына мөрәҗәгать кабул иттеләр
ТАТАРСТАНДА ЭСТОН ӘДӘБИЯТЫ
КӨННӘРЕ
22 — 28 июньдә Татарстанда эстон ода
бияты кон норе булып үтте. Бу истәлекле
бәйрәмгә Эстониядән Язучылар берлеге рәисе
урынбасары А Валтон, «Лооминг» әдәби
журналының җаваплы сәркатибе ша гыйрә В.
Вилланди. Язучылар берлегенең ( әдәби
консультанты, балллар язучысы • X. Иыгисалу,
Тарту университеты укыту чысы тәнкыйтьче,
филология фәннәре кан дидаты Ү Тонтс, прозаик
О.Ремсу, «Эестн раамат» нәшриятының эстон
әдәбияты редакциясе модире М Оямаа,
Финляндиядән прозаиклар Е Кнннила, А Кон к к
а һәм •СССР-Фннляндия• дуслык җәмгыятенең
мәдәният бүлеге Мндире 11. Маннинен кил
деләр.
Кунаклар, Татарстан Язучылар берле
генда каләмдәшләре белән очрашып, ике
республика арасындагы иҗади багланыш ларны
ныгыту турында фикер алыштылар Аннары
алар халкыбызның үткәне белән танышыр очен
Болгарга бардылар. Тукай Кырлайда Г
Тукайның музеен карадылар Эстон һәм фин
дуслар Арча районындагы авылларда сәяхәт
итеп, халкыбызның тор мыш-конкүреше белән
якыннан танышты лар. «Аккош күлс«ндә Сабан
туенда кат нашу, татар җырларын тыңлау,
биюләрен, уеннарын тамаша итү кунакларга
аеруча ошады.
Болгар җирендпгс тарнхн архитектура
һәйкәлләре, Казан Кремле белән танышу. КДУ
гыйльми китапханәсендә саклпна тор ган
кулъязма һәм китапларны күрү.
111. Мзрҗани исемендәге мәчеткә, башка-
лабыздагы Г. Тукай музеена аяк басу к'-
накларга Татарстанның матди һәм рухи
мәдәниятен киңрәк күзалларга момкмилек
бирде. Балтыйк буе язучылары Казандагы каләм
чэшләренең өйләрендә булып, шәхси
бәйләнешләр дә урнаштырдылар.
Татарстанда узган эстон һәм фин әдәбияты
көннәре вакытлы матбугатта, радио-
тслевидснисдэ киң яктыртылды, кунаклар ның
байтак әсәрләре татар укучысына тәкъдим
ителде.
Уңышлы узган бу атнллык соңгы дәвердә
Татарстанның тиң дәрәҗәдә һәм рәсми рәвештә
союздаш рсспублика.бәйсезлсккә йоз тоткан ил
белән беренче мәртәбә эд.гби бәйрәм алмашуы
булып тора.
МИТИНГ КОНЦЕРТ
Тпт.р иҗтимагый үзәге. Гражданлык
комитеты һәм Г. Камзл исемендәге Татар дәүләт
аг.здемня театры чакыруы буенча 14 июнь коннс
Казанның Ирек мәйданын дагы Г. Тукай
һәйкәле янында ТАССРның 70 еллыгына
багышланган митинг-концерт булды.
Соңыннан митинг-коицертта катнашу
чылар РСФСР халык депутатлары съезды ның
барышына канәгатьсезлек белдереп һәм
республикабыз статусын үзгәртүдә ярдәм итүне
сорап. СССР Президенты М (' Горбачевка һәм
РСФСР Югары Советы рәисе Б. Н. Ельцинга
мөрәҗәгать кабул иттеләр.
ЧИКЛӘРНЕ УЗЫП...
Шагыйрь Р. Бохарасв февраль аенда
ГФРиың Франкфурт шәһәрендә уздырыл ган
Торск ислам җәмгыяте симпозиумында
катнашты һәм меңләгән кеше алдында хал-
кыбызның тарихы, иҗтимагый йөзе. әдә
бинтыбыз үсеше турында төрек телендә чы гыш
ясады. Март аенда Франкфурт, Кельн
шәһәрләрендә яшәүче төрекләргә адәбия тыбыз
турында биш лекция укыды. Мюн хенныц
Людвиг университетында һәм Тю бннген шәһәре
гимназиясендә немец яшь ләрснә. Мюнхенның
Украин университетын да өлкәннәргә Татарстан
тормышы хакын да сойләде.
Хәзерге вакытта ул — Англия һәм Ав
стралиялә сәфәрдә.
ЧИТ ИЛЛӘРДӘ ЯШӘҮЧЕ
МИЛЛӘТТӘШЛӘРЕБЕЗ — БЫ ДӘ
КУНАКТА
• Ватан» җәмгыяте чакыруы буенча июнь
аенда чит илләрдә яшәүче м ил лот
тәшллребез Казанда кунакта булдылар Алар
арасында Төркиядән Баһия Алтай. Америкадан
Равил Салих мат, Япониядән Глял Аги,'
Финляндиядән нрле-хатынлы Фатих һәм Фәридә
Низаметдиннар. Конбы тыш Алмянияд-лн
«Азатлык» радиосының татар-башкорт
редакциясе мөдире Фәрит Иделле. Гали Акыш.
Австралиядән Ләйлә ханым һәм Сәгыйть
әфәнделәр гаиләсе һәм башка кунак зар бар иде.
Аляр Казан белән таныштылар. Сабан туе
бәйрәмнәрендә булдылар, бик күп очра шулардя
катнаштылар, изге Болгар җиренә зиярәт
кылдылар
Фәрит Иделле һәм Гали Акыш исә Прес ся
йортында да булдылар. «Казан утлары»
редакциясе коллективы белән очраштылар.
БӨТЕНДӨНЬЯ ТАТАР
ЯШЬЛӘРЕ КӨННӘРЕ
17 28 июнь көннәрендә республикабыз ның
халыкара «Идел» ял лагеренда Бөтен дөнья
татар яшьләре көннәре булып үтте. Биреп
Төркнядән (Истанбул). Башкорт станнан. Баку.
Ташкент. Тубыл. Магнито горек. Мәскәү
шәһәрләреннән. Төмән. Улья новск. Әстерхан.
Саратов. Куйбышев өлкә ләреинән.
Татарстанның шәһәр һәм пвылла рыннан
яшьләребез җыелды.
• Идел«дә ял итүче татар яшьләре га лнмнәр.
артистлар, дин хезмәткәрләре, язучылар.
шагыйрьләр белән фәһемле очрашу ларда
булдылар, республикабызның һәм Казанның
тарихи истәлекле урыннарын карадылар
Болярдан тыш алар лагерьда үзләре дә кызыклы
кичәләр, төрле мавык тыргыч чаралар
үткәрделәр.
Блтендөнья татар яшьләре көннәре Та тар
иҗтимагый үзәге һәм республиканың
комсомолы тарафыннан оештырылды
ТУГАН ТЕЛ БӘЙРӘМЕ
Республика «Ватан» җәмгыяте 28 июнь
җомга кичендә Г Камал исемендәге Татар дәүләт
академия театры бинасы каршын дагы мәйданда
«Туган тел» бәйрәме үткәр де. Бу бәйрәмдә
Төркия. Австралия. Аме рнка. Япония.
Көнбатыш Алмания. Фин ляндня
мәмләкәтләреннән килгән милләт төшләребез
һәм илебезнең төрле төбәклә реннән җыелган
яшьләр катнашты һәм чы гыш ясады Шулай ук
биредә Г. Камал исемендәге Татар дәүләт
академия театры. Г. Тукай исемендәге Татар
дәүләт фнлар моннясе. М Җәлил исемендәге
Татар дәү ләт академия опера һәм балет театры
артистлары үзләренең сәнгать осталыкларын
күрсәттеләр. Соңыннан «Туган тел» бәйрәмендә
катнашучылар, республикада татар телен дәүләт
теле итеп игълан итүне яклар га чакырып.
Татарстан АССР халык депу татларына
мөрәҗәгать кабул иттеләр.
ТАТАР ИҖТИМАГЫЙ
ҮЗӘГЕНЕҢ IV ПЛЕНУМЫ
16 17 июньдә Казанның Актерлар йортында
һем Г Камал исемендәге Татар дәүләт академия
театрының Кече залында Та тар иҗтимагый
үзәгенең IV Пленумы бул ды Биредә илебезнең
төрле төбәкләрендә 190 яшәүче
милләттәшләребез вәкилләре катнашты һәм
чыгыш ясады Пленумда бүген ге көн милләтебез
хәятенә кагылышлы мө һим мәсьәләләр
каралды. Татар җәмәгатьчелегенең бу
форумында республика җитәкчелегенең
булмавы аның үз халкын хөр мәт итмәве һәм
мәнфәгатьләренә битараф каравы дип
билгеләнде.
Пленум Татарсан җитәкчелегеннән тү-
бәндәгеләрне таләп итә:
1) ТИҮне бөтен татар халкының мәнфә-
гатен чагылдыручы Бөтенсоюз нҗтимагый-
гияси оешма икәнлеген танырга,
2) Республикадагы хакимият органна-
рының ТИҮгә булган мөнәсәбәтләрен уңай якка
үзгәртергә, бу оешманың эшчәнлеген тәэмин итү
өчен кирәкле булган барлык шартларны да
булдырырга (бина бирергә; республикадан читтә
яшәүче татарларның мәдәни тел үсеше буенча
эш алып баруны оештыру өчен кирәкле ярдәм
күрсәтергә);
3) «Үз милли дәүләт берләшмәләреннән
читтә яшәүче яки ул СССР җирендә андый
берләшмәләре булмаган СССР гражданнарының
ирекле .милли үсеше турында» дигән СССР
Законын тормышка ашыру юнәлешендә ТАССР
министрлар Советы каршында татар халкының
мәдәни тел үсеше буенча Дәүләт комитеты
төзергә;
4) Мөрәҗәгатьне «Социалистик Татар-
стан». «Советская Татария«. «Вечерняя Казань»
газеталарында. «Идел». «Казан утлары» һәм
«Азат хатын» журналларында бастырып
чыгарырга.
МӨСЕЛМАННАРНЫҢ БИШЕНЧЕ
НӘДҮӘСЕ
Июнь аеның беренче ункөнлегендә Уфада
мөселманнарның бишенче нәдүәсе үткәрелде.
Ниһаять. 42 елдан соң чираттагы бу мәҗлескә
катнашу өчен илебезнең төрле өлкәләреннән,
шулай ук Литва. Эстония мөселманнары. АКШ.
Япония. Төркия. Австралия. Финляндия, Согуд
Гарәбстаны, Азия һәм Африканың башка
илләреннән вәкилләр килде.
Нәдүәдә мофти хәзрәтләренең хисап чы-
гышы тыңланды, яңа мәчетләр төзү, мәхәлләләр
булдыру, дини матбугат басмалары, балалар
өчен җәйге ял лагерьлары оештыру. башка күп
төрле эшләр башкару мәсьәләләре каралды.
Мөселманнарның бишенче нәдүәсендә
катнашучылар бертавыштан мөфти итеп янә
Шәйхелислам Тәлгать Таҗетдин хаҗи
хәзрәтләрен сайладылар.
ИСТАНБУЛ ГАЛИМЕ КАЗАНДА
20—25 июньдә Истанбул университеты
доценты Осман Фикри Серткая башкалабыз
Казанда булды Ул бирегә СССР Фәннәр
академиясе Казан фәнни үзәге Г Ибраһи мов
исемендәге Тел. әдәбият һәм тарих ин ституты
чакыруы буенча килгән иде.
Кунак институт галимнәре белән очра шып
фикер алышты, кулъязмалар бүлеген дә һәм
КДУның гыйльми китапханәсендә хәзерге
вакытта саклана торган төрле борынгы язмалар,
китаплар белән танышты.
Галим шулай ук шәһәребезнең истәлек ле
урыннарын да тамаша кылды.
ЯҢА МӘЧЕТКӘ НИГЕЗ (АЛЫНДЫ
21 июнь көнне республикабызның Әл мат
шәһәрендә төзеләчәк яңа мәчеткә ни гез
ташлары салу тантанасы булды. Биеклеге 70
метр, гөмбәзле, 5 манарадан гый барәт булган
гыйбадәт йорты шәрык архи тектурасы
бизәлешендә эшләнгән мәһабәт композицияне
тәшкил итәчәк
Яңа мәчетне телү 1902 елда төгәллән» чәк.
ЛАУРЕАТЛАРГА БҮЛӘК ТАПШЫРУ
Мәгьлүм булганча, Татарстанның Г Ту кай
исемендәге 1990 елгы дәүләт бүләкләре язучы М.
Мэһдиевкә «Кеше китә җыры кала», «Торналар
төшкән җирдә», «Бәхил ләшү» повестьлары өчен,
язучы И Сала ховка «Колыма хикәяләре»
романы һәм композитор С Садыйковага
(вафатыннян соң) җырлары өчен бирелде
23 июнь көнне ТАССР Министрлар Со
ветында лауреатларга дипломнар һәм ме
дальләр, шулай ук С. Садыйкованың кы эы — Ә.
Айдарскаягя әнисенең дипломы һәм медале
тапшырылды.
ТАТАР ИҖТИМАГЫИ Ү (ӘГ1
ТИРЛЕ ТӨБӘКЛӘРДӘ
Шушы елның 10 май көнендә Башкорт
стандагы Эстәрлетамак шәһәре «Химик»
мәдәният сараенда киң җәмәгатьчелек кат
кашлыгында җыелыш булды Анда кигнп
шучылир «Мирас» дип исемләнгән Татар
иҗтимагый үзәген оештырдылар. Үзәк тн бәктә
яшәүче күпсанлы татар халкының рухи, мәдәни
ихтыяҗларын канәгатьлән дерүне күздә тотып
төзелде. Бу җыелышта устав, программа,
резолюция кабул ителде
Татар иҗтимагый үзәге «Мирас »иың рәисе
итеп Эстәрлетамак педагогия инсти туты
укытучысы И Насипов, рәис урынбц сары итеп
табигатьне саклау комитеты тик шерүчесо Ф
Туктарои сайланды
• Мирас» Эстәрлетамак шәһәр Советы ның
12 июнь карары белән расланды һәм
рәсмиләштерелде
ТАТАР ГИМНАЗИЯЛӘРЕ
Быелгы яңи уку елында республикабыз
күләмендә 4 татар гимназиясе ачыла. Аларның
очесе Казанда, берсе Чаллы ш» һәреидә булачак
Гимназияләрдә укыту тәрбия эшләре та тар
телендә алып барылачак. Укыту дәне рондо
халык педагогикасы, халкыбызның гореф-
гадәтләрен киң куллану күздә тоты ла. Шулай ук
татар милләтенең тарихы һәм мәдәнияте, гарәп
теле, логика, эстетика. экология, дин тарихы,
этика һәм гигиена кебек фәннәр дә өйрәтеләчәк.
АЛМАН ИЛЕНДӘ
Татар иҗтимагый үзәге рәисе, Татарстан халык
депутаты Марат Мөлеков, Татарстан халык
депутаты. Татар иҗтимагый үзәге идарәсе
әгъзасы, язучы Фәүзия Бәйрәмова һәм профессор
Риф Хәйретдинов май аеның 9ыннан 25енә кадәр
Көнбатыш Германиядә булдылар һәм «Төрек-
Ислам берлеге» җәм гыятенен 111 Бөек
Корылтаенда катнашты
Моннан тыш язучы Ф Бәйрәмова Көн
батыш Германиянең Франкфурт Майн, Кельн,
Майнц. Мюнхен, Дармштад. Хайдельберг
Аугсбург, Денслакен, ОпелхаЙМ, Мсльхнйм.
Ремшей шәһәрләрендә «Төрек- Ислам берлеге»
җәмгыяте бүлекчәләрендә татарлар турында
лекцияләр укыды. Шу лай ук Хайдельберг
университетында алман укытучылары һәм
студентлары белән оч ришты. университет
китапханәсендә ашлап, аннан татарлар турында
бай мәгълүмат тапты. Аугсбург шәһәрендә
Кырым татар ларының Хәтер көнендә
катнашып, бүгенге Кырым турында сөйләде.
Кельн шәһәрендә казакъ җәмгыятендә булды. Ф.
Бәйрәмова • Азатлык» радиостанциясендә татар
халкының тарихы һәм бүгенге хәле турында
радиотасмага дистәләгән чыгыш яздырып
калдырды, радиостанциядә эшләүче башка
милләт вәкилләре белән матбугат конфе
реициясе уздырды, төркмән, таҗик, казакъ,
үзбәк, азәрбайҗан, грузин радиоларына аерым
чыгышлар яздырды.
Ф Бәйрәмова Алман җирендә Төркия дән
килгән танылган сәясәткорләр, галим, язучы
һәм сәнгать эшлеклеләре белән дә очрашты.
Татарстан һәм Төркия арасында булачак сәяси,
икътисади, мәдәни багла нышлар турында
эшлекле сөйләшүләр бул ды Торкиянең «Заман».
«Төркия», «Хөррият* «Тәрҗеман», «Азатлык»
һәм башка күп кенә газеталарында Ф Бәйрәмова
бе лән әңгәмәләр басылып чыкты.
Язучы туган илгә бай материал — та тарлар
турында китаплар да алып кайтты. Алар
арасында Абдулла Баттал Таймасның «Казан
төрекләре». Иосыф Акчура. Зә ки Вәлнди
турында истәлекләр китабы, Гаяз Исхакый.
Җамал Вәлидн хезмәтләре, урыс телендә чыккан
тарихи хезмәтләр бар.