Мәдәният тормышы көндәлеге

ТАТАРСТАН
- АКШ
Татарстан
республикасының сәяси
мөстәкыйльлек алуы аңа
экономикасын үстерү,
чит илләр белән турыдан
туры багланышлар булдыру момкинлеге ачты.
12—20 октябрьдә Татарстан ССР Ми нистрлар
Советы Рәисе М. Г Сабиров җитәкчелегендәге
республика делега циясе Америка Кушма
Штатларында булып кайтты. Делегация Нью Иорк,
Оклохома, Хьюстон һ. б. шәһәрләрдә булды,
алардагы фирма җитәкчеләре, сәяси эшлеклеләр
белән очрашты
Сөйләшүләр нәтиҗәсендә Америка ның аерым
фирмалары белән эшлекле хезмәттәшлеккә нигез
салынды.
ФӘН ҺӘМ ВУЗЛАР ТУРЫНДА
Базар экономикасы һәм республика ның
суверенитетлыгын ныгыту шартла рындл фәнне
үстерү, югары уку йортла рының эшчәнлеге
мәсьәләләре 25 сен тябрь көнне ТССР Министрлар
Советы Президиумы утырышында каралды Ан да
күн кенә вузларның һәм СССР Фәннәр академиясе
Казан фәнни үзәге җитәк челәре катнашты.
Вузларның мөстәкыйльлеген күтәрү, аларның
материаль базасын ныгыту, естенлекле фәнни
юнәлешләрне үстерү, белгечләр әзерләүнең һәм
фәнни тикшеренүләрнең сыйфатын күтәрү, вузлар
ның хокукый якланганлыгын тәэмин итү,
Татарстан Фәннәр академиясен булдыру -
республикада югары уку йортларын һәм вузларда
фәнне үстерү нең төп юнәлешләре итеп билгеләнде.
Киңәшмәне ТССР Министрлар Советы Раисе М.
Г. Сабиров алып барды һәм чыгыш ясады
ТАТАР ЯШЬЛӘРЕ КОРЫЛТАЕ
Я0ПАндва яңа төзеләчәк Татар Яшьләре о.шА«ХХ у—
•»-
кере уртак иде. '11 > ...................ад
масы төзелү зарур һ-м у дында торган мөһим
проблемаларны хәл итүгә җитди өлеш кертергә
тиеш.
Корылтай белем һәм мәдәният. 6ү генге сәяси
хәл, хәрби хезмәт турында резолюцияләрне
тикшерде.
• Азатлык» дип аталган татар яшьләре
берлегенең оештыру корылтае оеш ма эшчәнлеген
тәэмин итү өчен Үзәк шура һәм аның рәисе итеп
Татар ижтн магый үзәгенең актив эшлеклесе, Казан
ветеринария институты студенты Ирек Гариповиы
сайлады.
ХӘТЕР КӨНЕ
14 октябрьдә Татар иҗтимагый үзәге,
«Иттифак» милли бәйсезлек партиясе Иван
Грозный Казанны алганда һәлак булучылар
истәлегенә Хәтер көие үткәрде. Ирек мәйданыннан
Сөембикә ма нарасы янына кадәр сузылган халык
ташкыны, тәкбир әйтеп баручы дин әһелләре,
милли байраклар астында бер дәм сафта атлаучы
татарлар, аэербай җаннар, нугайлар, үзбәкләр,
литвалы лар — барчасы да халкыбызның ачы яз-
мышын. кайгылы тарихын күңелләренә салганнар
иде. Сөембикә манарасы янында, аби-
бабаларыбызның изге ру хына багышлап, ясин
чыгу булды. Та рнхчылар исә бабаларыбызның
көрәше турында яңа мәгълүматларга бай бул ган
чыгышлар ясадылар.
КИТАПХАНӘГӘ 125 ЕЛ
Татарстан ССРның В. И. Ленин исе мендәге
Үзәк фәнни китапханәсенә 125 ел тулу уңае белән 16
октябрьдә китапханәнең уку залында республика
быз районнарыннан һәм илебезнең тор ле
тобәкләреннәи килгән мәдәният хнэ маткарлоре.
китапханәчеләр катнашын да «Милләтләр
арасындагы мөнәсәбәт лар һәм китапханә» дигән
фәнни прак тик конференция булды. 17 октябрьдә К.
Тиичурин исемендәге драма һәм комедия театры
бинасында Китап бәйрәме һәм юбилей тантанасы
үткәрелде
ТАТАРСТАН — ТОРКИЯ
Татарстан Республиканың чит иллар белой
злемтәсе коннан кон ныгый бара уртак
предприатиеләр оеша, сөүда моиәсобәтлоре юлга
салына, дуслык җәмгыятьләре тоаелө. Сентябрь
аенда Казанда «СССР Торкия» дуслык ж»м ■
ыятенең Татарстан бүлеге оешты. СССР Фәннар
академиясе Казан гыйльми үза ппиең фи лак»
техника институты дмрск тиры. Ленин премиясе
лауреаты профес
12 15октябрьдә Казамның Актерлар
Йортында татар яшьләренең беренче корылтае
булып узды. ( ССРның төрле төбәкләреннән
(Сарытау. (лмара. М.м кәү. Кырым. Новосибирск,
]ома“; кортстан. .) һәм республикабыздан жы елган
делегатлар, кунаклар < “
сор К. Салихов җитәкчелегендә җәмгы ятьнең
идарәсе сайланды. Аңа мәдәният хезмәткәрләре, дин
әһелләре, хөкүмәте без вәкилләре, фән эшлеклеләре.
пред приятие җитәкчеләре һ. б. керделәр. Җәмгыять
Төркия дәүләте белән эконо мик. мәдәни, фәнни
элемтәләрне юлга салу юнәлешендә эш башлады.
ТАТАР ГАЛИМЕ ТӨРКИЯДӘ
5—10 сентябрьдә Төркиянең башкала сы
Әнкарада Терек тарих корымы (җәм гыяте)
тарафыннан оештырылган XI ха лыкара Тарих
конгрессы булды. Дистәләгән илләрдән килгән
берничә йөз га лим катнашкан бу конгресста Казан
дәүләт университеты проректоры профессор
Миркасыйм Госманов «XV—XVIII Йөзләрдә Рус
дәүләтенең көнчыгыш ил ләре белән дипломатик
бәйләнешләрендә татар теленең урыны» дигән
темага төрек телендә доклад ясады. М. Госма нов
Әнкарада булган вакытта Төркиядә яшәүче
якташларыбыз профессор, док тор Әхмәт Тимер.
Мәрмәрә университеты доценты, доктор Надир
Дәүләт, ин женер һәм җәмәгать эшлеклесе Мәхмүт
Таһир. Фазыл Агиш һәм башкалар белән очрашты.
Күренекле татар җәмә гать эшлеклесе Садри
Макёудиның кызы. Төркиянең Италиядәге элеккеге
илчесе Адилә ханым Айда әтисенә Гаяз Исхакый
тарафыннан язылган хатларның күчермәләрен М.
Госманов аша Казанга юллады. Мәхмүт Таһир
Казан университеты Фәнни китапханәсенең
кулъязмалар һәм сирәк китаплар бүлегенә Төркиядә
11 ел дәвамында чыгып килгән «Казан»
журналының тулы төп ләмәләрен. егерменче
елларда Харбинда татар телендә чыккан «Ерак
Шәрык» журналының дистәләгән нөсхәләрен һәм
күренекле татар галиме, язучы Риза
Фәхретдиневнең 20-30 елларда Финляндия
татарларына язган биш хатының төп нөсхәләрен
бүләк итте. М. Госманов бу сәфәр вакытында Казан
университеты белән Истанбул. Мәрмәрә, Әнкара
университетлары арасында хезмәттәш лек
урнаштыру турында сөйләшүләр алып барды.
ШАТЛЫКЛЫ ВАКЫЙГАГА
БАГЫШЛАП
21 октябрьдә Казан консерваториясенең зур
концерт залында кичә булды. Сөембикә манарасына
ай куюга багышланган әлеге тамашада органчы
Рубин Абдуллин, композитор Мәсхүдә Шәм-
сетдинова. җырчылар Зилә Сөнгатул- лина. Вафирә
Гыйззәтуллина. язучылар Батулла һәм Әхмәт
Рәшиди. нәфис сүз остасы Илдус Сафин һәм
башкалар чыгыш ясады
ӨЧЕНЧЕ АНСАМБЛЬ
Мәскәүдә «Хыял» ансамбле эшли башлавын
барлык татарлар шатланып каршы алган иде.
Ансамбль биш ел эчендә илле шәһәрдә концертлар
куйды.
Озак та үтмәде, яшь композитор Рифгать
Сәйфетдинов «Бәйрәм» ансамблен оештырды.
Әле яңа гына, зәңгәр экраннарда яңа артистлар
җыелып, тагын бер татар ансамбле — «Алтын
Ай«ны ачу турында сөйләделәр. Ансамбльнең җитәк
чесе — Равил Кузнецов. Равил болай ди: «Минем
ансамблем чыи мәгънәсендә халыкка хезмәт итәчәк.
Концерт залларында халкыбызның моңнары белән
хозурлансалар, җыелган акчаны үземнең туган
ягымда — Түбән Новгород өл кәсендә төзеләчәк
мәчет файдасына бирәчәкбез •.
ВӘГЪДӘ ИТӘЛӘР
Сентябрь ахырында КПССның Мәс- кәү шәһәр
комитеты иҗтимагый-сәяси үзәгендә шәһәрдәге
милли мәдәни җәм гыятьләр вәкилләре Мәскәү
Советының милли эшләр буенча комиссиясе әгъза
лары белән очрашты. Ул бик кискен төстә барды.
Эш шунда: милли ихтыяҗларны канәгатьләндерүгә
шәһәр җитәк челәре әлегә тиешле игътибар
бирмиләр. Мәскәү Советындагы депутатлар ара-
сында 90 проценты — урыс милләтен нән. Мәскәү
телевидениесеннән чыгышларны буры урыс
телендә генә ясап
• Туган тел» татар мәдәни җәмгыяте
әгъзаларыннан Әгъдәс Борһанов. Урал Шәрипов.
Нур Гарипов иптәшләр чыгыш ясап, җәмгыять
алдында торган кыенлыкларга тукталдылар.
«Туган тел» кебек милли җәмгыятьләр биналар
өчен аренда хакы түләргә мәҗбүр, ә урыс
оешмалары нишләптер аннан азат ителгән. Шәмси
Әсәдуллаев йортын «Туган тел» җәмгыятенә бирү
эше дә һаман сузыла. Эчке эшләр министрлыгының
биредә урнашкан типография сенә һәм курсларына
башка урын табу турында кайгыртучы юк. Мәчеттә
исә «Русские узоры» остаханәсе эшләп кило.
Депутатлар бу мәсьәләләрне хәл итәргә
ышандырдылар.
АЛДЫРСАГЫЗ - ОТАРСЫЗ
110100. г. Москва, ул. Космонавта Волкова. 19.
Магазин «Книга-почтой». Әлеге адрес белән
«Татарско русский учебный словарь» дигән китапка
заказлар килә башлады. Ул 1991 елда Мәс кәүдәге
«Рус теле» нәшриятында басы лачак. Китап татар
телен өйрәнүче русларга да. туган теленең
нечкәлекләрен аңларга тырышучы татарларга да
фай далы ярдәмлек булыр.
ТАГЫН БЕР мәчет
Татарстан Министрлар Советы Казанның
Печән базары мәчетен (Киров һәм j Париж
Коммунасы урамнары ча тында) дин тотучыларга
кире кайтарып бирү турында карар кабул итте
Мәчет мөтәвәллияте инде беренче утырышын
үткәрде. Мөтәвәллият рәисе
итеп Марҗани мәчетенең имам-хатибы Габдулла
әфәнде Галиуллин сайланды. Аның урынбасарлары
— Госман Мин небаев һәм ТССРның халык
депутаты Фәүзия Бәйр-мова Мотәвәллият әлеге
мәчетне яшьләр карамагына тапшырырга булды
Биредә киләчәктә татар яшь ләре ечен мәдрәсә
ачылачак, милли вадеосалоннар һәм спорт тирләре
буенча түгәрәкләр эшләячәк. Шулай ук типо граф
ия оештыру да күздә тотыла.
БОТЕНРОССИЯ КОНФЕРЕНЦИЯСЕ
26-28 сентябрьдә Казанда республикалар.
олкәләр һәм округлар архитек турасының милли
үзенчәлекләре проб лемаларына багышланган
Бөтенроссия конференциясе булды. Анда Язучылар
берлеге идарәсе рәисе урынбасары Зин нур
Мансуров чыгыш ясады.
ШӘҺРИ БОЛГАРГА СӘЯХӘТ
11 августта Ульяновскидагы «Туган тел»
җәмгыяте шәһри Болгарга сәяхәт оештырды.
Барлыгы 84 кеше чал тари хыбыз төбәгендә булып,
андагы истәлек һәйкәлләр белән таныштылар, изге
чиш моләр суын татып карадылар, мәшһүр Рабига
күлен күреп хозурландылар.
ЯРДӘМ КИРӘК
Балтыйк буе республикаларында соңгы ике
елда татар халкының милли хәрәкәте киң җәелде
Латвиядә оешкан «Идел» татар җәм гыятенә
төрле төбәкләрдән өч йөзгә якын милләттәшләребез
берләшкән, лә кин әле бу республикада яшәүче биш
мең татар халкының биш процентын гына тәшкил
итә. Җәмгыятьнең мак саты Татарстаннан читтә
яшәүче хал кыбызны милли рухтан мәхрүм итмәү.
Моның өчен җәмгыять тарафыннан шактый ашлар
эшләнеп килә.
Ригада диңгезчелек музеенда «Идел» дигән
татар почмагы ачылды һәм Я. Райнис исемендәге 2
нче шәһәр китапханәсенең бер бүлмәсе татар хал
кына бирелде. Монда Гөлйөзем Сиби това хезмәт
күрсәтә, ләкин яларга татар китаплары җитми
Әгәр дә милләттәшләребез «Идел»гә ярдәм
итәргә телиләр икән, алар түбән дәге адрес буенча
яза алалар 226017, Рига шәһәре, Лиелнрбсч урамы. 6
йорт. Я. Райнис исемендәге 2 нчс шәһәр ки тапханәсс
(татар секторы). Г. Сабитова га. тел. 27 03 42.
КАЗАННЫ ЕРАКТА ТЫҢЛЫЙЛАР
Бер көнне Татарстан радиосына Вильнюс
шәһәреннән «Сезнең көндезге тапшыруыгызны
Мәскәү аша тыңлый быз, әйбәт ишетелә», дни
шалтырат тылар Республикадан еракта яшәүче м
ил ләттәшл әребезнең шулай Казанны тыңлый алуы
— шатлыклы күренеш. Менә икенче ел инде Казан
тапшырулары тулысынча шәһәр телефон каналы
аша Мәскәүгә бирелә, анда көндез —25. ә кич 17
метрлы кыска дулкында транс ляцияләнә.
Хәзер Казанны Пермь шәһәре дә ка бул итә һәм
тапшыруларны 41 метрлы кыска дулкында эфирга
тарата. Быел Куйбышев өлкәсе элемтәчеләре дә Та
тарстан радиосы программасын транс ляцияли
башладылар.
ЯҢА ОРКЕСТР ОЕШТЫРЫЛА
Татарстан ССР Телевидение һәм ра
диотапшырулар комитеты каршында музыка
кораллары оркестры оешты рыла. Оркестрның
дирижерына конкурс игълан ителгән иде.
Конкурста алты белгеч катнашты. Комиссия
өстенлекне Казан музыка училищесында укытучы
булып эшләүче, белгече буенча дирижер Рөстәм
Үтәйгә бирде. Ул җитәкләгән музыкаль коллектив
чыгышлары тама шачыларга һәм
радиотыңлаучыларга яхшы таныш.
Хәзер яңа оркестр музыкантларына конкурс
игълан ителде.
Оркестр оештыруга кирәкле сред ствоны
СССР Телевидение һәм радиотап шырулар дәүләт
комитеты бирде
ҮЗЕ ҮЛГӘННӘН СОҢ
Күренекле татар язучысы Нәби Дәүли. Бөек
Ватан сугышы елларында фашист тоткынлыгына
эләгеп, концла герьларда газап чигә Әмма ул анда да
гитлерчыларга каршы көрәшен дәвам итә.
Сугыштан соң совет рәсми органнары язучыга
кырын карыйлар, аңа сатлык сугышчы дигән
мәсхәрәле исем тагарга маташалар, китапларын
чыгаруда аяк чалалар, хәтта берникадәр вакыт аны
«Бөек Ватан сугышында катнашучы» дигән
исемнән мәхрүм итеп, закон тара фыннан сугыш
ветераннарына тиеш өс теклекләрдән
файдаланырга ирек бир миләр
Нәби Дәүли 1989 елда вафат булды.
Күптән түгел язучының гаиләсенә Москәүдән
бер хат килеп төште. Аны Сугыш ветераннары
Совет комитеты (СКВВ) каршындагы халыкара
комие сиядән алганнар Анда. Нәбиулла Хәсә нович
Дәүләтшииның (Нәби Дәүли). үлгәннән соң.
Бухенвальд үлем лагерен дагы яшерен
антифашистик оешма ашеида катнашуы, кораллы
восстание ясау өчен (соңыннан восстание лагерьны
коткара) сугыш кораллары җыюда аур коч куюы
өчен СКВВиың «Аитифәшис тик азатлык
көрәшендә катмашучыге» медале белән бүләкләнүе
турында хәбәр ителә.