ИХЛАСТАН СӨЙЛӘШИК

Шигърият турында бездә сүз алып барылмый дип булмый Моинам бер- и ИЧӘ-У • Со ‘ 1Иалистик Татарстан- газетасында -Поэзиядә Тукай 1"®М Җәлил традицияләре- -Казан утлары- журналында -аңлаешлы- һәм -аңлаешсыз- шигырьләр яки поэзиянең гражданлык йозеисемле дискуссияләр оештырылды Менә тагын шигырьнең аз укылуы һәм бу жанрда язылган китапларның аз таралуы турында свйләшәбез Чыннан да. шигырьнең укучылар тарафыннан аз укылуы һәм поэтик китапларның аз тарала башлавы — олы бәла килү хакындагы хәбәр Алай гына да түгел барыбызны да чаң сугарга чакыручы хәбәр Шигырьләрнең аз укылуын, бу тор китапларның аз таралуын поэзия сеючелә- ребез эше итеп кенә карау дерес булмас иде Моны әдәби тәнкыйтьнең, бигрәк тә поэзия тәнкыйтенең үз югарылыгында булмавыннан һәм кайбер тәнкыйть материалларының артык тенденциоз булуыннан эзләргә кирәктер Безнең Татарстан Язучылар союзында 200 га якын кеше исәпләнә Шуларнын алтмыштан артыгы шагыйрьләр, егермедән артыгы тәнкыйтьче һәм әдәбият галиме Аларны шагыйрьләр исәбенә бүлгәндә оч шагыйрьгә бер тәнкыйтьче туры килә Ләкин без житди анализлы тәнкыйть мәкаләләрен сирәк күрәбез Әйтик бик күптәннән язып килгән С Баттал. Ә Исхак. Н Дәүли Ә Маликов 3 Нури X Камал Ә Баян. М Хнсәен. Р Гәрәй. Н Мадьяров 3 Моэминова К Булатовалар шигърияте турында бу конг-> кадәр нигезле ныклы анализлы тәнкыйть бармы' Бу шагыйрьләрнең әдәби проце- сыбызда тоткан урыны нинди’ Алар шигърияткә нәрсә алып килделәр нәрсәләр ачтылар4 Бу шагыйрьләрнең шигърият арсеналында иҗат авазлары ничек4 Корме’ Әллә хәлсезме’ Шигърият бер урында гына катып калган нәрсә да түгел, һәм шулай ук бер төрле талант ияләреннән генә дә тормый Гомер дигәнең дә чикле Шагыйрьләр килә һәм тиешле бәһане алмый китә Алар урынына яшьләр килә Ә алар үзләренең шигъри юнәлешләрен нинди маякларга карап билгеләргә тиешләр'* Тагын шунысы кызганыч әдәби тәнкыйть укучыга һәр яңа әсәрнең уңышлы һәм кимчелекле якларын кыю ачып салырга, принципиаль партия бәһасе бирергә тиеш булса да. бездә әле аның чын ихласлыгы житми Моны тәнкыйтьче Рафаэль Мостафинның «Социалистик Татарстан" газетасының 1987 елгы 26 май санында чыккан -Файдалы киңәшләр» исемле әдәби фельетонына карата әйтергә була Тәнкыйтьче авторларның үзләре белән дә һәм аларның әдәби эшчәнлеге белән дә (**- теиләй таныш түгел, биргән бәясе дә тенденциоз Ул X Хеснуллинның ижат эш- чәнлеген ныклап ойрәнәсе, аңа прицнпиаль бәһа бирәсе урында аның -Май бәй рәме» шигырен аннанмоннан укый да. шундагы «Урам ТУЛЫ халык агыла- дигән шигъри юлына тап була Шуннан соң ул шагыйрьне X Туфанның Агыла да болыт агыла» исемле шигырен, аның ритмик калыбын, интонациясен үзләштерүдә гаеп ларга тотына Бу шулаймы соң’ һич юк' Бу шигырьләрнең рухлары да вакыйгаларга ТвШКӘН акценты да бер-бсрсеннин Жир белән күк шикелле аерылып торалар Аксакалыбызның шигыре кешенең фаҗигале язмышын гәүдәләндер.-ә X Хесиул линның шигыре илебезнең ижтимагый үсешен. Май бәйрәме - халыкара бердәмлек коненең дәвамлыгын чагылдыра Инде шигырь формасына килгәндә балайга ки. кач. аны үзләштерү д-»- Хәнифне түгел ә Туфанны гаепләргә- кирәк Чвнки бу форма бу ритмик калып танылган рус шагыйре С Есенинның 1924 1925 елларда ук язылган «Фарсы моңнары- исемле шигырьләр циклыннан ук килә һәрхәлдә милләтләр һәм халыкларның күплеге шуның боек чагылышы буларак гомуми культурабыз, сәнгатебез үсүе һәм рухыбызның баюы бер дә начар нарсә түгелдер” Ул шулай үсте һәм киләчәктә дә шулай үсәчәк1 Әллә безнең тәнкыйтьчеләр бик хәтерсез, әллә кәефләренең нинди булуын, карап кына эш итәләр инде Шулай булмас, алар бер үк авторның бер үк әсәрен, төрле бәя биреп чыкмаслар иде Менә Мансур Валие.не генә алыйк >л шагыйрь К Сибгатуллинга язган ачык хатында .-Авылыбыз моңын югалтсак- мәкаләсе «Күңелнең коткәие- исемле китапта. Квз.н 1984 ел. -Хыял- поэмасын хуплап -Хатны тәмамлар алдыннан гына синең яңа -сәрең -Казан утлары- журналын, басыл, торган -Хыялыбыз башкаласы- исемле поэмаң белей т.иышып чыктым Ул мине свсндерде син олы төзелешнең кешелек моңын, поэзия ечеи ни м.һим булган үзәгенә якынаеп килесен Синең күңелеңдә хәзер яңа жир -и. төбе. моңы тулышуы сизелә Әлбәттә килвч.кт. языл.ч.к әсв^.р.ңд. алар твгы. д. калкурак чагылыр-.-дип үзенең теләктәшлеген белдергән иде Ә -Шигъри бушлык, исемл. ШГ игърият турында бездә сүз алып барылмый дип булмый Моинам бер- и ИЧӘ-У • Со ‘ 1Иалистик Татарстан- газетасында -Поэзиядә Тукай 1"®М Җәлил традицияләре- -Казан утлары- журналында -аңлаешлы- һәм -аңлаешсыз- шигырьләр яки поэзиянең гражданлык йозеисемле дискуссияләр оештырылды Менә тагын шигырьнең аз укылуы һәм бу жанрда язылган китапларның аз таралуы турында свйләшәбез Чыннан да. шигырьнең укучылар тарафыннан аз укылуы һәм поэтик китапларның аз тарала башлавы — олы бәла килү хакындагы хәбәр Алай гына да түгел барыбызны да чаң сугарга чакыручы хәбәр Шигырьләрнең аз укылуын, бу тор китапларның аз таралуын поэзия сеючелә- ребез эше итеп кенә карау дерес булмас иде Моны әдәби тәнкыйтьнең, бигрәк тә поэзия тәнкыйтенең үз югарылыгында булмавыннан һәм кайбер тәнкыйть материалларының артык тенденциоз булуыннан эзләргә кирәктер Безнең Татарстан Язучылар союзында 200 га якын кеше исәпләнә Шуларнын алтмыштан артыгы шагыйрьләр, егермедән артыгы тәнкыйтьче һәм әдәбият галиме Аларны шагыйрьләр исәбенә бүлгәндә оч шагыйрьгә бер тәнкыйтьче туры килә Ләкин без житди анализлы тәнкыйть мәкаләләрен сирәк күрәбез Әйтик бик күптәннән язып килгән С Баттал. Ә Исхак. Н Дәүли Ә Маликов 3 Нури X Камал Ә Баян. М Хнсәен. Р Гәрәй. Н Мадьяров 3 Моэминова К Булатовалар шигърияте турында бу конг-> икенче мәкаләсендә исә («Казан утлары». 1987 ел. 8 сан) шул ук «Хыял» поэмасына карата тәнкыйтьче менә нәрсә ди «К. Сибгатуллин китабындагы бик зур күләмле «Хыял» поэмасы үзенең фикри көпшәклеге һәм эчендә таушалып беткән газета тәгъбирләренең күплеге белән укыган чагында ук борчылу тудыра. Талантлы шагыйрьнең иҗатына, поэзиягә шулай җавапсыз карый башлавына, буш сүзләр тезеп уйнавына чын-чынлап гаҗәпләнәсең, ә инде «КамАЗ» дигән сүзнең биредә еш кабатлануы поэзия өчен бигрәк тә сәер» Тәнкыйтьченең кайсы фикеренә ышанырга? Бу, йомшак кына итеп әйткәндә, әдәби тәнкыйтькә җавапсыз карау түгелме9 Мин шагыйрьләрнең шигырь иле гел чәчәкләрдән генә тора, анда утап ташланырга тиешле чүп үләннәре юк. иҗатлары тәнкыйтьтән югары, дип әйтергә һич тә җыенмыйм. Һәр шагыйрьнең үз язу стиле, үз дөньясы, уңышлары булган кебек, әлбәттә, аларның кимчелекләре дә бар. Әйе, ирешелгәннәр белән чикләнеп калырга да. масаерга да ярамый. Шул ук вакытта, үз-үзеңнән риза булмыйча гел сызланып кына яшәү дә бик үк килешеп бетми. Үлчәү сизгер булсын Аның һәр ике башы да дөрес тартсын Шул вакытта гына безнең шигъриятебезгә булган мөнәсәбәтебез хак һәм гадел булыр Әгәр син әсәргә бәя бирергә алынгансың икән — ул дәлилле, төпле, анализлы, укучыны да. авторны да ышандырырлык булсын Тәнкыйть дигәч тә. әдәби тәнкыйтьнең бурычы әсәрне ничек телисең шулай сүгеп, тетеп ташлаудан түгел, ә бәлки язучының уңышларын билгеләүдән, иҗади үзенчәлеген ачудан, булган кимчелекләреннән арынырга юл күрсәтүдән, укучыга әсәрнең сәнгатьчә асылын төшендерүдән һәм аны укырга омтылыш тудырудан гыйбарәттер. Инде шигырь китапларының начар таралуына килгәндә, моның өчен шагыйрьләрне генә начар язуда гаепләмәскә, ә китап сәүдәсенең түбән оештырылуыннан эзләргә кирәктер Чөнки әле бездә бер урында да китап укучыларның ихтыяҗы өйрәнелми. Һәр районда диярлек китап сату эше шул кибет сатучысына гына йөкләнгәндә хәл үзгәрмәячәк Анда эшнең торышы белән райкомның пропаганда бүлеге дә. районның культура һәм мәгариф бүлекләре дә һич кызыксынмыйлар. Шундый битарафлык яшәгәндә, билгеле, яхшы нәтиҗә көтеп булмый. Ә бит болай да оештырып булыр иде Әйтик, райондагы һәр сәүдә ноктасына китап сату планы җиткерелсә. аның үтәлеше урындагы башлангыч партия, комсомол оешмалары, авыл Советы башкарма комитетлары, мәктәп дирекцияләре тарафыннан тикшерелеп барылса начар булмас иде Рухи байлык күп кеше кулына керер, мактаулы фидакарь хезмәттән соң халыкта китап уку дәрте уяныр, ялы да файдалы үтәр иде Әйдәгез, иптәшләр, барыбыз да үзебезнең шәхси китапханәбезне булдырыйк. Аны китап белән баетыйк, китапны укыганда да каш җыерып, йөз сытып, аннан кимчелек кенә эзләп түгел, киресенчә, гүзәллек эзләп, шул гүзәллек белән җаныбызны баетырга омтылып укыйк Гомумән, шигъриятебез язмышына беребез дә битараф калмасын иде.