Беренче дәрес
Мин ’Казан утлары-н даими алдырам. Яратып укыганнарым роман һзм тари хыбызга багышланган мгкалллзр Шул уңайдан миндг бер тгкъдим бар Безнең га рзп хзрефлгре белзн басылган бик куп здзби һзм тарихи зсзрлгр злегз кадзр хззерге шрифтка күчерслмзгзн Ә анда күпме рухи байлык күпме мзгълумат тупланган Ән» шул здзби һзм тарихи ядкарьлзр белзн танышу очен •Казан утлары^ журналында гарзп алфавитын басып чыгарсагыз иде Илдар Идрисов Уфа шзһгре Мәдәниятебезнең күп гасырлык та рихы белим азмы күпме таныш булган нарга мәгълүм: болгар бабаларыбыз да кереннән алып гасырыбызның егерменче еллар азагына кадар татарларда гарәп хә рсфләре кулланышта була Әнә шул хәрефләр белән болгар заманнарында ук фәннең торле тармакларына караган гыйльми трактатлар. әдәби әсәрләр, шул җөмләдән мәшһүр Кол Галинең сигез Йөз елга якын халкыбызның рухи доньяеынп даими тәэсир итеп килгән атаклы «Кыйссам Йосыф» дастаны иҗат ителгән. Бөек гуманист Мөхәммәдьяр, атаклы галим Шиһабетдин Мәрҗаии. сөекле ша гыйрсбез Г. Тукай әсәрләре шул хәрефләр ярдәмендә безнең көннәргә килеп җиттеләр. Гарәп хәрефләре кабер ташларына да уелган, шәмаилләр булып йорт динар ларына да эленгән. Язу булгач, аның осталары да булган. Гасырлар үтү белән язуны изге эшләрнең берсе дип санаган татар халкы арасыннан хаттатлар каллиграф лар да үсеп чыккан. Алар арасыннан мәшһүр Гали Махмудов яки Хөсәен Фәез- ханов кебекләр сәнгать дәрәҗәсенә иреш кон гарәп-төрки каллиграфиясеннән Казан һәм Петербург университетларында студентларга дәрес биргән. Татар хаттат ларының каурый каләме белән күчерелгән меңнәрчә кулъязма китапларга халкы бызның күңел нуры, аһ-зарлары, өмет хыяллары иңгән. Мәгълүм ки. гарәп хәрефләренә нигезләнгән һәм хәзерге вакытта фәндә «иске татар язуы» дип йөртелә торган язу системасы Идел Урал җирлегендә кат лаулы һәм гыйбрәтле юл үтте X гасыр башларында ул болгар бабаларыбызда кулланышта булган борынгы төрки руник язуны алыштыра Идел буенда киң тарал ган гарәп язуы XIII гасырда монгол яу лары белән килгән уйгур язуына да, Казан ханлыгы Рус дәүләтенә кушылгач. XVIII XIX гасырларда көчләп тагылган рус ал фаинтына да бирешми Тамырларын тл гын да тирәнгәрәк җибәр». Октябрь революциясен» кадәр Идел буе татарларында элементар грамоталылыкның кин таралган күренеш булуы әнә шул хакта сойлн Бишенче елгы революциянең шифалы йогынтысы нәтиҗәсендә мәйданга килгән татар вакытлы матбугаты да. Казан боль шевикларының ялкынлы прокламация һәм листовкалары, эче телле атеистик басмалар да. Совет властеның беренче декрет лары. В. И. Ленин әсәрләренең татарчага беренче тәрҗемәләре до әнә шул хәрефләр белән кәгазьгә беркетелеп халыкка тарал ганын онытмыйк Гарәп хәрефләре нигезендә татарча укырга язаргп өйрәтү дәресләре киң кат лау укучыларга адреслана, ягъни гыйльми максатларны гына күздә тотмый. Классик гарәп әлифбасы 28 хәрефтән торган. Гасырлар үтү белой аңа фарсы төрки телләр җирлегендә 8 яңа хәреф өстәлгән. Бу дәрестә журнал укучыларга әнә шул хәреф билгеләрне берләштергән иске татар алфавиты тәкъдим ителә. Иске татар язуына өйрәтү дәресләре берничә еллар дәвамында Казан дәүләт университеты һәм Казан дәүләт педагогия институты студентларына укыту процессында кулланылып килә тор ган график фонетик алымга нигезләнеп алып барылачак. Бу алымның нигезендә хәрефләрдәге формаль охшашлык һәм аер малылыкны ачыклау һәм шул нигездә язу билгеләрен махсус классификацияләп чы гу ята Шулай уя үзләштергән белем берьяклы гына булып калмасын, инк бул сын өчен, укырга күнектерү белән бере» дәрес язу күнекмәләре бирүгә дә игътибар ителәчәк. Гареп хәрефләре нигезендә уку- язуның тәртипләре. үзенчәлекләре турын да мәгълүматлар журналның киләсе сай нарында биреләчәк.