БЕР БУЛСЫН — БЕРӘГӘЙЛЕ БУЛСЫН

* ашлинмп киткаи -3»м.» 1»« шигирт.- »п ««» Ь.рг«г... р Morral»'" б»"» В Нуруллин «то «лшрилг лшл.ре турмил* ,лмп Оара Вгреичг ™р«ш«» тлрпыл,.» «ха» Ә... ч“"“ л ™ 'v“ ”™ ““,ч" җлуһарллрто «ИН к.д «лшрллт шигчлтоВлжли смЛфлгмнл ->УР " Z.. «улрг. и«- в-к »!»™ .и,..р..р«-..( «Ю» «•— “Х« .“ы« Лгиин 5.6.»»».. -ЛГ™- - ................................ " күл.м ........... .......................... «У—« ---------------------"'""'В ....... Ж.,Һ..Х—................ '''■............ ............. .................. ...... д«гач. ишгыр.. булсын, жырлл" торгын Мгто-тол «Җиктереп пар ат Казанга Туп-туры кнттгм карап Җилләр, җиллар «Үлем турымда уйлама, Илең турында уйла!» Әзмени алар безнең талантлы әдәбиятта! Таләпчәнлек кирәк Аптырап торам Безнең борынгы шагыйрьләребез һәр юлны рифмалаштыра алганнар Ә хәзерге шигырьләрдә 2-4 юлларны гына рифмалаштыру гадәткә кергән. Телебез ярлыланган дип әйтеп булмый — рифма табып була Хәзер бездә ак шигырь шаукымы тарала бара Дөрес, әгәр әйтер сүзең булса, ул зур сүзең ритм-рифмаларга сыймаса ярыйдыр ул Мәсәлән. «Мин табылдыклар өстәле1 дип. тирән мәгънәле уйларың белән бүлешәсең килсә, ярый, ак шигырь булса да Ләкин бу чара күп очракта сәләтсезлекне яшерер өчен генә кулланыла шикелле Кулымда «Казан утларымның 1987 елгы 3 саны Беренче күзгә чалынган шигырьнең рифмаларын карыйк арып-алып. карасына-арасында. өздем-йөрдем. китте-төште. кипкәннәрчүккәннәр. йөзләрем-бөгелмәдем. аңладым-алдым. китмәсеннәр-итмә- сеннәр Кем соң җитди килеш боларны рифмага саный ала’ Редколлегия вәкиле Шәмсия Җиһангировага әйтергә тиеш иде «Син яшь әле. сеңелем, тырышып эшлә, өйрән Әнә «Казан утлары-ның 6 санында Гамил Афзалның. 9 санында Нури Арсланның тирән эчтәлекле һәм һәр юлы рифмалашкан шигырьләре басылачак Шулардан өйрән - Әйтмәгәннәр Басып чыгарганнар Шуңа күрә үз-үзеңә таләпчәнлек кими, графоманнар саны күбәя Гаҗәп хәл Р Мостафин да. В Нуруллин да китап чыгару өчен Язучылар союзының иҗат секцияләреннән тәкъдим кирәк дип саныйлар. Безнеңчә, иҗат секцияләре юкка үзләренә хас булмаган административ функцияләрне өсләренә алалар Аларның эш үзәгендә иҗат торырга тиеш Ә тәкъдим итү мәсьәләсе авторның үзеннән, аның әсәрләренең сыйфатыннан тора. В Нуруллин бик дөрес әйтә вакытлы матбугат шагыйрьләр өчен бик яхшы пропаганда чарасы Егермедән артык китап чыгарган Гамил Афзалны мин бары тик журналлар аша гына беләм Әйтик, аның Азат хатын»да басылган «Әби каргышы» гына ни тора Мин аның барлык китапларын да алыр идем дә бит — каян аласың соң1 Ә менә .Офыкларга карап» (Казан. 1987) ялгыш кына очрады да даими юлдашыма әйләнде Гамил Афзал образлы сүзе белән генә түгел, бигрәк тә хакыйкатьне ярып сала белүе белән кадерле, эчтәлегенең актуальлеге белән үзенә җәлеп итә. Аның образлары нәкъ үзебезчә халыкчан, табигатебезнең чиксез гүзәллеген, халкыбызның бай тормыш тәҗрибәсен чагылдыра Шагыйрьнең иң яраткан образы җил бугай: Төнге җил тын ала. талларны тарап. Алтын ай моңая, суларга карап Җил төрле хисләрне аңлатыр өчен кулланыла Тышта көз Синең гомерең дә үзенең көзенә җитеп бара Ә эшлисе эшләр күп әле. Күңел сине тарих тирәнлекләренә чакыра язмышларны чагыштырып утырасың Менә шундый уйланулар турында кечкенә шигырь «Морҗаларда ачы җилләр елый».— дип башлана һәм бу бердәнбер юл үзе ук тирән уйларга чумдыра Ә инде -Биттән сыйпап исә сәхрә җиле» яисә «Кичке җилләр колакка пышылдый- кебек юллар бөтенләй башка кәеф тудыралар Тагын да җил — төтен ислесе Төтен исле җилләр исте, нефть тулып, ага елга Агачтан бер алма төште — дерт итеп селкенде дөнья Менә шул агачтан алма төшүе кебек бик прозаик, бик гади хәл бөтен дөньяны сискәндерүче экологик упкынның бер хәбәрчесе итеп аңлашыла Кыскасы, сокландырырлык образлар — китап тулы Менә берничә мисал «Еландай юллар бара» Камыш бавы кебек чыдам мин -Оялган кыз кебек ай». «Үлән үсте язмыш ярларына Сагыш сибелгәндәй урман юлыТик мин шигырьләрне эстетик таләпләрдән чыгып тасвирлауны үземә бурыч итеп куя алмыйм Сүзем икенчерәк шигырьләрнең заманча яңгыравы турында Редакция тәкъдим иткән - Заман һәм шигырь» исемле бәхәснең уртасында үрнәк булып Гамил Афзалның бу җыентыгы тора ала Заман, дибез Заман ул иррациональ нәрсә түгел Кешеләрнең үзара мөнәсәбәте үткәнебезгә карашыбыз, киләчәккә омтылышыбыз әхлакый хәлебезнең чагылышлары. инану объектлары — менә нәрсәләрдән тора ул заман Күп еллар 6ve бер чиктән икенчесенә сугылып, остән кушсалар, акны кара күрсәтел тырышып начар якларыбызны күрмәмешкә салышып яшәдек Әхлак кагыйләләр-нен пы шундый уйсыз яшәешнең нәтиҗәсе буларак, заманыбызны характерлаучы : ком- петент булып тора Озак вакытлар үзебезнең кемлегебезгә күз йомып яшәгәннән соң. шагыйрьнең -Заман» исемле шигыре күпләрне уятып, уйланырга мәҗбүр итәрлек. Ац-белемга юмарт, тиска саран. Катлаулы син, безнең өлгер заман Шигъри сүзнең кадере беткән зажан, Матди табыш, файда көткән заман, Исап-тисап алга киткән заман Шагыйрьнең бу мәсьәләгә кабат-кабат кайтып өзгәләнүе укучыны битараф калдырырлык түгел Әхлак бозылуның сәбәпләрен аңларга тырышып, автор безне бергәләп уйлашырга чакыра «Табыш эзләп йөргән вак кәсепчеләренең мичек патриот булып кыйланулары. «Чынбарлыкның кырыс кысасында» ышану һәм өметләнүнең чиксез була алмавы, хәрам байлык җыю шартларының киң таралыш табуы болар, әлбәттә, яшь буынга уңай тәрбия бирүгә комачаулаучы факторлар Гамил Афзал тәрбиясезлекнең тагын бер сәбәбенә аеруча игътибар итә ул да булса, табигатькә мөнәсәбәтебез Шагыйрь • төтенсез һава сулап* нефтьсез су эч.» яшәргә хыяллана, «болынны сөрдереп, чишмәне күмдереп ■ кемгәдер ярар: а тырышкан түрәләргә нәфрәт белдерә Патриотизм ул түган табигатеңнең гү ьдлл. • и ә сокланып. аны саклау гына түгел, ул тагын ла баетып киләсе буыннарга мира*. итеп калдырырга тырышудан башлана Патриотизм ул шул гүзәл җирен»* нг > беркемнән дә кул тидермәслек итеп яклауны күздә тота Урманнарга барсаң — бер куян юк. Алар, бәлки, күчеп киткәннәрдер Елгаларга төшсәң — бер бплык юк. Алар, бәлки, нефть эчкәннәрдер Басуларга чыксаң бер тургай юк. Самолеттан агу сипкәннәрдер — ДИП ачынып яза Г Афзал Шул уңайдан яңгыравыклы тавышлы шәһирский шагыйрьларебеәнең авылга сокланулары, аның тирә-ягын сагынулары турында ничәмә-ничә шигырьләрен укыганың искә төше Әйтәсе килә шул чаклы сагынып-саргдйгвнчы, нигә соң авы лыңа кайтмыйсың кем сине ташкалага бәйләп тота’ Җавап булмаячак, чөнки андый авыл табигатен мактап, сагынып язган шигырьләрдә уй ди. моң да. хис тә эчкерсезлек тә юк Юл тезмәләре генә Гамил Афзал да «Әй мыд« дигәи шигырги бу җыентыкка керткән Бу инде икенче тор соклану юк. соклану түгел гимн бу Бу ши гырьдән өзек китерү мөмкин түгел, аны бөтенләй йөрәк түренә салып куярга кирәк Нәкъ дөресен әйткән ич шагыйрь авыл ул үзендә «холыкның тере җамын саклап- торучыбыз Җыентыкта кычкырып әйткән «ура-патриотизм, сүжтәреи очратмыйсың Әмма аның һәр сүзе Ватанын сөю. аңа изгелек, матур киләчәк теләү хисе белән сугарыл ган һам укучыда да шундый хис уята Теләсә нинди җәмгыятьнең тазалыгы аны тәшкил иткән гражданнарның әхла- чл... бай».- Э адл.к »»»*»»"₽“ иаватабат буш «арда усаа.шр Ь. тарафта» Ганам Афзал ,.лкиА.а а.ин тарихына ашшан аул ташлы. ...бабалары башлан иараг булып .алган адапл- ты.а.к атшшшш. «араагардал „«пыл.ыа. аада Ь»и шуи» ба.ле ранетта «аллмбыааың шап-ра наратына иншама Халык юаш. халык белми дилы Халык хаклы, халык хәтерле Мәкальләре жең еллардан килә Җыры-моңы оаә бәгырьне Ә икенче урында Акылларга карый-карый үтеп китәж Чияле Тау. Салкын Алан. Якты Чишлы Валлаһи, диж. безнең халык ша.-ыйрь икли. Тормышына ука чиккән, энҗе сипкән Ни тора бер Якты Чишмәң Шу п шигъри халыкны шигырь белән сыйлыйм дип каләмгә тотынган кешедә нинди зур җаваплылык булырга тиеш1 Гамил Афзал моны аңлый. Ул үзен борынгы шагыйрьләребез Кол Гали һәм Мөхәммәдьяр. Утыз Имәни һәм Кандалыйларның варисы дип саный Ул үзен Тукай һәм Такташларның шәкертләре исәбенә кертә. Ул Фатих Кәрим. Гадел Кутуй, Муса Җәлилләргә соклана, Туфан һәм Хәким белән горурлана. Ул алар исәнлегенә лаеклы шигырьләр иҗат итә. һәм ул башкаларны да шуңа өнди. Биеккә мен, Биек җирдән сөйлә, Шагыйрь сүзе җанны җилкетә. Өмет тулы ярсу язлар килә, Ил ни көтә, халык ни көтә? Нәкъ менә шул: «халык ни көтә’" Шагыйрь халыкка хезмәт итәргә тиеш, чөнки «барлык фәлсәфәләр —буш сүз. халык кадерсез булса». Шагыйрьгә «чын күңелдән кайнар хис кирәк».—ди ул. Шуннан чыгып Гамил Афзал конъюнктурага язган флюгерларны фаш итә. -Басуларда арыш начар үссә — күрмәмешкә салыш»,— ди ул барабан кагучы шагыйрьләргә «киңәш» итеп Андыйлардан ул ачы көлә Син бер кочак начар шигырь яздың. Син уртакул шагыйрь була яздың. Суз имгәтеп, син акылдан яздың, Яза-яза аздың Игътибар итик «яздың> сүзе өч төрле мәгънәдә шундый үз урынында кулланылган1 Менә, ичмасам, шигърият1 Гамил Афзал — танылган шагыйрь. Халыкка әйтер сүзе бар, ул аны оста итеп әйтә дә белә «Офыкларга карап» исемле җыентыгы һәркемнең күңел дәфтәре булып хезмәт итәрлек кечкенә китап Әмма ул, кечкенә булса да. зур-зур томнарга бирешми Шуннан чыгып нәшриятка ике сорау туа нигә соң бу кыйммәтле китапның бәясе Ю. Макаров китабы кебек 20 тиен генә тора7 Нигә соң аның тиражы 3800 данә генә9 Бу авторның башка шигырьләрен дә уку өчен кеше бер тәңкәсен кызганмас иде1 Ә тиражы... Без бит җиде миллион чамасы. Халкыбызның дүрттән бер өлеше дә Татарстанга керми Ә Казан нәшрияты бары тик Татарстан территориясе белән генә эш итә Мәсәлән, тугандаш Башкортстанның Бәләбәй. Туймазы, Бүздәк кебек районнарында да татарча китап бик сирәк очрый Ульяновск. Куйбышев. Пенза өлкәләрен әйтеп тә торасы юк Әгәр дә нәшрият күрше өлкәләрнең мәдәни органнары белән элемтә торгызса. бәлки без дә. Татарстаннан читтә яшәүчеләр дә, телебезне алай тиз югалтмас идек Шигърияттән читтәрәк торган бер мәсьәлә, юк, проблема1— кайдан гына табыйм соң «Әлифба »ны7 ' Оныкларым рус мәктәбендә укыячак. Үзем булса да әлифба белән таныштырырга исәп аларны Ә каян алырга аны7 Безгә Казан телевидениесе төшкә дә керми Шагыйрь әйтмешли «казанский радионың радиусы бәләкәй» Артистларыбыз бездә бик сирәк кунак Шул — китап кала инде һәм анысын да. күп артык түләп, «Книга — почтой» аркылы гына алып була. Туры килсә әле Халкыбызның бөтен почмакларга таралган булуын искә алсак. Казан нәшриятының Татарстанга гына кергән территория белән чикләнергә һич хакы юк.