БҮРЕ ӨНЕНДӘ

Татарстанның беренче чекистларына багышлана

Урамнар буш Шәһәр өстен күптән инде төн караңгысы каплап алган. Портлар, чиркәү, мәчет манаралары. озын таш диварлар, бер-берләрен тыңлагандай сагаеп, сәер тынлыкка чумган. Авыр хезмәттән бушаган галиҗәнап эшче халык изрәп төнге йокыга талган Кайсыдыр урам чатында, март салкыныннан бөрешкән ялгыз каравылчы гына, тукмагын ара- тирә шакылдатып ала да муенын иске тун якасына яшер I Тагын тынлык урнаша Март аеның хикмәте: көндез бераз йомшартса, төннәрен коры суыкта куыра Суыктан бүрәнәләр, такта-коймалар шартлап куя Кай ара. нәрсәдәндер куркып качкан сыман, ту и ак болыт ертыклары арасыннан, өшеп калтырангандай, тонык йолдызлар йөзеп уза Шәһәр читендәге куаклы чокырлар ягыннан, җанны өшетеп, ач бүреләр улавы ишетелеп китә: «У-у-у . » Егерме бернең коточкыч ачлыгы, башлыча, егерме икенче ел өстенә төште Өйдәге мәчеләр генә түгел, тора-бара урам этләре дә. ниндидер аерата куркыныч үләткә юлыккандай, күз алдында кими, юкка чыга бардылар Чат буйларында сөялеп, утырып каткан мәетләрнең саны артканнан арта торды. «Уу у » Каравылчының кинәт чәч төпләре кымырҗыды, аркасы чымырдап кунды Ул. өшегән кулларын тун җиңнәренә тыккан килеш, як ягына карангалап. олы урамгарак тартылды. Мыштым гына барып, озын, тар урам чатына борылды Күзләре ерактагы ике катлы таш өйнең якты тәрәзәсенә төште. Ул аңа күптән ияләшкән иде инде. Салкын, шыксыз, караңгы төннәрдә утлы тәрәзәне күреп, аның тәне җылынгандай була, күңелендә ниндидер яктылык туа. Шуңа күрә әлеге утны ышанычлы маяк һәм якын дус кебек үз итә иде. Ялгызы сыек яктылыкка карап «Уты тонык, димәк, таңга кадәр вакыты бар әле»,—дип уйлады ул... Татчеканың бүлек башлыгы Хәй Габдуллин кабинет тәрәзәсе янына 111 У 411.1 ШӘПД.У. 1ЛИН (1940) проча эсаре белан журналда беренче тапкыр кат наши I luKti ■ к. . т i ’i.i -ы лауреаты Чаллыда яши. килде Кызыша башлаган авыр башын салкынча пыялага куйды Ку исле тыныч түгел, эче поша иде анын. Ак пар булып сулыш беленеп торган бүлмәдәге суыктан бөтен эче белән калтыранып, ншекле-түрле йөренеп алды һаман борчулы уйларына бирелгән хәлендә, пиендәге шинелен төзәтеп, янә өстәле янына килеп утырды Төн буе янып корымланган laMH.i к\ыи.ш.1 ренин генә иде. баш түб.кеид.1 ялт итеп электр лам- * пасы кабынды, янә сүнде, тагын кабынды Ягулык җнтмәгәнлектән шә- 2 һәр станцияләре график белән эшлиләр иде Корым исе сеңгән тонык = бүлмә белән беррәттән Хәй Кәлимулловичнын да йончулы, арык йөзе * яктырып китте Әмма күңелендәге авыр уйлары таралмады Кичә Малтабардан чека башлыгы Якуб Бураев шалтыраткан иде ф Узган төнне Яшьбиби авыл советы рәисен һәм укытучы кышы үтереп. _ совет бинасын яндырганнар Төнге урамда атышлар ишетелгән Жниа = ятьчеләр атларга атланган булган Габдуллин авыр йодрыкларын өстәлгә куйды «Кайчан туктар бу ' фаҗига?» Революциядән соң Казанда гына да ниләр булып бетмәде? - Кемнәр генә таптамады аның таш урамнарын? Ак чехлар, акгвардияче 2 ләр дисеңме. Колчак, Комучлыларның кораллы көчләре дисеңме Мнл _ ләтчеләр. тагын әллә нинди фетнәчеләр, легионерлар, төрле разбойник - лар һәм контрлар, татын әллә кемнәр, әллә кемнәр Әмма сынатмады ’ чал Казан. Газиз баласы өстенә иелгән изге ана кебек, революциягә = гадел, тугры булып калды ул Шунысы да хак: ул чакта көрәш нинди генә канкойгыч хәтәр булмасын, күп очракта дошманын белән якыннан торып, кара каршы килеп чәйнәшә идең Ә бүгенге дошман кача поса төнлә йөри, әхлактан, караңгыдан торып һөҗүм итә Кай очракларда сарык тиресе ябынып, яныңда ук әбәләнен йөрүе бар анын Малтабар төбәгендә кинәттән югалган тынычлык та фәкать шулар эше1 Үткән атнада гына андагы кооперативка һөҗүм ясалган иде Ярый әле корбаннар юк. фаҗигасе зур булмаган Әмма кооператив бинасы тирәсендә дә шундый ук дагалы ат эзләре ярылып ярылып калган Бүген инде, әнә, Яшьбибидә Габдуллин, авыр көрсенеп, күзлеген киде Сул як стенада гына эле неп торган республика картасына таба үрелә төште Кызыл. зәнзәр ук боҗралар белән чуарланган оператив картага текәлде Әйе. янәшә үк диярлек Аралары егерме шерме биш чакрымнан да артык булмас 11ксч< дә олы урман култыгында, чокыр чакыр, таш тау арасы Ихтимал. бу төбәктә тагын берәр шайка «урман братиясе» барлыкка килгәндер Бураевка явә тыныч йокы бетте, димәк Ә бит унсигезенче елдан бүгенге көнгә кадәр безнең якларда гына да баштанаяк коралланган пичәмә ничә банда отрядлары юк ителде инде Спасе, Чистай. Бөгелмә, Бозау лык. Зәй. Чаллы. Минзәлә. Бондюг өязләре урманнары аша кораллы отрядсыз узып йөрешле түгел иде бит Бандитлар китергән кайгы хәсрәт, талау, үтерү, көчләү, яндыруларны санын китсәң Кемнәр генә юк нде араларында Отряд хуҗалары башлыча һәр җирдә кулаклардан. рецн.из вистлардан, элеккеге армиянең түбән чинлы куштаннарыннан тор.» иң Әнә. унтер Артемьев Зәй. Чаллы. Минзәлә урманнарында яшеренеп котырган бүре кебек иснәнеп, талап, кан коеп, көчләп байтак йөр ң халык үченнән барыбер котыла алмады «Ала козгын» отрядының канлы сукмагы хурлыклы төстә киселде Ә нинди генә ала кола исемнәр тагып йөрмәде алар3 «Азатлык карлыгачы». «Сәнәкчеләр». - Кара козгыннар». «Күк күгәрченнәр! Исемнәре герле булса ia һәммәет виярлем бер ниятне эшче халыкка, советка, большевикларга каршы көрәшүне бай рак иттеләр Соңгы җинаятьләрдә дә банда кулы уйнаган булса Бездән ычкын гаи без эзли торгпшшрнын берәрсе түгелме» Тукта. әллә монда бүтән сәбәпме башка бер кхл хйныймы? Яшьбиби акыл советы тир.» кинә.. кара фанатиклыгы белән даны таралган Имаметдин ишан өендә урнашкан булган бит Икенче өендә хәзер мәктәп, ди Кем ул Имаметдин? Карт кеше икәнлеге мәгълүм Атларга менеп, ак сакалын җилфердәтеп, атышып йөри алмас. Әмма агасыннан бер җире белән дә калышмаслык, кара йөрәкле улы Раббани бар. ди Әгәр урман нар аша шул йөрсә? Әйе. Малтабар якларында хәлләр җиңелдән түгел Әх х. картлач, күрәзәлек итеп утырудан башка чараң калмады, дип үз-үзен битәрләде Габдуллин Хәер, берни белән санлашмыйча киткән дә булыр иде. әмма тагын да мөһимрәк икенче эш чыкты Нишләмәк кирәк Ярый. Зиннәт Янчурин ышанычлы, төпле егет, кулыннан килгәнне башкармый торып, кире борылмаячак Якуб Бураев төнге урманның карамалы үзәненә кадәр озата килде Зиннәтне Тиргә батып бәсләнгән атын туктаткач — Пә. подпоручик Вәлняров әфәнде Миңа борылырга вакыт, сиңа уңыш телим Байталың, ай һәм йолдызлар сиңа юлдаш, диде Кием салымың, кыяфәтен шик уятырлык түгел, барысы да үз урынында. Хәй Кәлимулловичтан соң төпченеп тору йомыркадан җөй эзләгәндәй тоелыр, рәхмәт, тырышкансыз Беренче адымнарыңа урманчы Җамалетдин белән киңәшеп керешәсең Сиңа ярдәм итәсе егетләр иртәгә иртән юлга кузгалыр — Рәхмәт. Якуб Бураевич. Чекада шикле бер хезмәткәр бар дигән идегез. Аның сатлык җанмы-түгелме икәнлеген ачыклау да сөйләшкәнчә каламы5 — Әйе. Мин хәзер кайтып, барысына да иртән таңда банданы юк итәргә чыганагыбызны хәбәр итәм Атларга солы бирергә, составны коралландырырга кушам. Әгәр чынлап та арада сатлык җан бар икән, урманчы Җамалетдин кордонына бармый калмас ул Ә дошманнар Җамалетдинне үзләренеке саныйлар Яшертен йомыш белән аңа элек тә ниндидер шадра, симез мужик килгәләгән Шуны исеңнән чыгарма, берүк,— дип икенче сүзгә күчте Бураев. Акгвардияче Вәлияровның язмышы синең бүгенге реаль тормышың, ә узган гомерен легенда. Хәтерлә, төнлә уятып сорасалар дгз ялгышырлык булмасын Чокыр-чакырлы калын ур.ман эчендә, киекләр дә кораллы качкыннар гына ирекле йөргән төнге сукмакта курку белмәс лачын йөрәкле ике батыр саубуллаша Менә алар кулларын нык кысышкан хәлдә бер берсенең күзләренә карашып алдылар Үткен, тәвәккәл бу карашларда алдагы бурычның никадәр катлаулы һәм хәтәр булуы да. аның уңышлы үтәләчәгенә нык ышану да. телдән әйтелмәгән, әмма икесе өчен дә ачык аңлаешлы башка мәгънә дә ярылып ята иде. «Хуш, иптәш, кем белә, бәлки бу безнең соңгы мәртәбә күрешүебез, кул кысышуыбыздыр» Янчурин тар юлдан Байталын җитәкләп берәр сәгать чамасы җәяү узды Хәрби тормышка өйрәнгән күндәм малкай хуҗасыннан бер адым да калышмый барды. Хуҗасы ешласа, ул да тизләде, йөгерсә, ул да юыртты Тирә-юньдә ак кар катыш чиксез урман. Сыек кына түшәлгән чана юлы боргалана-сыргалана бер үргә менде, бер үзәнлеккә төште Түгәрәк ай. ялгыз калмаска теләгәндәй, куак-агачлар арасыннан ашы гып йөгерә-йөгерә. әле юлчыларның каршыларына төште, әле яннарына чыкты, әле арткарак калып, көмешсу тар юлны яктыртып барды Озын үзәнлеккә төшеп берара баргач. Янчурин Байталына менде Тун изүләрен каптырды Фуражкасын басыбрак киеп, портупеясын төзәтте. елтыр хром итекләрендәге шпораларын кыскадан, җиңел генә элдертеп китте «Сәяр Вәлняров купең малае» Зиннәт үзалдына елмаеп куй 108 ды Бураевның коменданты аны уз кабинетына чакыртып киендерде дә. инбашларына төрткәләп, үз-үзе белән сөйләшә-сөйләшә анын тирали әйләнеп чыккан иде К«я 1 хром итекләр Бераз таушалган яшел габардин френч, галифе Бәрән якалы изүләре каймалы башлыклы юкка тун кояарлалы фуражка, наган Менә бусы алтын Разбойник поручик күн янчык * сыз йөрмәс, дип тун кесәсенә бераз алтын тыкты Ә менә бусы Z инициаллары язылган көмеш портсигар, иң кирәклесе Шулай сөйләнә-сөйләнә ул битараф төстә сорап куйды Бәлки, кылыч та алырсыз? Рәхмәт анысын үзен тагып йөр ннде шп көлде i> Янчурин ♦ чыга башлады - Әй-әй. дип кычкырды комендант күзләрен тасрайтып Алтын 5 өчен башта кулынны куй. аннан дүрт ягын кыйбла Янчурин уйларыннан арынып. Байталының янтыгына шпорларын ~ кыскалал ы. тизлекне арттырырга тырышты Ләкин Байталы кинәт бөтен = тәне белән калтыранып колакларын уйната, фырылдап артка чигенә 2 башлады Нәрсә, туганкай, шул кадәр буш килеп ардын да мәллә’ 1 дип сөйләнәсөйләнә Зиннәт ияреннән төште, агының муеныннан сыйпап = сөеп алды Тик малкаен җитәкләп ун-унбиш алым узды микән күзләре юлга төште Берара алда, юлиын нәкъ уртасында, утлы күмердәй ике төрткеле соры бүкән утыра иде «Нәрсә бу?» Күңелендә шул сорауга җавап туып өлгермәс борын, кайдадыр якында гына шык* ы з аваз яңгы рады У у-у» Бүре* Янчурнннын аркасы чемердәп, өшеп китте Байтал башынартка каерып, авы VIIJIIJH чәйнн-чәйни койрыгын бот арасына кыс тыргап килеш дер-дер калтырана, артка чиген.» башлады Аты белән тарткалашып торган арада әлеге шыксыз аваз янә бөтен урманны яңгыратты Зиннәт артында да ут күзле бүкәннәр шәйләп алды Бүреләр Ничәү? Берәү, икәү, өчәү Курыкканга куш койрыгы белән биш Шайтан, камалган бит ул Аты ычкынып кнтә калсамы? Бетте Хәзер куып тотып зһ дигәнче ботарлыйлар аны Ә зәһәр утлар боҗрасы кы сылганнан кысыла бара Мартта бүре өере һичнәрсәдән курыкмый сукыр кигәвендәй теләсә нәрсәг» ташлана, тип әтисенең сөйләгәнен ишеткәне бар иде Янчурнннын юненә эссе бәрде «Коралың бар бнт» дип боер ды ул үз-үзенә Икенче мизклд.» ү зен кыска вакытка уран алган кауша вы узды Колаклары зыңгылдаганчы бар гайрәте белән атына кычкыр ды «Стоять» Тынычлан, туган Ул өзәңгесенә басып, ияргә сикерде Байтал, шпорларның кисәк нгеп алуларына түзә алмыйча авызлыгын чәйни чәйни арг аякларына күтәрелде Урманны ярып кешнәп җибәрде һәм бар куәтенә сикереп алга ташланды Мондый кискенлекне көтмәгән алдагы бүреләр, көчкә юлдан тайпылырга өлгереп. күз ачын йомганчы ■1>1 к I гартылып калдылар Байтал колакларын яткырып сөпехтайеуаы ласузыла алга очты Ләкин бүре өере дә ызгышсыз гына калырга теләмәде Тиз аңнарына килеп, атар да җайдак артыннан куа чыктылар Байд н и сизд< Йомыла йомыла чабуын гагын Гик бер-ике чакрым ярышып чапканнан соң. җайдак белән ерткыч лар вере арасы әкренләп кыскара барды Ян.» берара шулай хзгач. өерне җитәкләп чабучы ана бүренен нәфрәт беч.ж янган күзләре, ыр жайган тешләренә кадәр шәпләнә башлал»/ /Камалетдингә барып җиз мичә, у рман халкына ишеге лер лек тавыш чыгарасы килм и әи н м Ниш t »р гә’ Хәл мөшкел 1.НЫН берәр чакрым шулай чапканнан сон. атының да кызульпы сүрел.» башлады Хәзер үк корал кхлллнмлсаң бераздан соң булуы мөмкин \к караны шәйләүдән чзз.зн бүрз өере очып килгән уңай зә атның бугазына ябышачак I рткычлариын һаман якынлаша баруын наи борчуга төшкән Байтал тигез ритмын югалтты, нк ягыма чайкалып чаба башлады Бу төзәп атарга комачаулый иде. «Тынычлан, туганкай, без икәү бит».— диде Янчурин атынып муеныннан кочып һәм. куакларга эләгеп калмас өчен тагын да аскарак иелеп, бар гәүдәсе белән артына борылды Ана бүренең киң маңгае наган көпшәсе белән тигезләнә башлагач. ипләп кенә тәтегә басты. Көчле шартлау урман тынлыгын чәлпәрәмә китерергә өлгергәнче, ана ерткыч кинәт очлы казыктай өскә чөелде һәм йөзтүбән хәлдә юлга кадалып төште Артыннан чабучылары, шуны гына көтеп килгән сыман, аңа ташландылар, ыргыла-чәйнәшә аны өз- гәләргә керештеләр. . Җамалетдин уяу иде. Ул да ату тавышын ишеткән Бер кулына ко- рулы мылтыгын тоткан, икенчесе белән бозау кадәрле койрыксыз этен житәкләгән килеш чыгып капкасын ачты Бура сатасың икән, карарга буламы? диде Янчурин. Ошаса, карый бирегез, тик юкә бура. Җамалетдин, як-ягына карана-карана, ычкынып бугазга ябышырга торган этен оясына бикләде Янчурннны өе артындагы җылы абзарга чакырды Абзарда шахтер фонаре яна Түрдәрәк сарык-кәҗә бәрәннәре йөри, почмакка аскан юкә яфрагын кыштырдатып яшь бозау тора иде Ишек катына элгән камыт, ыңгырчак, дилбегә, йөгән кебек нәрсәләр күренә. Янчуринга яшьтән таныш ис - ат тире, парлы сөт. яшь мал. коры печән һәм корымлы лампа исе берьюлы сизелде. Ул хуҗа күрсәткән калын эскәмиягә утырды Талган аркасын стенага терәп, рәхәтләнеп аякларын сузды Иярдә күптән йөрмәгәнгә, озак чүгәләп торган сыман тез буыннары тәмам оеган иде Баярак сез аттыгызмы5 — диде Җамалетдин Мин Янчурин кыскача сәбәбен аңлатты Аннары төп мәсьәләгә күчте. Соңгы көннәрдә урман егетләре тирәсендә безне кызыксындырган кеше күренмәдеме? Җамалетдинның арпа башагыдай сары йөнтәс кашлары җыерылып, сусыл күзләре бераз кысылыбрак торды Алан, нигә аны бик җентеклисез? Бураев тәфсилләп торды, инде син Ә-ә. тукта әле Өч-дүрт көн генә элек Раббани ике колы белән миндә коштай җитез чана көйләп йөрделәр, бөтен җире дә ак каештан. Дөл-Дөлдәй гайрәтле акбүз юртакка җигеп киттеләр. Кызык, бөтен дирбияләрне, хәтта эшлия дилбегәсен дә акка буядылар. ДөлДөле. ак кар өстендәге ак кош кебек оча - күрерлек тә түгел! «Ялгышмаганбыз. Раббани тәки монда булып чыкты», дип уйланды Янчурин. Шайканың төп базасы еракмы әле моннан? һе. шайтан белсен, кайсысы аның төптер бит. Бүген мәгарәдә, иртәгә Лаф чокырында Монда кайчаннан күренә башладылар? Беренче кат мин аларны февраль уртасында күрдем Егерме- утызга якын кеше бардыр, барысы да тук чырайлылар Азып-тузып йөргән чакларын күрмәдем Нык кул астында эш итүләре сизелә Атаманнары Леонид исемле Ә Раббани Леонидның ярдәмчесе булырга охшый Узган ел да кыш салкынында Лаф чокырында торып киткәннәр иде Леонидның үзен нибары бер тапкыр күрдем. Урта буй-сын. гади кыяфәт, культурный күренә. Сыны төз. хәрәкәтләре җитез, аз сүзле. Кырыс чырайлы, кырыклар тирәсендә. Ни генә булса да. Җамалетдин дус. без аларны йөгәнләргә тиешбез. Якуб Бураевич сезне рәхмәтеннән калдырмас. Ул да. Казандагы иптәшләр дә шул изге теләктә калдылар Хаҗәте чыкса, сезнең ярдәмгә таяна аламмы мин? Кулдан килгәнне кызганмам Әмма сез дә артыгын таләп итмә- гсз Минем бит гаилә бар Яшь балалар Урманнарны ул ерткычлардан тулысы белән чистартып бетерергә ерак әле Ә аларнын һәр жирдә үз кешеләре Моннан берсен алсан, тегендә икесе калка — Борчылма, дус Аларнын сәгатьләре көннән-көн кими бара Чөн ки халык каны, күз яше бәрабәренә яшиләр алар ♦ һе,— днп куйды Җамалетдин икеләнеп Сөйләү бер дә. эшләү 5 башка Ә ничек5 Ничек икәнен хәзер сөйләшербез, мин тикмәгә генә Шул вакыт өйдәге сәгатьнең «дон-доң» килеп өч тапкыр сукканы £ ишетелде £ - Тыңла. Җамалетдин дус. днп Зиннәт йорт хуҗасының күзләре * нә текәлде һәр эшнең чарасын алдан күреп бетереп булмый булуын. | әмма тырышырга кирәк Мин исән-сау барып урнаша алсам мәгарәдән 2 килерләр, иснәнерләр, сорашырлар Хәтерлә, туганкай, сүз бер бул * сын Мин Сызрань сәүдәгәре малае подпоручик Сәяр Вәлияров Күн ” тән түгел генә Самара урамнарында бик нык кыйналганнан соң. калган ■> кешеләрем белән кача-поса бу якларга килеп чыктым Синдә икене кун = дык инде Иртәгә Бураевтан бер чана өч ат белән биш кеше килер Z Алар барысы да минем бөркетләр Авырлыклары сиңа төшмәс Тамакла ; ры тук. өсләре бөтен Атларына бераз печән бирсәң, шул жнткән 1 Урнаштырып тор мунчаңа Без синең белән әүвәлге күрешүебез Безнең 3 кайдан килеп чыкканны да белми калдың Өченче көн төнлә шакыдык капкаңны Безне монда тоту сиңа бик куркынычлы Озын юлда интегеп килгәч, без бер тәүлек йокладык Бүген мина сәлам хатынны тоттырып, тизрәк Лаф чокырына озаттың Безнең арада бернинди алыш-биреш, сөйләшү килешенү булмады Син мине тизрәк күзеңнән олактыру ягын гына карадың Менә шул әлегә Ә хәзер, әйдә, озат хәерле юлга Тукта, берәр кәнди шулпа эчеп ал төнге юлга. днп. хуҗа, тнз-тиз генә олы өенә кереп китте Абзар эче тынып калды Кайдадыр еракта бер-бер артлы ике тапкыр мылтыктан аттылар кебек Помры йомшак бүректәй бәрәннәр бер берсе нә сыенып мич алдынарак тезелеп ятканнар да. татлы йокыга талган нар. Таушалып, чәйнәлеп беткән иске кал артында, мич арасында, чи чи килеп күсе халкы ызгышып алды Мич як почмакка бәйләнгән бозау, кемер-кемер яфрак кыштырдатуын белде Зиннәтнең алдагы авыр сынау, чарасыз бнлггсезлектән жаны кый нвлды Раббаниның ишан улы икәнлеге мәгълүм Леонид дигәне кайдан кем? Әллә Сембердәге иптәшләр эзли торган подполковник Изатовмы’ Ул кайчаннан бирле, күзе чыккан кигәвен кебек анда бәрелә, монда сугыла һәлакәтеннән качып өзлексез әйләнә- әле Идел буе урманнарында. әле башкорт далаларында, .зле Жигули тауларында Мәкерле зат Урга буйлы, кыяфәте төньяк халыкларына тартым Ат кылыдай каты кара чәчле, кысыграк, үткен кү зләр. еланныкыдай салкын караш Хәйләкәр һәм коточкыч кансы з Шайкасын учында нык йомарлап тота Зиннәт хужанын хатын алып, кесәсенә тыкты. > шулпасын капкалап өлгерә да алмады, йортта ду килеп янә эт өрә башлады Җамалет зин тын алырга да базмыйча ишек ягына колак салды һәм Тс с. диде Капкада кемдер бәр Нишлибез, нишләргә’ - Тыныч бул. диде Янчурин тегенең кабалануын күреп, сабыр Н.Ш.1 Фонаренны межнп ............. .... чык ишегенме тыштан биклә Урнап к. шеләре булса өен • алып кер әлегә. ничек тә юандыра тор. аннан кү з күрер Икенче төрле мосафир икән, монда керт Мин ж.» мич арасында, чыпта артында булырмын «Якуб Бураевнчтагы теге сатлык бәндә түгел мг’> дигән УН чагылып үтте аның башыннан һәм ялгышмады Бер ике минуттан Җамалетдин кулын тагы фонарь яктысына төбәлеп ишек төбендә башына төлке бүрек, бүре толыбы кигән жәенке. шадра битле Шакирҗан басып тора иде. - Тиз. бүген үк Раббанига җиткерергә кирәк, иртәгә калса соң булачак,— дип сөйләнә-сөйләнә. Җамалетдингә пакет сузды ул,— Мин хәзер \к кире китәм Юлда бүре өере очраган иде. атарга туры килде,— тип. Шакирҗан чыга да башлады Җамалетдин аңа иярде. Ат аяклары дөпелдәве, чана шыгырдавы тынгач эт тә ярсынып-ярсынып өрүеннән туктады. Хуҗа кереп Шакирҗан китергән пакетны аңа сузды: — Элек тә шул килгән иде бугай Капка аша гына хәбәрләшкәч, мин аны күрә алмадым, ә тавышы таныш. Инде нишләрбез, әллә икәү китәбезме? — диде ул борчылып. — Мин генә ала барырмын. Аннан соң Леонид белән гәп бәйләр өчен дә бер сәбәп булыр - Ярар,— диде Җамалетдин йөнтәс кашларын сикертеп Хуҗа чыккан арада. Янчурин конвертны ертып, тиз-тиз күз йөртеп чыкты. Хат бик кыска иде: «Леонид! Подпоручик Вәлияровны тиешенчә каршы ал. Ул Татчека- дан Бураевка килгән Зиннәт Янчурин булыр Ш » Шакирҗан. һичшиксез. Якуб Бураевич ташлаган җимне тулысы белән йоткан Ниһаять, хаин әлеге хәбәре белән үзен тулысынча фаш итте дигән сүз Җитәр Шул сатлык җан элемтәче аркасында Якуб Бураевич оештырган операцияләр берсе артыннан берсе уңышсызлыкка очрый бардылар Кыска гына вакыт эчендә өч кеше, дүрт ат җуелды. Чөнки чекистлар оештырачак һәр операцияне алдан белеп торган банда, аларнын үзләренә тозак куеп, көтеп ала һәм искәрмәстән һөҗүм итә иде. Мондагы ачышларын кичектерми хәбәр итү максатыннан. Янчурин үзе дә кечкенә генә язу кисәге әмәлләде. «Якуб Бураевич. юлда очраган бүре өерен искә алмаганда, сәламәт кенә килеп җиттем Җамалетдин иптәшкә рәхмәт, җылы каршылады. Беренче әйтәсе килгән сүзем шул без күптән эзли килгән эт токымын монда очраттым. » Янчурин, Поши чокыры дип аталган үзән буйлап ике сәгать барганнан соң. урман чишмәсе янында тукталып атын эчерде Портсигарыннан алып тәмәке кабызды Көмеш портсигарга матурлап язган хәрефләргә карап торды. «С X. В »— Сәяр Ходаярович Вәлияров. Шуларына кадәр туры китергән, иренмәгән бит осталар. Чишмә янында яткан калын усакка утырып беразга күзләрен йомды. Тәмәке төтененнәнме, әллә иртәдән башланып, һаман өстәлә килгән зур киеренкелектәнме, күзләрен йомуга бөтен тәне йомшап, каядыр төпсез упкынга төшеп киткәндәй хис итте үзен. Янбызлары тиргә манчылып бәсләнгән көрән кашка, авызлыгын челтерәтәчелтерәтә, янәшәдәге куак-чыбыкны кемердәтергә кереште Агач куаклар арасыннан иңгән йолдыз һәм ай нурларында һәр тарафта җәйрәп яткан ак кар юрганыннан көмештәй зәңгәрсу сафлык бөркелә Урман йокымсырап тора Тирә-юньдә тынлык. Аяклары өшүдән Зиннәтнең иске ярасы сызлый башлады. Ул аякларын ышкып-каккалап урыныннан торды, янә кузгалдылар Аяк асларында шыгырт-шыгырт килеп каты кар шыгырдады Бормалы сукмак буенда, ай нурларында коенып утырган моңсу ялгыз каен яныннан узганда Янчурин үзе дә сизмәстән Наҗияне исенә төшереп, үзалдына елмаеп куйды. Кунак кызлары кайткан көнне, кичкә таба ул энесе Сәлимгәрәй белән янә болынга, печән чабарга җыенган иде дә. тик әтисе: «Бүген барып йөрмәгез инде. Әхмәтвәли хәзрәт мунча ягарга кушты».— дип башка йомыш боерды Мунчагызның идәннәрен юып чыгарыгыз, ишек төбенә яңа чыпта җәегез, утыныгызны каен әрдәнәсеннән алыгыз, диде. Аксак Әхмәт өчен генә булса бик пошынмаслар иде дә. мунчада бүген кемнәр чабынасы, кемнәрнең тәне юылачагын күз алдына ачык китергән112 гә. Зиннәт егет ике әйттереп тормады. Канатлангандай йөгереп-йөгереп эшләде Каен яркалары тәмам янып беткәч кенә мичне томалады Шомырт. мәтрүшкә сабаклары кушып бәйләнгән хуш исле каен себеркесен кайнар суда парлады Бәбкә кебек йомшак, күпереп кнткән мннлекнен татлы исе мунчага гына түгел, бөтен тирә юньгә таралды кебек Себерке белән кырып кырып юган сап-сары идәнгә ап-ак йомшак, яна чыпта * җәйде. Гирләп-лешеп. эшен тәмамлап, чалбар балакларын төшерергә i генә тора иде. ишек катында ягымлы тавыш ишетелде; - Исәнмесез, саумысез . Дистәләрчә көмеш кыңгыраулар чынлап алдымыни! Кунак кызын 5 ''•'i' iK күрермен дип уена да китермәгән иде Бер күрүдән кичектер йәрәгенә күңеленә кояштай ямьле нур бөркеп, алдында газиз жди Иясе _ үзе елмаеп тора лабаса. Рәхим итегез.. Әхмәтнәли хәзрәт кызы белән бергә калада укып кайткан кыз шушы > микәнни!? Бигрәк сылу күренә Кыз әле генә яңгырда юылган зәңгәр = чәчәктәй күзләрен енрпеп бер елмайды да. кечкенә, әмма нык кулын сузды _ Таныш булыйк. Наҗия, ә сез Зиннәтулла, шулаймы3 «Исемемне үк кайдан белгән соң әле?» Егет дулкынлануын бел * гертмәскә тырышып Шәһәр туташлары бездәй ачык авыз булмыйлар шул. дип = сөйләнде, икс ягында ике гер кебек асылынып торган зур кул зарын кая куярга белмәде Туташ аның тел төбен аңлап Без булачак мөгаллимәләр, кайда булса да иң әүвәл бала чагага игътибар итәбез диде Ике арадагы койма янында боларга карап хәйләкәр елмаеп торган Сәетгәрәйгә таба ымлады Малай аңа игътибар итүләрен сизеп, кыр кәҗәседәй кузгалып, кара табаннарын гына ялты ратты. Тагын бер елдан мин аларны яңача укытырга керешәчәкмен Бнк зирәк малайга охшаган, абыйсыннан да уздырыр әле. диде кыз көлеп Наҗиянең үзен шулай иркен, кыю тотуы егетне бераз «әерсендсрдс дә. сокландырды да. Ә берзаман авыл халкының тәмам исен китәргән бер вакыйга да булды Әбиләре Фәтиха карчыкта яшәгән ике ятим Кәбнр белән җиде яшьлек Кадыйрны күрше авылның чиркәү бакчасын басканда, ике букча алма белән тоталар Шулар аркасында икенче көнне авылда мәхшәр купты Сәгать уннарда бөтен авылны урам уртасына җыйды лар Ике дәү урыс җитәкләвендә Кәбир белән Кадыйрны мәйдан урта сында торган баганага китереп аяк кулларыннан бәйләделәр Алар, бичаралар, төнне дә шулай бәйләнгән килеш чиркәү подвалында у здыр ганнар Күлмәк ыштаннары тәпәләнеп, аяк куллары сыдырылып тырна лып беткән Әхмәтвәли хәзрәт тә шунда бутала Менә шәмәхә борынлы берәү, кулындагы чыбыркысын баш очында хәтәр селтәп, каты аваз калды Халык! һәр җинаять кечкенәдән башлана Алма урлау, ат куу кибет басу, аннан кеше үтерү Әнә анда. Пнтердә. шуның ише йолкыш лар падишаһ галиҗәнапл әренә кул күтәргәннәр, бомба ташлаганнар Рәсәй күләм шушындый афәтләргә юл куймас өчен, бөтен җирдә бу хәшәрәтләрнең шытма, борым тамырларын корытырга кмрм WUM хөкем иллешәр чыбык боларга' Шулай дип. үрәтник малайларның арык иңнәрендә асылынып торган күлмәкләрен аерып атты Ә теге ике җирән, тага әтмәвер Кәбмр белән Кадыйрны алмаш ТИЛМӘШ ярырга тотындылар Чыбыкларны к-и.гырты . ки, |>< и п суккан саен балалар башта үр, шан, агарган йөзләре түбән иелде, тыннары бетте * уккан саен җәрәхәтләрен а. «к. У • мв 113 нан атылып чыккан кан тамчылары гына кызыл балан бөртекләредәй тәгәрәп, ыштан билдәмәләренә тәгәрәделәр Янчура карт түзмәде, бар тавышына кычкырып җибәрде: — Җәмәгать' Өч-лүрт черек алма өчен күрә торып ятимнәрне үтертәбезме. кузгалыйк бердәм! Мәйданның гүләве көчәйгәннән көчәя барды: «Бәйлә үзләрен баганага. Бир мөртәткә». Багана тирәсе ачулы халык боҗрасы белән үз- үзеннән кысыла башлаган иде. үрәтник кигәвен куган корчаңгы ат кебек кыбырсып, ярсып билендәге кәкре кылычын тартып алды, күзләрен акайтып кычкырды: — Ах. гололобые. бунт! Мәйдан тынып калды. Әмма шулвакыт һич көтмәгән хәл булып алды Урәтник алдына, кайдандыр һавадан очып төшкән сыман. Наҗия килеп басты: — Прекратить, изверги. дип мәйданны гына түгел. Әхмәт хәзрәт белән үрәтникне дә өнсез итте Гөнаһсыз балаларны җәзаларга кем хокук бирде сезгә? Бер мәлгә авызын ачып, аптырап калган үрәтник икенче мизгелдә аңына килде. Кылычы белән хәтәр кизәнеп, авызыннан күбекләр чәчә- чәчә акырып җибәрде: — Мо-лочать. шелюха! Зиннәт ул чакта үз-үзен белештермичә үрәтннккә ташланды Учы киселүгә карамастан, тегенең кулыннан кылычын каерып алмый торып чигенмәде Аннан соң көр тавыш белән — Вы пьяны, господин урядник, диде кылычын аяк астына таш лап. йөзен җирәнеп җыерган хәлдә читкә борылып төкерде. Коты алынган хәзрәт шул хәлләрдән соң байтак вакыт Зиннәтнең күзенә чалынмый йөрде Янчуринны озата барган көмеш табактай түгәрәк ай хәзер уң якка чыгып яктырта башлады Ялгыз җайдакның сагышын уртаклашырга теләгәндәй, аның өстенә агачкуаклардан зәңгәр күләгәләр ташлый- ташлый. юлчыдан бер адымга да калышмыйча артыннан йөгерде. Агач араларында ара-тирә күренеп киткән киек эзләрен яктыртып узды Тора-бара зәңгәрсу сукмак өсте, үзенең зәңгәрлеген югалта биреп, әкренләп агара, яктыра башлады Көньяктан сарыланып таң атып килә иде Шуны сизгәндәй, кайдадыр якында гына урман тынлыгын бозып, мәчебашлы ябалак ухылдап куйды. Зиннәт кара тиргә баткан Байталының янбызына үкчәләре белән кагылып, аны тагын да ашыгырга әйдәде. Иярендә җай гына калкына биреп, юан усаклар ешлыгын узды Баш өстендәге аркылы-торкылы ботакларны иелеп үтә-үтә. шактый иркен уйсулыкка килеп чыкты Җамалетдин әйтүе буенча, шул түбәнлекнең аргы читендә юан. куш имән буласы һәм шуның төбендә ул учак кабызырга тиеш иде Менә, ниһаять, имән Янчурин атын ылыс исе аңкып торган карачкыл. юан наратка бәйләде Тирә-юньнән коры-сары җыеп, куш имән төбендә учак дөрләтте Өшегән кулларын чатыр-чотыр килеп яна башлаган учак җылысына сузып чүгәләгән иде. Байталы нәрсәдәндер борчы лып. баскан урынында таптанып куйды Шулчак Янчуринның колак төбендә үк кискен тавыш яңгырады: — Встать! Руки вверх! Янчурин. кулларын күтәргән хәлдә, чүгәләгән җиреннән әкрен генә күтәрелде. Кинәт килеп чыккан бу ике кешенең кем икәнлеген ул яхшы чамалый иде Боерыкларына сүзсез буйсынды Мин атаман Вәлияров булам, хәзер үк хуҗагыз янына озатыгыз. дияргә дә онытмады - Бик теләсәң, ераккарак та озатырбыз, дин хихылдады карлык кан тавыш Мышный-мышный берәү аның күзен кысып бәйләде Кул- 114 ларын артка каерып богау салдылар Наганын чишеп алдылар Кесәсен нан тәмәке алып кабыздылар Карлыккан тавыш, тагын нинди корал ларын бар. дип күкрәк кесәләрен актарды, култык астына ишерелгән «алтын запасы»на «.итешә башлады Ләкин Зиннәт үзенен атаман, ниһаять, бай сәүдәгәр улы икәнлеген раслаучы кыйммәтле шаһитләрен ф нән болай, жинел генә аерылырга теләмәде Аннан соң бу нке киекнең тупас комсызлыгы да ачуын нык кабартты анын Түзмәде, култык астын = да!ы алтын янчыгын кубарып маташучының тын юлына кисәк кенә = тезе белән кереп чыкты Бандит мондый кискен дөмбәсне көтмәгән иде _ бугай, лык итеп карга утырды Авызыннан очып киткән утлы тәмәкесе Ч Янчурннның чигәсен өтеп алды. * Син нәрсә, анаңның кабер тактасы дип әшәке сүгенде кар = лыккан тавыш, әмма бүтәнчә кагылмады Алтын әйберләргә тиясе булсагыз, карагыз аны. жнлпуч корсак - лар. икегезнең дә яңак сөякләрегезне күчереп куям, наганны алдыгыз - жнтте, алтын отрядныкы, диде, каушап калган юлбасарларны ачу = белән кисәтеп Тегеләрнең тыны тавышлары чыкмады Куллары, күзләре бәйләнгән килеш, ияр кетенә корсагы белән яткан - хәлдә бәргәләнә-төртелә уты 5 кырык минутлар чамасы барганнан сои. = ниндидер тайгак текә ярдан төшеп туктадылар Зиннәтнең борынына - абзар, тирес исе килеп бәрелде Якында гына ат кешнәп кунды, мыдыр - мыдыр кеше сөйләшкәне ишетелде Аны тупас рәвештә диярлек ияреннән тартып төшерделәр Кузен бәйләгән каты брезентны чиштеләр Кинәт бәргән яктыдан бермәл һични күрә алмый торды Янчурнн Берара ияләшкәннән сон көн яктысын, кыза рып чыгып килгән тәүге кояш нурларын шәйләде Ул кулларын да чишүен сорады «)мма тегеләр сорауга жавап бирмәделәр Карлыккан таныш иясе Зиннәтнең муен төбенә төртеп, алга барырга әйдәде Янчурнн як ягына күз төшереп аллы Каршы яктагы текә ярның шактый буе зчкә ка зылын яңа бүрәнәләр белән түшәлгән Кайбер ачык ишекләрдән аран дагы атлар күренә Абзарның арты башындаты калай моржалардан сыек кына төтен саркый «Менә бүре оясы кайда'» Землянкалар алдын да< ы мәйданчыкта тәртәләрен югары күтәреп бәйләгән буш чаналар тезелеп тора Янчурнн барлыгы унжиде чана санады «Бөтенесе түгел, кайдадыр жинел чаналар да булырга тиеш Атлары көр. фуражлары иркен, күрәсең», дип нәтижә чыгарды Зиннәтне иң кырыйдагы землянка янына житәклап китерделәр Әл» ге куышның ишеге калганнарныкы кебек елга ятыннан түгел. .» тау ягын нан казып ясалган иде «Хужалар торагына аерым юл», дип фикер йөртте «әсир» Ж.нр баскычтан төшкәннән сон. тар коридорда аларны аркаларына винтовка аскан нке кеше туктатты Янчурнн әлеге винтовкаларны күздән кичергәннән соң. сәерсенеп, үзен озата килүчеләргә кара ды һәм шаккатты кү з алдында кайнашучы дүрт бандит та өр яңа шн нельдән иде Башларында кызыл беркеткән яна бүрекләр Землянка ишеге төбендә аларны яшел гимнастерка, шундый ук галифе, көяз итекләр кигән озын буйлы, симез, тар жилкәле. озынча күк ссл битле берәү каршы алды Менә, иптәш Раббани, урманда, тоттык Атаман дигән була үзен. ДИДС карлыккан тавыш һәм «иптәш» Раббанн»ның янына ук килеп, колагына нидер пышылдады Раббани тар маңгае өстенә салынып төшкән куе. кара чәчләрен сыпырып, яссы күкрәген кашып алды һәм шешенм кабаклы кечкенә күзләре белән текәлеп берара карап торды да. теш ара сыннан гына сыгып әйтте Пнзеннән күреп торам, кызыл эт бу. Җамалетдиннән алган кә га зең кая. сволочь? Янчурннның аркасы чымырдап кунды /Камалетдин искәртүенә ка рагпнда. Раббани шайка башлыгының ярдзмчесс буларак, банда та контрразведчик вазифасын да алып баручы, акылга бик мул булмаса да. коточкыч кансыз. Советларны, яңа тәртипне җаны-тәне белән күралмаучы җәллад та иде. Ул чәнечкеле көйдергеч карашын Янчуриннан алмыйча, озын сыйракларын аерып, аның алдына ук килеп басты. - Ну? — Френчнең сулъяк эчке кесәсендә. Янчурин түземле, тыныч булырга тырышты. Раббаниның ым кагуы белән ике бандит әсирнең кыска тунын, френч кесәләрен кабат актарырга керештеләр Кечкенә күн янчыктагы алтын тәңкәләрен, сәгатен, портсигарын табын алдылар, ә Җамалетдин биргән язу күренмәде, кызганычка каршы ул юкка чыккан иде. Җәлладның кечкенә күзләрен кан басты. Ну. сволочь?.. «Атаманнары кайда соң? Учак янында күзне бәйләп, кесәләрне актарганда төшергәннәр, күрәсең.»— дип уйларга өлгермәде, карлыккан тавышлы бандит кычкырып әйтте: — Чыннан да. кызыл зараза бу. ниндидер чекист приемы белән минем дә эчкә манчыды Хәзергә кадәр әңгәмәгә катышмыйча Янчурин артында басып торган икенче юлбасар искәрмәстән бар көченә Зиннәтнең кабыргасына типте Янчурин бите белән землянка ишегенә килеп бәрелде. Ишек ачылып китеп, ул эчкә ауды, һәм каты җир стенага сыланды. — Күрсәтәм мин ул большевик этенә Җамалетдиннең кәгазен.. — дип хатынкыз тавышы белән чәрелдәде Раббани. Землянка эчендә кинәт ут көлтәсе бөркелеп, каты шартлау яңгырады Не стрелять? Кискен яңгыраган әлеге көчле тавыштан землянка түшәменнән хәтта шыбыр-шыбыр коры туфрак коелды. «Песи күзе» янып торган соры, тынчу исле кечкенә бүлмәнең түр почмагында шыңшыган хатын-кыз тавышы да өзелде. Тынлыкны бозып, землянка ишегендә киң җилкәле берәү күренде. Кулындагы фонареннан землянканы яктыртып. ныклы адымнар белән түргә узды. Раббани кулындагы наганны алды. — Тагын эчкәнсең, янә шул идән чүпрәгеңне яныңа салгансың, тфү. — диде ул җирәнүле тавыш белән һәм почмактагы такта-сәке өстендә ярым ялангач килеш күкрәкләрен кочып утырган хатын өстенә кайдандыр алып шинель ташлады — Боецларнын җаваплы заданиегә китәр алдыннан бирелә торган паекларын чөмереп ятасың, балда. Убрать’ Ишек түрендә үрә катып торган ике сугышчы килеп, шинель ябынган шәрә хатын белән почмакта торган кыршаулы, биек агач тәпәнне алып чыгып киттеләр. Фонарьлы кисәк кенә Янчуринга борылды Үткен, кысык күзләрен аңа текәде: — Син кем, браток? Зиннәт төз гәүдәле, сыланып торган офицер киемле, урта яшьләрдәге тыгыз, шома битле бу адәмгә таба кан сауган күзләрен күтәрде: — Подпоручик Вәлияров. Бүгенге көндә калган отрядым белән көчкә котылып. Җамалетдин кардонына туктадым. Сезнең янга киңәшкә килгән идем, ялгышмасам. сез Леонид әфәнде буласыз. Җамалетдиннән сәлам. Атаман ярдәмчеләренә карап боерды: Чишегез кулларын Бирегез наганын. Ә Җамалетдин мина бернәрсә дә җибәрмәдемени? — Урманда минем күзләремне бәйләп, кесәләрне актардылар, шул чакта юкка чыгарганнар, ахры Югыйсә хат җибәргән иде. Аннан соң. Леонид, сезнең кешеләрегез кулына минем отрядның алтыны эләкте. — Борчылмагыз, подпоручик. Сезнең монда шырпыгыз да югалмас Әйдәгез минем бүлмәгә, анда сөйләшербез. Ә минем ярдәмчене кичерегез. диде ул ишек катында тукталып Контрразведчик буларак сизгер, тәҗрибәле булышчы. Кайчагында кызып китеп, таякны бераз 116 бөгә тншә у.I V зен аила, бары< ына да ышанырга ЯрЯММЙ, б»чр»к г ә бешен хэлло Зыян юк, дин. Янчурин сыдырылган куллары бел.HI күз янын дагы шешен уа уа Леонидка иярде Анын бик вакытында кипи м ру« н • эченнән шатланып бетә алмады Землянка ишеге тибендәге кораллы сакчылар яныннан үтеп, рәттән тезеп куйган чаналар буйлап киттеләр 1ыи11.1 аяз, тыныч көн хөкем серә иде индг Яр •« гендай яшь - кояш нурлары уйный, чыпчык һәм песнәкләр чыркылдаша Сукмак буен дагы куш каенда талпына-талнына саескан чүкердн Өй тнр.нендә race кан тавышы ишетелсә, әнисе гел: әнә. саескан чабар бирә, кунак килер, дия иде Атаман землянкасының ишеге төбендә дә ншпонка аскан нке игътибарын йомшартып, уяулыгын югалтуга юнәлткән мәкерле а гымы ик шәмен бер секундка ла исеннән чыгармын иде Янчурин Хасан. дип кычкырды кинәт башлык Хәсән дигәне шул СЫНар кул. гннгез ггнрагы сурэгещәгх кара с.г кал икән Ул. очын йөргән сыман, аяк очларына тавыш гынсы! гына басып, бер агач табак белән буы чыгып торган чикмән.ь бәрәңге. цр кнсәк салкын ит китереп куйды Билендәге кынысыннан yiKeu пычак чыгарып, кәбестә тураган кебек, мтне кисәкләргә бүлгәләде Пиратын тырнаклары жентеклән киселгән, куллары чиста нтеп юылган ил» «Леонидның жан сакчысыдыр* дин уйларга өлгермәде шын енләрыи СИЗГӘНДӘЙ, шайка башлыгы ялчыгыннан сорады Син теге большевички сумкага да шуны батыргычмы* Сыңар ку г Хәсәннең тавышы чыкмады, атныкы кебек эр» < ир.»к тешләре генә ыржайды Янчуринныи арка гөякләрс ничектер салкынаеп китте, кымыржың алды Бер мнггелгә йөнтәс юан бармаклы кулга йомар лантан, бизәклән ЭШЛӘНГӘН бакыр санлы үткен чәнжәрнг I |< канлы жәрәхәтнг күз алдына китерде ('.алганны эчеп куйгач, атаман анын каршына ук күчеп утырды, салкын карашын анардан алмый гына сөйләнә сөйлән » бәрәңге чистар тырга тотынды Менә шулай яшәп ятабы». иоингручнк .»« нн at HI Х< I . >»г> В . •>-» рон белән элемтәдә торасыңмы сон* Юк Картлач мине үлгәнгә саный >ыр ин г». .-н Революция сине кайна мәктер гс-* — 102 нче Оренбург полкында Батальон командиры урынбасары. Полк командиры подполковник Архип Архипович Комаровский иде. — Күптәйме урман братиясе белән? Так.. Янчурин бераз уйланып торгандай булды 19 нчы елның июненнән. Башта Самара хөкүмәте кораллы көчләрендә, аннары Бәләбәй-Уфа юнәлешендә Медведь командалыгында өченче армиядә идем. Шуннан качтык та без — Соңгы тапкыр кайда дөмбәсләделәр соң шулай йолкынырлык итеп? — Агыйдел үзәнендәге кордонда засадага эләктек. Югыйсә, лачыннар да гайрәтле, корал да җитәрлек иде. Шуннан Агыйдел буйлап тизрәк монда . — Офицерлыкка кайда укыдың? — Башта Казанда юнкерлар училищесын тәмамладым. — Юнкерлар училещесын?— Леонид, күзләрен тагын да кыса төшеп, аңа якынрак тартылды — Ә ничек мин сине күрмәгәнмен соң анда? Ул чакта училище начальнигы кем иде? — Генерал-майор Богданович «Шантаж белән бутамакчы. Әгәр Изотов булса, ул Казанда беркайчан укымаган, хезмәттә дә булмаган. Саратов училищесын тәмамлаганнан соң академиягә керә, ә бетерә алмый кала», — дип фикер йөртте Янчурин. ничектер тынычланып Шулвакыт ишектә Раббани күренде. Өстәл янына килеп шайка башлыгын читкәрәк чакырды Беркадәр бик җитди төскә кереп, пышылдашып тордылар Аннан Леонид: Молодец, сынар әчеп моңардан да кулайрак вакыт тагын кайчан туры килер иде әле,— диде зур канәгатьләнү белән. Менә, подпоручик, язмыш сиңа елмаеп тора икән. Иртәгә бер җирдә сучканы күмәчәкләр. Эт туена җыелган кебек анда волостьның кайбер көчекләре дә булачак. Егет кешегә чуп тә түгел бу Ике бөркеткә дүрт бүре Секретарь, исполком башлыгы, чека һәм милиция начальниклары. - дип кулларын уа-уа сөйләнде атаман.— Информация тикшерелгән — төгәл Күмү төштән соң булачак. Ну. подпоручик, эш күрсәт карталар кулыңда. — Ь1шанычыгыз өчен рәхмәт! Бандитның мәкереннән җен ачулары кузгалып, тыны буылганлыктан. тавышын көчкә чыгарды Янчурин — Бәлки, мин анда үз егетләремне генә җибәрермен, - дип. ныклабрак уйлар өчен вакытны бераз сузарга ниятләде ул.— Начармы-ях- шымы. мин үзем дә отряд җитәкчесе бит Ярый, мин киттем дә ди. кайт- масам. аларның язмышы кемгә кала? Раббани белән Леонид бер-берсенә карашып алдылар. Леонид болай да зур авызын киң ачып, шаркылдап көлеп җибәрде Кружкаларга янә спирт койды Үз кружкасын авызына каплады да салкын нурсыз күзләре белән Янчуринга кадалды һәм кырыс тавыш белән теш арасыннан сыккандай ысылдады: — Куркаклыкмы бу. әллә берәр маневрмы, подпоручик әфәнде? Синең атыңны иярлиләр уже. янә утыз минуттан юлга, ә отряд өчен борчылма. әфәндем Сип кайтканчы бөркетләреңне без урынбасар белән тикшерә торырбыз, хәерле сәфәр — Шайка башлыгы Раббанига таба борылды — Тиешенчә киендерегез, документларын, әйберләрен монда кертегез. — Мин әзер. Леонид әфәнде, тик минем вазифамны төгәлрәк аңлатсагыз иде,— диде Зиннәт. — Менә бусы башка мәсьәлә. Синең өлешеңә чекист Бураев белән милиция начальнигы калды. Ну. истә тот. син ялгызың гына түгел Бер бөркетебез анда инде. Икенчесе син. Атыңны каберлектән икенче йортка куй Пычак белән эш итсәң хәерлерәк булыр — сыналган, акланган алым. Шуны да бел. минем ышанычлы кешем икегезнең дә ничек эш итүегезне сынап-күзәтеп торачак.— шулай дип бандит күзләрен хәтәр очкынланИкеләнү, шикләнүләр газапламасын сезне, әфәндем әлегәчә сыртны жиргә тилермәдек Юл кайсы тарафка* Яшьбибигә. Башлык, и ) бусына пи әйтерсең дигәндәй аны утта сынарг • гән сыман, тагын да иелә төшеп, күзләренә карады — Моннан нибары 65 чакрым юл. шәбрәк барсан. тан белән анда = буласың Янчурннның аяк буыннары кинәт китереп суккан кебек кылтаеп £ куйды Ул чайкалып китеп, бер кулы белән урындык артына ябышты - Икенчесе белән өстәлдәге кружканы алып көчкә авызына китерде Их * тыярсыздан күзләрен йомды Азапланып булса да тешләре арасыннан. z кайнар шулпа йоткандай авызын яндырып, эчемлекне сөзәргә кереште ~ Бу вакытта аңа жир кинәт әйләнүеннән тукталып тереклек дөньясы - мәңгелек караңгыга убылды сыман тоелды һәм миләрен яндырып фәкать бер уй узды: «Нажия» Ләкин икенче мизгелдә ул үз хәленә кайтты - спирт яндырып төшкән күкрәген ышкып торды да кузгалды - Моның пшене күптән авызга алган юк иде. тәмам бизелгән. 2 дип сөйләнде, күзендәге яшьләрен сөртте «Нажня микәнни? Их х. язмыш. ? язмыш...» Зиннәт өзелеп өзелеп йөрәге әрнүдән жиңелчә ыңгырашып 1 куйды. Ә янындагы дошманнары моны спиртның зәһәрлегеннән күрде3 ләр Яшьбиби авылына бүген нинди авыр һәлакәт янавын һәм аның нинди бәхетсезлекләр китерү мөмкинлеген ачык күзаллау бар көченә ашыгырга мәжбүр итте Янчуринны Бүре өненнән чыгып, күлләре бәйлг килеш тагын шул сакчылар озатуында таныш куш имән янын.ы аерыл ганнан соң. байталын жәлләмәде, куды да куды, ә үзе билгесезлектән кыйналды Ничек икш* .|««>НН 1 г .11» .м|»»ә н г жнткерерг ■ кнрак Банда башлыклары .тн.ip Ian башка кн п п ни генә сорашып нәрсәсенә зшләсәләр ia . и .ы.шыбы 11.1И башка бер сүз н тйтмибез дисеннәр Ю тырып бөтен зшне харап итеп куюлары бар Хәзергә шунысыннан д.з куркынычы юк Сары тун. мескен бүрек кигән Янчуринны урман каравылчысы кнчк . таныды Бәхеткә күрә б\ арпа Җамалетдин тирәсендә чит ят кеш. күренмәгән Юлда п анардан алдан узган яна п-мазар шәйләнмәдз Янчурнннып кая. нн өчен ашыгуын ишеткәч. Җамалетдин аптырап, коелып төште _ Нишлибез, әллә олы малайны чаптырыйммы Бураса янына* дип сары кашларын енкерткәллде Кирәкмәс IHU Янчхрнн төгәл .................... ..............кп Читтән кар.... тор.дары r.;i|. «..pii.ni.w шик .1. IUH.W тнеш 3r.i| Лгонил.минем чнкт.| Т»11ЧГ».> бишд.».. 1«р...н жт у....■. .. пптүне үтенде, «..рчылм... ыиидр ыж» к .........................>>,— дип уйланды Мондагы көтелмәгән хәлләрне Бүраевка үз вакытында җиткерә алмавына хафаланды. Зират өстендә халык саны артканан-арта барды Төшкә таба Яшьбн- бинең яшекарты, бала-чагасы шунда агылды Наҗияне гүргә иңдерәсе минутлар, савыттагы ком кебек, ихтыярсыздан кими, һаман азая торды Янчурин «кунагын» итәгенә яткырган килеш, җәһәт кенә таллы инеш чокыры буйлап кырыйдагы урамга күтәрелде Зират ягыннан өченче йортка тукталды Өйдә, дөм сукыр карчык белән үсмер кыздан башка, кеше-кара күренмәде Зиннәт кызыйга ашыгыч язу тоттырып. Бураевны эзләп табарга чаптырды Үзе кунагы белән мәш килде Аны өйгә кертеп чишендерде Муен, маңгайларын чылатты, яңакларын кар белән ышкып карады Ләкин әсир күзләрен ачмады Янчурин аптырауга төште Әллә бияләе белән урманда чамасызрак селтәнде, әллә инде Раб бани мәкерлеккә кереште аңлавы кыен иде Ул. солы тутырган зур капчык кебек, буынсыз-хәрәкәтсез кала бирде Ә зират өстендәгеләргә янап торган фаҗигане булдырмас өчен, аның күзләрен тизрәк ачтырып, әлеге явызлыкның төгәл урынын, кешеләрен белергә бик кирәк иде Тиздән ике ярдәмчесен ияртеп Якуб Бураевнч килеп керде Беравык, үз күзләренә үзе ышанмагандай. Янчу ринга карап торды да аңа ташланды Озын озак мавыгырга вакыт юк иде. Зиннәт аның колагына гына пышылдап хәлне аңлатты Якуб Бураевичның ярдәмчеләре авыл активистлары белән бергәләп зират тирәсендәге өйләрне барларга керештеләр Кайдандыр бер флакон нашатырь спирты табылды Зиннәт аны Раббаниның чигәләренә сөртте, борын төбенә үк китереп, ипләп кенә иснәтте Бераздан теге, кисәк тартылып куеп, күзләрен ачты Кабаланып торып утырды Әйләнә тирәсендә күз йөртеп чыкты да. эшнең асылын аңлап, лач иттереп төкерде, әшәке сүгенеп куйды Чырае күгәрде, авызы кыйшайды Подпоручик Вәлияров' Их х. теге көнне нигә атып үтермәдем мин сине? Ә син. Бураев, миннән берәр сүз көтәсеңдер инде эт җан Ул шулай бәргәләнеп, бәйләүле кул аяклары белән идәнне кыйнарга кереш те. Менә сиңа Сез. этләр, yi кәмлплнын ы \..чр барыбер ИӘХШӘр башланачак монда Кызыл хәшәрәтләрне ничек итеп калҗаларга кискә ләүне карап торуы гына да минем өчен зур бәхет булачак Тфү. ха ха ха' Раббани, сары тешләрен ыржайтып, кыргыйларча көлә башлады Шулвакыт кемдер тәрәзә какты Янчурин ишегалдына чыкты Капка төбендә Якуб Бураевичның ярдәмчеләре тора Яннарында корулы пуле мет. ә аяк очларында толыпка төреп бәйләгән олы гәүдәле кемдер ята Кырын өйнең чарлагыннан алдык, диде егетләрнең өлкәнрәге Янчурин толыпның якасын чиште Аннан иреннәре канга буялган шадра, симез бит күренде Зиннәт ихтыярсыздан артка тартылып куйды Щакиржан? Мои ta и син cai IMK кам ш1 Янчурнннын җан ачулары кабарып, нишләргә дә белмәстән. наганын тартып чыгарды Затворын тартып, көпшәсен тегенең чигәсенә терәде Шакнрҗан кү зләрен акайтып, кабартма иреннәрен кәмит әйләндереп куйды Үтермәгез генә, мин барын да әйтәм Капка төбенә берән-сәрән узган тамаша караучылар җыела башла ли Шакирҗанны ишегалдына өстерәп кертергә туры килде. Пулемет белән анда менәргә кем кушты? Леонид тапшырды ул эшне миңа. Зират өстенә барысы да җыелып беткәч, кемдер анда мәктәпкә ут салырга тиеш, ә мин шул яктан төтен күренү белән халыкка ут ачарга тиеш идем. Ут ачарга? — Янчуринның иреннәре кипшенеп чыкты Пулеметны кайчан менгердең анда? Мин килгәндә ул шунда иде Кая да булса шундый янә берәр нәрсә бармы? Пулемет-мазар? Белмим Янчурин ашыгып Якуб Бураевичны чакыртты. Бураев киң ачылган ку мэре белән бер пулеметка, бер Шакирҗанга карап торды да. «Эһе-е>- д.»Н башка сүз тапмады Хәзер бик тиз хәрәкәт итәргә кирәк иде. Кем белсен, бәлки, икенче ни түбәсендә тагын берәрсе утыра торгандыр шундый «Максимка»сын лр тотып Якуб Бураевич ярдәмчеләренең икесен мәктәпкә, берсен зират өстенә чаптырды Ике-өч күмүчедән кала, бар халыкны тизрәк зираттан чыгарырга кирәк иде. Янчурин бераз тынычлана төште Әйләнә-тирәсендәге манзара, хәл- әхвәлләр хәзер генә күзенә чалына башлады аның. Ж,ил капка төбендә ябагасы коелып беткән арык аркасын кояшка куеп, кола сыер күшәп юра. Өй алдындагы шомыртта чыпчыклар чыркылдый, яшел камзуллы көяз песнәкләр сайраша. Янчурин. Шакирҗан янында кеше калдырып, өйгә керде Ярдәмче- • Ч1НӘН пулемет затворын китертте Раббани кулындагы богауны бушатты Затворларны күреп. Раббани бер мәлгә бөкрәеп, коелып катты Ни кирәк?» - дип хырылдады бераздан Янчурин үзенә күптән тынгылык бирмәгән беренче соравын куйды: Наҗияне кайсыгыз чәнечте? Аның язмышы күптән хәл ителгән иде инде Ә шобагасы, карта уенында, сыңар күз Хәсәнгә чыкты Шакирҗан белән мәсьәлә ачык Авылда аның кебек кораллы янә берәрсе бармы, якын тирәдәге халыкка янаучы? К )к Леонид миңа кабер янында пычак белән эш итәргә кушкан иде Иллә ул ниятегез үзгәрдеме? Юк. син дә шунда бетәргә тиеш идең. Эх. сине мин теге көнне ник агып үтермәдем? Мондый хата җибәргән юк иде... Әйе. Раббани Ялгыштың син, оттырдың. Оттырырга тиеш идең. 11 ■риәрсәнең чиге бар Бу төбәктә генә дә күпме кайгы чәчтегез Авыл сонеты башлыгының аркасына чалгы батырып качканың өчен дә түлән- М.Н.Ш әле. Әмма синең гаебеңне аз гына булса да йоларга бер җаен бар Леонид кем ул. Саратовтанмы? Булса ни? Хәрби белемле икәнен беләм Дәрәҗәсе подполковник. Муравьев штабы хезмәткәре. Сергей Сергеевич Изотов, шулаймы? Бүген волость җитәкчеләре белән берлектә бөтен Яшьбиби халкы укыIучы кызны күмә, аны халык мәңге онытмаячак Чөнки ул үз һәлакәте белән дистәләрчә кешенең гомерен саклап калды Ә синең. Раббани, кайда, кайчан үлгәнеңне дә белмәячәкләр Кем син? Миннән ни кирәк сиңа? Раббаниның кечкенә, салкын карашлы күзләрендә яшен чаткылары чагылып узды. Мин Татчека хезмәткәре Янчурин. Изотовны шайкасы белән кулга алганда син миңа булышырга тиешсең Бүген Жамалетдин йортындамы алар? Уйла, синең башка чараң юк. Шайка башлыгы ярдәмчесе Раббани белән подпоручик Вәлияровны бик кәттә кыяфәткә кереп каршылады. Ул бүген алтын кысалы күзлектән. өр-яңа френч, шундый ук яшел галифедән. ялтырап торган хром ♦ итекләрдән иде Андагы эшләр тәртиптә, чәйләп алсак та була.— диде Раббани z башлыгының кулын кысып. — Молодцы, услужили царю и отечеств), господа,— дип үкчәләрен £ бәреп, башын кагып алды атаман Рад стараться! ♦ Леонид Раббанины читкәрәк әйдәп, бераз пышылдашып алды Бу ничек котылды соң? — диде Леонид Шадра ашыгыбрак ут ачты Подпоручик барып керешкәнче, бө- " тен зират өстен кисеп тә алды Күрәсең, гомере бар икән егетнең О-о, - нинди тамаша купты анда! Мәхшәр, ахырзаман «Ә» дигәнче зират өсте - утлы тәмугка әверелде. Без, кеше-кара күз ачканчы, чокыр буйлап = сыпырдык Табаннарны шәм белән майларга кирәк, атаман, алар хәзер - кузгалачак. Канчыкка олагуыбыз да бар Атаманның күзләре ялтырап, тавышы күтәрелеп китте һичшиксез. Раббани' Но исеңдә тот: Леонидның кушаматы - Тотылмас. Никак тотылмас Нинди титаннар - Николашкалар. Савин ковлар. Бонапарт Муравьевлар харап булды, ә Леонид һаман атаман Ни өчен? Ул бармагын өскә чөеп, чайкалып куйды Янчурнн хәзер генә атаманның шактый исерек икәнлеген абайлап алды Шулвакыт болдыр ишегендә атаманның җан сакчысы, сыңар күз Хәсән күренде Иптәшләр, рәхим итегез, хужабнкәнең самавыры кайнаганчы итәге менде, сумсасы төште, диде хатын кыз тавышы белән чәрелдәп Шунда тәмәке тартып торган янә ике-өч кеше, шайка членнары, берта кыштан гыргылдап алдылар Ризык тулы өстәл тирәсенә урнашкач. Җамалетдинның олы малае өстәлгә чирекле шешәләр куеп йөргән арала, хуҗа үзе кайтып керде Чырае агарынган, йөзендә каушау катыш борчылу билгесе, үзе ашыга, тәмам тынына капкан Анда Яшьбибине атканнар, диде ул көчкә тын алып Зират өстенә җыелган халыкны пулемет белән чапканнар Делянка яручылар янына, атын яндырганчы куып, хәбәрче жайдак чабып килде Безнеке ләр нәрсә, исәннәрме икән инде, әй алла Күмүчеләр таралып бетәр бетмәстән. Якуб Бураевнч киңәше белән пулеметтагы ярты лентаны һавага атып бетергәннәр иде Юл уңаенда Янчурнн урман каравылчысын делянка кисүчеләр янында очратып бу турыда искәртергә дә онытмады Егет икән Җамалетдин чын сәхнәдәге дән ким уйнамады! Җәһәннәмгә олаксыннар Кызыллар кызыллар белән чәйнәшергә тотынган, күрәсең. - дип сөйләнде атаман, бу хәбәрдән бик канәгать б\ лып Котлыйм, подпоручик, инде братлашсак та була Леонид кордон хуҗасын да өстәл янына утыртты Стаканнарга үзе аракы койты Салганны эчеп, капкалап алганнан сон. шайкадагыларнын әңгәмәсе тагын да куера барды Ирен борыннары гына түгел, күзләре дә майла нып кысыла төште Күренә алар Янчурнннар кайтканчы да сыйлана каккалый торганнар Сүз җаен туры китереп. Янчурнн атаманнан у «енен дә «җан сакчылары»»! табынга чакыруын үтенде Леонидның авызы мәс хәрәле чалшайды — Ә-ә Табутны давай. Табутны, диде атаман белдеклеген күрсә теп. Аждаһаны капчыкка тыгу әмәленә керешкәнче. Миша Сазоновтан да битәррәк, Галимулла Шайхаттаровның үз янында булуы хәзер бик кирәк иде Зиннәткә. Унбиш яшеннән Алафузовта авыр чүкеч белән сандал кыйнаган, тотса өзми җибәрмәс, кадактан бау ишеп, дага турайтырлык сәләте булган «Кендек»-Галимулла кирәк! Атаман бу үтенечкә дә колак салмый булдыра алмады. «Табут» белән «Кендек»не штраф белән чыбыркылап алгач, Леонид инде шактый исерек килеш, ерактан урап, масая башлады: — Менә ни өчен сине, подпоручик, утыз ике кешеңне расходка чыгарып, шакшы эт урынына дөмбәсләп җибәргәннәр? Стратегия һәм тактикаң сай булганга. Вәлияров әфәнде. Уй, акыл йөртү сәләтенең сыеклык билгесе бу, әфәнделәр Мин Муравьев штабында махсус элемтә бүлеген кулда тоттым Самара, Бөгелмә, Пермь — кыскасы, Казаннан башланып, Владивостокка чаклы сузылган Көнчыгыш фронт серләре миндә иде. Муравьевны бөтенләй ахмак дисәң дөрес булмас,— юк. Бөтен җирдә үз кешеләрен утырта алды Хәтта Кремль белән дә тыгыз элемтәдә идек. Өстенә сарык тиресе бөркәнгән килеш, Муравьев большевикларның атаманнары белән шәп мөнәсәбәттә яши алды, моның өчен дә үтә түземлек, баш кирәк. Дзержинский гына, елан, аңа ышанмады. Әле унсигезенче елның маенда ук ВЦИК президиумына шул язды бит: «Характеры белән авантюрист Михаил Артемьевич үзен подполковник кына түгел, генерал дип саный. Ул — астыртын, икейөзле кеше. Көнчыгыш фронт командующие дәрәҗәсенә ул дусты Троцкий ярдәме белән иреште. Дошманнан азат иткән шәһәр-авыллариы исерек погромнарга, көчләү, талауларга дучар итеп, өчәр тәүлек буена шашынган солдатлар карамагына тапшыра Моңа каршы килгән большевик командирларны һәм аңлы солдатларны шундук юк итү чарасына керешә. Иң куркынычы шул, бу әшәкелеген ул совет власте исеменнән башкара...»— Леонидның күзләре бер ноктага текәлеп калайланган: әйтерсең лә ул шуннан Дзержинский хатындагы сүзләрне җыеп укый иде. Кинәт ул майлы иреннәрен ялап, бармагын югары күтәрде: — О-о. тел, тел бик шәп эшли иде Мишка Артемьичның. Корпусынмы, берләшмәнеме янына туплап, трибунага менеп басар. Таза. Тавыш көр: «Герой солдатлар, минем белән булсагыз, сезгә беркайчан да үлем янамас.Алда алтын-көмеш, чибәр туташлар көтә сезне Кемнең тырнак очы кадәре ярасы булса, ул биш йөз сумга, ә кем инде изге көрәш юлында ятып кала икән, аның гаиләсе мең сумлык шәфкатькә ия булачак. Алга, бөек җиңүләргә, дусларым!» Да, шундый иде ул бөркет йөрәкле батыр полководец. Әмма үз-үзенә нык ышану- чанлыгы аркасында ялгышлыклары да шактый булды. Ул сул эсерларның җитәкчесе Мария Спиридонова кулы астында «Азат Идел буе Республикасы» төзергә хыялланып йөрде. Республиканың башкаласы, аныңча, я Сембер. я Казан булырга тиеш иде. Казанны кулга төшерү максатыннан, шәһәргә астыртын гына шактый көч туплады. «Ирекле Россия» исемле бронепоездны китертте. Ләкин берни чыгара алмады — чөнки, фетнә башланмас борын. Казан чекасы моның койрыгына басты. Ә Мишада бит күпме корал бар иде, армия! Эх! Леонид, тешләрен кысып, бар көче белән өстәлгә сукты. Таба-савыт- лар сикерешеп, бушап калган чирекле шешәләр зеңгелдәшеп куйдылар. Атаман су төсенә кергән тонык күзләре белән өстәл тирәсендәгеләрне сөзеп чыкты да, тулы стаканын авызына каплады. Иярченнәре дә бер тын белән аның хәрәкәтен кабатладылар. Янчурин ян тәрәзә аша зәңгәр күккә, якты кояш нурларында коенган түгәрәк аланга, шуның тирәсендә үскән ак зифа каеннарга карады. Алан читендәрәк куш каен төбендә печән чүмәләсе. Чүмәләнең яртысы диярлек актарып ташланган, арырак иярле берничә ат чемченеп тора. Чүмәлә төбендә корулы пулемет. Печән өстендә дүрт-биш кешедән торган шайка дозоры. Әмма алар төрле кыяфәттә яталар. Алар яныннан хәзер генә буш чиреген алмаштырып. Җамалетдин малае китеп барды. Әнә. дозорларның өлкәне — алашаныкыдай зур башлы, жирән сакал- мыеклысы торып басып, чирекнең бугазыннан эчә башлады Ләкин чайкалып китеп, чиреге икенче дозорның шәрә күкрәгенә килеп төште, ә үзе башы белән түбәнгә очты Шулвакыт аның янында ике егет пәйда булды. ф Бу. һичшиксез. Бураев кешеләре иде «Димәк, ул монда инде Ә Җама- : летдиннын спирт кушкан әче балы тегеләрнең башын әйләндерергә өл = гергән. Димәк, безгә дә уяурак булырга кирәк Калганнары ничек, ни = хәлдә икән, монда бит алар егермеләп кеше», дип борчылып куйды Янчурин. Аның күз карашын аңлап. Галимулла Кендек алдан ук әзерләп j куйган бер тәпән әче бал белән агач кружкалар кертте. Барысының да « алларындагы кружкаларын тутырып куйды = Атаман! Төкер ул Савинков. Муравьевларга, алар хатасыннан ~ башын авыртмасын, үзебез махы бирмик О-о, подпоручик Атаман башын күтәреп, тонык күзләре белән * аңа карап тора башлады Браво, атаман, ну. господа, за союз, за братство, диде Леонид. = чайкалачайкала урыныннан торып кружкасын алды Ур-ра! яңгырады өзек-өзек кенә Салганын кабып куйгач. Знн- ~ НӘ1 атаман янына килде Кесәсеннән көмеш портсигар чыгарды Яңа сугышчыларыгыз исеменнән, дип Леонидка сузды Тегесе = Янчуринны кочаклады, аны битеннән өч тапкыр үбеп алды Ну. подпоручик, күпме көч-куәтегез бар. нәрсә белән кушыласыз? Минем бит кырык ике баш атым, ике йөк коралым бар Тонналап ит май. капчык капчык бодай, ике миллионга якын акча, сары тимер дә байтак кына, ә синең? Безнең дүрт капчык арышбодай. диде Янчурин Байтак кына корал, беркадәр алтын, аннан соң ул муенын кашып алды Аннан соң ике дистә йомырка да. бер капчык юган кишер. дип Миша Сазонов сүзен төгәлләргә өлгермәде, өй алдыннан ниндидер гауга купты. Кемдер йорт як тәрәзәне сугып ватты Галимулла, шуны гына көтеп торгандай урыныннан торды. Леонидның жан сакчыларын эләктереп, стакан чәкештергәндәй берсенә берсен чәкәләп ташлады Япчуринның корыч терсәгеннән буылып, атаманның күзләре маңгаена менде Бусагада Якуб Бураевич күренде Кузгалмаска! Әмма шулчак Бураевның артында ук сыңар күз Хәсәннең әче тавы шы яңгырады — Получай, гады ы' һәм ишегалдында гөрселдәп граната шарт лады Чылтырап тәрәзә пыялалары коелды Шул мизгелдә йорттагы шау шу берьюлы тынып калды Ул генда U Татчеканын бер таразасенда бнк озак ут «нды Хай Габдуллин әле ишектән, але штилендәге телефоннан күзен алмыйча бүл мә буйлап йөренде, юк эшен бар итеп кәгазьләр арасында актарынды Ул Янчуриннан яхшы хәбәрләр көтә иде