КУРЫКМАСКА ИДЕ

Казан утлары» журналының 1987 елда чыккан 4 иче саны Бу журналны ничә җыеп куеп, ничә генә z/ кире кулга алмагачмындыр” Хәтердә. анда урнаштырылган әдәби тәнкыйть турындагы мәкаләләрне укыгач, бер атна чамасы үземнең диплом эшенә кулым бармады һаман яшь рәк өстәл янында сөйләшүләрен уйлап, кү тәнкыйтьчеләрнең түгә ңелдән алар белән бәхәсләшеп йөрдем Бер караганда, әлеге мәкаләләргә сүз тидерү кыен Чөнки алар яхшы итеп язылганнар Матур, әдәби тел беләк Рәхәтләнеп укыйсың. Язып күрсәтәләр дә соң. дип сокланасың Күп. бик күп яхшы фикерләр әй телгән Хәтта цитата итеп йөртерлек Ләкин, чү. егетләр Каләмегезнең шомалыгын тамашалау бердәнбер максатыгыз түгелдер бит’ Югыйсә боксчыларның ял гыз күнегүләре күз алдына килә ничек алар уңлы-суллы кизәнеп һавадагы дошманмы кисәләр Мондый күнегүләрне бер. күп булса ике карарга була Ә менә чым 6>*ксиы кызыксынган кеше көн саен караса да туймый Укучыга да чын тәнкыйть кирәк ул шуңа сусаган Дөрес, кнзәнә торгач, кайберзүләргә ти- гәләп тә куйган Мисал өч«п, Радик Нурет- ди нов язмасы Бер язучының үз китабына мактау рецензиясе китерүем сөйли ул Баксаң. җыентыкның беренче оезрсидз үк җитди кимчелекләр бир икән Редакция бедам автор арасында кмлеШмәүчәмлек килеп чыга -Бу күңелсез мисал белән шуны әйтмсем килә әдәбиятка ындыр артындагы сукмактан кнлү булырга тиеш түгел- дип түгәрәкли хикәясен Р Нуретдиноа Дөрес фикер бу анысы суз дә юк Тик бу хикәя укучыны аптырашта калдыра Ким челекләрдән генә торган китапны ничек чыгардылар икән? Бэлки аның җыентыктагы икенче өченче әсәрләре көчлерәктер7 Нигә бу турыда ләм-мим7 Шулай булгач, язма ышандырмый Бу тәнкыйть— ярым-йорты тәнкыйть Ярый, фараз кылыйк китап начар, ди Ләкин нигә аны чыгарганнар* Җыентык редакторы кем. ул нәрсә караган7 Эчке рецензияне дә бит урамдагы теләсә кем түгел, ә берәр язучы яки әдәбият белгече язгандыр Ничек кулы барган7 һәм. ниһаять ни эчен тәнкыйтьче боларның бирсенә дә тукталмыйча, күрмәмешкә салынып үтеп бара7 ' Кайчан туктыйбыз без тәмам туйдырган ярым-йорты дореслек сөйләүдән7 Югыйсә, әнә бит Ркаил Зәйдуллин нәрсә ди Намуслы, олы йөрәкле тәнкыйть көтә безнең әдәбият- Бик килешәм мин бу сүзләр белән Моның өчен тәнкыйтьчегә нинди булу кирәк' Менә Фәрит Бәширов яза • Тәнкыйтьче, беренче чиратта, әзерлекле булырга тиеш- Соң шулай булмаса. ул чын мәгънәсендә тәнкыйтьче дә булмас иде Ә бүген исә. бөтен дөньябызны, шул исәптән әдәбиятыбызны да яңарту чорында, тәнкыйтьче өчен иң кирәкле, иң беренче сыйфат, минемчә — сугышчан рухлы булу Шул вакытта гына Ркаил әйткән тәнкыйть килер безнең әдәбиятка Әйе. бүгеннән үк үзебезнең куркаклыгыбыз йомшаклыгыбыз. берберебезгә ялагайлану кебек яман чирләрдән арына башларга кирәк безгә. Галимҗан Гыйлманов китергән мисал аеруча уйландыра -Язучы Мәхмүт Хәсә- нов — ди ул.— 2(5 китап авторы буларак билгеле Дистәләгән роман, повесть язган бу язучы иҗатына игътибар ничек дисезме7— Барысы дүрт рецензия, ике мәкалә Ә андый язучылар, шагыйрьләр күпме бездә!- Имәнерлек хәл бит бу Ркаил Зәйдуллинның •Коточкыч ялкаулар без» дигәне, кызганычка каршы, сүз уйнату гына түгел икән Я менә хәзер уйлап карагыз, безнең әдәби тәнкыйть үзенең шушы кызганыч хәлендә алда торган зур бурычларны үтәрлекме7 Әйе дип. кем әйтә ала7 Юктыр Шулай булгач, чаң кагу кирәк, ашыгыч рәвештә тупиктан чыгу юлын эзләргә. Ә яшь тәнкыйтьчеләрнең чыгышлары артык тыныч дияр идем Ничектер матур гына итеп акыллы-акыллы сүзләр сөйлиләр Сугышчанлык юк. яшьләргә хас тәвәккәллек сизелми Әгәр дә «яшь тәнкыйтьчеләр» дип язылмаган булса, яшьләр дип тә уйламассың Әнә бит Ләбиб Леронов, ничек солидно гына итеп, «тәнкыйтьнең нинди стильдә язылуы турында - уйлануын журналның ярты бите буе суза Сүз дә юк. стиль турында да сөйләшү кирәк Ләкин, эшләр шулай хөрти булганда, мондый тыныч -стильдә» сөйләү кабул ителми, эчне пошыра һәм. гомумән йөрәк аша үткән сүз нинди стильдә язылса да үтемле була ул. Ярый. Г. Гыйлмановның мисалына кире кайтыйк әле Әдәби тәнкыйть көтеп яткан әсәрләр донья икән бит Ел саен күпме китап чыгып тора Эшләр, мөгаен, кимүгә таба түгелдер. Бу проблема чишелмәсә. һаман да шулай гомер буе зарланырга кала. Бәлки, бу эшкә халыкны чакыру кирәктер7 Беренчедән, шул хәтле эшне тәнкыйтьчеләр үзләре генә колачлый алмаячак Гап-гади вакыт җитмәү сәбәпле Икенчедән. халык зур ул. көчле ул. әдип ул» Ахыр чиктә, теләсә кайсы китапның, язучының соңгы тәнкыйтьчесе барыбер халык Өченчедән, тәнкыйтьче әйтергә курыкканны гади укучы ике дә уйламый әйтәчәк. Монысы, бәлки, иң зур плюс та булыр иде Менә шушы эшне тагын да көчәйтеп, тагын да зурайтып җибәрәсе иде Бик күп эшне чынчынлап. ике куллап ябышканда гына башкарып чыгасың бит