МОҢ ЕЛГАСЫ

Н Акмалов. Учак. Шигырьләр Һәм поэма (хгарстая китап нәшрияты. 19X6. г игъриятнең күп гасырлар буе сыI налып килгән кануны бар шаI гыйрь хис һәм фикер гармониясенә никадәр ирешә алса, аның иҗаты шулкадәр камилрәк була Таш күтәрә ыырдай куәтле фикер дә. кеше күңеленең хк изге иң саф хисләре белән эретелеп үткәндә генә үз җегәрлеген ала. үтемле була Яшь шагыйрь Нияз Акмаловның беренче шигырь җыентыгын укыганда бу хакыйкатькә тагын бер кат инанасың Биредә ион яши. вакыты белән күңелләрне җил ■иңдерерлек, вакыты белән күзләрдән яшь сыгып чыгарырлык моң Әмма төшенкелек сөременә төрелгән Моң түгел бу Ул күп мәртәбәләр янып-туңып сыналган моң Аңла, кайчак алтын тавы түгел, |х'р җылы лоц кирәк кешегә («Халәт») НИЯЗ Акмалов шигърияте сиксәненче < л- лар татар поэзиясендә вакыйга итеп каралырга хаклы шигърият (тәм менә ни өчен Анда инде менә ничә еллар буе көтелгән, кайбер яшь шагыйрьләр иҗатында күренеп та калган, әмма һаман аякка баса алмаган халыкчан лирик аһәң бар Беренче карашка лирик геройның үз күңел кичерешләрен, алай гына да түгел, үз күңел тарихын гына тәшкил иткән хис-тойгылар өермәсе тора- бара зур мәгънәви җегәрлек ала һәм бөтен бер гаилә, авыл, төбәк, һәм ниһаять ил. халык язмышы, халык тарихы, халык моңы булып әверелә Шул рәвешле, шагыйрьнең таркау булып тоелган (әмма бик тә аңлаешлы') уй-хисләре сил ташкыны булып кузгалалар да. вакытның салкын гранит кыяларын аударып, ватып, хәтер тирәнлекләрен ичып ташлыйлар Сил кузгалса, калка калыклшека, Хагыл.маска дигән урыннар яки Сил куггала йөрәк телгәләнсә. Кузгала сил — җанга лсоң тулса («Сил ташы») Сиксәненче елларда беренче җыентык ларын чыгарып өлгергән шагыйрьләр иҗатында талантлы очкыннар чәчрәтеп калу белән бергә, ниндидер эчке бер кискенлек күңелне җанны киереп ачып бетермичә хисләрне учка җыеп калдыру гадәте күрен- гәләде. Бу нәрсәдән килә соң’ Иң беренче чиратта. фикер «егәрлеген фикер төзлеген үзмаксатка әверелдерүдән, фикри логиканы ничек тә сакларга тырышудан Схематизм ясалмалылык белән янәшә торучы мондый шигърият талантлы каләм астында фикернең кискенлеге, көтелмәгән ассоциацияләр бәйләме аша матур гына үрнәкләрен дә бирә аладыр Алар укучы тарафыннан кабул да ителәдер Әмма мондый фикер поэзиясе укучыны үзенең интеллектуаль кысасына йолып ала да аны шул салкын кан- лылыкта. фикер тезлеге тәгълиматында тәрбияли башлый Ә моңы, шигъриятнең илаһи моңы соңгы чиктә кос музыкаль леге кая’ Икенчедән әдәбиятка килеп кергән кайбер яшь шагыйрьләр гражданлык рухындагы поозия тудырабыз дип лозунг-поэзиягә риторик шигърияткә йоз тоттылар, плакат алымнарын үзләштерә башладылар Нияз Акмалов шигъриятендә мин сал мак сызылып ягучы моңны тойдым Моням да халыкчанлыкмы да бер асыл сыйфат тугаилаштыра икән Ул эчкерсезлек Ягъ ни күңелебездә ярсып туган уй-хисләр мен газап, мең шатлык кичереп моң булып өлгерәләр Ул уй-хисләр чын ихлас икән инде — алар бөтен бер илнеке, бөтен бер халыкныкы булырга да хаклы Елгадагы берничә катлы агым кебек, тарих та берничә катлы булып ага Нияз ШУШЫ агымнарның иң тирәненә үтеп керә Ул агым беренче карашка тыныч әмма чынында исә үтә дә ярсу Сарман елгасы кебек ике як яры арасында бәргаяәнепбергәләнеп ага тошый-ташыЖ ага Тагын да эчтврәк. тирандәр.-к яшәгән *г ымнар елганы шулай ярсулы давыллы итә икән (.Кайтып була, үткәннәргә кайтып була. • ) Шагыйрь фикеремчә, яшәеш халык ның җанлы тарихы язгы күкрәү булып (.Җыр елгасы•! көзге кнңдәге изге бер халәт булып (.Халәтч җылы учак булып (■Учак*), шифалы тамчы булып i -Тамчы-1 яшь малайның зур махабйате булып < - Нәҗибә апо-1 әнисенең араткай ал пи булып (-Хәтерлим күлмәи алгаиын һа ман кабатлана, сөенеп кис* борчылып, га- запланып кабатлана Нияз Акмалов шигырьләреңдә тарих бар мәхәббәт бар гражданлык мотивлары бар ул хәтта бер үк вакытта ромамгиа т* реалист та Ул ярята да нәфрәтлән- да ул мәгърур эндәшә дә һәй Ү" вавыгта үк- сеп елы* 3> Н-Ү• шигър-♦—И ""•» cve иастр.«-ниегә «ахот ф«иер’«> ’-сык. гына яраклаштырып бирми Уя «» хисләнә ЧЫН табигиттидасеч» виәг «>л җыр Җирдә бер ук гомер. Аерылмас г.»н һәм җан кебек Җыры бирда холык лмңгелек тә. Халкы барда -Сарлан» .мәңгелек.' Шагыйрь иҗатының топ ижат кредосы менә шушы юлларда Моңнан җырдан, туган телдән халык язмышын аерып карап булмый Тән һ-»м жан берлегенә ия булган бу ике тамыр — жнрдәге яшәешмен <*Н моһим кан тамырлары к»-б.-к Н А к мало» китабы буенча ага торган топ лейтмотив шул Шагыйрьнең бу фәдаәфәетя .«чон-т ТЫҢЛЫЙСЫҢ Бу Кан таиырларыиыи •*- гыйфьләнмәве өзгәләнм** *ч«җ Аел нәрсә эшлибез сон’ дип уйланып тыкяы*ык Нияз Ахмадов шигьриятгнең квч» ан* шунда