ИДЕЛНЕҢ ТЕКӘ ЯРЫНДА

М. А. Офицеров,
КПССның Тәтеш райкомы беренче секретаре.

__ __ ртәнге саф һава күңелме күтәрүчем. Әгәр шул чакта Идел ярымда да бул-
II /|| саң, тирә-юньнең матурлыгына сокланып туя алмыйсың Уйлар да еракка, || ’арим тирәнлегенә кереп китә Борынгы Болгар җирләре бу Шуңа да тетеря» үткәмиәр яңарадыр
Әлле ни тирәнгә кермичә, йөз ел чамасы элек булган телләрне генә күз алдына китерик. Иделдә заманы эчен мәшһүр «Кавказ һәм Меркурии» пар от од ы йөзә. Сем- бердән Казанга барышы Тәтештә тукталыш ясый ул. Палубада терледән-терле пассажирлар Шулар арасында туганнары белән бергә Володя Ульянов та бар Аның беек революцион көрәштә беренче чыныгу бирәчәк шәһәргә — Казанга барышы
Татарстанның кеиьяк-кенбатышыида башкаладан шактый читтә урнашкан безнең төбәк, бер караганда, чорның шаулы хәлләреннән читтә торгандыр шикелле Юк, һич тә алай түгел. Халкыбыз тарихының һәр талпынышы Тәтештә дә шактый эз калдырган Крестьян күтәрелешләрен дә кичергән бу яклар Емельян Пугачев хәрәкәтен ейреиүче бөек Пушкин да Тәтеш өязе аша узган Безнең төбәктә буйсынмас «Потемкиночы матрос Николай Галамкииның кабере саклана Никифоровка авылы исә күренекле революционерка Вера Фигнер туган җир буларак дан тота
Дөньякүләм танылган химик Гыйлем Камай безнең Тәтеш җиреннән юл алган Бүген шәһәребезнең бер урамы Гыйлем Камай исемен йөртә Төбәгебезнең матурлыгы, халкының зирәклеге атаклы графика рәссамнары К укрын икс ларның берсенә — Михаил Куприяновка иҗат оеткысы булып иңгән. Тәтеш яклары — шулай ук дөнья чемпионы исеменә — биш тапкыр, Олимпия уеннары чемпионы исеменә ике талкыр ирешкән баһадир штангачы, профессор, медицина фәннәре докторы Аркадий Воробьев, язучы-лардан Максуд Сөндекле, бертуган Гали һәм Яхья Халит оялар, чуваш шагыйре Михаил Сеспель ватаны
Халык депутатларының Тәтеш Район Советы бинасында <> 1918 елны биредә шәһәрдә Совет власте игълан ителде» дип язылган мемориаль такта эленгән Бу җиңүгә күп корбаннар аша ирешелә Азатлык өчен көрәшкә күтәрелгән халык өстене кулаклар, ал арның иярченнәре, патша ялчылары, ак чех бандалары ябырыла Күпләр кан коюлы бәрелешләрдә һәлак була Бүген халык ул батырларның исемен мермәр һәйкәлләргә уеп яза, якты хатирәләрен буыннан-буынга илтә
Властьны үз кулларына алган крестьяннар коммуналарга, кооперативларга берләшә башлыйлар Оештыручылары большевиклар була Аларга ярдәмгә комсомол яшьләр килә. Менә алар, ялкынлы җитәкчеләр Павел Бекшансиии. Василии Блинников, Һади Маликов, Исхак Казаков гражданнар сугышы батырлары Дмитрии Фуражное. Дмитрии Карасев, Василий Рыжков һәм башка дистәләгән фидакарьләр Яшь властьны ныгыту, аңа ярдәм итү өчен һәр һөнәр иясе кулыннан килгәнчә булыша Мәсәлен, тебектәгә халыкка медицина ярдәме күрсәтү өчен атаклы врач, медицина фәннәре докторы Аркадий Михайлович Боголюбов бик нык тырыша. Ул үзенең бетен гомерен, сәләтен, белемен Тәтешкә бирген, соңгы сәгатенә кадәр безнең шәһәрдә яшәгән
Совет иленә нигез салган беренче көрәшчеләргә гайрәтле яшь буын алмашка киле Яшьләр Ватанга тугрылыклы булып, аны күз карасыдай сакларга кирәклеген тиреннән аңлап үсәләр Тик тыныч тезелеш көннәре фашистик Германиянең көтелмәгән һөҗүме аркасында тукталып кала
Тәтешнең үзәгендә күкләргә ашырдай булып көмешсу биек һәйкәл басып тора Аны уратып алган чыршылар, батырлыкка баш ияргә килүчеләр кебек, тынып калган Бөек Ватан сугышында ил иминлеген саклауда катнашкан 12 мең якташыбызның яртысы диярлек яу кырында мәңгелеккә ятып калган Җиде каһарман Советлар Союзы Герое исеменә лаек Алар арасында Кече җирдә булган тиңдәшсез бәрелештә дошманның ут ноктасын күкрәге белән каплаган рота парторгы Сәлахетдин Вәлиуллин да бар. Ике егетебез — Петр Малкин белән Николай Зотов Дан орденының өч дәрәҗәсен дә алалар
Күп кенә фронтовиклар сугыш кырында күрсәткән батырлыкларын яшьләрне тәрбияләүдә матур үрнәк булып бүгенге хезмәттә дәвам иттерәләр. Михаил Никишин, Эдуард Трофимов. Иван Булыгин. Фәттах һадиеө, Леонид Дмитриев, Мария Евсееве, Николай Мочалов, Иван Лапаев, Анна Бусаргина һәм уннарча башка ветераннарыбыз КПССның район оешмасы эшендә иң нык, ышанычлы таяныч булып тора Сугыш батырлары рәтенә хезмәт алдынгыларының яңа сафлары кушыла. Социалистик Хезмәт Геройлары Клавдия Линькова, Михаил Зотов, Сәетгәрәй Габбасов кебек уңганнарыбыз белән чын-чынлап горурланырга мөмкин.
•Алга» колхозының игенче механизаторы Сәетгәрәй Габбасов турында аерым сөйлисе килә. Аның җитәкчелегендәге бригада районда беренче буларак хезмәтие оештыруда группа подряды ысулын үзләштерде. Ул чагында аны «Ипатов методы» дип йөртә идек әле. Нәтиҗә кеткәндәгедән дә яхшырак килеп чыкты. Бригада ул еллар өчен бик зур уңыш җыйды һәр гектардан 33 әр центнер. Социалистик Хезмәт Герое Сәетгәрәй Габбасов КПССның XXV съездында делегат буларак катнашты.
Хәер, «Алга» колхозының уңышларында бер бригаданы гына аерып алып мактау бик үк дөрес тә булмас. Гаҗәеп тырыш, саф күңелле, гомум эшкә тугрылыклы кешеләр яши монда. Русы, татары, чувашы кулга-кул тотынып, җилкәгә-җилкә куеп бердәм тырышалар. Кырчылыкта да. терлекчелектә дә зур уңышлар шул бердәмлектән килә Сәетгәрәй агай күрсәткечләренең, халык әйтмешли, аягы җиңел булды Хәзер аңа охшатып эшләүче алмаш та өлгерде: Рәмие Мохтаров, Рәмие Галиәкбәров кебекләр өлкән игенчедән һич тә калышырга теләмиләр. «Алга» колхозы игенчеләренең әнә шулай җиң сызганып, заман таләпләренә йөз белән борылып яңача эшли башлаулары районның бүтән хуҗалыкларына да үрнәк булып тора.
Монда матур гадәтләр байтак ><Алга»га кергән Бакырчы авылы янында торф чыганагы бар иде. Еллар буе шушы җирдән 100 мең тонна чамасы органик ашлама алдылар. Ниһаять, торф бетте. Аның урыны иләмсез чокыр-чакырга әйләнеп калды. Колхоз председателе Әдһәм Чукмаровның бу хәлгә эче пошып йөри. Артык түзә алмый, белгечләр чакырта, шушы ташландык җирне матурлыкка, кешеләрнең ял итү урынына әйләндерү чарасын табарга тырыша. Җир тигезләнә, анда Җиңү паркына нигез салына, сулы чокырларның чите ныгытыла, буага балык җибәрелә. Яр буенда комлык булдырыла Агачлар утыртыла. Рәхим ит. гаиләң белән кил дә рәхәтләнеп күңел ач! Монда бөтен колхозың белән ял итәргә, сабан туе бәйрәме үткәрергә дә мөмкин. Кунаклар кайта икән, аларның да күңеле күтәреләчәк.
Күңел биреп эшләүче кеше ял иткәндә дә аптырап утырмый ул. Шушы колхоздан әле генә мактап телгә алынган Рәмие Галиәкбәров, мәсәлән, ял көннәрендә өздереп гармун уйный, үз уенына кушылып җырлап та җибәрә, һәвәскәрләр чыгышына Галиәкбә- роелар бөтен гаиләләре белән катнашалар Рәмиенең өлкән дусты игенче Әмир Садый- ков та бик оста гармунчы. Тальян гармунын аның кебек берәү дә өздерә алмый кебек Сәхнәгә Әмир агай да гаиләсе белән бергә чыга. Моннан тыш ул тирә-юньгә яхшы таныш «Көләч» ансамблендә дә катнаша. «Алганның һәвәскәрләре берсеннән-берсе кызыйлырак Зиновий Морозкин, мәсәлән, милләте белән чуваш, үзе татарча да. русча да җырлый. Биюдә дә Зиновий — районда бер
• Ильич юлы» колхозыннан да шундый ук матур мисаллар китерергә була. Хуҗалык нык. Кассасында миллион сумнар акчасы бар. Ул сыер ите әзерләү буенча специальләште Хәзер бу колхоз район сатарга тиешле итнең өчтән бер өлешен җитештерә. Хуҗалыкны инде утыз елдан артык Ленин орденлы председатель Ибраһим Садыйков җитәкли. Терлекчелектәге уңышларны саный башласаң, иң алдан ирле-хатыилы Кадрия һәм Хәбир Шәрәфуллиннар, ферма мөдире Вера Кузнецова телгә килә Шикәр чөгендере үстерүчеләрдән аксакалыбыз Варис агай Миңнуллин аерылып тора. «Ильич юлы». «Алга» колхозлары ныклы тәртип белән яшәү ягыннан да үрнәк булырлык Өзеп әйтүе кыен, шулай да, мәсәлән. «Дружба» колхозының соңгы вакытта алдынгылар сафына басуында югарыда телгә алынган хуҗалыкларның эш алымнарын өйрәнү, һичшиксез, уңай тәэсир иткәндер. Колхозның сөтчелек фермасы хуҗалык исәп-хисабы нигезендә эшен үзгәртел корды Нәтиҗәсе сөенеп туймаслык. Хәзер монда һәр сыердан уртача 3.5 мең литр сөт саву гадәткә әйләнде, 4 мең литр савучылар күренеп килә
Кешене үз эшенең чын хуҗасы итеп тану аның иҗат мөмкинлекләренә чын-чынлап канат бирә Моннан ун еллар элек артта сөйрәлүче «Авангард» колхозының тәртипле.
нык хуҗалыкка әйләнүен да мин шул яңалык белан аңлатыр идем Җитәкчеләр— председатель М. Лабазов, парторг Е Курков һәм башкалар һәр эшкә халык беләи киңәшеп тотыналар
Хезмәттәге һәм көнкүрештәге күркәм яңалыкларны «Заря», «Красное Знамя» кебем башка колхозлардан да күпләп санарга мөмкин. Хуҗалыкл арыбыз һәм материаль, һәм әхлакый яктан ныгый, көчле техникага, укымышлы белгечләргә байый бара. Бу ныклык кешеләребезиең дә һәрьяклап күркәмләнүенә китерә
Районыбызның күрке булып саналучы ату кырларының даны бөтен илне шаулата. Аңа фронтовик, гаскәри хезмәт кешесе Солтан ага Яруллин нигез салды Аның шәкертләре күп мәртәбә дөнья, Европа. Советлар Союзы күләмендә чемпион булдылар Мәшһүр Яруллин мәктәбенең эшчәнлеге ханында документаль фильм төшерелде, аерым китап басылып чыкты.
Тәтеш якларында борынгы заманнардан ук шаулы тормыш кайнаган дидек Анн», соң күп сулар аккан Шактый үзгәрешләр, кан коюлы яулар кичергән Тәтеш Екатерина II чорында (1781 елда) рәсми төстә шәһәр итеп таныла. Шәһәрдә педагогия училищесы, авыл хуҗалыгы техникумы, ике урта мәктәп, музыка мәктәпләре һәм бик бай музей бар. Промышленность предприятиеләреннән урман хуҗалыгын, юл тезү участогын балык заводын, ит комбинатын һәм РАПО оешмаларын санарга була Аларның һәркаисында егерме биш колхоэ-совхоэыбыздагы кебек үк дәртле хезмәт кайный Шунлыктан киләчәккә төзелгән зур планнарыбызның үтәлүенә дә ышанычыбыз нык