ДАЛАДАГЫ КАЛАДА

• Кеше өчен сәяхәт шундый кирәкле, шундый файдалы бер эш. аның кадерен фәкать сәяхәт итүчеләр генә тиешенчә аңлый алалар. Сәяхәт кешенең фикерен ача күңелен нурландыра. белмәгәнен өйрәт?».-дип яза үзенең бер әсәрендә к үрен ек.’ татар әдибе Шакир Мөхаммәдев. Әлеге сүзләрне ул гүяки үзен күздә тотып язган Кайда гына булмаган ул. кайда гына йөртмәгән аны язмыш егай?!
Туган шәһәре Буадан 14 яшендә чыгып киткән Шакир Мөхәммәдев 1879 елда Оренбургның бер баена самавырчы булып эшкә керә. Бара тора ул. төрле хуҗалардс эшләп, приказчик «дәрәҗәсе» нә ирешә һәм миллионер Хөсәеновлар конторасында хисапчы хезмәтен башкара. Аннан ул. бәхет эзләп. Мәсхәүгә юнәлә һәм бер рус сәүдәгәренең конторасында эшли башлый. Озакламый бухгалтерия курсларына йөрег белемен күтәргән егетне хуҗасы Маньчжуриягә җибәрә. Ике еллап ул Харбин шә һәрендә яши. Шунда аның беренче хикәяләре иҗат ителә. 1901 елда аның KIX әсәре ба сылып чыга: берсе Казанда, ә икенчесе Оренбургта.
Ш. Мөхәммәдев 1903 елда яңадан Оренбургка килеп Гани бай Хөсәснов конто расында эшли башлый, шунда төпләнеп кала.
Инде сәяхәткә аның әсәрләре чыга һәм татарлар яшәгән төрле төб кләргә та рала. Оренбургта аның журналистлык таланты да ачылып китә. 1903 елдан башлап Ш. Мөхөммәдевнең «Татар угылы» псевдонимы астында прогресска карпы чыгучы һәртөрле карагруһчыларны тәнкыйть утына алган мәкалә, хикәяләре, фельетоннары, хатлары бер бер артлы Тбилиси шәһәрендә әэербайҗан телендә чыгып килгән «Шәркый рус» газетасы битләрендә дөнья күрә башлый.
Бишенче ел революциясен дә Ш Мөхәммәдев Оренбургта каршылый һәм рево люция тудырган шартларны халык арасында яңа фикерләр таратуга файдалана, халык мәнфәгатьләрен кайгыртып матбугатта чыгыш ясый
1906 елның сентябреннән инде башка газета журналларга язышу белән генә ка нәгатьләнмәгән Ш. Мөхәммәдев үэе журнал чыгара башлый «залим байларга каршы каләм йөртүче» «Карчыга» исемле сатирик журнал Мәгълүм ки. кыска гомерле булса да. «Карчыги» - татар вакытлы матбугаты үсешендә һәм. гомумән, мәдәни-’ тебез тарихында сизелерлек эз калдырган журнал Аның сәхифәләреңдә дөнья күргән хикәя, фельетон, хатлар һәм революцион рухлы шигырьләрдә үз заманының актуаль мәсьәләләре күтәрелә. Күпме эреле ваклы «ач күзле капиталистлар». надан, тәкәббер залим муллалар, «доброволец Батыргали агай» ише шарлатан милләт каһарманнары, журнал бигләрендә-е язмалардан үзләрен танып, язучыны сукмәгән. аңа теш кайра маган?! «Казаннан Гәтыргали Шалканов имзасы илә бер ха» ялдым Миче сүгеп яза дыр. Чамасы Батыргалидоге сыйфат бу адәмдә булырга кирәк, юкса Батыргали дигән Казанда бер юан кеше бармы? Әмма соң бик ачуланган Ну кызык та сон шундый кешенең хатын уку», дип язарга тулы нигезе булган Ш Мөхәммәдеввең Чөнки үэгнең үткен сатирасы белән бик күп байгураның ярасына тоз салган ул Әйе. ничәмә ничә буын әд<-бият сөючеләр тарафыннан яратып укы ;ган. Ш. Мөхәм мәдев исемен киң кат 'ау укучыларга таныткан атаклы сатирик повесть — «Япон сугышы яки доброволец Батыргали агай, да мәдәниятебез тарихында күренекле уры! алган Оренбургта иҗат ителгән, зн» шуннан күпсан-ы . тар укучылары күңелен юл алган.