ПУГАЧЕВ ПОЛКОВНИГЫ

Татарстанның хәзерге Биектау районының Олы Кааал авылында моннан ике йез ел элек, ягъни XVIII гасырның икенче яртысында 300 леп йорт, 2 мәчет, бер мәдрәсә һәм бер мәктәп булган. Ул үзенең матур табигате, кешеләренең киң күңеллеге, эшчәнлеге белән тирә-юньдә дан тоткан. Ләкин халык арта барган саен, иген игү өчен җир җитми башлаган. Җитмәсә, күршегә бер алпавыт килеп утырган һәм байтак җирне үзенә тартып алган. Шуның өстене крестьяннар күптөрле салымнардан да җәфа чиккәннәр. Менә шундый социаль һәм милли изелү шартларында яшәгән Олы Кавал авылында Әхмәт картның Исхак исемле малае үсеп буйга җитә. Ул 1732 елда туып, үз авылында 1760 елларга кадәр тора. Шунда өйләнеп, гаилә дә корып җибәрә. Ләкин җир җитмәү бәхетне читтән эзләргә мәҗбүр итә. Башка бик күп якташлары кебек ул да Оренбург якларына китеп урнашырга ниятләгән. Билгеле булганча, XVII—XVIII йөзләрдә Казан, Зоя, Сембер өязләреннән ярлы татар крестьяннары Оренбург якларына күпләп күчеп килгәннәр. Минзәлә һәм Бөгелмәдән Оренбургка кадәр Яңа Мәскәү юлы дип аталган җир буйлап татар авыллары үзенә күрә бер «коридор» хасил иткәннәр. Алар арасыннан Каргалы, Йөзәй, Сарманай, Биккол, Мостафа һ. б. кайберләре бик зур булып үсеп киткәннәр. Исхак Әхмәтов та 1763 яки 1764 елда Мостафа авылына күчеп килә, үз хуҗалыгын оештырып җибәрә һәм шунда крестьяннар сугышына кадәр гаиләсе белән яши. Димәк, аны Казан арты егете дип тә, Муса Җәлилнең ерак авылдашы дип тә санарга мөмкин. Исхак Әхмәтов 1774 елда пугачевчылар эшен тикшерүче яшерен комиссиядә сорау алган чакта болай сөйләгән: «1773 елның сентябрь ахырында мин бер олау ашлыгымны төяп, Оренбургка сатарга алып бардым. Ләкин аны сатып эшне бетергәч, шәһәр капкаларын бикләп куйдылар һәм беркемне дә чыгармый-кертми башладылар». Исмакның Оренбургка ашлык сатарга баруы гадәти хәл. Аңа җан башыннан салым түләү өчен генә дө 17 пот арыш оны сатарга кирәк булган. Ул вакытта арыш онының поты 10 тиен торган. Ә менә шәһәр капкаларын бикләп кую инде гадәти хәл түгел, ул Пугачев восстаниесенең башлануы белән бәйләнгән. Билгеле булганча, 1773—1775 еллардагы Крестьяннар сугышы Җаек (хәзерге исеме Уральск) шәһәреннән ерак түгел җирдә 1773 елның 17 сентябрендә башланган. Е. И. Пугачев Урал казаклары, еларга кушылган татарлар һәм калмыклардан бер отряд туплап. Җаек елгасы буендагы крепостьларны ала башлый. Аңа тиздән изелгән халык вәкилләре — татар, башкорт, мари, чуваш, удмурт крестьяннары күпләп кушыла башлый. Урал заводларында эшләүчеләр, солдатларның да бер өлеше аның ягына чыга. Е. И. Пугачев вак гарнизоннарны тар-мар итә-итө 1 Октябрьда Каргалы авылына килә, монда аны гади халык бик зурлап каршы ала. 4 октябрь көнне Пугачевның төп көчләре Оренбургка килеп җитәләр һәм 5 Октябрьда шәһәр тулы чолганышта кала. Әнә шул вакытта инде калкалар ябыла һәм бик күп кеше, шул исәптән Пугачевны кабул итәргә теләүчеләр до, теләмәүчеләр дә. хөкүмәт гаскәрләре дә бикләнеп калалар. Сорау алганда Исхак Әхмәтов, мин анда декабрь ахырына кадәр тордым, ди. Ләкин бу сүз сорау алучыларны ялгыштыру өчен генә әйтелгән. Чөнки ул төрле сәбәпләр табып шәһәрдән чыгып китәргә октябрь Т кинлек биргән. Деколонг Магнитныйга килгәндә пугачевчылар анда инде булмаган; нар Карагай крепостен алган вакь.тта Исхак Әхмәтов зур хәрби осталык һәм батырлык күрсәткән булырга тиеш, ләкин бу турыда ул сорау алган вакытта, әлбәттә, сөйләми Шундый зур хезмәт күрсәтүе емен Е. И. Пугачевның үзе тарафыннан И. Әхм.то. полковник итеп билгеләнә һәм аның белән шуннан соңгы барлык сугышларында катнаша Шул турь.да сөйләгәннең соңында ул: Пугачевның Казанга юл тотарга ниятләгәнен беренче тапкыр Красноуфимск крепостенда ишеттем, ди. Чыннан да, Красноуфимскидан 11 июньдә чыгыл, Е. И. Пугачев 18 июньдә Оса крепостена килгән. Аны алып, Рождественск һәм Воткинск заводлары аркылы ул 29 июньдә хәзерге Татарстан территориясенә керә һәм шул ук көнне Юски авылы аркылы узып, Әгерҗегә килгән. Крестьяннар һәр җирдә Пугачевны хөрмәтләп каршылаганнар, төрле бүләкләр тапшырганнар. Авыл уртасындагы мәйданның бер ягына баш күтәрүчеләр армиясенә Шул авылдан һәм тирәюньнән килеп кушылучы сугышчылар тезелгән, икенче ягын» гади халыкка җәбер-золым күрсәтүчеләрне җәзалау өчен дар агачы ясап куелган. Халык Пугачевка агылган, яңа полклар төзелгән. Е. И. Пугачев Казанга таба хәрәкәт иткәндә,, үзе армиянең төп өлеше белән бер авыллардан үтсә, фланглардагы төрле отрядлар икенче авыллар аша үтеп, гаскәрләр киң фронт булып барганнар. Каманы кичкәндә дә, аңа кадәр дә Е. И. Пугачев «Казанга, аннан Мәскәугә барабыз, тәхетемне алып, бөтен Россиядә гадел патшалык урнаштырабыз», дип, киң агитация ясаган. Рус һәм татар телләрендә манифест, указлар язылып, император Петр III (Е. И. Пугачев үзен шулай атап йөрткән) тарафыннан крестьяннар җан башыннан налог түләүдән, рекрут бирүдән азат ителгәннәр. Халыкларга да үз диннәрен тотарга, милли гореф-гадәтләрен үтәргә хокуклар бирелгән. Крепостнойлар алпавыт коллыгыннан азатлык алганнар. Шуңа күрәдер, Оса крепостенда крестьян армиясе составында 7 мең кеше булса, Әгерҗегә килгәндә ул 12 меңгә, ә Казанга килгәндә 25 меңгә җиткән. Тирсә, Аккуҗа, Сокман, Алнаш, Камай, Бондюг һәм башка кайбер авыллар аша узып, баш күтәрүчеләрнең төп гаскәре 1 июльдә Алабуга шәһәренә килеп җиткән. Пугачев үзе завод хуҗасы Красильников өендә кунган. Ул монда полковник Исхак Әхмәтовны чакырып алган да: «Менә сиңа русча һәм татарча манифестлар. Арча, Җөри һәм Галич юлы авылларында йөр. Манифест һәм указларны укып халыкны восстаниегә күтәр. Казанга юл алып, миңа кушылсыннар. Казан зур шәһәр ул. Аны бөтен халык белән ябырылып алырга кирәк», дигән. Ләкин Исхак бу юлга чыга алмый калган, чөнки Е И. Пугачев янына Бахтияр Канкаев килеп, бу бурычның инде үтәлгәнлеген, Казанга кадәр юл аның кул астында булуын, ул төбәктәге халыкның восстаниегә күтәрелгәнлеген сөйләгән. Алабугага шулай ук Котловка авылының крестьяны, Е. И. Пугачевның 1773 елның май аенда Казаннан качып киткәч танышкан дусты Карп Карасев та килгән. Пугачев аны Котловка волосте полковнигы итеп билгеләгән һәм Тирсәдә үзенә тапшырылган морза Тәвкилев кызын аңа биреп җибәргән. Е. И. Пугачев гаскәре Мамадышта 2—5 июльдә булып, 6 сында Арчага юнәлгән. Аңа һәрбер авылдан баш күтәргән крестьяннар төркеме кушылган. Мәсәлән, Саба, Җөри. Нырсы һәм башка кайбер авыллар хезмәткә яраклы барлык кешеләрен җибәргәннәр. Исхак Әхмәтов үз полкы белән төп гаскәрнең алдыннан йөргән. Пугачев полковнигы туган якларына җиңүче булып 12 елдан соң әйләнеп кайткан. 10 июльдә алар Арчадан чыгып Казанга юл тотканнар. Бөтен Казан өязе бу вакытта восстание хәлендә булган. Аты, Казиле, Уракчы тагын башка йөзләгән авыллар азатлык ечен сугышка 40—50 шәр кеше озатканнар. 10 июль көнне Пугачев Ямаширмә авылы янында хөкүмәт гаскәре белән очрашкан. 100 кешелек пехотасы, 100 карабинеры һем бер батареясы белән полковник Толстой баш күтәрүчеләрне Казанга җибәрмәскә тиеш була. Ләкин кыска гына вакыт эчендә бу отряд тар-мар ителгән: солдатлар халык ягына чыкканнар, офицерлар, гадәттәгечә, үз җәзаларын алганнар. Е. И. Пугачев сугыш кырында кунып, икенче көнне. 11 июльдә Казанга килеп җиткән. И. Әхмәтов әйтүенчә, крестьян гаскәре Казан астындагы Троицк тегермәне (хәзерге компрессор заводы каршысында) янында лагерь корып урнашкан. Бер яктан зур болын җәелеп яткан, икенче якта Казанка елгасы, аның буйлап сузылган әрәмәлек урманга барып тоташкан. Кичкә таба Е. И. Пугачев якын иптәшләрен алып, шәһәр ныгытмаларын карарга барган. Ни хәлдә булган соң ул вакытта Казан? Казан XVIII гасырда еле, искедән килгәнчә, еч элешкә бүленгән: Таш кремль, агач шәһәр яки посад һәм бистәләр. Шәһәрдә тугыз зур урам, 170 ләп кечкенә урам һәм тыкрыклар тәртипсез рәвештә сузылганнар, аларда барлыгы 3940 йорт булган. Халык саны 15 меңнән артык исәпләнгән. Шәһәр тирәли сукночылар, кирпеччеләр, ямщикләр Бишбалта, Кәҗә, Иске һәм Яңа татар бистәләре һ. б урнашкан. Шәһәрдә 70 ләп «завод-фабрика» булган. Генерал-губернатор фон Брандт кулында 2 меңгә якын гаскәр булган. Казанны баш күтәргән халык массаларыннан саклау эчен властьлар шәһәр оборонасын оештырырга уйлаганнар. Бистәләрне кертмичә (алар үзләрен үзләре «сакларга» тиеш булганнар) шәһәр оборонасы 4 өлешкә бүленгән 1) Казан- кадан Арча кыры аша (Арча кыры ул аакытта хәзерге Гоголь урамыннан башланган) Кабан күленә кадәр линия генерал Баннер командалыгына, 2) Пләтәннен ямщикләр бистәсенә кадәр ара генерал Ларионовка, 3) аннан ары (хәзерге тимер юл вокзалыннан алып) Казанканың яры буйлап, адмиралтейство линиясе, аның командиры полковник Сәечин командалыгына бирелгән, 4) Кремльнең теньяк-кенбатыш элеше. Казанка елгасы буйларының саклау адмиралтейство офицеры Щелин кулында булган. Шәһәрнең күрсәтелгән линияләре хәрби ныгытмалар белән әйләндереп алынган һәм батареялар белән тәэмин ителгән. Пугачев гаскәренең тел элеше һәҗүм итеп килү юлына хекүмәт туплары түбәндәге тәртиптә урнаштырылганнар: хәзерге Зур Кызыл һәм Толстой, Карл Маркс һәм Толстой, Бутлеров һәм Толстой урамнары чатларында һем Калинин урамы буенча 1 нче шәһәр больницасы янында, тау естендә. Шулай ук кайбер башка җирләрдә дә туплар куелган. Гимназистлар һәм чиновниклар үзләре бер отряд төзеп Арча кырыннан сакларга булганнар. Пугачевчылар эшен тикшерүче Шул ук кеннең кичендә аның янына шәһәрнең татар бистәләреннән бор төркем кеше бүлекләр альт килгәннәр, Казанга ничек һоҗүм итәргә кирәклеге турында киңәшләр биргәннәр. Аларны чәй эчереп, укаэ-манифестлар биреп озатканнар. Әле аңа кадәр үк, кондез пугачевчылардан губернатор исеменә, шәһәр халкына һәм бистә татарларына указлар җибәрелгән була. Аларда шәһәрне «император әгъзам хәзрәтләре Петр Федоровичка» сугышсыз бирү, халыкны торле җәбер-золымнардан коткару турында язылган була. Ленин властьлар еларга җавап бирмәгәннәр Баш күтәрүчеләр лагерь корыл урнашу белән шәһәрне алу хәстәренә керешкәннәр. Яңа җыелган крестьяннарны аерым полкларга бүлү һәм еларга командирлар билгеләүдән башлап, тупларны тәртипкә китерү, аларны яшереп алып бару эчен салам, печән олаулары китерү Һәм башка бик күп эшләр эшләнгән. Болар белән Е. И. Пугачевның якын кәрәштәшләре Овчинников, Творогоа. Чумаков, С Сәетов, К. Арсланов, И. Әхметов кебек кешеләр шегыльлонгәннор Шәһәр тирәли кечкенә- кечкенә отрядлар җибәрелгән, алар Казанны камап алганнар һәм аннан беркемне чыгармаска, беркемне кертмәскә, дошман килүен күзәтергә тиеш булганнар Шулай итеп Казан властьларының тышкы донья болан элемтәсе озелгон 1774 елның 12 июлендә иртән сәгать 4 тә Е. И. Пугачев киңәшме җыйган. Бу киңәшмә турында мәгълүм пугачовчы И Белобородов әсир тешкеч сорау алу вакытымда түбәндәгечә сөйләген «12 июльдә иртән Пугачев үэ янына полковниклары һем яшерен киңәшчеләре булган Җаек казакларын— Е. Васильевны, И. Таорогоәиы, Ф Фечеләрдән сорашкан. Хәер, ул аны үзе дә яхшы белгән. Мәгълүм булганча, ул 1773 елның 4 январеннан 29 маена кадәр Казан тәрмәсендә яткан. Губерна властьларына гаебен аз күрсәтеп, үзенә карата герме режимын йомшартуга ирешкән. Аңа шәһәр урамнарында сак астында булса да, ул вакытлардагы гадәт буенча, хәер сорашып йерергә рехсәт иткәннәр. Е. И. Пугачев үзен кечле сак астында гомерлек каторгага, Нерчннскига җибәрергә боерган хекүмәт карары килер алдыннан, икеәч кон злок, тормедән качып китә. Казан губернасы авылларында 29 майдан август башына кадәр яшеренеп йери дә, шуннан Җаек буйларына китә. Сентябрь аенда, әйткәнебезчә, ул дәһшәтле восстание күтәреп җибәре. Менә ул яңадан, хәзер инде «ботеироссия императоры» сыйфатында, баш күтәргән халык юлбашчысы буларак кире әйләнеп Казанга килгән. башланып киткән, теньяк-кенчыгышта Казанка елгасы буйлап үзәнлек җәелгән. № Е. И. Пугачев 11 июль кичендә әнә шул урыннарны күзәтеп йоргеи, Казанны белү- ° доровны, А. Афанасьевны, Г. Леонтьевны, татар Идыр Мәхмүтовны һем башка барлык полковникларны, шулар рәтеннән мине дә чакырып алды да шәһәргә ничек һөҗүм итәргә икәнлеген билгеләде. Ул Казанны алганнан соң Мәскәугә барачагы, анда патшалыкны алып, бөтен Россия дәүләтенең тәхетенә утырачагы турында сөйләде». Хәрби киңәшмәдә хәл ителгәнчә, Казанга һөҗүм шул ук көнне иртән сәгать алтыда башланган. Күп милләтле крестьяннар гаскәре дүрт колоннага бүленеп штурм ясаган. Арча кырыннан И. Белобородов колоннасы, Казанка елгасы буйлап Минеев, ә Суконный бистәсе аша Е. И. Пугачевның үз командалыгы аегында өченче колонна атакага ташланган. Ә дүртенче колонна татар бистәсе аркылы шәһәрнең көнбатышында һөҗүм иткән. Исхак Әхмәтоа үз полкы белән кайсы колоннада булганын тикшерү вакытында әйтми, гомумән, ул бу сугышта катнашмадым, ди. Ләкин башка пугачевчыларның күрсәтүләре буенча аның актив полковникларның берсе булуь|1С|е батыр йөрәкле көрәшче булганлыгы билгеле. Мәсәлән, Сәлим Гаделшин һәм Борис Савельев шул турыда сөйлиләр. Пугачевчылар хәзерге ял паркы һәм «Казан» санаториясе тирәләреннән гимна* эистлар һәм генерал П. Потемкин саклаган линиягә һөҗүм иткәннәр. А. С. Пушкин әйткәнчә, алар буш куллары белән (восстаниечеләрнең коралы бик аз булган) гимназистларны да, генералны да куганнар һәм губернаторның җәйге йортын алганнар. Бу йорт хәзерге Гоголь урамыннан Казанкага төшкән җирдә булган. Хөкүмәт гаскәрләре Кремльгә качканнар. Генерал П. Потемкин үзенең бер язмасында: «Халык күпчелеге белән явызга (Е. И. Пугачевка — С. А.) бирелгән булганлыктан, аңа каршы тормады, ә минем кул астымда булган татарларның яртысы дошман ягына чыкты», дип язган. Суконный бистәсенә һөҗүм ясаучы Пугачев колоннасы аны бик тиз алган, чөнки сукночылар аңа каршы сугышмаганнар. Баш күтәрүчеләр монда да хөкүмәт гаскәрләренең тупларын тартып алганнар һәм аларны тау өстенә куеп (хәзерге Финанс-экономи- ка институты урынына), шәһәр урамнарына картечь белән ата башлаганнар. Генерал Баннер, Ларионовлар моннан да тизрәк Кремльгә качканнар. Дүртенче колонна татар бистәләреннән Мокрый бистәсенә, аннан адмиралтействога бәреп кергән. Тиздән Кремльдән кала бөтен шәһәр баш күтәрүчеләр кулында булган. Кремльне алуның зур әһәмиятен аңлаган Е. И. Пугачев аны тиз генә камап алган. Ул үзе кибетләр рәте булган сәүдә йортын (хәзерге Татарстан дәүләт музее урынында) алып, шунда кремльгә каршы ике туп куйган. Минеев аның кушуы буенча хатын-кыз монастыре (хәзерге Педагогия институты тулай торак йорты) капкасы төбенә дә ике туп куйган. Тагын бер тул кремльдән көнбатышта, хәзерге Бауман урамы башына куелган. Кремльне тупка тоту башланган. Кремль эченә яшеренгән хөкүмәт гаскәрләре шулай ук аларга ут ачып җавап биргәннәр. Кремльне алырга мөмкин булган. Ләкин шәһәр төрле яктан яна башлаган. Бу баш күтәрүчеләрнең стихияле рәвештә изүче сыйныфлардан үч алулары булган. Соңыннан исәпләү нәтиҗәсендә шәһәрдә барлыгы 2091 йорт, 74 казна яки дәүләт өе, 777 кибет һәм сәүдә йорты, 28 чиркәү янганлыгы билгеле булган. Болардан башка адмиралтействоның 90 йорты, 10 нан артык «завод»ы янган. Бары тик восстаниегә кушылган Суконный һәм татар бистәләре генә яндырылмыйча калганнар. Янгын чолгап алган шәһәрдә кремльне штурмлау инде мөмкин булмаган. Шуның өстенә тиздән подполковник Михельсонның гаскәр белән Казанга якынлашуы турында хәбәр алынган. Пугачев гаскәрне бик тиз җыярга һәм Арча кырында сугышка хәзерләнергә боерык биргән. Арча кырыннан Иделгә кадәр таралган армияне җыю авыр булган, билгеле. Крестьяннарның күбесе төп эшне эшләдек, Казанны алдык дип уйлаган, гомуми бурычны аңламаган. Исхак Әхмәтов та никадәр тырышмасын, үз отрядын җыеп бетерә алмаган. Җыелган кадәр гаскәр белән Е. И. Пугачев Арча кырында Михельсонны ут яудырып каршы алган. Төнгә кадәр дәвам иткән бу бәрелеш бер якка да җиңү китермәгән. Пугачев Каэанканың аръягына чыгып лагерь корган. Иртәгесен Михельсон Казан гарнизоны белән кушылырга ният иткән. Пугачевка таралган гаскәрне яңадан җыярга кирәк булган. Михельсон гаскәренең шәһәр гарнизоны белән кушылуына комачаулык итә алмаган Пугачев гаскәрләрне Сухая река авылында тупларга була. Ул һәм аның якын көрәштәшләре зур энергия белән армияне көчәйтү, ныгыту эшенә тотынганнар. Пугачев Исхак Әхмәтовны чакырып алган да: Алабугада мии сине җибәрми калган идем, хәзер сиңа да еакыт җитте. Бар уз акларыңа, берничә илтеш ал да, яңа полк тозеп кайт, дигән. Полковник узене ярдәмгә куптенге игттэш- лере Селим Гаделшиииы һем Борис Савельевны алыш Олы Кааал авылы ягына чыгыл киткәи. Солим Гаделшин Богелмо ояэе Бикметова (Денисово дил то йортконнор) авылының ясаклы крестьяны булып солдатка алынган булган. Полковник Чернышев командасы составында Оренбург янымдагы 13 ноябрь сугышында катнашкан һ»м Пугачев ягына чыккан. Шуннан бирле полковник И Әхмотов кул астында сугышып йоргон. Чуваш крестьяны Борис Савельев шулай ук аның куптенге корештоше булган. Алар авылларда Пугачев ендомолореи, указларын укып йорилор. крестьяннар гаскороне яңа сугышчылар җыялар. Ленин бу отряд белен аларга яңадан Е. И. Пугачев җитәкчелегендә сугышырга туры килми. 15 июль коние Е. И. Пугачев, кул астына 15 меңго якын кеше җыйналгач Михель- соига каршы сугышка чыгарга һем Казанны яңадан алырга карар биргем. Ул яңадай Арча кырына килгеи һем монда холиткеч сугыш башланган. Ярым-йорты коралланган крестьяннар зур түземлек һем гайрәт белән регуляр армиягә каршы 4 сәгать буеиә сугышканнар. Ләкин, искиткеч батырлыкларына карамастан, алар җиңелгәннәр. Восстаниечеләрнең ике меңго якыны үтерелгән, 5—6 мең кеше әсир тешкем. Ядрәләре белен тугыз туп, 17 байрак хокүмәт гаекерлере кулына тешкәй. Пугачев кечкенә бор отряд белен Иделгә таба качып киткән. Шулай ител, Казан очен сугышлар 10 июльдәй 15 июльгә кадәр девам иткән. Крестьяннар сугышының иң югары нокталарының берсе булган Казамны алуда торло миллот крестьяннары кулга кул тотынып керешкәннәр. Бу а лар да социаль бердәмлек хисе, алдагы керешләрдә тагын да бердәмрәк чыгыш ясау рухы, изүчеләргә каршы буйсынмаучылык тәрбиялеген. 15 июльдо кичкә таба Олы Кәеал авылына Казан янында сугышта катнашкан кешеләр кайткан. Алар Е. И. Пугачевның җиңелүе турында хәбер таратканнар. Шул хәбәрдән соң Исхак Әхмотов җыйган отряд таркала. Авыл байлары, сотник һәм староста үз яраннарын ияртеп Исхаклар туктаган ойго килеп херолор һәм алармы кулга алалар. Исхак Өхмәтовны иптәшләре белән бергә арканнар белен бәйләп. Ковал авылы сотнигы Сехибкол Үтогәнов сак астында Казанга алып киткән һем властьларга тапшырган. 27 июльдә яшерен комиссиядә алардаи сорау алу үткәргәннәр. Боз югарыда язганнарны нигездә әнә шул сорау алу вакытымда бирелгән мәгълүматлардан алдык. Хәзерге вакытта алар Москеудәге Борынгы актлар үзәк дәүләт архивының 6 фонд, 1 тасвирлама, 467 зшиең 2(4) элешендә саклана. Полковник Исхак Әхмотов эше буенча комиссия түбәндәге карарны чыгара: Е. И. Пугачев тарафыннан полковник дәрәҗәсе бирелгән Исхак Әхмәтоены һем аның корештешләре Сәлим Гәделшиины, Борис Савельевны чыбыркы белән кыйнарга, бо- рын-коланларын кисеп, йозлороно тамгалар салырга һәм гомерлек каторгага җибәрергә Халык бәхето очен үзен корбан иткән батырның соңгы язмышы әлеге кадәр ачык