ТЫНГЫСЫЗ ХИСЛӘР ҖЫРЧЫСЫ

Шагыйрь Галимҗан Латыйп әдәбият I сөючеләрнең берничә буынына L яхшы таныш. Аның күп санлы лирик әсәрләре һәм шул исәптән җырлары, юмористик шигырьләре һәм балаларга атап язылган шигъри парчалары бай традицияле шигъриятебез үсешенә сизелерлек өлеш керттеләр. Татар сов'ет шигъриятенең олы традицияләрен үстерүдә шактый зур хезмәт куйган өлкән буын шагыйрьләре арасында, әйе, Галимҗан Латыйпның үз урыны, йөзе бар Әйтик, Сибгат Хәкимнең беренче карашка гадәти кебек тоелган шигырь юллары безгә тыгыз фикер, тирән хис һәм нәфислектән торган зур шигъри дөнья белән очрашу куанычы бирә. Нури Арсланов шигъри традициябезгә Көнчыгыш поэзиясенең шифалы сулышын алып килде. Әхмәт Исхак белән Зәки Нури шигъриятебезне үткен сатира белән бизәделәр. Галимҗан Латыйп, Шәрәф Әхмәдуллин әйткәнчә: «Барыннан да элек, ул —реалист шагыйрь Аның шигырьләрендә тормыш сурәте күп очракларда иң гади көнкүреш детальләреннән тукыла». Әлеге фикер күпмедер дәрәҗәдә Галимҗан Латыйпның иҗат кредосын да чагылдыра. Моның шулай икәнлегенә дәлилләр нигезендә ышану өчен, шагыйрьнең сайланма әсәрләре тупланган җыентыгына I күз салыйк. Ул безгә әдипнең иҗади үсеш баскычларын һәм шигъри дөньясын күзалларга ярдәм итә. Беренче карашка гади генә кебек тоелган шигырьләр, тирәндә яткан эчке җегәре белән, зур шигърият эченә бөтереп алып кереп китә һәм нәфис аһәңе, лирик куәте белән күңелне әсир итә. Гадәти тормыш күренешләре, вакыйгалар артында олы тормышның кайнар сулышын сизәсең Шагыйрьнең үзе кебек үк самими һәм ихлас геройлары белән очрашкач, ләззәтле куаныч кичерәсең. Бу геройлар, әйтерсең лә, күңел зарыгып көткән ниндидер бер рухи байлыкны, хәзинәне үзләре бе- • Галнижан Латыйп Җнр жыры Шигырьләр, жырлар. поэма Татарстан китап нәшрияты. 19ЬЗ лән алып килгәннәр дә сабыр гына безгә өләшәләр.. Ни турында гына язмасын — туган җиребезнең матурлыгына сокланамы, бәхетлеме, азат хезмәткә мәдхия укыймы, сугышны үз җилкәсендә күтәргән батыр солдат яки «таң нурында уянып чайкалган иркә иген кырларымның гүзәллеге алдында таң калып, илһамланып җырлыймы — аның иҗатының үзәгендә — һәрчак Г ади Кеше. ' Хезмәт иясе. Шушы сыйфат ул иҗат иткән әсәрләрнең нигезен билгели. Гади хезмәт кешесенең бай күңеле, мактаулы эше — Галимҗан Латыйп өчен бетмәс-төкәнмәс илһам чыганагы. «Тегермәндә», «Урманчы», «Чишмә тазартучы картлар». «Бабаларым минем», «Мусалар булсалар» һәм башка шундый әсәрләрендә шагыйрь ил-көнебезнең терәге булган ирегетләрнең Ватан һәм халык алдындагы изге бурычлары хакында суз алып бара. Гомерләре бәйсезлек һәм азатлык өчен янган Мусалар, Фучиклар кебек каһарманнарга карап тигезләнергә чакыра: /1к төсләр каралмас. Каралар агармас. Дөньяда Мусалар Күбрәк булсалар Галимҗан Латыйп заман сулышын нечкә тоеп иҗат итә. Фикеребезгә дәлил рәвешендә, «Иминлеге өчен дөньяның» дигән әсәргә тукталыйк. Биредә автор зур югалтулар һәм әрнүләр бәрабәренә яулан- ган тынычлыкны сакларга, сугыш дәһшәтен булдырмаска өнди: Мәңгелек ут яна! Ә исәннәр Сакка куйды җанын — Иманын. Күкләрнең саф зәңгәрлеге өчен. Иминлеге өчен дөньяның. Бөтен прогрессив кешелек дөньясы, бар намуслы халык тереклек, яшәеш язмышын кайгыртып, аны ничек кенә итеп ^улеа да саклап калырга омтылганда, заман рухы белән аваздаш әлеге хисләр безнең күңелләргә тагын да якыная Ш Җир-анапт, кешелеккә янаган зур афәтме кисәтү, тынычлыкны яклау пафосы шагыйрьнең «Футбол тубы түгел җир шары, шигырендә аеруча куәтле яңгырый Җирне футбол тубы урынына тибеп йертергә тышланучы сугыш чукмарлары уңайлы фор сат кетеп яшәгән бер вакытта, гражданлык рухы белән җылытылган бу пагтриотик шигырь, актуаль булу белән бергә, терле телләрдә сейләшуче җирдәшләрнең бердәм ииятен, протестын да чагылдыра Җәберләмә җирне. Типкәләме. Футбол тубы түгел Җир шары! Җирне футбол тубы белән тиңләү — әсәрнең тәэсир итү куәтен арттырып җибәрә. Гомумән, Галимҗан Латыйп әдәби детальләрдән уңышлы файдалана һәм ' аларга мәгънә-фикер йоге салып, көтелмә- гән ассоциацияләр тудыруга ирешә. Шулай ук Галимҗан Латыйп әсәрләренең тезелешенә һәм яңгырашына да нык игътибар итә. Җыентыкта традицион үлчәмдә язылган әсәрләр белән беррәттән, ирекле ритмнар да ишетелеп китә. Шулар белән янәшә үк диярлек хикмәтле сүзләр, канатлы гыйбарәләрдән торган дүрт, биш, алты, сигез юллы шигъри миниатюралар да очрый. Әнә шулай итеп, елкән шагыйрь фикер-хисне сәнгатьчә белдерүнең яңа формалары естендә туктаусыз эзләнә Әлбәттә, кайвакыт хис-фикер уңышлы дип фэ- раэланган калыпка сыеп та бетмәскә мем кии. һәм бу очракта әсәрнең җаны булган моңны коры риторика, «проза стиле, ба- | сып китә. Бәхеткә каршы. Галимҗан Ла тыйп җыентыгында мондый характердагы әсәрләр сирәк очрый, һәм алар шагыйрь иҗатының өдоби-эстетик кыйммәтенә әллә ни зыян китерә алмыйлар шикелле Галимҗан Латыйпның табигый галанты туган җиребезнең гүзәллегенә багышланган иҗат үрнәкләрендә аеруча тулы ачыла Аның иң яхшы әсәрләренә туган як табигате җан әргән «Олыяз», «Авылга канга Җырлар», «Килә кеэ олауларда» һ б шундый шигырьләрдә җир кешесенең шагыйранә җаны, якты хисләргә бай күңеле зур җылылык белен суретләне. Китаптагы күп кенә әсәрлер мәхәббәт темасына багышланган «Учка салынган йе- рәк турында җыр». «Сагындырып килми •атларың», пОныт, диләр» кебек әсәрләрдә лирик герой нечкә күңелле, кайнар иереи ле, саф мәхәббәт хакына үзен корбан итәргә дә әзер торучы кеше &уларам <үэ ол- дына килә. Шагыйрьнең җылы хисләр белән суга рылгаи якты әсәрләре» күздәй кимергәндә аның җырлары хакында фикер әйтмәү бик үк дөрес булып бетмәс Галимҗан Латыйпның бер үзенчәлеге шунда, аның күп кенә әсәрләре үзе үк кәй сорап торалар Әйтерсең лә. ниндидер бер ватты моңга сихри аһәңгә тартылалар алар Шул рәвешчә, шигырь кысаларыннан чыгыл, сулышларын киңәйтергә, канатланырга омтылалар Әсәрләренең шушы хасиятен үз ител, аның куп кенә җырларына композиторларыбыз матур-матур кәйләр яздылар Әйтик. «Арышларым. «Туган туфрак. •Чайкала иген кырлары. «Тәгәрмәчләр. һем башка шундый җырларны халык үзенеке итеп кабул итте, күңеленә акын алды. Композиторлар белен иҗади дуслык җирлегендә түген бу җырлар шагыйрь «»слә- рен халык күңеле белен тоташтырыл торучы ышанычлы күпер булды Халыкчан җырлар авторы булудан кала, Галимҗан Латыйп юмор-сатире элмәсендә дә эшли. «Ике күрше», •белмәссең дөньяның хикмәтен. .Кешесенә карал. .Тирес корты, кебек шигырьлөреида ул рухи торгынлыкның һәм гамьсезлекнвң тамырын фаш итә. җәмгыятебезнең рухи үсешемә киртә булып торган кайбер кимчелекләрне сатира уты белән рәхимсез рәвештә көйдерә. халык җилкәсен кимерел ятучы ялкаулар. эчкечеләр, әрәм тамак ларның чын йезләрен ачыл сала. Җыентыкта шагыйрьнең элик колачлы әсәрләреннән .Җыр үткәндә, исемле поэмасы урын алган Әлеге әсәр безне үткәнгә — яңа тормыш очан кискен кереш барган чорга алып кайта. Җир, Икмәм. Тынычлык. Азатлык һем Бердәмлем ечеи керешкә күтәрелгән каһарманнарның .итм образын автор Хәтмулла бабай һем аның оныгы язмышлары аша ышандырырлык итеп тасвирлый. Кызыл гаскәргә үзе теләл язылган Хәтмулла бабайның оныгы, рееолючиә байрагы күтәрел, ак бандалармы юк итү емән караш кырына ыргыла Поэма драматик эчтәлеге һәм анты образлары белам күңел