РУХИ МИРАСНЫ БАРЛАГАНДА

Бөек Октябрь социалистик революциясеннән соң халкыбызның кулъязма мирасын җыю һәм өйрәнү өлкәсендә яңа юнәлешләр барлыкка килә. Совет архив органнары, музейлар һәм иң беренче чиратта Татарстанны өйрәнү буенча фәнни җәмгыятьләр бу өлкәдә мәгълүм күләмдә эш күрсәттеләр. Тарихка, әдәбият тарихына караган язма истәлекләрне, документларны җыю һәм өйрәнү мәсьәләсенә егерменче-утызынчы елларда Г. Ибраһимов, Г. Гобәйдуллин, Гали Рәхим, С. Вахидилар зур игътибар бирәләр. Шул чорларда бу өлкәдә җиң сызганып эшләгән кулъязма «мәҗнүн»нәрёнең берсе Сабир Алимов 1. Сабир Алимов 1872 елда элекке Пенза губернасы Саранск өязе Татар Таулысы авылында крестьян гаиләсендә туган. Башлангыч белемне туган авылында алгач, бераз вакыт күрше авылда укый. Соңыннан тирәнрәк белем алу максаты белән Бохарага китә. Ләкин Бохараның схоластик мәдрәсәләрендәге тәртипләр белән килешә алмаган егет биш айдан соң Ташкентка китеп бара. Бу шәһәрдә азрак укытучылык иткәч, гыйлем эзләүче егет язмышы аны Каһирәгә китерә. Монда ул мәдрәсәдә укуын дәвам иттерә, соңыннан бер гарәп газетасында корреспондент һәм тәрҗемәче булып эшли. Мәктәп-мәдрәсәләрдә уку елларында С. Алимов гарәп, фарсы, төрек телләрен бик яхшы үзләштерә. 1896 елларда ул туган якларына кайта һәм яңадан Ташкентка китеп укытучылык эше белән шөгыльләнә. 1909—1911 елларда без аны Оренбургтагы атаклы «Хөсәения» мәдрәсәсе укытучылары арасында күрәбез. 1912 елда ул Әстерханга килеп укыта башлый һәм гомеренең соңгы көннәренә кадәр шунда яши. 1912 елда Уфага барып Диния назаратында муллалыкка имтихан тотса да Сабир Алимов бу вазифаны бервакытта да үтәмәгән. Бөек Октябрь революциясеннән соң С. Алимов Әстерханда татар совет мәктәп1 С. Алимов турында документаль чыганаклар Казан дәүләт университетының II. И. Лобачевский исемендәге фәнни китапханәсенен кулъязмалар һәм сирәк китаплар бүлегендә (№ 2392 т.) һәм СССР Фәннәр академиясенең Көнчыгышны өйрәнү институтының Ленинград бүлеге Кончы гышны өйрәнүчеләр архивында (152 фондта) саклана Б лврендә укытуын дэвам ите. 1918 елда моселмаи эшләре буенча Эс’.р»^ «ро- КщрШПЖМН мәгариф бүлеге тарафыииаи амылга- еысаа еакы-яы 1Г~~ПГД1 » белемен күтәрә сырның икенче яртысында иҗат иткән шигъриятебез былбылы Газизә Сәмитоәамың иҗади мирасы сакланып калуга да без С Алимовка бурычлы икәнбез Аның тарафыннан табылган һәм борынгы харәзем телен әйрәнү эчен кыйммәтле чыганак булган «Къонийәт-ел-менийәт» исемле борынгы бер бик сирәк очрый юргам әсәрнең кулъязмасына белгечләр тарафыннан югары бәя бирелә , бу вакта үзәк матбугатта дә хәбәр басыла2 . XIII гасырда иҗат ителгән дип исапланә юргам бу кулъязманың азагында, Урта Азиядә монгол яулары алдыннан юкка чыккан һәм хәзер фонда үле телләрдән саналучы харәзем телендәге сүзләргә гарәпчә аңлатма бирелгәч ягъни кечкенә генә харәзем—гарәп сүзлеге теркәлгән була. Академик И Ю- Кречмоас..- җитәкчелегендәге ..Гарәпчеләр ассоциациясе* де бу табыш әчем С Акимовка махсус рәвештә рәхмәт белдерә һәм премия бирә Ул саклап калган әДоби ядкарьләр орасында күренекле татар шагыйре Һәм галиме Габдерәхим Утыз-Имәнинең. торкмән әдәбияты классигы Мәхтүмкслыиның һ 6 ед-п галимнәрнең әсәрләре дә бор Күренекле татар тарихчысы һәм фикер и«со Ш Мер җанинең бор хатын, дистәләрчә документларны, хосусый актларны да С Ак-моә табып Ленинградкә җибәргән Ьо ларга җыр шигырь бәе, >.е»гҗэтяор 11ГХ i тухнем **'» ләрчә шәкерт дәфтәрләрен, юриспруденция валы* мддпиимәсы буемча явгалармы һ. б. истәлекләрне кушсаң аның фидакарь хезмәте никадәр бәрәкәтле буяганын яәы-ча Кыскасы, СССРда Кончыгышиы әйрәнү үзәкләреннән берсе булган Йончыгышны ойрәнү институтының Ленинград бүлеге кулъязмалар фондын туплауда С Алимоә үзеннән зур элеш керте Татар һәм ю-у-ә- шоры. .„лъ.змаяарыи .әрле таль чыганакларны җыю һем әйрәнү тарихында без һәвәскәр археограф Алимов ның исемен хермот һем рв.мвт хисләре белән телгә алып үтебез Җәүдәт МИҢИУЛЛИИ Кулъязмалар җыю эшен* С Алимо. 1935 елда катиашып «иг. Ьу зиме аны шушы елда кулъязмалар һәм документаль истәлекләр җыю максаты белән Әстерханга килгән, Ленинградтагы тарихархеография һәм Канчыгышны ейреиү институтының »г.т, хезмәткәре Вәли Зәбироа тарта. Соңыииаи шушы археографии мспедицнв зшендә актив катнашкамы очей Сабир Алимовка Кончыгышиы айрану институты дирекңиәсе. академик А. Н. Самойлович йозеидә рәсми рәвештә рәхмәт белдерә Шул утх елны ул Вәли Зәбироа булышлыгы белән Канчыгышны әйрәнү институтының штаттай тыш корреспонденты итеп билгеләнә һәм гомеренең соңгы «оинәренә кадәр халкыбызның кулъязма мирасын җыю, киләчәк буыннар әчем аны саклап калу зше белам шагылъ- ләнә. Өлкән яшьтә булуына карамастан (ул 1939 елның 14 ноябрендә 68 нче яшәңде вафат була) Әстерханда гына түгел, Волгоград алкасе авылларына да чыгып кулъязмалар җыя. 1935 елдан Сабир Алимов җыйган кулъязмаларын даими рәвештә Койчы- гышны әйрәнү институтына җибәреп тора. Ул җибәргән 460 лап кулъязма китаплар, документлар арасында нәрсәләр ген» ю«1 Менә мәшһүр болгар-татар шәгы-ре Коя Галинең «Йосыф кыйссасы* Аның ике нәсхәсен С Алимоә саклап калтам икән XIX га