КҮҢЕЛ ҖЫЛЫСЫ

Нургаян Мөхәммөтшин кабинетында авыл табигатенең иң күркәм бер өлеше саклана сыман. Монда һәр нәрсәдән үзгә бер җылылык сирпелеп тора. Түрдә — түшәмгә кадәр бөдрәләнеп үскән купшы гөл. Стена буена тезелгән Кызыл байраклар, вымпеллар, пыяла шкаф эчендәге дипломнар хуҗалыкның озак еллар дәвамында намуслы хезмәт итеп яшәве хакында сөйли. Моннан ике ел элек Бөтенсоюз социалистик ярышында ирешкән казанышлары өчен XXII партсъезд исемендәге колхоз КПСС Үзәк Комитеты, СССР Министрлар Советы. ВЦСПС һәм ВЛКСМ Үзәк Комитетының күчмә Кызыл байрагына лаек булды?.. Бу кадерле бүләкләрнең һәркайсы — колхозчыларның күпьеллык тырышлыгы нәтиҗәсе, әлбәттә. Коридорда аяк тавышлары ишетелде. Аны адымнарыннан ук таныды председатель. Халык контролерларының баш группасы председателе Әюп Вәлиуллнң иде бу. — Нургаян абый,— диде ул, ишектән керешли үк,— Кызыл Мишә фермасында сөт кимеп киткән. Баш зоотехник белән шунда барышлый керүем. • Тынгысыз җан,— дип уйлап алды аның турында председатель.— Кырыкка бүленсә бүленер, әмма үз Дигәнен эшләми калмас». Экономист китүгә, ишектә ике егет күренде. Берсе эшкә бик батыр булса да, кыюсызрак. Анысының кабинет бусагасын беренче генә атлавы, бугай әле. Ә икенчесе эшен дә булдыра, сүз артыннан да кеше кесәсенә керми. Дөрес юнәлеш биргәндә, әйбәт кенә урта звено җитәкчесе чыгачак үзенннән. Бу юлы да үгезне мөгезеннән алды егетебез. — Иртәнге сигезгә военкоматка чакырганнарые, Нургаян абый, машина менгермәс микән? — Кичә, кичке нәрәт вакытында ни уйладыгыз соң? — Эш күп булды бит, Нургаян абый. Мавыгып киткәнбез. — Җнде-сигез чакрым җәяү тәпиләсәгез, исегезгә тиз төшәр иде төшүен... Хәзер «Сельхозтехника»га'машина китә, шуның белән барып кайтырсыз... Ул да булмый, телефон шалтырады. «Сельхозтехника»дан икән. Хәл-әхвәл сорашкан арада гына да әллә никадәр мәсьәлә хәл итте председатель. — Рәхмәт, бик рәхмәт,— диде ул соңыннан.— Машина хәзер кузгалырга тора. Ургычны шуңа салып менгерербез. Әзер двигательне ала төшәрләр. Нәрсә? «Вол- га»ны әйтәсезме? Бер пешкәгенең рәте китте. Җибәрербез, дисезме? Менә рәхмәт! Сау булыгыз! Аңа һәркөнне, хезмәт иртәсе башлануга, хуҗалыктагы күп төрле мәсьәләләрне хәл итәргә туры килә. Барысы да бердәй әһәмиятле аларның, берсен дә онытып торырга ярамый. Н Кабинет бушап, тынып калды. Инде машина трактор утарына, фермаларга барып килергә дә була. Председатель сәгатенә күз төшерде. Радиодан иртәнге кон церт башланган иде инде. Нургаян Вәлишович радиоалгыч төймәсенә басты. Эфирда ул яраткан җыр яңгырый иде. Туган авылым минем, кырларыңда синең Шаулап үтте яшьлек елларым... S Туган авыл... Ул юкка гына җырларга күчмәгән ич. Мәңге җуелмаслык булып 5 күңелне биләп ала икән авыл дигәнең! Әтисе яшьли дөнья куйганлыктан, Нурга ы аны бөтенләй хәтерләми диярлек. Ә менә авыл халкы бик яхшы хәтерли Вә- 2 лишены, бүген дә бары тик яхшы яктан гына телгә ала. Күмәк хуҗалык оешты ₽ руда башлап йөрүчеләрдән, колхозның беренче төзелеш бригадирларыннан булган ул. Олыларны — олылый, кечеләрне хөрмәт итә белгән. «Аның таләпчәнлегеиә. ♦ гаделлегенә сокланмаган кеше юк иде»,— дип искә ала озак еллар дәвамында — шушы колхозда председатель булып эшләгән Бнлал ага Гайнетдниов. Бөек Ватан сугышы башлангач, тормышның бөтен авырлыгы хатын кызлар, < Нургаян кебек үсмер малайлар җилкәсенә төште. 1942 елның язгы чәчүен Нурга " ян кебек унбиш яше дә тулмаган авыл малайларының күбес* кырларда каршы я лады. Атлар йончыган, кешеләр талчыккан. Ә эш тукталмаска тиеш. Фронтка 4 икмәк кирәк. «Тырышып эшли күрегез, авылдашлар! Сез үстергән икмәкнең һэо *• бортеге ядрә булып дошман йөрәгенә кадалачак!» — дип язалар әнә өлкән абый лар фронттан. Димәк, эшләргә, көчеңнән килгән кадәр тырышырга кирәк. Атлар * булып, атлар түзмәде, ә кешеләр чыдады, өлкәннәргә карап, үсмерләр тырышты. Атлар ялга туктаган чагында сабаннарны үзләре тарттылар. Кирәк чакта, муен нарына тубал асып, орлыкны үзләре чәчтеләр. Үз куллары белән чәчкән игеннең тигез келәм булып шытуын күрүдән дә зуррак шатлык булмагандыр Нургаян эчен ул вакытта. Варысы да бер йодрык булып тупланган хәлдә, авыл кешеләре. ' көннәр, айлар, еллар дәвамында фашизмга һәлакәт әзерләделәр. Җиңү килде. Исән калган ирләр авылга кайта башладылар Эшне дүрт өл буена ирләрчә ныклык белән алып барган Асия Тимерхаиова, ире кайтуга, колхоз идарәсенә килде. — Дөрес аңлый күрегез,— диде ул,— эшлисем килмәгәннән түгел, сугышлар дан йөреп кайткан ирләргә эш кушып йөрергә йөрәгем кушмый Әнә. Вәлиша абзый малаен куегыз минем урынга! Егет.кеше ир-ат белән уртак телне дә тизрәк табар... Менә шулай итеп. Нургаян кырчылык бригадиры булды. Ике ел йөрде ул бри гадир булып, эшен дә әйбәт кенә башкарды кебек. Тик күңеленә кереп онлаган бер уй, җыр булып, өйләнде до әйләнде тел очында. Китә казлар, китә казлар, Китә казлар Донбасска. Мин дә уйлап торам әле Шул казлардан калмаска. Ь.« Доив.со». к«™ н,рг... Күи.р «и». Арып «« 1»«лм к»р. тлшкүк.р “2 л.рын күр» >». А.ылкы е.гыкуи.» »Р~« П» “•'7 Нургали. Ик.л.ү» д»рт «.л». К.Р.ШИ ул .».»• Кү«.р ’■«- «“» «риг.дир дииб.гпе.и д». кир»к Мир». Т,~" ..М .ИР.К. коллоамн. пр.ле.л.у.л» .Т.„ е.РгМД—» *-Р «М» .„.рм.. к.д.р К..И.М «Р.И.Р ашату файдалырак икәнне аңларга тиеш иде бу иптәш, югыйсә. Ә ул исә әнә им мдәр кирәкмәгән мәшәкать тудырды... Ел ярымга җитәрлек терлек азыгы да үзеннән үзе генә әзерлән мегом иде. билгеле. Моның өчен күп көч түгәргә, мөмкин булганым да. булмаганын да эш лорга туры килде. Чабылган печәннең кипкәнен күзәтеп кенә тордылар Тиешенчә кипкән һәр пакус — чүмәләләргә, чүмәләләре эскерткә өелә барды. Сенаж салганда да тизрәк чокыр тутырып калыйм дип ашыкмадылар, суы саркып торган үлонко урдыруга ук машина-тракторларга төяп озатмадылар: череп әрәм булуы ихтимал. Икеоч кон җилләгәнен көттеләр. Сенаж салуда бераз соңгарак калсалар калдылар, әмма максатларына ирештеләр. Кыш уртасында да аның бер гама мыскалы да бозылмаган иде. Көзге чәчү вакытында кукуруз, көнбагыш басулары мәшәкать тудырды. Ала(* кы ике-оч көндә җыеп алырга кирәк иде. Кызу аш өстендә чәчүлек җирләр әзерләүдә механизаторлар гаҗәеп фидакарьлек күрсәттеләр. Алар янына председатель киңәш табыш итәргә килде: - Җир әзерләүчеләргә ачылган мәйдан бетеп китте бит »ле. егетләр Бүген төнге көнбагыш кырын бушатырга нде. Бар ышаныч сездә гена. Әгәренки төнге уникегә кадәр эшләүне оештырсак, моның өчен яхшы иттереп өстәме хезмәт хакы түләсәк... Үзегезгә дә әйбәт, сөрүчеләргә да яхшы булыр иде. Аңлый механизаторлар - олы башын кече итен, үтенеп кнлгем инан, дммән миләргә кирәк Үзе өчен түгел, колхоз өчен тырышып йөрүе бит Бердәм тырыш лыкның нәтиҗәсе до куанычлы булып чыкты. Көзге кыр эшләре төрө-күрәме ау ашлыкларныкын» караганда берничә көнге алдан тәмәмламы. Бу ис. «иләсе өл уңышынII ышанычлы җирлек иде. Терлек азыгы да мул әм туклыклы иттереп Хуҗалыкның һәрьяклап ныгуы колхозның авылларын Үзәк авыл Тимыршыкның урамнары аеруча куркам әйбәтрәк йортлар калка, культура көнкүреш биналары төзекләнә. Бу яңарышка ирешү өчен никадәр вакыт, иж рышлык. матди байлык сарыф ител» днман. зур совв ашырыла. Колхоз соңгы елларда 46 квартира салл йортларда дп колхозның ярдәме «УРПредседательнең карашы яңа йортларның pre»» маыиӘгӨСЫ килде. Шулай бер көнне иртән председательнең сөтчелек фермасына барышы иде. Караса, каршына бишекле мотоцикл җилдерә. Тракторчы Мәсгут ич бу! Хатыны белән ике баласы да янында. Кая барышлары соң әле боларның? Нигә Мәсгут тракторы янында түгел дә. хатыны нигә сыерлары янында түгел? Председательне күргәч. Нурмнев туктарга мәҗбүр булды. — Кая җыендыгыз әле болай? Председательнең күзләренә туры карап, дөресен ярды да салды Нурмнев: — Олыязга менәбез, Нургаян абый. Анда балаларны калдырасыбыз бар. Аннан соң икебез дә газовикларга эшкә урнашабыз. Белешеп кайттык инде. — Болай эшләргә сезне нәрсә мәҗбүр итте соң? — Төп йортка энекәш кайта. Хаты килде. Кысангарак китәр, дибез. — Әгәр дә без сезгә квартира бирсәк? Көтелмәгән бу сүздән тракторчы югалып калды: — Ничек? — Колхозның әзер квартирасы бар: пар белән җылытыла. Зал ягы алты метрга алты метрлы, икенче бүлмәсе биш метрга алты мертлы. Сарае да, терлек абзарлары да бар... Нургаян Вәлишович гаилә башлыгын идарәгә алып керде. — Менә сезгә ачкыч. Урнашыгыз, рәхәт яшәгез. Әйберләрегезне күчерергә бер көн вакыт бирәм. Ә иртәгедән — икегез дә эшкә! Мәсгутләрнең квартирага урнашулары булды, Казаннан энеләре Исмәгыйль кайтып төште. — Нургаян абый, миңа да берәр эш табылыр микән? Менә шулай итеп, бер атуда ике, юк, хәтта өч куян алган иде председатель ул чакта: тракторчы белән сыер савучысын да югалтмады, тагын бер механизаторлы да булды. Туганнар үзара да тату-дус калдылар, гөрләшеп яшиләр хәзер. Авыл халкы азык-төлек кибетенең кечкенәлегеннән, аның ярлылыгыннаА зарлана иде. Хәзер исә яңа сәүдә үзәге кешеләрнең бу ихтыяҗын да канәгатьләндерде. Амбулатор типта төзелгән медицина профилакториенда сигез кабинет бар. Алар кирәкле җиһазлар белән тәэмин ителгән. Хәзер инде колхозчыларга сызлаган билен яисә авырткан тамагын дәвалау өчен дә Сабага барып, көн уздырып йөрисе юк. Айга ике мәртәбә район үзәк больницасыннан белгечләр килеп, авыл халкының сәламәтлеген тикшереп китәләр. Монысы — үзе бер куаныч. Менә шулай һәр нәрсәгә күңел җылыңны кызганмыйча тырршсаң, колхозчылар да хезмәткә бөтен ихласларын сала. Шуның матур нәтиҗәсе буларак, ничә еллар инде хуҗалыкның кадрларга мохтаҗлык кичергәне юк. ...Авыл өстенә караңгы төште. Председатель бүлмәсендә тагын ут кабынды. Җылы яктылык авылның киң урамына бөркелд