ТӘНКЫЙТЬ ҺӘМ ӘДӘБИ ПРОЦЕСС

Матур әдәбиятның таянычы, рухи юлдашы, изге намусы, хөкемдары булган тәнкыйть һәр чорда да киң җәмәгатьчелекнең игътибары үзәгендә тора Ә соңгы ун-унбиш ел эчендә аңа игътибар моңарчы күрелмәгәнчә үсте. Бу юлда КПСС Үзәк Комитетының «Әдәбият-сәнгать тәнкыйте турында». «Әдәби-нәфис журналларның коммунистик төзелеш практикасы белән иҗади элемтәләре турында» кебек тарихи карарлары якты маяк булдылар. Партиянең тәнкыйтьне дөрес юлдан үстерү турындагы практик кайгыртуы әйбәт нәтиҗәләр бирә. Күпмилләтле совет тәнкыйтенең халык тормышы һәм әдәби процесс белән бәйләнеш алымнары камилләшә төште, марксистик-ленинчыл тәгълиматны тирәнтен үзләштергән, югары зәвыклы яңа буын кадрлар мәйданга чыкты. Партия Үзәк Комитетының июнь Пленумы (1983) тәнкыйтьнең торышына шулай ук зур әһәмият бирде, аның әдәбият һәм сәнгать үсешендә авангардлык роле уйнавын тагын бер кат искәртте, тәнкыйть партиялелек, халыкчанлык һәм тарихилык принципларын раслау өчен армый-талмый көрәшергә, актив, сизгер булырга һәм шул ук вакытта идея ягыннан зәгыйфь һәм сәнгатьчә йомшак әсәрләргә карата килешмәүчән, кырыс булырга тиеш дигән фикерне калкытып куйды Хәзерге тәнкыйтькә нык үскән социализм идеалларына тугрылык, интернационализм, әдәби күренешләрне чынбарлык, тормыш практикасыннан чыгып аңлату, киңлек һәм тирәнлек, профессиональ осталык, башка халыклар ирешкән рухи кыйммәтләргә игътибарлылык хас. Соңгы елларда басылып чыккан әдәби-тәнкыйть китаплары татар тәнкыйтьчеләренең иҗади ялкын, актив тормыш белән яшәүләрен дәлилли, әдә- би-эстетик фикернең үсеш тенденцияләре турында бай мәгълүмат бирә Әйтик. М. Хә- сәнов, А. Әхмәдуллин. Ф. Миңнуллин. Ф. Мусин, X. Госман. Р Мөхәммәдиев, Р. Мос- тафин, Ф Хатилов, Ә. Мәхмүдов, М Валиев, С Маннаповның китаплары шундый хезмәтләр рәтенә керә. Шулар янына Ә. Кәримуллииның татар китабы тарихына багышланган хезмәтен, X. Госман һәм 3. Мәҗитовның «Әдәбият теориясе» кулланмасын, «Урта гасыр татар әдәбияты тарихыннан» җыентыгын, «Казан утларыпнда, «Социалистик Татарстаипда басылган күп санлы мәкаләләрне өстәп булыр иде. Аларның күбесендә сүз гомуми анализ, эчтәлек һәм биография сөйләү рухында бармый, ә үзәккә әдәбият үсешенең теге яки бу тенденциясе, проблемасы алына. Ф. Хатиповны «Геройның рухи дөньясы» китабында прозада кеше рухын, «җан диалектикасыпн, психологияне ачу юллары кызыксындырса, Р Мөхәммәдиевне («Якутлар табыладыр вакыт белән») поэзиядә шагыйрьнең халык тормышына якыная баруы, гражданлык пафосының лиризм, кешелеклелек белән кушылуы, яңа матурлыкның сурәтле сынын эзләү юллары борчый. Әдәбиятның драма жанры да игътибардан читтә калмаган. А. Әхмәдуллин күп еллар буена, бигрәк тә Мәскәүдә һәм Казанда рус телендә дөнья күргән хезмәтләрендә, үзенә бер үҗәтлек белән, драматургиябезнең үсеш юлларын, совет чорында ирешкән казанышларын, сәхнәдәге яшәү рәвешен күрсәтү, аның идея-эстетик күтәрелешенә аеруча зур өлеш керткән К. Тинчурин, Т Гыйззәт, Н Исәнбәт М. Әмир кебек сүз осталарының кешелек һәм художниклык сыйфатларын ачу рухы белән яши. Табигый буларак, тәнкыйтьнең төп көчләре бүгенге җанлы әдәби процессны өйрәнүгә юнәлтелгөн. Күпчелек чыгышлар социалистик реализм әдәбиятының яңа чордагы үсешен, жанрлар хәрәкәтен, сурәтлелек чараларының байый, яңара баруын конкрет анализлауга багышланган Җәмәгатьчелекне борчыган, уйландырган проблемаларны уртага салып, күмәкләп сөйләшү хәзерге әдәби процессның бер үзенчәлекле сыйфатын билгели Ике съезд арасында әдәбиятның өч төп жанры да игътибар үзәгендә торды Татар драматургиясенең торышы Мәскәүдә зурлап тикшерелде Поэзия һәм проза турында «Казан утларыпнда барган сөйләшүләрдә, тәнкыйтьчеләр һәм "Т"™ тарихчылар һем журналистлар белән барга, «иң «атлау укучы да ак— мпмшм Ьу хәлнең объектив сәбәпләре бар Бер .«тан, адэби.т мәсьәләләренә «гъI тибзр арту аның халык тормышында мөһим роль уйнавына делил булып кына калмый, гомумән, иҗтимагый аңның дәрәҗәсен дә билгели Икенче актан әдәби-тән- „ыйть мәкаләләрен туплаган җыентыклар, газета һәм журнал битләрендә урын алган ныгышлар, өзлексез процесс булган әдәбиятны тар вакыт кысалары белән чикләргә ♦ мажбүр әдәби ел йомгаклары суз сәнгатенең бөтен байлыгын иңли алмый Ә дис- «усск» берәүне дә чикләми; кемнең күңеленә, рухына нәрсә якын, кемне ни бор- S чый — шул хакта үз фикерен әйтә ала Поэзия, проза драматургия турындагы дискуссияләрдә идеялелек һәм халыкчан- -пых, традиция һәм яңачалык кебек категорияләр турында уйлану татар әдәбиятының = гомуми үсеш үзенчәлекләрен тагын да тирәнрәк аңларга булышты Поэзиягә багыш- 3 гянгам дискуссия хакында матбугатта сүз бигрәк тә күп булды С. Хәким, X. Госман, Р Харис. М Валиев, Роб Әхмәтҗансв. Р Мехәммәдиеа, X ® Сафии. 3. Мансуров чыгышлары хәзерге татар шигъриятенең торышым, кеше рухы- - ныН камиллеген дәверебезнең бөеклеген ачу юнәлешендәге киеренке эзләнүләрен, £ форма, стиль, ритмика өлкәсендәге уңай һәм тискәре тенденцияләрне шактый тулы 3 күз алдына бастыра. Дөрес, конкрет шигырь һәм поэмаларны тәнкыйть күзлегеннән 2 чыгып анализлау очраклары аз булды, бигрәк тә шагыйрьләр үзләре, аерым шәхес- 2 ияргә ^агылмыйча, теге яки бу әсәргә карата, "аргы урамнан әйләнеп үтеп«, гомумнI рак фикерләрен әйтеп калырга тырыштылар. Проза турында сөйләшү, киресенчә, иң кэгары киеренке нотадан башланып «ит1 та һәм соңга табарак. дискуссиягә галимнәр профессиональ тәнкыйтьчелар килеп ку- — шылгач кына тышкы темпераментын суыта тешел, җитди фикер алышу юлына чыкты Дискуссияне башлап җибәргән А. Гыйләҗеа хәзерге прозага, аның аерым вәкилләре ' зшчонлегенә карашын анык һәм тәгаен әйтеп салды, үзен борчыган мәсьәләләргә - шәхси мөнәсәбәтен киеренке рәвештә, полемик дәрт белән әйтеп бирде Автор татар * •дебиятының барыр юллары турында борчылып, ачынып язды Шулай да лроэабы» казанышларына карата ниндидер нигилистик мөнәсәбәт аның сыйфат дараҗесене , реаль бәя бирүдән, гомуми хәзинәгә керткән элешен дәрес күзаллаудан ераклаш- - тырды. һәм шулай уж бәхәс барышындагы констатация (проза артта ияле), чагыштыруда т берьяклылык (бездә Ч. Айтматов юк), буяуларның бертөслелеге (берничә язучы бик яхшы, башкалары бер тиенгә яраксыз) прозаның рухи кечен. ажлаиыи бөеклеген, башка жанрларга ясаган тәэсир көчен, алдан тою зиреклеген ачып бирүгә «үлмедер комачаулады Стильләр хәрәкәте, үзара керешү процессы бетонлан диярлек читтә ышанасы килә Соңгы елларда Г Беширов, LU Маннур. Ә Ениии, бер буынның әхлакый һем рухи дены буларак кабул нтобе: үсешләрендә бер-бере он ит калды. Прозага багышланган сөйләшү тагын бер мәсьәләдә -аәряс бирде* һем шундый хакыйкатькә инандырды уңышның яртысы аны дерес оештыра белуге, теп «өчләрме Дискуссия орбитасына тарта һәм дерес юнәлеш бирүге бәйле инан Тулаем алганда, әдебиятның үзәк жанры турында фикер елышу шактый югары профессиональ дәрәҗәдә барды һәм аның шифалы тәэсире үзен озан иеттормес дип ьарга мөрәҗәгать итү фактлары күбәйде Икенче яктан, повесть жанрында кешелекле юмор усал сатирага юл бирә (А Гыйләҗевның «Әтәч менгән читәнгә» повесте), җиңеп укыла 1срган беллетристик жанр тернәкләнә төште (В Нуруллинның «һәлакәт» әсәре) Ә поэзиядә гомум вакыт белән аерым вакыт аралыгын, үткән белән бүгенгене якынлаштырган, ерак тарихи ассоциацияләр, мифик образ-сурәтләр аша хәзерге кен проблемаларына тоташкан эпик әсәрләр күбәйде (И. Юзеев, «Мәңгелек белән очрашу». Зөлфәт, «Йөрәкләрдә үлмәс дастан»), Аларда шартлылык теория түгел, ә реальлек; ул авторның идея-эстетик концепциясенә, тормыш фәлсәфәсенә буйсынып, поэ- мсның бөтен күзәнәкләренә үтеп керә. Лирикада янәдән романтик-субъектив башлангыч көчәеп бара. Ә драматургия «аягына кырмавык кебек ябышкан» экология проблемасыннан һәм конкрет эштән бигрәк, акыл сатарга яраткан дидактик картлардан туеп, кеше зиһененең тирәнрәк катлауларына, тормышның бер яссылыгына гына сыймаган мәгънәсенә үтеп керергә тырыша. Бу процессларга да тәнкыйть күзен тутырып ачып карарга тиеш иде шикелле Үзәк тәнкыйтьтә, шартлы рәвештә, милли әдәби мәктәпләрне аерып куярга яраталар литвалыларның психологик романы, эстоннарның ироник-фәлсәфи прозасы, украиннарның «химер» романы һ. б. Шуның өстенә, лирик проза, интеллектуаль әдәбият. авыл повесте кебек терминнар да заманында киң кулланылды. Моннан сүз 'атар әдәбиятын теге яки бу системага, типологик схемага сыйдырырга тырь|рту хакында барырга тиеш түгел. Биредә үзебезнең әдәбиятта реаль яшәгән «милли мәктәпләр» күздә тотыла И Гази, М Әмир. Г Әпсәләмов. А. Расих, Г. Ахунов иҗатында тәмам формалашкан олы элик жанрның язмышы ничегрәк булыр? Ул, чор рухыннан артта калып, вакыт һәм интеллектка яраша алмыйча, уз урынын соңгы елларда М Мәһдиев А. Гыйләҗев. М. Юныс, В Нуруллин алга сөргән тыгыз һәм җыйнак повестька бирерме, әллә алар янәшә үсәргә дә хаклымы? Әле бит һәр язучы жанрның яңа моделен тудырырга омтыла. Бу мәсьәләләрне тирән анализсыз һәм башка әдәбиятлар үсеше белән бәйләп аңлатмыйча хәл итүе кыен. Әдәбиятның үсешен тәнкыйть ничегрәк яктыртырга тиеш? Идея-эстетик яктан иң өлгергән әсәрләрне үзәккә алыпмы? Әйдәп баручы язмалар иҗатына йөз тотыпмы? Төп эстетик концепцияләр, этик-фәлсәфи проблемалар, стиль бердәмлекләре ни дәрәҗәдә исәпкә алынырга тиеш? Биредә ачыкланмаган мәсьәләләр җитәрлек. Әдәбиятның башка жанрларындагы шикелле үк, тәнкыйть әсәрендә дә авторның кабатланмас үзенчәлеге, тормышны аңлавы, концепциясе, темпераменты, фикерләү рәвеше, хәтта холкы ярылып ятарга тиеш Безнең тәнкыйть андый исемнәргә бай. Г Халитның гадәти әдәби күренешне катлаулы фәлсәфи категорияләр. Г. Сәгъдиләрдән килгән академик тел белән аңлатып биргән стилен Н. Юзиевның салмак, ышанычлы язуы тыштан тыныч күренеп, эчке янулы фикерләве, Р. Мостафинның иҗади интеллектуальлек белән укучыга якынаю алымнарын аралаштырып барган ысулы тулыландыра. Бер шигъри күзәнәктә дөнья вакыйгалары чагылышын, чәчәк атуда Париж коммунарларының дәвамын күреп, шунда ук төгәл, нечкә күзәтүләре белән сокландыра алган, тәнкыйтьтә шагыйрь булып кала белгән X. Госман янында әдәбиятта логик эзлеклелекне, төгәллекне алга сөргән, вак-төяктә дә олы принципиальлек таба белгән И. Нуруллин тәнкыйте, Ф. Миңнуллинның төгәл, лаконик фикерле, ювелирларча эшләнгән, педант җөмләсенең йөрәге типмәсә, татар тәнкыйте күпкә оттырыр иде. Ләкин, кызганычка каршы, менә шулай үз йөзен тапкан тәнкыйтьчеләр санаулы. Тикшерү үзәгенә алынган мәсьәләгә сан ягыннан килгәндә, тәнкыйтьнең хисап чорында шактый актив эшләгәнлеген күрүе кыен түгел. Р Мостафин «Эстетик критерийлар дәрәҗәсе» исемле мәкаләсендә «Казан утлары» журналында 1970 нче еллар башында тәнкыйть рубрикасы астында басылган мәкаләләрнең җиде-сигездән артмавын әйтеп үтә. Хәзер хәл үзгә 1980 елда журнал битләрендә әдәби тәнкыйтькә караган 15 мәкалә урын алса. 1981 дә—18. 1982 дә— 16, 1983 тә егермегә якын җитди чыгыш бирелде. Шулар янына еллык күзәтү, иҗат портреты, рецензия һәм әдәби мираска, әдәбият һәм культура тарихына караган күп санлы материалларны өстәргә кирәк. Татарстан китап нәшрияты үзенең планында әдәбият теориясенә тарихына һәм гамәлдәге тәнкыйть китапларына ел саен 8—10 урын биреп бара. Мәскәүдә уртача вп ярымга бер хезмәт дөнья күрә (ике съезд арасында Р Мостафнн Н Хисамоә һем Д Әхмәдуллин китаплары басылды) Күпм. бу, азмы? Чынлыкны күз алдына бастыру нияте белән, тәнкыйтьче кадрлар состаеына күз салыйк. Татарстанда җитлеккән һәм шактый кемле тәнкыйтьчеләр отряды эшли Язучылар союзы билетын кесәсендә йөрткән 23 тәнкыйтьченең 7 се фәннәр докторы, е к ди дат лар саны 15 кә җитеп килә. Шулар белән җилкәгә җилкә терәл, рәсми рәвеъ язучылар корпусына теркәлмәгән 25 ләп кеше әдәби процесска хезмәт итә Әйтв| кирәк, соңгылары арасында тәнкыйть фикере үсешенә җитди алеш кертүчеләр түгел. сипләп, исемен алыштырган, әмма җисемен саклаган җыентыклар Бу эш тә миром, X әлбәттә. Әмма бу очракта да басма үзенең элгәрен турыдан-түры кабатламасын, ае- тор соңгы елларда фән ирешкән казанышларга таянсын алармы әйләнешмә кертсен > иде. Урта буын вәкилләре арасында Н Юзиев. Р Мостафнн. Ф Муснн, ф Миңнул- лин, И Ахунҗанов А. Әхмәдуллин эшчәнлете игътибарга лаек Аларның уңышлы мы- — тышларында ээләиүчән рух. фикерне гыйльми-теоретик исбатлауга омтылыш кочле — IX съездда иҗади пассивлыгы өчен тәнкыйтькә юлыккан Ф Миниуллин. осталыгын _ һем активлыгын бермә-бер арттырып, тегәл эстетик критерийларга таянып, уэенең Ч чыгышларында проза үсешенең күп якларын иңли алды Ф Хатипов. М Г османов, _ Р Сверигин, Э Нигъмәтуллин, Ф Галимуллин. 3 Рәмиев, М Гайиетднноа кебек кельм ияләре иҗатында да тормышчан рух һәм гуманистик пафос артты Әдәби күренешләргә бәядә очраклылыкка таяну, теге яки бу әсәрнең күләгәле якларын ачканда алдан уйланылган идеяне авторга тагу кебек зәвыксыз мәкаләләр азайды Әдәбият үсешендәге перспектив тенденцияләрне вакытында күреп алуга омтылыш кочойде Шулай да югарыда санап үтелгән тәнкыйтьчеләрнең бериш чыгышларына анү- кею, дулкынлану, перспектив уйлану җитми; укучының зиһененә, хисенә тәэсир итү алымнарының стереотиплыгы, шаблонлык, фикерләү ярлылыгы үзен сиэдереп-сиэдо- лык күрсәткән тәнкыйтьче күренми шикелле», дигән иде. Бүген болай әйтергә урын юк шикелле. Шулай да тәнкыйть резервы дигән нәрсәне көн тәртибеннән алырга иртә, аның турында эшлеклерәк кайгыртырга кирәк Бездә китап күзәтүләр бихисап күп басыла, әмма күңелдә калырдайлары сиром Алариың күбесе бер калыптан кселган кирпечләрдәй яисә машина тәгәрмәчләре шикелле бер-берсенә охшаганнар схемалары да. төче фикерләре дә уртам Мондый •брак, турында Р. Мөхәммәдиев мЭстетик офыклар киңәйгәндәй исемле макаласандо бик телле итеп, уйланып, ачынып һәм конкрет исем-фамилияпәрие атал язды Күзәтүләр күрсәтүенчә тәнкыйтьнең төп йөге урта һәм алар артыннан килгән буын җилкәсенә төшә. Тәнкыйтьче исеменә һәм дәрәҗәсенә дәгъва итүчеләр арасында иҗади һәм гражданлык активлыгы бер үк дәрәҗәдә булмады Гадәттә әдәби тәнкыйтьнең четерекле, катлаулы мәсьәләләрен актарып чыгарып, беренчеләрдән булып иутәреп алучы өлкән буын ике съезд арасында нигәдер сүлпән зшләде Г Халит X. Госман, Б. Гыйззәт, Н. Гыйззәтуллии, X Хәйри агымдагы әдәби процесста элеимо аллардагы шикелле ук актив катнашмадылар Басылып чыккан китапларның да байтагы — элегрәк денья күргән хезмәтләрне ТӘНКЫЛТЬ ҺӘМ ӘДӘВИ ПРОЦЕСС Дөрес. Татарстан Язучылар союзы идарәсе яшь тәнкыйтьчеләр тәрбияләүгә зур көч куя. Аларның иҗаты әледән-әле тәнкыйть секциясендә тикшерелә, өметле дип табылганнары газета һәм журналларга тәкъдим ителә. «Казан утларыпнда соңгы елларда -Яшь тәнкыйтьче сүз сорый», «Яшь тәнкыйтьче сүз ала» рубрикасы даими рәвештә бирелә Ф Зөлкарнәев, Р Ягъфәров, X Янов, Л. Хәйдәрова, 3. Хеснетдинов. Ә. Зиннатуллина, Ә. Сәхапов, Р. Юныссв, И Шаһиев тәүге рецензияләрендә заман- дашларыбызның әхлакый эзләнүләре турында уйланалар. Аларга профессиональ таләпләр кую кыен булса да. яшьләрнең әдәбиятка хезмәт итү өчен кулларына каләм алуы һәм уз сүзләрен әйтергә тырышуы тәнкыйтьнең киләчәгенә күпмедер өмет уята. X. Янов исеме матбугатта еш күренә башлады. Ф. Зөлкарнәев проза турында барган фикер алышуда уңышлы чыгыш ясады. Ләкин шулай да аларның басма сүзләрендә тормыш тәҗрибәсе җитешмәү, иҗтимагый активлыкка омтылмау үзен сиздерә. Язышучылар бар. әмма араларында талантлы тәнкыйтьчеләр бик-бик аз. Соңгы дискуссия барышында прозаның Бөтенсоюз әдәбиятындагы иң яхшы казанышлар дәрәҗәсенә сирәк күтәрелүе турындагы фикер дә ачык яңгырады. Сәбәпләр аталды Безнең тәнкыйть алдына да илкүләм аренага исәп тоту шартын калкытып кую вакыт түгелме икән? Әйе, Ф Мусин татар әдәбияты проблемаларын «Правда» газетасы битләренә алып менде Р. Мостафин үзәк әдәби газеталар. «Дружба народов» журналы эшендә актив катнаша, еш басыла, Р Мөхәммәдиев тә үзәк матбугатта бер-ике җилпенеп алды, Н Хисамов, А. Әхмәдуллин хезмәтләре абруйлы «Наука» нәшриятында дөнья күрде. Әмма безнең кайбер хезмәтләргә теоретик тирәнлек, иҗади кыюлык, рухи казанышларыбыэны башка милли әдәбиятлар белән янәшә куеп, чагыштырма яссылыкта өйрәнү җитми. КПСС өлкә комитетының X Пленумында ясаган докладында иптәш Г. И. Усманов тәнкыйтьчеләргә дә таләпләр куйды. Шунысы аерым игътибар сорый: әдәбиятта да, музыкада да, сынлы сәнгатьтә дә, документаль кинода да әле уртакул, ә кайвакыт идея һәм художество ягыннан бөтенләй йомшак әсәрләр шактый күренә. Монда, әлбәттә, тәнкыйтьчеләр үз сүзләрен әйтергә тиешләр кебек. Докладта әйтелгәнчә, бездә тәнкыйтьчеләр җитәрлек санда һәм аларның моның өчен тиешле квалификацияләре бар. Әмма аларга еш кына принципиальлек һәм партиячә таләпчәнлек җитешми. Тәнкыйтькә алдан күрүчәнлек, бүгенге чынбарлык белән иҗтимагый идеалның әдәбиятта якынаю процессын сиземләп алып, сурәтле фикерләүнең үсеш тенденцияләрен ачыклау җитми. Кызыклы гына мәкаләләрдә дә җанлы иҗат процессы теоретик аңлатма тапмый. Әдәби күренеш социалистик реализм контекстында каралмый. Нәкъ менә шуңа күрә, тәнкыйтькә вакыты белән теоретик фикер киңлеге, фәлсәфи тирәнлек. күренешләрне гомумилектә кабул итү сәләте җитенкерәми Моннан әле тәнкыйтьчеләр әдәби процессның теоретик аспектларын бөтенләй читләтеп үтәләр икән дигән фикер калырга тиеш түгел. Мисаллар рәвешендә М. Хә- сәновның «Социалистик реализм һәм татар совет әдәбияты мәсьәләләре». И. Нурул- линның «Әдәбиятта шартлылык», Э. Нигъмәтуллинның «Типиклаштыру турында» кебек чыгышларын китереп булыр иде. Соңгы ике мәкаләдә бәхәсле һәм ахыргача аныкланып җитмәгән урыннар булса да. авторларның, гомум теория югарылыгыннан торып, татар әдәбиятын Бөтенсоюз масштабында тикшерергә омтылулары игътибарга лаеклы. Шул ук вакытта язучыга дөньяга карашын аныкларга, иҗат методының мөмкинлекләрен, жанр һәм стильләр хәрәкәтен, осталык, зәвык мәсьәләләрен аңларга ярдәм итәрдәй теоретик мәкаләләр дә аз языла. Тәнкыйть әдәбият тарихы әдәбият гыйлеме белән тыгыз бәйләнгән. Әтрафлы фәнни хезмәт әдәбият үсеше өчен тәнкыйть кебек үк кирәкле. Әдәбият тарихына, халык иҗаты җәүһәрләренә игътибарның артуы. Кол Гали юбилееның югары дәрәҗәдә үтүе—фәндә объективлыкның өстенлек алуын, халык аңының үсешен күрсәтүче дәлилләр. «.„дсдб.г „„.лилеге белей гарелг.рллие, |976 елдай башлап „,.р ...ш. иҗатының гел «анрлары - ,„СКа җырлар, г^ышыаилар еиие.лер ... | җҗҗг, ЛолаЬемуеи җырлары, беегл.р д.вь. „үрде Дасаииар, р...... JUMP, мәкальләр чират кетә. Томнарны төзүчеләр комментарийларда, текстларны б-руд», аңлатмаларда, заман дәрәҗәсендә эш итеп, шактый төгәллеккә ирешәләр Х*ль« ааыз-поэтик иҗатын фәнни тикшерү эшендә дә прогресс күз алдында «Татар 4 фольклоры жанрлары» җыентыгы (1978), X. Мәхмутоаның фольклордагы «вак» бе- рәмлахләрие өйрәнүгә багышланган «Кечкенә дә төш кенә» (1980), М. Мәһдиеә, А Яхин, М. Бакировның халык әдәбияты жанрларын тикшерү юнәлешендә туплаган гоҗрибәләре шуңа мисал була ала. Хәзер Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институты җитәкчеле- гәидә КДУ, шулай ук Казан һәм Алабуга педагогия институтлары галимнәре. Язучылар союзы идарәсе катнашында авторларның зур коллективы татар әдәбиятының алгы томлык тарихын тудыру өстендә эшли. Хәзерге совет фәненең иң соңгы каза- s кышларына таянып язылган бу хезмәт әдәби тарихыбызга багышланган зур гомуми- J лаштерүгә ия кыйммәтле чыганак булачак. азучылар дибез икән, бу синтетик жанр үзе дә игътибарга һәм өйрәнүгә лаеклыдыр. I уйлаиылган тарихын булдырырга кирәк. Югары уку йортлары программасына кер- ♦ гелгән «тәнкыйть тарихы» дигән кура та шуны таләп итә. Дөрес, тәнкыйть үсешенең х «арым чорларын ейрәнүгә Г. Халит, М. Хәсәноа, X. Г осман, И. Нуруллин. М Меһдиев. X ®. Мусин, Р. Мөхәммәдиее, Э. Бариева кебек галимнәр мәгълүм элеш керттеләр 4 багышланган мәкаләләр күбәйде. И. Нуруллинның «Киләчәкме карал», Р Мәхәмма Ливанең «Эстетик офыклар киңәйгәндә». А Яминның «Фикер дәлилле булсын! 3. Мансуровиың «Юбилей менәсәбәте белән» кебек чыгышлары турыдантуры тэт шервлөр Әйтик, 3. Мансуров каршы бергәләп керешергә чакыра. рында күп языла. кулына «сугарга»— гому ми сүз алып барганчы, гәидә ачыклык һәм принципиальлек җитми.