СУЛАР ҮРГӘ АКСА ДА

Эштән кайткач, Якуб ишегалдындагы тупыл агачы ышыгына куелган эскәмиядә утырырга ярата. Ты мызык кына яңгыр сибәли Шуңамы, ишегалдында һичкем юк. бала-чага өйдә мультфильм карыйдыр Ике өй арасында колач җитмәстәй тупыл үсеп утыра, тупыл астында — эскәмия Кояшлы җылы көннәрдә өстәлнең һичкайчан буш торганы юк. бер ише домино сугар, ә аларны вакыт әрәм итүчеләр уратып алган булыр Якуб шомарып беткән өстәлдә бармакларын биетеп алды Өстәл өстендә юеш тупыл яфраклары ята. очып та китә алмыйлар, ботакта җилфердәп торудан да мәхрүм ителгәннәр, кемдер өзеп, язгы яфракларны иснәп, хушланып утырган Якуб яфрак ларны бер төшкә җыйды һәм җәелеп үскән тупылга башын күтәреп карады. Үз гомеренә бик күп тапкырлар яфрак яргандыр, бик күп тапкыр аларны койгандыр бу мәшһүр агач. Алай да җирдән алган иң тәмле төнәтмәне эчереп үстергән яфракларын вакытсыз югалту кыендыр аңа Башка әллә ниткән уйлар килә. Эңгер иңә башлады, ә яңгыр тымы зык кына ява да ява. Нигәдер аның квартирында ут та күренми. Гөлбикә, баланы күтәреп, Юлия Борисовнага чыккандыр Тәрәзәдә ут булмагангамы. өйгә керәсе килми Биредә ышык, саф һава, тымызык кына яңгыр ява. уйлануы рәхәт. Кинәт җил исеп куйды, тупыл яфраклары кемгәдер зарланган сыман шыбырдашып, сөйләшеп алдылар.. Ун катлы өйнең тәрәзәләрендә берәмберәм утлар кабына башлады, әллә ничек шунда өй шахмат өстәлен хәтерләтеп җибәрде. Тәрәзәләрнең төсләре алышынды, кызгылт, яшел, зәңгәрсу төстәге тәрәзәләр дә бар, әнә сарылары кабынды Ә менә куе зәңгәр төс юк та юк. Куе зәңгәр төстәге тәрәзә — аларныкы Биредә уйланып утыруы аңа рәхәт Кинәт аның зиһене ачылып киткәндәй булды. Бит аңа Гөлбикә, баланы Юлия Борисовнада калдырып. концертка барам дип шалтыраткан иде. бәлкем әле кайтып та җитмәгәндер. Концерт дигәндә Гөлбикәнең җаны фида. Әйдә, йөри бирсен концертларга. Менә ни өчен ул биредә икән бит. Гөлбикәсен көтә! Хатынын концерттан каршы алу. аңа менә мин сине көтеп алдым дип үк әйтмәсә дә. шул турыда Гөлбикәгә сиздерү Якубка әлегә үзе дә аңлап бетермәгән куаныч бирә иде Якуб хатыны алдында гаепле Дәвамы. Башы 7 нче санда. түгел. Гөлбикәнең көнчелеге дә юкка гына Вәсилә Хакова белән анын арасында һични булганы юк Якуб тирә-юньгә күз төшереп алды. Тәмам эңгер иңде. Беренче каттагы тәрәзәдән өй каршында үсеп утырган сирень агачына кызгылт ут яктысы төшә, сирень яфракларын куе кызгылт төскә буйый Сирень нәр кичәле-бүгенле генә чәчәк аттылар, ишегалдына хуш ис таралган ♦ Хәер, бу озакка бармас, малайшалай чәчәкләрне берәм-берәм сындыра < башлар, һәм агач моңаеп, ямьсезләнеп калыр Әмма сиреньнәр янын- < нан үткәндә ул барыбер шул исне тояр. Тукта әле, нигә ана Гөлбикәсе кайтуга сирень чәчәге тотып тормаска ди? Якубка бу уе ошады гына * түгел, хәтта шулай булырга тиеш шикелле тоелды һәм ул торды да 2 әкрен генә күрше өй каршындагы куакка таба атлады Сәер бер халәт- > тә иде ул күрсәләр дә, аны гаепләргә тиеш түгелләр кебек иде Ә бит * агачны утырткан хуҗаларның чынлап та күрүләре бар Малай-шалай, J җиткән егет булса бер хәл, монда бит милиция майоры чәчәк сындыра ° Тәртип саклаучы үзе. Әллә соң кереп рөхсәт сораргамы? Оялтып чы- ф гарсалар? Булмас димә . Юк, сорамыйм, мин нибарысы бер тәлгәш х сындырып алам, нибарысы берне Якуб сиреньнең бер ботагын сындырып алды да ипләп кенә урам 4 якка таба китеп барды Чәчәктәй бөркелеп хуш ис килә иле Якуб зур * урам ягына чыкты, ипи кибете янына басты Аның исәбе буенча Гөлбикә нәкъ менә шул төштән үтәргә тиеш иде, башка җирлән аларның “ ишегалдына кереп булмый, ураткыч, ә Гөлбикә ашыгып кайтыр, чөн- п ки ул балаларны Юлия Борнсовнада калдырган. Ипи кибете каршында, х ябалдашларын киң җәеп, тупыл утыра, тнздән тупыл мамык коя баш н лар, тупыл тәлгәшләреннән шул тиклем күп мамык чыга ки, көннәр җылы торганда ачык тәрәзәләрдән бүлмәләргә тула, тупыл мамыгын- - нан һичничек котылып булмый, күп кешедә шушы мамыктан аллергия J чире кузгала, бигрәк тә йөкле хатыннарга ярамый ул мамык, тупыл Ф мамык койганда Гөлбикә урамга чыгарга куркып йөргән иде. Ә малай- * шалайга уен булсын, алар җыелып калган мамык өеменә ут төртәләр, мамыкның дөрләп янганын к\реп, ни кылырга белми кычкырышалар Тупыл мамыгын аеруча Юлия Борисовна яратмый, ул аңардан гомер буе интеккән «Якуб, әллә соң берәр нәрсәгә ярыймы бу тупыл мамыгы, ни дип шундыйны утырталар микән, бит анын мамык коймый торганнары да була»,— ди ул бик аптырагач Якуб ни әйтсен аңа «Була»,— дип кенә куя Алай да шәһәрне яшелләндерү идарәсеннән ниндидер йомыш белән баш агроном килгәч «Шул тупылны башка агач белән алыштырып булмыймы?»—дип сора ган иде. Теге ана тупыл агачының яз көннәрендә һаваны сафландырды турында ярты сәгатьлек лекция укыды, бер үзенә бер лекция Якуб әкрен генә өйгә таба атлады Күңелендә ниндидер моңсулык, кимсенү бар иде Җитмәсә янгыры һаман туктамый Сәер, нигә кеше күңеле табигать үзгәрешенә бирелүчән икән? Дөрес, үз хиссияте вә кәефе белән үзләре идарә иткән кешеләр дә юк түгелдер бу дөньяда, әмма Якубка калса, алар да табигать тәэсиреннән читтә кала алмыйлардыр. Карак, мәсәлән. урлашу өчен шыксыз, яңгырлы көнне санлый, чөнки эз җуярга җиңелрәк Карак дигәннән, бер көнне пенсиядәге әтисе килгән иде Тотты да әти кеше Якубны (формадан түгел, әлбәттә) Сорочий базарына алып китте Бер кешене күрсәтеп каласым бар сиңа, улым, дн. Без аның белән менә егерме биш ел инде тарткалашабыз Ул үзенчә яши, мин үземчә, дн Әйтик, ул үз гомеренә караклык кылып йөрде, ә мин аны бу эше өчен эзәрлекләдем Шулай итеп мин пенсиягә чыктым, ә ул, эт ялаган нәмәстә, һаман ташламый, күңеле һаман этлектә. Кушаматы Серый Кыяфәте - бүре дә бүре, бу да бүре Чын исеме Сираҗетдин, Снрай, димәк Иң хәтәре яшьләрне котырта, котыртып кына калса ярый, тегеләрне караклыкка өйрәтә, эт ялаган нәмәстә Хәзер әнә тагын кайткан. Спец ул. саклык кассалары басу буенча белгеч Димәк, Якубжан, тиздән бер-бер хәл көт. Ике көн элек кенә Васильево поселогында магазин басканнар Сирай эше диясем килми, ул магазин белән вакланмас Ә минем урынга калган участковый моны милициягә дәшеп алган. Сирай — хикмәтле карак. Якубжан, андый вак- төяк кармакка эләгә торган карак түгел Аңа куш булса куш булсын, булмаса — керешми. Хәзер әнә Сорочида бутала Үзенә дуслар эзли, эт ялаган нәмәстә, бер дә бүтән түгел. Үзең беләсең, безнең Сорочида күгәрчен сөте генә юк. алам дигән кешегә аны да юнәтүчеләр табылыр. Кыйшаеп, такталары уңып беткән койма буеннан атлаганда Якуб, кызыксынып, әйбер сатучыларны күзәтте Арада яп-яшь кенә хатыннар да очраштыргалый. Әйтик, менә бу чибәр хатын панбәрхет күлмәген нигә сата? Якуб. туктап, хатын кулындагы күлмәкне карады Бик аз киелгән булса кирәк Бәясен дә артык сорамый Димәк, яшь хатынны ниндидер нужа китергән Шулай да. нигә Сорочига килергә, нигә комиссионкага илтмәскә?.. Аңлашыла инде, комиссионкада күлмәкнең айлар буе сатылмый ятуы бар, ә монда көне-сәгате белән кулга акча керә. Күлмәк матур иде. ләкин Якуб барыбер нигә сатасыз, дип сорарга яхшысынмады. Әтисе ашыктырды, Якуб күрде бит, хатын үзе сата, үзе күзләрен яшерә, димәк, ана хәтта үз әйберен сатуы да оят. ә менә кайберәүләр күзеңә керергә тора Товарын бетереп мактый, имеш, гомер буена да киеп туздыра алмассыз, үз гомерегездә миңа рәхмәт укырсыз Никадәре дефицит әйбер биредә. Барысы да үзенекен сата микән? Ә бит универмагта да биредәге товарларны сирәк күрәсең. Нинди юллар белән килә икән бу базарга затлы дефицит әйберләр? Рәтләр буйлап атлый торгач, ниндидер склад коймасына килеп җиттеләр, ары юл юк иде. Койма буена тезелгәннәр бөтенләй башка әйбер саталар Чегән базары диярсең Якубның кабыргасына әтисе терсәге белән төртеп алды. Янәсе, әнә сул якка кара әле Сул якта яшь-жилбә- зәк уратып алган сары мыеклы таза гына ир кеше басып тора, ул яшьләргә нидер сөйли, ә тегеләре, авызларын ачып, тыңлап торалар . Якуб өчен мондыйлар дөньясы ят түгел иде, тикшерүче буларак, ул әлеге типлар белән һәркөн диярлек очраша, ләкин әтисенең нинди дер Сирай турында тәфсилләп сөйләве, җитмәсә исеңдә калдыр дип кисәтүе аның күңелендә кызыксыну уятты. Әйтәсеме, Сирай кебек караклар үз гомерләренә урлашып яшиләр һәм моңа шул тикле күнегеп китәләр ки, бу эшләрен табигый хәл итеп кабул итә башлыйлар Җит меш яшьләренә җиткәч тә урлашып йөргән караклар бар Бу шуларның берсе булыр, күрәсең. Бер талкыр аңа картаеп барган ике каракны төрмәгә озатырга туры килде. Шунда барганда аларның берсе — Шайтан алгыры, бүген мунчага бара торган көнем иде, булмады инде,— дип сдйләнде. Хикмәт шунда иде бу сүзләрне ул шул хәтле табигый итеп әйтте ки, әйтерсең чынлап та шулай иде, каракның иң зарур эше рәхәтләнеп мунча керү иде «Димәк, дип нәтиҗә ясаган иде шул вакытта ук Якуб, каракларга карата безнең законнар йом шаграк. артык гадел, ахры» Ул арада әтнсе Сирайны үзенә дәшеп алды Пенсиядәге милиционер алдына килеп баскач, Сирай башта аптырабрак калды Юк, каушап калу галәмәте түгел иде бу, кинәт дәшүдән килгән халәт иде бугай, ләкин карак үзен шундук кулга алды, алдында гади киемнән тор ган пенсионерны абайлап алгач, ул әүвәл авыз чите белән елмайды — Әфган сагызы кирәк булдымы әллә, иптәш начальник? диде һәм икенче мәлдә инде мыскыл иткән бер кыяфәттә — Хәер, сагыз чәйнәргә тешләрең юктыр инде синең, картлач, дип авыз ерды — Юк, миңа түгел, менә кунакка дип соравым Тәмәке ташлаган чагы — Чегән,— диде артына әйләнми генә Сирай,— Чегән дим, анаңны ак бүре бугазлаган нәмәстә, бир әле теге әфган сагызын Берәүнең тәмәке ташлаган чагы, ди әнә. Карале, Гата абзый, пенсиягә чыккач та шул этлегең ташламыйсың, ә? Неужели туймадың’ Әйт әле честно гына, бу - кемең? Күргән дә бар кебек үзен Хәтер саекты хәзер, элек бер күрүдә таный торган нем лягавыйларны. Б\ кеше лягавый түгелдер, аңа охшамаган Шулай да кемен, ә? — Минем малай булыр бу. Сираҗетдин Малай Урта Азиядә шах тада эшли, ялга кайтты Эш табылса, бөтенләй дә калырга исәбе юк түгел. — Әйтәм, Чыңгызда күргән бар кебек үзен Картаябыз, хәтер саегайды Эш табып булмый менә, рәтле эш — Теләмәвеңме, чынлап та эш юкмы? Эшкә тизрәк кер, жнтәр Өч ел ял итеп кайттың — Санаторий түгел шул анда. Гата абзыкаем Ә шулай да малаен реңә охшамаган — Әнисенә охшаган Гата апа бер сум акча бирде — Сагызың өчен Малай чынлап та тәмәке ташлап маташа Яр дәме тимәсме, дим Үзен беләсең, яман гадәтләрне ташлаулары ай-һай кыен Хак әйтәсең, яман гадәт ярга илтер, әйбәт гадәт ялга илтер, ди торган и и- бер тәрбияче теге йортта Күңелен булсын, картлач, минул мәсьәлә.ь* завязал Добился своего, как никак ты — мой наставник Ишетәсеңме завязал! Ә бер сум акчаңны алмыйм, сагыз минеке ту гел. ә чегән миңа бурычлы иде Шулаймы. Чегән? Сумаладай кара чәчле егет Сирай белән килешеп ияк какты Мин сезне нигәдер хәтерләмим,— диде Якуб \нысы хак Ләкин белмәү — бер хәл, ә менә белергә теләмәү бөтенләй икенче нәрсә бит Куеп тор әле син минем малайны, Сираҗетдин. Әйт әле. нигә үз тирәңә җыен тар балакларны җыясың Янәдән кармак саласыңмы? Билләһи-валлаһи. Гата абзый, алар үзләре мине эзләп таптылар Мин дә тәмәкене ташладым ич, хатын көн бирми, тартасың икән шул черегән тиресеңне, куам да чыгарам, ди. — Тирес дигәнең гашиш кушкан тәмәкеме? Гөнаһыга батма, Гата абзыкаем Андый хәлләр тирәсенә якын барасы кеше түгел мин. әйттем бит. завязал Ышанмасаң. менә Хәлил дән сора Әй. Хәлил! Тәэминатчы егет ул Менә дигән егет Җаның ни тели, шуны табып бирә. Беләсең килсә Хәлил, бу кеше — пенсиядәге милиционер Бер урамда торабыз, капка аша гына күршеләр диярлек. Ике тапкыр яшерде бу абзыкай мине теге өйгә. Сирай. авыз ерып, янәшәсендә басып торган Хәлил атлы егетнең шап иттереп җилкәсенә сугып алды Коңгырт чәчле, урта буйлы егет Сирайнын сугуына иңбашын тотып, чүгеп куйды. Сындыруын бар. Сирай абзый Кара аны. Сираҗетдин, соңы булсын,—диде Гата Иртәгә эшкә керәм, Гата абзый Нигә малаеңны Сорочңга алып чыктың? Сагы» сорады Җитмәсә американыкы булсын, ә ул нәмәстәне бер монда табып була Шулай бит, улым! Якуб әтисе артынарак баскан бәләкәй генә малайга күз төшереп алды Малай туп кебек т\гәрәк гәүдәле иде Әйт әле, Сираҗетдин, миңа ачуланмыйсыңмы? Как никак мин сине ике тапкыр утырткан кеше? Юк. ачуланмыйм, Гата абзый Син булмасаң. башка берәү утырткан булыр пде Аның шулай бетүе яхшырактыр да әле. Эләктермәгән булсаң, һаман саен узыныр идем Нәфеснең чиге юк бит аның Без синең белән, Гата абзый, күптән мәче белән тычкан уены уйныйбыз бит инде Нишләмәк кирәк, дөнья яратылганнан бирле шулай булган. Патшалар • 'зннәсен берәүләр талаганнар, берәүләр саклаганнар Син гадел булдың, Гата абзый К.акмадыңсукмадың. хөкем тарафдарларына илтеп тапшырдың. Үзем дә җитәр дим, Гата абзый. Әнә малай үсеп килә, хатын да бүтән ул эшеңә керешсәң, бусагамнан да кертмим, дип яный Ярый, бигайбә, Гата абзый - Күрдеңме инде Серыйны?- диде Гата янәшәсендә басып торган Якубка. теге китеп баргач. Күреп кал Мәшәкать тудырачак әле бу кеше сезгә Болай гына мескен булып күренә ул. Эче тулы ачу аның Кемгә файда мондайларны иректә йөртүдән? Менә шуны аңламый йө дим мин, Якубҗан. Кайбер хатыннар ирләре эштән соңга калып кайт канда да ду киләләр, эшләр әллә кайларга барып җитә. Ә бу. эт ялаган нәмастәиең, хатынына кул күтәргән чаклары була, әмма тегесе ник бер тапкыр жалу белән килсен. Шул хикмәтләрне аңламый йөдим мин Вакыт бар, тирә-юньгә күз-колак саласың һәм шаклар катасын. Күп икән ул гыйбрәтле хәлләр бу дөпьяда, бик күп икән, Якубҗан. Әтисе белән бу сөйләшүгә атна-ун көн узмады, Якуб үзе дә хатыны тарафыннан бинахакка рәнҗет*-. Гөлбикә иш .................... ............................ • га ды Нәкъ менә шул көннән ир бел ' бугай Читтән караганда ьч а б : • гөл кебек иде, ә менә җентекләбрәк баксан. тәүн ; • ► гелән юк, ниндидер ясалмалылык, икейөзл.-л и Ике киз бала үстерәләр күк тә үтм да бабай буласы бар Үткән гомер үтә б> кә керәчәк Кечесен Юлия Борисовна кары ■ I е. , . . - - р де күршеләре балаларны Олысына х-*«ердәи үк җыр ч бала күңелендә музыкага кызыксыну уятты Кыскасы -ь: ■ ■■ анда бар да үз урынында кебек иде Якубнын күңел түренә кереп калган хикмәтле хәб >р ■ л ; -ы сыман. аны һаман саен эчтән кимереп торды Хат,- • :> ,ем нендер озатып куюы турында ана бер миләп.- ир .йЯлый, берәү аны өйгә кадәр озата да ки к Озата -нә ана моиын өчен Якуб белә. Гөлбн» • ир ат ► м . 'дәк чүпрәк тирәсендә әвәрә килә иде Бахтин үзе т-. х.пи.-ч i ария дә Якубка ошамыйлар, ләкин нишләм............................ ..... „ л. . г.гр гә эшлиләр. Якуб аларнык iамь гапләрен сәгать.- *р бу рырга мәҗбүр Бәхәсләрдә Бахтин кызыд-кыз • - , ын да үз фикерен кистереп әйтә, мин алай итмә- ем. дип шапырына Ул да түгел — һәр семьяның үз бәхете бар. дип, Бахтин ypsun г - > ы Якуб бел.), шул җирдә аларның дөньяви х,-. 1 ■ ■ ■ - -па мть, шкафтан китап ала. тавыш-тынсыз гына • к-- •' ■ -.ый Ул арада Гөлбикә белән Сарня әйләнеп керәләр, 1 ч 11' К < • читәкләгән — Бер халык та культурасыз була алмый, культурасыз IUK бул маган кебек, уйлап тапкан культура да була алмый > бер тгә тынып калган Бахтин Мин моны нкдән әАтәи ыру мөмкин түгел, ә кайберәүләр аны булдырырга маташа шгатьнен иң югарысы халыкта. Якуб дәшми, аңа урамалы фәлсәфәләр ошамый Бп» китабын читкә куя. Зөлфия янына килә д.■ -б- • — Җырчы — Оһо!—ди Бахтин. - Молодец, дип кызның вркасыннл < -- — Ә син? — дип Кәримәгә борыла — Милиционер. - ди кыз. Якуб елмаеп куя. хатыннар көлешәләр, Б -’ - 1.«җ. к-, • ;- рен зур ача Менә җавап ичмасам Молодец, кыо.м' .Лифт эшләми иде, Я катка әкрен генә лай ук сабыр гына кыңгырау төймә ■ •«.. »? Эш чыкты диде Якуб. чишенә баш Бер дә бүтән түгел теге кәнтәен янында булгаисы Якуб. иелеп, туфли бавын чиште. кәнтәй п басты —Ни булды сиңа? Нинди сүз таба бит, шаккатырсың бу хатын-кыз га. Мин бит синнән беркайчан да кем бел >'• • i> Яши-тора алтын булавка да онытылды Гөлбикәне коллективта хөрмәт f итәләр, профсоюз комитетына член итеп сайладылар Җитмәсә квартир 2 мәсьәләләре буенча комиссия члены иттеләр. Ничәмә ел узды Кай- » чандыр артыннан киләп сарган Хәлил дә югалды Гөлбикә аның тор * мышы белән кызыксынмады, үз борчулары үзенә бик җиткән иде £ «Өйләнгән синең теге хикмәтең, эчә икән»,- дип әйтте Гөлбикәгә з көннәрдән бер көнне Бахтин хатыны Гөлбикә бу хәбәрне җиткерүчегә “ ачуланмады, әмма бик үк кинәнү дә тоймады Күңелдә ниндидер мо- о на кадәр үзе дә аңлап та, төшенеп тә бетмәгән кимсенү бар иде Кем ® өчен? Хәлил өченме, үзе өченме? Менә шуны аңламый иде ул. Бер ка ' расаң, Хәлил ана дөньяда әллә бар, әллә юк. шул ук вакытта аның кемгәдер өйләнүе, эчә башлавы кызганыч иде Ир-ат ни әүвәл. гаиләдә мәхәббәтен югалтса, эчүгә башын сала, аннары эшендә уңмаса Әнә шулай дөнья куып яшәп ятканда, ике елдан артык вакыт узгач, көтмәгәндә, Хәлил контроль һәм ревизия идарәсендә пәйда булды Гөлбикә аны идарәгә килеп кергәч тә күрде Хәлил борынгы бина ның сырлап ясалган диварына сөялеп тора иде, Гөлбикәне күрүгә, аңа таба китте — Гөлбикә! Ул кыю кыланды, чәче җиткән, башында бүреге юк (хәер, ул хәтле суык та түгел иде әле, октябрь ае), юка пальто якасын күтәргән, кул лары кесәдә. — Исәнме, Хәлил — Исәнме. Гөлбикә Сине күрер көн дә бар икән, бәгырь. Нигә алай дисең, Хәлил? — Ишеткәнсеңдер инде, өйләнгән идем бит Аерылыштык,- диде ул, күзләрен каядыр читкә яшереп — Эчәсең дип бугазга баса. Ә мин кеше, кеше. Гөлбикә,— дип әйтеп, хәтта күкрәген дә киеребрәк куйды Хәлил. — Син әле дә эчкәнсең түгелме, Хәлил? Эчтем Ана ачу итеп эчтем, ну. киттем мин аннан Ул куып чыгарды, диген Хәлил апа, моңсу күзләрен күтәреп, туры карады Каян ишеттең? Син һәрчак минем уй-фикеремне укыдың. Гөлбикә Син — фәрештә, алиһә минем өчен, бәгырь Шулай булып калыр сың да Ә мин сине һаман < i ыта алмыйм — Их, Хәлил, Хәлил. Минем кызларым үсә, көт, олысын кияүгә бирермен. — Мыскыл итәсең. — Итмәслекме Минем ирем — подполковник, әйбәт кеше. Син кем? — Төшеп калган бер бәндә. — Хак әйтәсең, эчү ихтыяр көче булмаган ир-атка гына килешә, Хәлил. — Әйе, мин подполковник түгел, мин кечкенә кеше. Әмма бу матди дөньяга карата минем дә үз фикерем бар. Башта Гөлбикә аны битараф бер төстә генә тыңлады, егет белән бөтенләй сөйләшәсе килми иде аның. — Хәлил, минем кәефем юк бүген. — Нигә син бер дә минем кәефем турында сорамыйсың? Нигә соң син гел-гел үз кәефең турында гына кайгыртасың?— дип, кисәк кенә үпкәләп куйды Хәлил. Гөлбикә күзләрен күтәреп караса, аларга таба идарәнең начальник урынбасары Бахтин килүен күрде. Бахтин килә килешкә — исәнмесез юк, саумысыз юк — Гөлбикәне култыклап алды һәм, начальник чакыра дип, олы коридор буйлап кабинетка таба алып китте. — Гөлбикә,— диде аңа Бахтин, мәгънәле елмаеп.— Үртәмә син аны Ишетәсеңме, үртәмә. Килешми. Гөлбикә, күзләрен елтыратып, гаҗәпләнеп, урынбасарга карап алды, шул ук вакытта күңелендә ниндидер ризасызлык тууын сизде. Начальник кабинетыннан чыкканда Хәлил шунда, сырлы диванга сөялгән килеш, басып тора иде әле. Артыннан чыгып килгән Бахтинга ачулы караш ташлап, Гөлбикә янәдән Хәлил янында тукталды. — Начальнигың нигә чакырган?—дип сорады Хәлил. — Япониягә туристик путевка бар Миңа бирергә булганнар. — Япониягә?! Барасыңмы, риза булдыңмы?! — Бармый, ди. җүләр, барам.— Гөлбикә аңа көлемсерәп, хәтта бераз мыскыллап карады.— Япониягә китә дип боектыңмы әллә? Аның каравы, кавышулар күңелле булыр Хәлил күзләрен түбәнгә төшерде, берчак аякларына карап торды, аның аягы идәнгә түгәрәк сыза иде. — Син көләсең, һаман миннән көләсең,— диде Хәлил, көрсенеп. — Их, җүләр син, җүләр . — Мәхәббәттә кеше һәрчак җүләр булды. Мин синең белән очрашу көннәрен һәрвакыт зарыгып көттем, Гөлбикә. — Тирә-юньдә ниндәен кызлар, Хәлил. . — Миңа синнән башка берәү дә кирәкми, Гөлбикә. Ул шулай итеп карады Гөлбикәгә, хатын ни әйтергә белми тотлыгып калды. «Чынын сөйләсә?»—дигән уй яшен тизлеге белән миен көйдереп узды. Гөлбикә Япониядә өч атнага якын йөреп кайтты Машинага балаларын, Юлия Борисовнаны утыртып, Якуб вокзалга үзе төште. Перронда бит очларыннан тыенкы гына үбешеп күрештеләр. Аннары Гөлбикә балаларын кочагына алып: — Я, сандугачкайларым, кайсыгыз ныграк сагынды инәкиегезне?— дип сорады. — Мин! Мин! — диештеләр балалар, бер-берсен уздырырга тырышыр — Ничек йөреп кайттыгыз?— дип сорады Якуб, машинага таба кузгалгач. — Әйбәт йөрдек Дөнья кадәр могҗизалар күрдем, Якубҗан, сөйләрмен, барысы турында да җентекләп сөйләрмен үзегезгә. Шул вакытта Гөлбикә бер читтәрәк басып торучы Хәлилне күреп алды һәм йөрәге дерт итеп китте Ул караган якка Якуб та күз ташлап алды, һәм ул да егетне күрде, ирен чите белән генә елмаеп куйды Бо- ларны сизеп өлгергән Юлия Борисовна һәммәсен машинага таба әйди башлады. Хәлилнең кулында чәчәкләр иде Гыйнвар ае Коры салкын, әмма түзмәслек суык түгел иде Гөлбн ♦ кә, Якуб биргән чәчәкләрне тотып, машинага таба атлады Арткы урындыкка балалары янына кереп чумуы булды, Зөлфия аның тезләренә менеп утырды, моны күреп, кечкенәсе дә кузгалган иде, Юлия Борисовна аны алгы урындыкка алды. Алга утыргач, бала тынычланды, анасы турында әллә онытты да инде. «Кече кызым миннән әллә ятсына инде, әллә бизеп беткән», - дип уйланды Гөлбикә Алдында утырган Зөлфия «Инәки, инәки, телисеңме, яна жыр җырлыйм үзеңә»,- дип сырпалана, ә Гөлбикәнең күз алдыннан перронда чәчәкләр тоткан Хәлил китми «Жүләр, килгән бит, житмәсә чәчәкләр тотып килгән. Нигә кирәк инде Ә шулай да рәхмәт сиңа, Хәлил Кар ф шы алырга килгәнең өчен рәхмәт, онытмаганың өчен» Гөлбикә балаларның икесенә дә маймыл-курчаклар алып кайтты, = өйгә керү белән балаларына шул курчакларны бирәчәк Якубка — бәр- =: хет костюм, ә Юлия Борисовнага чуклы шәльяулык һәм роза чәчәкләре * төшкән атлас халат кайта Юлия Борисовнага Гөлбикәнең рәхмәте чин- л сез зур. Зөлфияне балалар бакчасына бирдертмәде, үзе карады. Кәs римәсен дә карый Зөлфия инде матур гына җырлый белә башлады £ Бер тапкыр шулай МВД работниклары чыршысына бардылар Зөл- * фиянең яңа тәпи йөри башлаган чагы (соңга калыбрак йөреп киткән *- иде) Кыш бабай Зөлфияне, җитәкләп, чыршы янына алып китте Шун да бер хикмәт булып алды. Бала, күрәсең, Кыш бабай чыршы янына J алып килгән балаларның җырлавын күреп, күзәтеп торган Чыршы янына килеп басуга, Зөлфия Юлия Борисовна өйрәткән «Чишмә» көен ® башкарды. Әйләнәтнрәдәгеләр һәммәсе тын калдылар Бу ни хикмәт, г бияләй зурлыктагы кыз нинди матур көй чыгара Ә бит сөйләшә дә белми кебек әле. Жыр беткәч, Кыш бабай Зөлфиягә капчыгыннан бер кушуч конфет алып бирде, ә җырчы кызчык аңа хәтта рәхмәтне дә «ләхмәт» дип кенә әйтә алды «Сөйләшә белми әле ул»,- диде шунда Гөлбикә «Сөйләшә белми, ә нинди җыр башкара!»— дип гаҗәпләнде Кыш бабай һәм кызга тагын бер кушуч конфет бирде. Халык көлеште Ышанмаган кешеләр дә булгалады, кайберләре — аеруча кызыксынган нары — Гөлбикә янына килеп, баланы сөйләштерергә тырышып карады лар Бала чынлап та сөйләшә белми иде әле Әмма үтә кызыксынган бер ханым «Әйдә алай булгач, җырла»,— дигәч, бала янә көйләп җибәргән иде. Әй шатланган иде дә соң Зөлфиясе өчен ана Хәер, Якуб та бик шат иде кебек, ул да аның янында басып тора иде Бөтен җирдә ап-ак кар Туган илгә исән-нмин кайту Гөлбикәнең дә күңелен апак кардай агартты Якубы, ике баласын утыртып, аны каршы алырга килгән, кайтуына шат, шатлыгы йөзенә үк чыккан, әнә ба ра-бара да әйләнеп карый, карый да елмая — Юлия Борисовна, дип сорады Гөлбикә, өйдә бик суык түгелме? — Якуб батареяләр өстәтте, бнк җылы. Балалар рәхәтләнеп идәндә аунадылар. Син беләсеңме әле. Кәримәң син юк чакта кубиклардан «әти» сүзен җыярга өйрәнде — «Әнн»не жыя белмиме? — Әтисен күрә дә «әти»не җыя Менә хәзер әнисе дә кайтты, «әни» дә җыярбыз, әйеме, Каракүз,— дип Кәримәне күкрәгенә кысты Юлия Борисовна — Рәхмәт инде, Юлия Борисовна, сез булмасагыз, ннщләр идем икән мин, белмим СУЛАР ҮРГӘ АКСА ДА — Беркая да чыкмас идең, шул гына. Халык анда, Япониядә ничегрәк яши соң? —Ярлысы — ярлы, бае — бай анда, Юлия Борисовна. Болай начар яшәмиләр кебек. Аларда бездәге кебек түгел шул, өсләренә бер кием җитә. Безгә генә ул кышын-җәен биш-алты төрле кием-салым тотарга туры килә Якуб, Якуб дим,—диде Гөлбикә, үзе дә тәүге сүзне онытырга тырышып,— әтиләр, әнкәйләр ни бетереп ята? Исән-саулармы? Бер барып мунча керәсем килә үзләренә. — Таштай-тукмактай дөнья куып яталар. Инәй генә чирләштергә- ләп йөри, кан басымы күтәрелә төшкән бугай, әтәй миләш төнәтмәсе юнәтеп йөри иде үзенә. —Сагындыра икән чит-ят җирләрдә. Ил чиген үткәч, күңел тулышып китте. Кайтып төшүгә, һичнигә карамый кар өстенә ятып аунармын дигән идем, сезне күргәч, барысы да онытылды тагын. 6 Якуб моңа ышанырга да, ышанмаска да белмәде. Перронда кыска тун, мескен бүрек кигән, җитмәсә кулына роза чәчәкләре тоткан егетне искәргән иде ул. Гөлбикәне күрүгә, егет ничектер аңа таба ымсынып куйды. Егетнең гәүдәсен күз алдына китерүгә, Якуб, бәйләнчек черкиләрдән арынырга теләгәндәй, башкулын чайкап куйды. Бу хәлнең чын булуына әллә нигә ышанасы килми иде аның. Кухня ягында ..эшләре саега төшкәч, Гөлбикә ире янына килеп утырды. — Нигә уйга баттың, Якубҗан? . — Уйланырдай гасырда яшибез, Гөлбикә. Үзең ничек йөреп кайттың соң? Бик кыен булмадымы, безне искә төшергәләдеңме? Якуб, Якубҗан, бу ни дигән сүз инде тагын. Мин сине бик тә, бик тә сагындым. «Ә теге роза чәчәкләре тоткан егет?»—диясе килде Якубның, әмма әйтмәде, тыелып калды Гөлбикә өстенә чит илдән алып кайткан эре- эре парчалы ефәк атлас халат кигән һәм, шуңа күрәме, һинд киноларындагы кайсыдыр артистканы хәтерләтә иде. Ул арада бүлмәгә Зөлфия белән Кәримә килеп керделәр. — Кызларым-йолдызларым! Килегез әле, килегез, икегез ике теземә утырыгыз. Менә шулай,— балалар ананың икесе ике тезенә менеп утырдылар,— хәзер әйтегез инде, кайсыгыз ныграк ярата инәкиегезне?.. — Ул,—диде Кәримә, апасына төртеп күрсәтте.—Мин — әтине. — Әһә, мин юк арада сез әтиегез белән икәвебезне бүлеп тә куйдыгызмыни әле! Кара син боларны, әтиләре! Ә менә мин дә әтиегезне сагындым. — Әтием — минеке,—дип янә кабатлады Кәримә һәм, әнисе тезеннән төшеп, әтисе алдына кереп утырды. —Я ходаем, күрче берәүне, ниләр кылана бит!— Гөлбикә тезенә утырган Зөлфияне бер читкә бастырды да әтисе алдында утырган Кәримәне йолкып алды — Юлия Борисовна, Юлия Борисовна, күрче әле монда берәүне, ни ди. Әти минеке, әни Зөлфиянеке, дип маташа. Гөлбикә баланы үчтеки итеп сөя-сөя, чут-чут үбә башлады, күкрәгенә кысты, аркасыннан ләпәде. Ә ул кызың чынлап та әтисен ярата төшә,— дип килеп керде бүлмәгә Юлия Борисовна — Сине, ичмасам, исенә дә төшереп карамады. Әттәсе булса, беркем кирәкми аңа. Шулаймы, Каракүз. Ай күзләре, тач әтисенеке инде, чем кара кашлары тагы! Моннан соң мин аңа Каракүз дип дәшәм әле Ярыймы, дәшимме шулай?— Юлия Борисовна баланың кулыннан алды. — Э-эк, кирәкми,— диде бала — Менә сиңа мә, Каракүз кирәкми була димени — һай алла, гел онытып җибәрә язганмын бит. Кая әле, әтиләре, китер әле әнә теге зур сумканы. Мин бит сезгә бүләкләр, күчтәнәчләр алып кайттым ...Гаҗәп хәл, Якуб Гөлбикәне көнләми иде. Сыек кына гәүдәле, өр- ♦ сәң, мамыктай очарга торган егет-җилбәзәкне арага кертү ничектер < ана килешмәстәй бер нәрсә кебек тоелды. Юк. ул Гөлбикәне чынлап < көнләмәде, бары тик гайбәттән генә курыкты Ул хәзер дәрәҗәле j кеше, милиция подполковнигы. Ә бит Якуб аз гына сонга калган булса. Гөлбнкәне әлеге егет каршы алачак иде. Кызык, Гөлбикә ни әйткән бу- 2 лыр иде икән ана? Алыр иде микән егет кулыннан чәчәкләрне? Кыш ур- > тасында роза чәчәкләре кимендә ун-унбиш сум торадыр Якуб хәтта £ егеттән бераз көнләшеп куйды Аның чәчәкләре канәфер генә иде, ә g егет кулында роза чәчәкләре Әй, куйсана! Кырык яше тулып килә, ° ике баласы бар һәм шул яшендә көнләшеп тор имеш Кемнән диген ♦ әле. Кимендә үзеннән ун-унбиш яшькә яшьрәк бер тар балактан Дө- = рес, Гөлбикә белән аның бу турыда сөйләшәсе килмәде, ул гынамы. = егетне гел күрмәгән дә, белмәгән дә кебек йөри бирде. Әмма моның белән генә Якубка җиңеллек килмәде Юк-юк та, роза чәчәкләре тот- * кан егет күз алдына килә Нигәдер егетнең күшеккән кулларына күзе -о төшкән иде аның Шактый салкын иде, ә аның куллары ялангач Чәчәк- ~ ләргә салкын тияр дип тә уйламады микәнни’ Роза чәчәкләренең таҗ Ф лары зәгыйфь була, аз гына салкыннан да куырылырга тора, ә ул * шундый суык көнне чәчәкләрне ачып куйган Күрсеннәр дип кылануы булдымы? Нигә, шулай булуы да бик ихтимал. Ире өч бөртек канәфер | чәчәге алып килгән, җитмәсә аның да берсен Кәримә сындырды, ә менә «_ теге егет роза чәчәкләре тоткан Бер уйлаганда офтаныр урын да юк ™ кебек, мәгәр күңел ни сәбәпледер гел шуңа әйләнә дә кайта, әйләнә дә ® кайта. Әнә шундый хикмәтле уйлар белән саташып йөрде Якуб соңгы вакытта. Куанасы гына иде югыйсә, өч атнадан артык чит илдә йөргән хатыны исән-сау әйләнеп кайтты. Өйгә шатлык керде, балалар. Юлия Борисовна нишләргә белми куандылар Ә ул менә куанмый, уйлана — Бабайларга җиттек, бабайларга җиттек, диде Зөлфия, машина урыс капкалы йорт янына килеп туктауга. Барысы да коелып төшеп калдылар, машина китеп барды — Тү-ү китте, диде бәләкәй Кәримә Ул арада капкада Якубның әтисе Гата карт күренде — Күрче боларны, киленне .дә алып килгәннәр Саумы, килен, исән ме! Исән-сау йөреп кайттыгызмы? Бәй, шулай дими, күрше өлкәгә генә бару түгел лә. Ә син нигә дәшми торасың? дип, кечкенә Кәримәне кулына күтәреп алды карт- Әбиең сине коймак пешереп көтеп тора анда Мин дә коймак яратам, - диде Зөлфия —- Җырламыйча беркемгә дә коймак бирү юк. дип кырт кисте Гата бабайлары. Анысын тиз эшлибез без аны, кызым, шулаймы, диде Якуб, икенче баланы кулына алып ишегалдына юнәлде Инәй ни эш бетереп ята? Коймак пешерә дим ич,—диде Гага карт Без сезне иртәрәк көткән идек Мунчаны иртәнге сигездә үк уздырып куйган идем ннде Ишегалдына керүгә, Гата карт Кәримәне болдырга бастырды һәм «Бар, әбекәеңә йөгер», дип нигә кертеп җибәрде. Гөлфия дә Якуб кулыннан төшеп, өйгә ашыкты. Гөлбикә аларга иярде Якуб иич.нең яңагында зур булмаган яра эзен күреп алды, Гөлбикә өйгә кереп киткәч, сорап куйды — Ып булды. уты,Н тидеме әллә? — Уiы,!, ди Сукты бер тилесе, кятмәгәндә-нитмәгәндә Ике-өч өй аша гына менә дигән бер кеше яши. заводта слесарь булып эшли. Си- рай шуны тик торганда эчерткән Тыныч кына кеше инде теге. Ж.Ыр- лап-жыр I >л эчерә Сирай м салды, кулын эзләп тапты, дустанә үз итеп кысты. 5 Хикмәтле бу күңел дигән нәрсә, аз гына ягымлылык булдымы. җит ч мәсә ул кеше үз хатының да булса, эри дә китә икән җан дигәнен, о Якуб як-ягына көрт салынган кышкы юлны да, итәгендә утырган Кә * римәне дә күрмәде, аның күңеле бөтенләе белән Әлмәт шәһәрендәге _ хатирәләргә чумды Анда, Әлмәттә, Гөлбикәне беренче тапкыр очрат- = кан чакта, күңел түрендә нәкъ шундый яктылык бөркелеп киткән иде. ч Җанын үртәлдергән нәрсә һәм кайсыдыр ягы белән әллә кайчангы ләз- £ зәтле минутларны уяткан нәрсә Гөлбикәнең: «Мин сине яратам, ш Якуб»,— дигән сүзе булды. Я хода, ул аны әле булса ярата икән ләба- = са. Бик аз кирәк икән бит кешене бәхетле итү өчен, аз гына татлы сүз Ф кирәк һәм ул бәхетле. * Апрель ае яңгырлап килде. Ике көн тоташтан яңгыр яугангамы. ° шәһәрдә кар эреп бетте диярлек, асфальт юллар ачылды, урамнарда ф язгы туфли кигән хатын-кызлар күренгәли башлады. Якуб та язгы һәм ? җәйге туфлиләрне чыгарып, чистартып тезеп чыкты Эштән кайткан Гөлбикә моны күрде дә бер тын башын чайкап торды. — Иртәрәк түгелме соң әле җәйге аяк киемнәрен чыгарырга. Якубҗан? — Иртә түгел, туфлидан йөриләр инде. — Әүвәл балаларны кереп алыр идең. — Юлия Борисовна аларны курчак театрына алып китте. — Кәримәсен нигә йөртә инде, нинди театр ди аңа. тәмам узынды рып бетерде инде бу Юлия Борисовна балаларны — Уйласаң да алай дип әйтмә, күршең булмаса, нишләр идеи Кә рнмәңне сигез айдан алып карый башлады Зөлфияң балалар концертында катнашып йөрн. Кемнең баласын шулай карый пенсиядәге кар чыклар? Кояш кыздыра башлауга ишегалдына чыгып утыралар, бала карыймы хәзерге карчыклар, аркылы яткан кирпечне атлап түгел, уратып узалар. - диде Якуб, Юлия Борисовна безнең өчен хәзинә Гөлбикә дәшмәде, чишенде дә аш пешерергә кереште, бүген концертка билет алган иде, шунда баруы турында әйтте. — Нигә мина да алмадың?—дип, Якуб кабинетына узды, газета журналларга күмелде. Гүя ул өйдә үзе генә калган иде Ярата иде Якуб буяу исе килеп торган яңа газета-журналларны актарырга Ул арала бүлмәгә Гөлбикә килеп керде. — Я, ярый, мин китим инде, Якубҗан. Балалар кайткач, > татырга онытма. — Ярый. Син миңа да һич югы бер тапкыр булса да билет алыр идең... Ишек ачылды, ябылды Элек гадәтләнгәнчә. Якеб иы битеннән үбеп озатып калмады. Элек ул хәл дә булг ый ;■ л вакытта кү цел дигәнең моны да теләми башлады. Шулай бизенәдер инде күңел дигәнең. Кичә аңа доклад белән Хакова керде. Бик озак сөйләшеп утырдылар. Элек ул алай Якуб янында озаклап утырмый торган иде. Теге җинаятьне ачуда әтисенең дә ярдәме зур булган. Докладында группа башлыгы Гата Азатов исемен ассызыклап әйтеп узды. Карчыкны үтерүдә Сирайның катнашы булмаган, шулай да әтисе һаман «Сирай бу «эштән» читтә калмас, җинаятьчеләр аның исемен яшерәләр»,— дип бара. Ни генә булмасын, кулга алынды, тикшерү тәмамланды, әмма Сирай- ны гаепләрлек бер генә җеп очы да чыкмады. Дөрес, җинаятьче белән Сирай кайчандыр бер «өйдә» утырган. Ләкин бу.хәл генә Сирай Яһу- динга тап төшерми иде. Җинаятьче, Сирайиы белмим, дип бара. Нәрсәдер бар монда. Ни өчен бөтенләй белмим, ди?.. Хикмәтле хәл. Катнашмаган булса, ул аны беләм, дияр иде, мөгаен. Әйтик, гаебе булмаган кешене нигә аңа яшереп торырга. Димәк, кемдер иректә калырга тиеш, кемдер аларны ашатырга тиеш бит. Якуб газета-журналларны бер читкә куеп уйланды. Вәсилә Хакова группасы җинаятьче белән Сирай арасында бәйләнеш булмаган дигән нәтиҗәгә килә. Моның киресен исбат итәрдәй һичнинди дәлил таба алмый. Судка корыч логика белән расланган фактлар гына бирелергә тиеш. Хәзер инде соң. Эш тәмамланды дип, район прокуроры документларга кул куйды. Алай да Якуб әтисеннән Сирайга күз-колак булып торуны үтенде. Пенсиядә булсаң да, рәнҗемә инде, дигән булды. Ә картның исә моңа ачуы чыкты. Имеш, син һаман миңа ышанмыйсың- мыни әле! Якуб үзендә тикшерүчегә хас үҗәтлек белән күзәтүчәнлек тәрбияләнүен тоя. Ләкин ул хәлиткеч нәтиҗә ясарга ашыкмый. Мөһим фикер әйтү өчен, мөһим эшләр башкарырга кирәк, тикшерүче өчен бу сый фат бик тә зарур нәрсә. Тагын бер психологик момент: ихтыяр көчеңне беркайчан да җуйма, төшенкелеккә бирелмә. Ул арада театрдан балалар кайтты. Алар шау-гөр килеп, үзләре белән апрель һавасы алып керделәр. Юлия Борисовна шат. балалар белән курчак театрына бару, аларның кечтеки генә булса да капризларын үтәү аңа үзе бер дөнья, күрәсең, кайтып керү белән, нәниләрнең театрда ни тамаша кыланулары турында сөйли башлады. Рәхәт иде балаларның тыкылдавын тыңлавы, Якуб аны сәгатьләр буена тыңларга да риза. — Чәй әзер, әйдәгез бергәләп чәйләп алыйк,— дип килеп керде Юлия Борисовна. — Әйдәгез соң... Зөлфия, куеп тор китабыңны. Бергәләп утырып чәй эчтеләр, балалар һаман театр турында такылдыйлар Якуб Юлия Борисовнага карап-карап алды. Пенсиядәге артистка нигәдер аның күзенә туры карамаска тырыша кебек иде. — Юлия Борисовна,—диде Якуб кинәт кенә басынкы, юаш тавыш белән.— Юлия Борисовна, әйтегезче, соңгы арада Гөлбикәгә ни булды? Бәлкем, сез беләсездер?.. Дөнья күргән артистка тиз генә җавап бирмәде, көмеш калагы белән чәен болгата-болгата бер мәл тәрәзәгә, эңгер иңеп килгән тышка карап торды. — һәр хатын-кыз сер тубалы ул, Якубҗан... — Бар да ал да гөл кебек, шул ук вакытта әллә ни булды... — Ярата ул сине. Якубҗан. Яраткан кешесе күңелен рәнҗетсә, хатынкызга авыр була, бик авыр була, яман... — Мин аңа нинди начарлык кылдым соң әле? Ә ул минем белән үз-үзен мәҗбүр итеп кенә сөйләшәдер сыман тоела миңа. — Тоела. Тикшерүче шиге генә бу. Аның алласы да, патшасы да— син. — Шулай гына булса икән Шулай дисә дә, Юлия Борисовна белән сөйләшкәннән соң, Якүб күңелендә ниндидер яңарыш кузгалып куйгандай булды Шомлы уйлар, киеренкелек төшкән күңел офыклары киңәеп китте — Чәй бик вакытлы булды, рәхмәт. Юлия Борисовна — Зөлфияне мин үземә алып чыгам, яңа җырлар алып кайткан идем, Сара ханым биреп җибәрде,— диде карчык — Зөлфия,—диде Якуб.— Бар. Юлия әбиләреңә кер Бала бик теләп сикереп торды Якуб хәтта Юлия Борнсовнадан көнләшеп куйды. Бала хәзер әнисен дә, әтисен дә белми диярлек. Юлия Борисовна булса, бер кем кирәкми үзенә. Якуб ал якка чыкты, телевизорны кабызды. Кәримә аның тезләренә менеп утырды. — Мультик калыйбыз . — Мультик түгел, халыкара хәлләр, кызым Бала шундук ата тезеннән шуып төште, түр бүлмәгә, курчаклары янына чыгып китте. Шыпырт кына Гөлбикә кайтып керде. Ишек тавышын ишеткән бала коридорга йөгереп чыкты, әмма әнисен күргәч, кире борылды Моны искәреп алган Гөлбикә, үпкәләгәндәй: — Кызым, Кәримә, кил әле, кил. бер нәрсә бирим үзенә,— дип баланы янәдән чакырып алды Бер нәрсә дигәч, бала янә йөгереп чыкты — Шиколат... — Шиколат түгел, шоколад. Мәле, мә. Кил инде, ал инде Апаң кая соң?.. Юлия Борисовналарда мени . — Алар анда яңа җыр өйрәнәләр,— диде Якуб — Тәмам үз итте бу Юлия Борисовна баланы Бар алып чык әле үзен. — Үзең генә керсәң икән, Гөлбикә. — Син кайчанга хәтле бер баланы яклап, икенчесен читләштерүдән туктарсың икән, Якуб?. — Ни-ни, нәрсә дисең? дип коридорга чыкты Якуб — Үз акылын ламы син? Ни сөйлисең?! — Аллага шөкер, синнән акыл сорарга җыенмыйм, булганы бик җиткән. — Зөлфияне үзең җырчы итмәкче түгелме сон?’ Ә Юлия Борисовна аны җырларга өйрәтә Гомумән, оялыр идең Юлия Борисовна турында шулай уйларга. — Оялыр идең Балалар үз аналарын танымый башладылар. Әллә мин бар аларга, әллә юк Юлия Борисовна да. Юлия Борисовна Гөлбикәнең күзләрендә яшь иде, тавышы калтырап китте — Нишлисең, хезмәтең шундый булгач, күч башка эшкә, гел өйдә булырсың. — Явыз син. Якуб Мине эшемдә хөрмәт игәләр, мина ышаналар — Ишеткәнем бар, әмма минем ни гаебем бар соң, әйтче зинһар1 Гөлбикә кулъяулык чыгарып, күзләрен сөртте — Күптән алып чыктымы баланы? — Эт кояшы булмасаң иде, Гөлбикә. Әле ничә көн элек кенә Юлия Борисовнаны фәрештә итеп күрә идең түгелме — Күрсә соң! Мин хатын-кыз! — Хатын-кыз Ярый, хәзер үзе дә кайтыр Җырдан дз бик тиз туя башлады ул кызыбыз хәзер - Кеше җырдан туямы. Якуб Үзем алып чыгыйммы, үзең керәсеңме? — Үзем керәм,—диде Гөлбикә, өстен салды да тиз-тиз күз тирә ләренә пудра сөрткәләп аллы Аңлап бетермәгән чаклары күп иде Якубның үз хатынын. Хәзер генә дөнья аның өчен дөм караңгы, күп тә үтми мөлдерәп кояш чыга— шаяра, көлә, берни булмаган кебек кылана, аларның тормышлары да шулайрак үтә түгелме?.. Кем кемнең көен көйләп яши... Урам яктан гөрелдәп трамвай узды, машина тавышы тәрәзәләрне зыңлатты Сулыш алырга һава җитмәгәндәй, Якуб барып, тәрәзәнең бер канатын ачты, күлмәгенең өске төймәсен ычкындырды. Шул мәлдә ул арка калагы астында чәнчү тойды. Авырту түгел иде бу, әмма чәнчү кабатлануга, аңа курку килде. Ни булыр бу? Ләкин чәнчү ничек кинәт килгән булса, шулай бетте дә. Якуб тынычлана төште, тәрәзәне япты, кухня ягына чыгып чәй куйды Якуб иңнәрен киереп, күкрәген тутырып сулыш алды. Баягы чәнчү булмаган да кебек иде. Нинди авырту ди. сау-таза, яшь бит әле ул, һәрхәлдә ир уртасы. Якуб китель сәдәфләрен ялтыратып чистартты. Кичә иртә белән бүлек хезмәткәрләрен тезеп, тегеләрнең формаларын тикшереп чыккан иде. Сәдәфләре күкселләнеп күгәрә башлаган егетләрне икенче тапкыр мондый форма белән күрсәм, үпкәләмәгез, дип кисәтте. Кисәтте, әмма кабинетына кереп утыргач, үзенең кител сәдәфләренә күзе төшкәч, аптырап калды. Сәдәфләр яшелле-зәңгәрле булып күгәргәннәр иде. Якуб үзалдына көлемсерәп куйды. Шунда гына исенә төште. Хезмәткәрләрнең формаларын тикшерә башлагач, икенче булып басып торучы Старостин авыз чите белән генә елмаеп куйган иде. Билгеле инде Старостинның нидән көлгәне. Шуннан соң Якуб формадан бик йөрмәде. Хәер, аның бүлегендәге хезмәткәрләргә нинди киемнән дә йөрергә рөхсәт иде. Ләкин, ни сәбәпледер, ул бүген эшкә формасын киеп барган булды. Милиция подполковнигы Якуб Азатовны формадан күреп, бүлек хезмәткәрләре дә үзләрен җыйнаграк тоталар иде. Әмма икенче көнне үк Якубның гадәти костюмнан эштә күренүе була, бүлек хезмәткәрләренең йөзләренә башка мимика куна. Чәй кайнап чыкты, шул чак кухняга бала килеп керде. — Әт-ти, мульт... Якуб баланы кулына күтәреп алды, зал ягына чыгып, телевизорны ’ кабызды. — Ә син каян белдең мультфильм күрсәтәчәкләрен, ә!.. Бала сәгатькә төртеп күрсәтте. Якуб, кызының бу кадәр сизгерлегенә исе китеп, көлеп җибәрде. Ләкин мультфильм вакыты җитмәгән иде әле. бала әтисенең кулыннан шуып төште дә, уклары кул белән әйләндереп борыла торган картон сәгать алып килде Картон сәгать нәкъ мультфильмнар бара торган вакытка куелган иде. — Үзең куйдыңмы, апаңмы? —дип сорады ул көлә-көлә — Үзем,— диде бала. — Тукта инде алай булгач, дәү сәгатьнең шул вакытка җитүен көтик тә, бер-бер хәл кылырбыз, яме? Ул арада шау-гөр килеп, Зөлфияне ияртеп, әниләре кайтып керде. - Якуб, кил әле, кил, кызың ничекләр җырлый. Яле, Зөлфия кызым, җырла әле Юлия Борисовна өйрәткән җырны. Бала зал уртасына чыгып басты, җырларга хәзерләнде. Аның, олыларча ук булмаса да, кулларын җәя төшебрәк җыр башлавы, ияген чөеп, күзенә төшкән чәч тәлгәшен нәфис озын бармаклары белән сыпырып куюы, «Сәрвиназ» көенә җиңелчә селкенеп торуы, гомумән, үзен гаять тәкәббер, эре тотуы, кыланчыклануы Якубны чынлап та сөендерде. Зөлфия мондый көйне беренче тапкыр башкара иде. Әмма апасы җырлый башлауга, үч иткәндәй, кече кызлары Кәримә телевизорны көчәйтеп җибәрде Бу хәлне күреп, әниләре «җен көзгесен» шундук сүндерде. Балага шул җитә калды, үпкәләде, турсайды, җитмәсә, «әһ, син шулай мыни әле», дип әниләре аның йомшак җиренә шапыл- датып сугып та алды. Бала чырыйлап, әтисе янына килде Якуб бала ны күтәреп алды да, күрше бүлмәгә чыга башлады — Тыңламыйсын мыни кызыңның җырлавын, i калды Гөлбикә ире артыннан, аннары кинаяләп - Җыр нн дә сиңа, — Гөлбикә,—диде үртәлүен сиздереп Якуб,— бу ни дигән ,1 инде тагын. Узындырма баланы Вакыты җиткәч, барысы да урынына б. эр < Мина калса, иртәрәк әле баланы болай узындырырга — Юлия Борисовна балада талант күрә, ә син — Мин ни? . — Бу хәтле закон кешесе булырсың икән Ишетәсеңме, балад. а- лант, талант!.. — Талантны да үстерә белергә кирәк. Ә син, мнңа калса, ашыктыра S төшәсең — Миңа калса, миңа калса,— дип мыгырданды Гөлбикә —Җырла, кызым Бар. бар, милицонер итәсе балаңны ал да күрше бүлмәгә олак . — Шаулама юкка. Ана булсаң, ана бул, булмасан.. — Уф, Якуб. мин сине болай ук надан булырсың дип уйламаган * идем. Сәнгать бит ул — алмаз, ә син күмер турында сүз алып бара- = сын. Минем җыр тыңлыйсым килә, ишетәсеңме, тыңлыйсым килә! Мина “ бернинди дә мультфильм кирәкми... =: Гаҗәп хәл: ата белән ана ду килгәндә, балалар, һич нн булмаган * кебек, бергәләшеп, телевизорны тоташтырдылар һәм. урындыкларын х җайлабрак куеп, мультфильм карарга утырдылар Моны күреп. Гөл- £ бикә тәмам шаша язды. х — Бу ниткән хәл инде. Күр инде, күр И-и ходаем, ниләр генә кы- _ лыйм икән!.. с Гөлбикә сикереп торды да күрше бүлмәгә чыгып китте һәм кара з ватына капланып, үксеп-сыктанып җылый башлады Якуб аиа ияреп п керде, аяк астында аунаган маймыл-уенчыкны алып урындыкка утырт- £ ты Маймыл-курчак йомшак, сыйпаган саен сыйпыйсы килә иде һәм ® Я кубны шул хәрәкәт тынычландыра төште Гөлбикә караватка капланган килеш бер тын үкседе дә тынып калды — Балалар алар талашалар да, татуланышалар да Менә без синең белән ачуланышсак Надан, имеш Җырны тыңлау өчен югары белем кирәкмн, аның ачкычы сиңа да. миңа да бер дулкында яңгырый йөрәк кабул иттеме, димәк, җыр матур Бер баланы күккә чөеп, нкен чесен милиционер дип үртәвеңне мин. гомумән, аңламыйм Аларның икесе дә миңа да. сиңа да газизләр Җырларга теләге бар икән баланың. әйдә, җырлат, инде юк икән, гафу ит, көчләмә Дәшмә миңа Кит. кагылма миңа! Күземә күренмә! «Күземә күренмә»,—дип кабатлады Якуб баскычтан төшкәндә «Күземә күренмә» Шул сүздән соң ул өйдә кала алмады Күк йөзе йолдызлар белән чуарланган, алар арасында адашып калгандай ялгыз ай кыйпылчыгы йөзә Ике квартал чамасы үткәч кенә Якуб туры милиция идарәсенә ба руыи абайлап алды «Карасын әле балаларны үзе генә, салсын әле йокларга үзләрен бер Юкса балаларны җырлатырга булса — ул, йок латырга мин...» Дежур торучы милиционер апа баш кагып кына калды Якуб әкрен генә икенче катка күтәрелде, кабинетының ишеген ачты, бер мәл бүлмә уртасында ут алмый басып торды Караңгыда капшанып килеп, стена буйлап тезелгән урындыкларга чүмәште Сәер хәләттә иде ул һич ни уйлыйсы килми Гөлбикә белән булган аңлашудан соң аның тәмам кәефе кырылды Урындыкларга сузылып ятты, күзләрен йомды Дежур милиционер аны ннндн дә булса эш белән килгән, дип уйлады әлбәттә Аның кабинетына беренче булып килеп кергән һәм Якубнын сте на буендагы урындыкларда йоклап ятуын күргән Вәсилә Хакова телдән калгандай булды Беренчедән, ул аны шулай иртә күрермен дип һич тә уйламаган иде, нн өчен иртән-иртүк нәкъ менә Якуб Азатов кабинетына к ■ керде—үзе дә тәгаен генә белми Бүлек начальнигы Вәсил; Хакова эшкә гадәттәгедән иртәрәк килә, берүзе бер кабинетта уйлн;: утырырга ярата иде Ләкин Якубнын болай иртә килүен, жи — Әтәй, синең ярдәмең кирәк Серый эше булырга тиеш, күңелем £ сизә. Карт шундук үзгәрде, подполковник улының нәкъ менә ана киңәши кә килеп керүе аны дәртләндереп жнбәргән иде ф — Мине дә аласыңмы? х — Мөмкин булса, этеңне дә ияртсәң иде. х — Сабыр, инәңә генә әйтим Әнисе’ дип кычкырды тәрәзәгә ки- ч леп капланган карчыгына Гата — Мине малай алып китә... * Карчыгы, китмә, ипдер әйтәсем бар. днп, тәрәзә аша кул селтәде, -а әмма Гата карт, этен ияртеп, урамга чыгып бара иде инде — Снрайны эзләсәң,—диде карт милиционер, машина кузгалып ки- т түгә,- яшь кәләшеннән башлыйк Хәтерем ялгышмаса. ул чибәр хатын ** Дербышкада тора, квартирын чамалап беләм Шул сүзләрне әйткәч кенә Гата карт янәшәсендә утыручы Вәсилә Хакова һәм шофер белән исәнләште. ь — Дөрес, саклык кассасын басучы Снрай булмавы да бар, - диде £ Якуб. юлдан күзен алмыйча Ф Безнең тирәлә бу эшкә Снрайдан да оста белгеч юктыр Кем генә * саклык кассасын басарга ниятләмәсен, телиме моны. юкмы, ул Снрайдан фатиха ала. Ә бит. эт ялаган нәмәстә, эшкә керде, яңадан кыек юлга басмам, дип антлар эчкән булды Юк шул инде, бөкрене кабер генә турайтса турайтадыр син. әтәй. бик үк аны гаепләп тә бетермә әле Кем белә, бәлкем. Сирайнын ул турыда ишеткәне дә юктыр Ни әйттең иле дә бит Күңел дигәнең әллә нигә ышапып житмн Аның катнашыннан башка булмагандыр Сабыр, улым, әнә шул урамга борыл әле Чаттан икенче өй. ишек алдына ук керсәң дә ярый Син кузгалып маташма. Якубжан. әүвәл үзем керәм. хатыны мине белә, ә сезне күреп шиккә калуы бар. диде карт милиционер, машина туктауга Җиңел генә төште дә. аксый-туксый подъездга юнәлде Хатын белән сезгә сөйләшергә туры килер. Вәсилә Хаковна Хатынкызларча ипләп кенә сорагыз Баскычта Гата карт белән иңенә чегәннәргә охшатып шэлъяулык салган хатын күренүгә. Вәсилә машинадан чыкты һәм аларга таба китте Гата карт, чыгачыгышлый ук. эшнең асылын анлаткан күрәсең. хатын аңа һнчнн әйтергә теләмичә башын чайкый-чанкын чыгын кил.» пде, үзенә таба атлаучы Хакованы һәм машинада утыручы подполковникны күрде дә кисәк туктап калды — Абау, ни булды, нигә болай машина белән үк. минем нинди гас бем булсын ди. дигән сүзен ишетте Якуб Пһнда аны Вәсилә Хакова култыклап алды һәм карт милиционердан бер читкәрәк алып китте Ни сөйләгәндер нненә чегән шәле салган хатынга Вәсилә Хакова. бер аздан алар’машинага таба кузгалдылар Якуб Гатович. днп мөрәжәгатъ итте Хакова, - Сирайнын Күчтем авылында өс бар икән, күптән түгел сатып алган — Елдан артык була инде... — Сезнең анда булганыгыз бармы? дип сорады Якуб хатыннан Хатын шәленә төренә төште, иңен сикертеп куйды. — Белә, белә, әйдә утыр, барып килик әле Күчтемгә. Үзең машинадан да чыкмассың. Күрсәтмәбез без сине,— диде карт милиционер аңа икеләнер урын калдырмыйча. — Утырыгыз,— диде Якуб. Күчтем авылы биредән ун чакрымнар чамасы икән, машина шунда таба элдерде, Якуб үтеп-сүтеп торган машиналарга, юл буендагы агачларга карап барды. Аның әле беркайчан да болай күңеле сизенүенә ышанып, интуициягә бирелеп, карак артыннан чыгып киткәне юк иде. Авылга килеп кергәч, хатын: — Әнә, уңдагы яр буй урамга борылыгыз,— диде, аннары өстәп куйды:— Иптәш подполковник, минем болай добровольно әйтеп йөрүләремне исәпкә алырсыз бит?. Мин аны рәтле кеше дип йөридер ием, ә ул... — Шәлне ул алып бирдеме?—дип сорады Гата карт — Нигә?— дип гаҗәпләнгәндәй итте хатын.— Туган көнемә китергән иде. Ничек инде туган көнеңә китергән бүләкне алмыйсың ди Хатын-кызга бала табу белән бүләк алу бер диләр бит. Ир-аттан бүләк алдыңмы, ничектер аның алдында үзеңне бурычлы тоя башлыйсың. Башта ул миңа бүләкләр китерде, аннары менә шул авылдагы өенә алып килде. Түр як бакчада, Идел ярына таба мунчасы бар. Өйдә бер карт кына тора, ап-ак сакаллы. — Башка беркем дә юкмы? Әйтик, хатын-кыз?.. — Юк, мин булганда күренмәде. — Кайда эшлисез? — Сатучы мин. — Сатучы?—дип кайтарып сорады Якуб, машина Яр урамга килеп керүгә, кобурасын капшап алды һәм артына борылды — Әнә шул урыс капкалы өй... — Вәсилә Хаковна, сез минем әтәйне прикроете. Әтәй, син, капкага барырсың. Мин арт бакчага китәм. Өй — елга буенда гына, анда таба сукмак төшәдер. Сирайның бу эшкә катнашмаган булуы да бар, бәлкем ул өендә чәй эчеп утырадыр Әгәр шулай икән, димәк, мин ялгыштым булып чыга. Кем әйтмешли, служба — Ялгышусыз булмый безнең эштә, улым, тәвәккәллик. — Миша, машинаны күрше өй капкасы каршына туктат. Ачыктан- ачык килеп кереп булмас,— диде Якуб шоферга.— Ә сез, ханым, җәяүләп кенә кайта торыгыз. Без сезне куып җитәрбез. Машинадан төшкәндә Якуб артта утырган хатынның затлы муенсасын, кулындагы энҗе кашлы йөзекләрен искәреп алды. Ул аның башта иңендәге шәленә генә игътибар иткән иде, шәл чит илнеке — кыйммәтле, матур иде. «Димәк, Сирай әйберләрне сайлый белә,— дип уйлады ул чыга-чыгышлый.— Бәлкем аңа бу шәлне Хәлил табып биргәндер». Әтисе урыд капкага барып җиткәнче, Якуб күрше өйнең койма буенда торды. — Ишегалдында машина бар, «Жигули»,— диде әтисе борылып. — Миша, капка каршына ук машинаңны куй да ишекләрен биклә. Үзең әнә теге бүрәнәләр артына пос. Вәсилә Хаковна, сез әнә шул ту- пылдан да ары якын бармыйсыз. Сирайның өе каршында кәүсәсе кантарланып беткән тупыл үсеп утыра, Хакова тупыл артына барып җиткәнче Якуб кузгалмады. Аннары күрше коймасы аша сикереп чыкты да, елга артына таба юнәлде. Сирай бакчаны ике метрга якын биеклектәге койма белән уратып алган, елга яклап капка күрмәгәч, Якуб сукмак буйлап ары китте Яр астына чокып ясалган оя кебек бер нәрсә күреп алды. Күзгә моторлы көймәнең койрыгы чалынды Якуб йөгереп аска төште, көймәгә керде Моторын тотып карады. Блок кайнар иде. Якубның йөрәге кисәк дерт итеп куйды Яна гына кайтканнар Бәлкем, балыктандыр? Шулай да ул тиз генә көймәдән чыкты һәм яр өстенә менә башлады Төшкәндә жиңел булса да, ярга менүе ансат түгел иде. Шунда ул ату тавыш ♦ лары ишетте Якуб җан-фәрманга ярга үрләде. Ана каршы койма ас- < тыннан кемдер чыгып килә, кулында кара скрипка тартмасы — Стой* Якуб ашыга-ашыга кобурасыннан пистолетын алды «Музыкант < булса, адәм көлкесенә калачакмын»,— дип уйлап өлгерде, ләкин икен- 2 че мәлдә инде ул кеше кулында пистолет ялтырап китүен күрде һәм *■ бер сикерүдә яр астына очты. «Көймә белән китәргә исәбе иде, мин < комачауладым»,—дип уйлады, бәрелә-сугыла яр астына шуганда > Ниндидер чокырчыкка аягы эләгеп туктады һәм янәдән яр өстенә таба ' үрләде Ул ярдан башын калкытканда теге адәм авыл читендәге ур- ♦ манга таба йөгерә иде инде Ул нигәдер яр буйлап йөгерә, турыга сук- = са, урманга тизрәк җитәчәк иде югыйсә, качак ни сәбәпледер уравыч - юлны сайлады Якуб аның кем икәнен танып өлгермәде, хәер аның кем * икәнен белү кирәкми дә иде Кулында пистолет күрде һәм моннан > чыгып нәтиҗә ясавы кыен түгел, скрипка савыты күтәргән, үзен гади 10 бер музыкант итеп күрсәткән кеше, шикле бәндә. Урман яклап кеше- ’ ләр күренә, ерак түгел автомобиль тора Якуб, алан аша чыгып, карак- ™ ның юлын кисәргә булды. Куаклар артына яшеренәпоса йөгергән х Якубиы карак күздән җуйды булса кирәк. Хәер, аның яр өстенә менеп £ карарга вакыты да юктыр, ул сыналган юлдан, яр буеннан чаба иде 3 Ә мин аның юлын кисеп, каршы төшәчәкмен, дип уйлады Якуб Якуб- *- ның тыны кысылды, күкрәгендә нидер чәнчеште Үтәр, үтәчәк ул. Ур- Z ман буендагы кешеләр көтүче малайлар иде, сыерлары урман яклап ® утлап йөри, үзләре кәртле уйнап утыралар Абыйларыннан калган * киемнәрне туздыралар, днп уйлап өлгерде Якуб һәм шундый җитди вакытта, сулышы тыны кысылып җанфәрманга чапканда, шул ту рыда уйлап куюына үз-үзенә гаҗәпләнә калды Менә ярга егерме метрлар чамасы гына калды, яр буендагы казыкка бау белән бозау бәйләгәннәр Якуб килеп җнтәрәк бозау өркеп китте һәм, казыгын суырыпмы, бавын өзепме, койрыгын чәнчеп, авылга таба чапты. Якуб чапкан шәпкә җнргә ятты һәм чокырсу җиргә тәгәрәп төште Шул мәлдә ул шартлау тавышы ишетте, иңбашын нидер көйдереп алгандай итте Якуб йөзен яшел үләнгә куйды Иңбашы кайнарлануын сизеп тоеп торса да, урыныннан кузгалмады, карак аның үлгәненә тәгаен ыша нырга тиеш иде, юкса икенче пулясын да кызганмас Ике-өч секунд кына үтсә дә аңа бик озак яткан кебек тоелды Түзмәде, терсәгенә таянып күтәрелде, юк, яр яклап беркем дә күренми иде Аягына бас ты. Иңбашындагы кайнар кан уч төбенә хәтле агып төште Авыл яклап кемнәрдер болай таба йөгерәләр Якуб ярга таба кузгалды, нәкъ шул мәлдә яр астыннан янә баш күтәрелде, Якуб пистолетын сул кулына күчереп атып җибәрде, ләкин шунда ук яр астындагы карак та атып өлгерде, Якуб кинәт сөрлегеп куйды һәм йөзтүбән җиргә капланды Аның йөзтүбән каплануын йөгереп килүчеләрнең икесе дә күрделәр һәм икесе дә ана ярдәмгә ташландылар Якуб, күрше коймасы аша сикереп чыгып, Снрай йортының бакча артына таба юнәлгәндә. Гата карт барып туктаган кече капка яныннан HI аж сакаллы карт өйгә кереп китте Улда түгел, өйдән янәдән «ч ке ше килеп чыктылар Аларның берсен Гата таныды — Сирай иде ул — Сираҗетдин, бу мин,—днп кычкырды капка ярыгыннан Гата — \ч әле капкаңны, йомышым бар не Сирай сүгенеп алды, хәлнең асылына төшенергә теләп, сакаллы картка капканы ачып, урамны карарга кушты бугай, сакаллы тырык- тырык капкага юнәлде, тегеләре болдырда калдылар. Сакаллының кече капканы ачуы булды, ихатага һау-һау-лап, Гата картның эте килеп керде, йорттагы эт тә бәйдән җибәрелгән иде инде, ике җанвар йорт уртасында ду килеп ауныйауный сугышырга керештеләр. Болдырда гыларнын берсе өйдән ау мылтыгы алып чыкты, этләргә каратып атып җибәрде. Ул өч-дүрт тапкыр атты бугай, шуннан соң ул мылтыгын яңадан корды һәм капкага таба килә башлады. — Җаның ике булса кер, картлач! Гата юан багана артына басты, тупыл артында посып торган Вәсилә Хакова кече капканы күзәтә иде. Аның кулында корулы пистолет, мылтык белән капканы ачып килеп чыккан бандитка ул ике дә уйла мый атачак иде Ләкин капка ачылмады, киресенчә, шудыргычны тагын да ныграк этеп бикләделәр бугай. Ул да түгел, сакаллы яңа боерык алдымы — олы капканы ача башлады. Теге ике егет машина янында әвәрә киләләр Сирай аларга нидер кычкыра башлады Йорт эчендә ыгы-зыгы купты. Эчтәгеләрнең берсе, кап-кара йөзлесе, каударланып килеп, сакаллыга капканы ачарга булышты Шуннан соң сакаллы йөгереп барып, машинага утырды. Зур капка ачылды, ләкин капка каршында милиция машинасы күреп, «Жигули»дәгеләр аптырый калдылар. Сирай, ишек тәрәзәсеннән пистолетлы кулын чыгарып, кече капкага таба төзәмичә атып җибәрде. Икенче атуда пыяла коелган тавыш ишетелде, өченче пулясы машинаның алгы баллонына тиде. Капка каршындагы милиция машинасы сөрлегеп куйган аттай уң якка авы шып, җиргә инә төште. — Ал машинаңны капка каршыннан! Тинтәк! — дип кычкырды Сирай шоферга. Гата күрде, машина янында әвәрә килүчеләрнең икесе кавказ ягы кешеләренә охшаганнар иде «Якуб дөрес әйткән, болары эш башкаручылар, әмма барыбер Сирайсыз булмаган». Шул вакыт ул Хакованың тавышын ишетте. — Гата абый, бире килегез, тупыл артына, Яковлевич боера. Гата күрше өйнең бүрәнәләре артына чүгәләгән шоферның: «Китегез, кит, посыгыз тупыл артына!» — дигән ишарәсен хәзер генә аңлап алды Гата карт әпен-төпен артка чикте һәм тупыл артына яшеренде. Капканы ачкан карак кире «Жигули»гә таба ташланды. Әмма аны Яковлевичның пулясы куып җитте. Ул ничектер сөрлегеп китте, тез капкачын тотып, җиргә иелде. — Чыгыгыз машинадан! Тиз! — дип боерды машинадагыларга урам угындагы бүрәнәләр артына яшеренгән милиция шоферы Ул аларны рәшәткәле ихата аша күреп тора һәм боерыкны бик белеп бирә иде Аның кулында пистолет күреп, егетләр ни кылырга белми аптырап калдылар Шул вакыт Сирай, беренче булып, машинадан чыкты да, ике сикерүдә сарайга җитте һәм күздән дә югалды Ә яраланганы, аягын сөйрәп, «Жигули»гә килеп җитте һәм ишеген ачып кереп тә утырды Машина кабынды һәм зур тизлек белән бакча ягына борылды. Идел буенда тирән яр, биек койма «Нишләргә исәбе бу тилеләрнең?»—дип уйлады Гата. Ул Хакова кулыннан пистолетны алды да бакча ягына таба йөгерде. Бакчада «Жигули» агачлар арасында йөрде, артыннан пистолет тоткан Гатаның килүен күреп, караклар машинаны тыкрык як койма га юнәлттеләр. Шартлап койма җимерелде, машина ялт итеп тыкрык ка килеп чыкты, һәм яман гүләп, урамга, аннан инде авыл башына таба очты Ул арада милиция шоферы машинасына утырып, «Жигули»- нын номерын, төсен әйтеп, рация аша шәһәргә хәбәр итеп өлгерде. Өй тирәсенә халык җыелды, Хакованын, якын килмәгез, дип бое руына карамастан, малай-шалай коймаларга ук менеп баскан иде Га та, вакытны югалтмый, Сирай артыннан куарга булды. Хакова ана иярде. Качып китүче караклар аны әллә ни кызыксындырмады Сирай I кирәк иде ана, Сирайны тотсалар, барысы да табылыр Аны Хакова куып җитте — Сез кая, Гата абый! — Бандитның ин яманы елгага таба качты. Якуб куа киткән булырга тиеш. Әйдә әле. Кая сон боларнын капкалары! Күр әле, яшерен капка ясаткан, эт ялаган нәмәстә. Гата ике тактаны тибеп сындырды да Идел ягына чыкты Хакова ана иярде. — Әнә, яр буйлап чаба Тегене куа булса кирәк. Сез яшьрәк, мәгез пистолетыгызны, йөгерегез алдан, ярдәмегез кирәк булуы бар Бер дә бүтән түгел, урман аша олы юлга чыгарга исәбе монын да. тегеләре машина белән аны көтәргә булганнардыр Гата хәлне үзенчә аңлады. Сирай кеше үтерүгә бармас. Аның бер кайчан да кеше үтергәне булмады Этләр кызганыч, ике дә уйламый 5 аттылар бит. Эт өчен берсе кирәген алды, аяксыз ук калдырмаса да. Яковлевич ару итте үзен Качтылар качуын, ләкин ерак китә алмаслар. ч Яковлевич баллонын алыштырыр, ул аны тиз эшли Аннары «Жигули»- * нын юлын бүлеп каршыга да чыкканнардыр инде. Ерак китә алмаган- х нардыр, Ә менә Сирайның урманга кереп югалуы бик мөмкин. Аннан - соң эзлә ул мөртәтне. к Хакова бик тиз йөгерде Гатаның тыны кысылды, күкрәге чәнчеште. ь аяк буыннары сизмәс булды, шуннан ул атлауга күчте, теләсә-теләмә- Е сә дә, күзенә яшь тулды Ул ни өчен елавын да белмәде, гомере узу3 гамы, көчегайрәте бетүгәме, күкрәген ачу ташы салгандай нидер өт- « тереп көйдергәнгәме, хәзер генә үлем белән уйнагангамы белмәде. £ Үз гомерендә милициядә эшләп, кеше атарга аңа туры килмәде. Ә мон- г да. «Якуб, Якубжан, тот син аны, җибәрә күрмә, тота күр, шул эт ялаган нәмәстане. Мин аны гомерем буе кеше итәргә тырыштым, әмма юкка тырышканмын булып чыга, бүре баласын бүреккә салсаң да, урманга карар, дигәннәр бабайлар һәм әнә шулай булып чыкты да Кан кою да гел аның аркасында булды Тот син аны. Якубжан, җибәрә күрмә!» Сирайны ул үзе тотарга тиеш иде, ычкындырды мөртәтне, ычкын дырды Хәзер әнә Якубжан куа. Ерак китә алмас ул. тотарсың син аны. Якубжан Әнә хәзер Хакова барып җитәр һәм икәүләп. Ниһаять, аксый-туксый булса да. Гата аланга килеп чыкты, шунда ул ерактан ук күреп алды, яр буена җитәрәк, Якуб кинәт сөрлегеп китте һәм жнргә тәгәрәде, шунда ук аткан тавыш ишетелде Сирай, явыз, нишләвең бу?! — дип кычкырып җибәрде карт ми лиционер йөрәге әрнешүдән һәм чарасыздан — Нишләвең бу. явыз5 ' Бит сине моның өчен, беләмсең. нишләтәләр? Беләмсең?! Вышка сипа, выш ка! Вышка булмаса, на всю катушку на всю' Аның рәтләп тавышы да чыкмый инде, ләкин ул һаман титаклап йөгерде, һаман Сирайны сүкте Әнә Якуб тагын торып басты «Теге ата башлагач кына яткандыр, тимәгәндер, дип уйлады карт милиции нер - Тукта, явыз, менә мина ат син, тимә. Ул минем » Шул чак Якуб янәдән йөзтүбән капланды \ту тавышлары Гата колагына бераз соңарып килеп житте Якуб аңына килә алмады, больницага алып килгәндә юлда үлде Гата улының башын беләгенә салган да һушы киткән сыман утыра Врач ана яралының башын җибәрергә куша, ә- карт милиционер аны СУЛАР ҮРГӘ АКСА ДА гүя ишетми, шул рәвештә утыра бирә. Ниһаять, ул башын күтәрде, яшьле күзләре белән врачка: — Коткарып булмасмы? — дип сорады ул ялварулы итеп. Врач башын гына селекте, ул кулыннан килгәннең барысын да эшләгән иде инде. — Пуля йөрәк читенә эләккән. Бандитны тоттылармы? — дип сорады врач. — Белмим. Ул ерак китә алмас, оператив группага хәбәр иткәннәр,—диде Гата, күрмәс күзләре белән почмакка карап. — Кансыз,—диде карт милиционер. — Менә шулай ул безнең эштә, туганкайлар, менә шулай... 8 Кәримәнең китүе турында Гөлбикә икенче көнне генә белде. Кыз беренче тапкыр диярлек өйгә кунарга кайтмады Башта ул: «Классташында куна калгандыр»,—дип үз-үзен юатты, әмма икенче көнне өйлә вакытында да кызы өйдә күренмәгәч, тәмам пошаманга калды, шунда ук күршесе Юлия Борисовнага кереп китте. — Походка киткәннәрдер. Борчылма юкка,— диде пенсиядәге артистка— Киемнәре өйдәме соң? Чынлап та, киемнәрен карамады лабаса ул. Гөлбикә йөгереп, квартирына кайтты, дөбер-шатыр килеп, шкаф-шифоньерларны актара башлады Юлия Борисовна хаклы, Зөлфиянең юлга чыкканда йөртә торган сумкасы юк иде. Әйберләрен апасының сумкасына төягән. Димәк, кай тарафкадыр баш алып чыгып китүе хак булып чыга. Гөлбикә креслога утырды да, чигәләрен кысып, уйга калды. Уйланырлык иде анага. Өлкән кызы Зөлфия дия-дия кечесен гел кулдан ычкындырган икән ләбаса! Юк-юк, табарга, табарга һәм өйгә кайтуын үтенергә кирәк. Ана буларак мин аңа Зөлфиягә караган кебек карый алмадым шул, дип уфтанды ул. Кече кызының көннән-көн үзеннән читләшә баруын сизмәде мени ул, сизде, әмма һични кыла алмады. Кай арада Кәримәсе үскән дә, кай арада җиткән кыз булган диген син аны. Инде менә үзенчә, үзе белгәнчә, үзе аңлаганча тормыш турында фикер йөртә. Ул гынамы. Зөлфия апасына үзенчә бәя бирә башлады! Моңа кем гаепле? Кем?! Зөлфияме?! Юк, Зөлфия түгел, Хәлил, Хәлил, мокыт җан, бер ул гына! Күрде бит, күреп яшәде бала әнисенең шул алкаш алдында ничек түбәнсенүләрен Ә ул, мөртәт, эчеп кайтыр иде дә. «Гөлбикә, мин синнән китәм»,— дип үртәр иде. Гөлбикә чынлап та курка калыр, балалары алдында аңа ялыныр, ялварыр, түбәнсенер иде. Хак анысы, Гөлбикә Якубы исән чакта ук кече кызын рәнҗеткәлә- де, булмады түгел, булгалады андый хәлләр. Ул чакта балалар бик кечкенәләр иде әле. Кай арада үсеп җиттеләр дә, кай арада үзләре ничек тели шулай яши башладылар соң бу балалар? Гөлбикә Якубның үлемен шул милициядә эшләүче хатыннан күрде. Әйе, ул котыртып алып китә аны караклар артыннан. Якуб һәлак булганнан соң, (фамилиясе Хакова бугай) ул хатын каядыр күчеп китте, диделәр. Гөлбикә аның язмыШы белән кызыксынмады, үз кайгысы үзенә бик җиткән иде Әмма соңыннан булса да Якубның начальнигына барып, әйтмәгәнен калдырмады. Имеш, иренең үлемендә әнә шул милиция капитаны Хакова гына гаепле. Идарә начальнигы аны кабинетыннан чак куып чыгармады. Кыскасы, Хакова турында бер дә яман сүз әйттерергә теләмәде, ахыр чиктә хәтта «Бу сүзләрегез өчен сез аңардан гафу үтенергә тиешсез»,— диде. Гөлбикә аңа «Сез барыгыз да бер чыбыктан сөрелгән»,—дип җилләнеп чыгып киткән иде Шул хәлләрне исенә төшереп утыра торгач, кәефе тагын да кырыла төште Әле булса хәтерендә, шул турыда балаларына сөйли башлагач, Зөлфиясе тыңларга да теләмәде, борылды да йокы бүлмәсенә кереп китте, Кәримәсе исә: «Инәки, бәлкем ул хатынның бер гаебе дә юктыр, нигә ф шул тикле каргыйсың аны!» —дип акыл өйрәтергә тотынган иде Кәримәнең шулай әйтүенә Гөлбикә янә чыгырыннан чыкты, кызының чәчен нән тотып селкә-селкә «Ниндәен сүз инде ул тагын, син дә шул кәнтәйне яклыйсыңмыни инде!» —дип, тешен кыса-кыса тукмаган иде Шуннан соң Кәримә ике көн буе кайдадыр, кемдәдер кунып йөрде Гөлбикәгә кызын мәктәпкә барып, директор ярдәме аша алып кайтырга туры килде Шуннан соң күз яше белән елаша-елаша килештеләр тагын Алар елаштылар, ә Зөлфия авыз ерып «Ике бәби балавыз сы га»,— дип көлде Гөлбикә шунда Зөлфиясен дә тиргәп ташларга иткән иде дә, бу тилесе бөтенләй чыгып китәр дип тыелып калды Әмма соңыннан кочаклашып елаша-елаша аңлашса да. кече кызы белән барыбер ачылып сөйләшә алмады Гөлбикә. Гүя ана белән кыз арасыннан Тормыш булгач кеше дигәнең абынмый тормый, бәла каза кичерми бер кайгысыз яшәгән кешеләр бөтенләй юктыр бу дөньяда Гөлбикәгә исә ул кайгы-хәсрәтләр берсе артыннан берсе килеп кенә торды һәм күбесен ул үзе табып алды бугай Бәлкем, чынлап та ул хатынның бөтенләй гаебе булмагандыр? Кем белә? Ә ул буза куптарды. Якубын рәнҗетте, ирен өйдән чыгын китәр дәрәҗәгә китереп җиткерде Бик күп икеләнә торып та, ниһаять, тәвәккәлләп, Хәлилне йортка кертүе дә, ичмасам, онытылып тормаммы дип уйлавыннан гына нде Үзеннән яшь булган егетнең ничәмә ел ана күз атып йөрүе тәкәбберлегенә тидеме, бердәнбер көнне ияртте дә алып кайтты өенә тегене Бу хәл Якубнын үлүенә ел тулгач булды Нибарысы өч-дүрт ай адәм рәтле торып кал дылар Хәлил ныклап эчә башлады Кесәсендә һәрчак йомарланган ак чалар булыр, бушлай килгән акча ла ул, дип мактаныр иде Ә бит Гөлбикә ана өйрәнеп, гадәтләнеп килә нде инде Бик еш салмыш баштан кайта башлагач, бер тапкыр «Куам да чыгарам үзен»,— дип тә тузынган иде, тегесе кайтып керүгә, үзе дә сизмәстән, елмаерга мәҗбүр булды, кулындагы тортны алды, табынга утыртты Тоташ эчү Хәлилне юньлегә илтмәде, күп тә үтмәстән, аны эшеннән кудылар Шул төнне кайтып (янә исерек иде), башын Гөлбикәнең күкрәгенә төртеп, төне буе елап чыкты Имеш, аны аңламыйлар, имеш, ул теләсә эчми дә тора ала Шулай итеп антлар итсә дә, яман гадәтен ул ташлый алмады Башта кая алдылар шунда кереп, эшләштереп йөрде йөрде дә тора бара бөтенләй Гөлбикә кулына калды Гөлбикә көндезен регистрату рада утырды, төннәрен больницада няня булып эшләде Ничек тә га и ләне тотарга кирәк нде Хәлилне ул ничек кайтса да елмаеп каршы ал лы, чишендерде, юындырды, җылы постельгә салды Ул ана ышана нде әле. «Сабыр ит. бәгырь, сабыр ит,— дип юата,— Башта эчүеңне ташла, аннары барысы да рәтләнер Бәлкем әле элекке эшеңә дә алырлар Үзем барып сөйләшермен Эчмә генә» ӨСӘГЫЛТ X Ә Б И Б У Л Л И >1 ф СУЛАР ҮРГӘ АКСА ДА кара мәче узган иде «Менә күрерсең, бәгырь, капмыйм да. авызыма да алмаячакмын моннан ары Чынлап та, барырсыңмы, сөйләшерсеңме? Сине анда бе ләләр, снн бит Казанга бер ревизор идең, белми буламы, җүләр, снн- дәйләрне » Хәлил шулай сөйләнә сөйләнә йокыга китте, Гөлбикә төне буе уйланып чыкты Яшь ирнең мондый тәүбәләрен күп ишетте ннде ул Соңгы мәлдә бөтенләй ышанычын югалта башлады, әмма барыбер куып чыгара алмады Хәзер инде өмете бетте Ничек кенәләр йортка кертте соц шул Хәлилне, нигә кирәк булды. Яшәр иде әле. ике баласы бар иде... Тугызынчы-унынчы классларда Кәримәсе гел дүртле-бишле билгеләренә генә укыды. Врачлар арасында эшләп, аларныц табигатьләрен белгәнгәме, нигәдер, Кәримәсен врач итәсе килә иде Гөлбикәнең. Якуб үлгәч, ул ревизорлыктан китте, эшли алмаудан түгел, командировкаларга йөри йөри салкын тидерде һәм айга якын больницада ятып чыкты йөрәге начарланган иде, врачлар ана эшен алыштырырга куштылар, һәм кайсыдыр (өлкән сестра буган) әнә безгә регистратор булып килегез, вакантный урын бар, дип ычкындырды. Гөлбикә икенче көнне үк аларга гариза китерде йөрәге чынлап та бик шәптән түгел иде, врачлар күзәтүе астында яшәде, җитмәсә Хәлил болай да авыру йөрәкне кайта-кнлә талкыды Гөлбикә көне белән картайды, алсу йөзенә лимон сарысы йөгерде, чәчләренә кырау төште. Кәримә һаман үзенекен үзәккә чыгара, әнисе теләгән институтка бармаска исәп тота. Имеш, инәки, сиңа түгел, миңа эшләргә врач булып, мин ул һөнәрне яратмыйм, кая телим, шунда барам Гөлбикә бәрелеп-сугылырга иткән иде, йөрәге чәнчешә башлады, ул белә иде- анарда тәүге гайрәт күптән юк инде, Якуб белән бергә яшәгәндәге сәламәтлеге өч-дүрт ел эчендә кояшта уңган ситсы кебек төссезләнде, рәтсезләнде, уңып калды Гөлбикә еш кына көзге каршына килеп баса һәм, гадәттәгечә, йөзен көзгедән күзәтә һәм курка кала, күз тирәләренә гүя үрмәкүч пәрәвез корган, ике каш арасына тирән җыерчык сузылып яткан, хәтта күзләре дә уңа төшкән сыман Кайчак аңа больницада сәламәтләнеп килгән ир-атлар әллә шаяртып, әллә чын-чынлап: «Гөлбикә, әйдә чык үземә кияүгә, балда-майда гына йөздерермен», — дигән була Гөлбикә алар га дәшү түгел, күтәрелеп тә карамый. Юк, җитәрдер инде, яшь булса да. үз гомерендә ике ир күрде. Берсе аны чынлап та балда һәм майда гына йөздерде, икенчесе Юк инде, Гөлбикәгә хәзер берни дә кирәкми «Дәшмәгез миңа, ирләр! Ишетәсезме, шаяртып та дәшмәгез! Тимәгез, кагылмагыз болай да ярсукимсетелгән күңелемә! Якубымны югалттым, олы кызым тыңламый, дорфаланды, яшь кызым баш бирми, дәшмәгез миңа Житәрдер бер ана башына шул кайгылар, җитәрдер ..» Идән уртасына басып, кече кызы Кәримәнең мәктәп формасын тотып торганда Гөлбикәнең башыннан әнә шундый аянычлы хатирәләр узды Нигәдер нәкъ менә баш алып чыгып киткәч, кече кызы аңа аерата кадерле булып китте. Бик авыр халәттә иде ул. Кайчан ана шулай булган иде әле?.. Әйе. Якубның үлемен ишетүгә, йөрәге әллә нишләп киткән иде, скорый чакырдылар, уколлар кададылар Менә хәзер тагын баскан җиреннән кузгала алмый тора Кузгалмаса, бер адым гына ясаса да, йөрәге туктар да. сыгылып төшәр сыман Бу кичне Гөлбикә эшкә бара алмады, тел астына валидол салган килеш караватында ятты Шушылай берьялгызы калгач, үлеп китәр кебек тоела башлады, йоклап китәргә курыкты Ичмасам Зөлфиясе кайтсын иде Сәгать тугыз бит инде, кайларда йөри икән шул кыз! Юлия Борисовна да керми. Кая булса китте микәнни? Аңласа, бүген аны бер Юлия Борисовна аңлар кебек иде. Алар сабын чактан ук танышлар иде. Зөлфия бабаларына кунакка килгән вакытта бер тауда чана шудылар, кар кешеләре ясадылар әллә ниткән уеннар уйлап таптылар Үсә-исәя төшкәч тә хәтта бергә булга- ладылар — чаңгыларда чыктылар, дискотекага йөрделәр Котбый белән Барый Зөлфиянең музыка мәктәбендә укуын беләләр, шуңа курә ме, аларга да музыка җене кагылган иде, мәктәптә оркестр оештырды лар. интернациональ җырлар башкардылар Мәктәпара конкурста катнашып, Барый белән Котбый җитәкләгән оркестр икенче урынны алды Өлгергәнлек аттестаты алгач, документларын консерваториягә беренче булып Котбый илтеп бирде, моны күреп. Барый да шулай итте. Ләкин Котбый да, Барый да беренче имтиханда ук төшеп калдылар Күп тә үтми, Барый элемтә техникумына юнәлде Караса, шаккатты ♦ Котбый Яһудин дә шул ук техникумга имтиханнар тапшырырга әзер- - ләнеп йөри икән. Консерваториягә керә алмагач, кәефләре кырылып. бер-берсенә гелән йөрми башлаган егетләр техникум коридорында ко- - чаклашып күрештеләр Беренче имтиханга бергә керделәр Барый — ма - тематикадан, Котбый физикадан алдыра төшә иде, бер тезмәгә утыр- 2 дылар һәм дөрес эшләделәр Икесенә дә бер вариант мәсьәләләр туры > килде х Беренче имтиханнан сон сибелеп, коридорга чыктылар — Берсен җиңдек,— диде Котбый. v Шунда алар Чыңгыз поселогы мәктәбендә укыган тагын ике егетне * очраттылар — Димка, Хәйри! — дип кычкырып җибәрде Котбый — Во. егетләр! - Барысы да мыштым гына элемтә техникумына Әйтмәделәр дә. — Ә мин башта ук монда ниятләгән идем,—диде сары чәчле * Димка ш — Мине КАИга алмадылар, конкурс зур булды,—диде сипкелле = битле, җирән чәчле Хәйри « — Болай булгач, егетләр, кердек без бу техникумга Бер тирәгә *• утырырга, кем ни белми, ярдәм итәргә Шпаргалкалар барыбызда да н җитәрлек Котбый ничектер төркем башы булып китте Ул ни әйтсә, барысы u тыңлады, күнде. п Өч көннән техникум коридорында эленгән исемлектә дүртесенең ® дә фамилияләрен күргәч, егетләр бу җиңүне юарга булдылар Котыр- » тучы, акча табучы Котбый булды Үзәк парк ресторанында ике шешә вино салып алгач, егетләр Казанка буена төшеп киттеләр. Көн болытлы Иделгә барып кушылган Казанка елгасы буенда ке ше-фәлән күренми, аулак Вино эчкәннән соң каннары кызган егетләр юл өстендә очраган бер нәрсәне кузгата бардылар Өс киемнәрен алыштырырга куелган чишенү оялары аударылды, чүп савытлары чит кә очты, тишек туплар суга ташланылды, егетләр акырыша-бакырыша елга буйлап алга атладылар, аулак калган елга буенда ни теләсәләр, шуны эшләделәр, төрлесен кыландылар, биеделәр, җырладылар, хәтта баштүбән дә йөреп карадылар Шулай шау-гөр килеп үзләренчә күңел ачып йөргәндә алар нке зат нык Казанка буйлап үзләренә таба килүен күреп алдылар Котбый егетләргә туктарга әмер биреп, кулын күтәрде — Стоп! Кемнәр килә безгә таба” Борау, күрәсеңме, таныйсыңмы Зөлфияне, кем белән гүләйт итә. Сабыр, братва Башта үзем Кыз белән егет якыная барган саен, Котбый гасабиланды, бертуктаусыз яңак итен чәйнәде. Зөлфияне ул шунда ук таныды Ә бит алар шул Зөлфия өчен бит инде документларын консерваториягә тапшырган булдылар Ә ул Кем белән, кайда? — Ша, егетләр, минем команданы тыңлыйсыз' Капшап карыйк әле бу кәкре сыйракны, ниндирәк камырдан әвәләнгән икән Барый. Борау дим, син ун якка чык Егет белән кыз гүя аларны күрмиләр дә. мавыгып сөйләшәләр, аларның үз дөньялары дөнья Кыз гына, егетләрне күргәч, нидер сиэе неп булса кирәк, кисәк туктап калды Ул арада егетләр аларны уратып алдылар — Ятлар белән гүләем?! — дип, Котбый Зөлфиягә таба кузгалды, ләкин кинәт борылды да кыз янәшәсендәге егетнең күкрәгенә төртеп җибәрде. Бу хәл шундый тиз эшләнелде ки, егет һични аңламый кал ды, аптырап як-ягына каранды әпен-төпен артка чикте, ул арада кайсысыдыр аны түгәрәк уртасына төртеп тә кертте. — Кагылма аңа! — дип чырыйлап җибәрде кыз - Ишетәсеңме, ка гылма! Котбый гүя кызны күрмәде дә, ул тимер дагалы ботинкасы белән бар көченә егетнең аркасына типте. Егет аһ! итте һәм кисәк бөгелеп төште. Котбый аңа тагын, тагын типте. — Инәки! — дип ике кулы белән битен каплады кыз һәм борылып шәһәр ягына таба йөгерде. Егетләрнең берсе аны куып тотарга итте, ләкин Котбый аны туктатты. — Стой! Китсен.. Тимәгез аңа! Зөлфия яшьтәшләренә караганда иртәрәк өлгерде Тугызынчы класста ук олы кызының күкрәкләре тулышып, балтырлары түгәрәк ләнеп китүен күргән әнисе яшь-җилбәзәкнең ишек төбеннән китмәвенә борчылып, тәмам йокыдан калды. Зөлфия ярты төннәргә кадәр каядыр йөри, соң кайта башлады. «Инәки, мин аз гына йөреп керәм»,— дип чыгып китә дә югала, чыгып китә дә югала. Ачуы чыгып, кызын егет-җилбәзәк арасыннан элеп-йолкып алып кайткан чаклары да булгалады ананың. Әйтте, орышты, мәгәр кыз моны колагына да элмәде, әллә әнисе аңа үгет сөйли, әллә моны апа чит-ят берәү әйтә: «Җитмәсме, инәки, йокым килә»,— ди дә икенче бүлмәгә кереп китә. Олы кызы Зөлфия консерваториягә кереп кайткач, Гөлбикәнең шатлыгы эченә сыймады. Көне белән булмаса да, Зөлфия янына өерләре белән йөри торган егетләр каядыр таралып беттеләр, әллә хәрби хезмәткә алдылар үзләрен, әллә үзләре дә кая булса укырга кердеме, пи генә булмасын, Зөлфия консерваториядә ныклап укый башлагач, Гөлбикә тынычлана калды. Зөлфиясе өчен ана һични кызганмады. Кирәк икән, Сорочий базарына барды, ике-өч бәя артык түләп, джинси чалбар сатып алды, кыскасы, кулыннан килгәннең барысын да эшләде. Кече кызы Кәримә холкы-фигыле белән апасына һич кенә дә охша маган иде, әйтерсең алар икс анадан туганнар Әнисенә мыскал да борчу китермәде Кәримә, әйбәт укыды, ни кушсаң да, җиренә җиткереп эшләде, соңгы елларда тегү-бәйләм эше белән мавыгып китте. Кәримә Зөлфия кебек орды-бәрде холыклы түгел, әкреи-сабыр итеп уйлар, һәр сүзен үлчәп, гүя бизмәнгә салып әйтер Кыскасы, ышана иде Кәримәсенә Гөлбикә, начар юлдан китмәс кече кызы, нәкъ менә шул җитдилегенә артык ышанганга күрә дә моңа кадәр кече кызы игътибар ягыннан күләгәдәрәк калып килгәндер. Моны ана үзе дә сизеп килде килүен, әмма өзеп-сызып кына әйтмәде. Зөлфиягә егетләр бик тиз гашыйк булалар Әлбәттә, җырчы кыз булганы өчен генә түгел, Зөлфия төскә-йөзгә дә бик чибәр, матур, мө- таем итеп елмая белә, һәм шул елмаюга егетләр магнитка тартылган энәләр кебек тартылалар. Зөлфиянең холык-фнгыле генә үзенчәрәк: бик тиз үпкәли, көйләтә, кирәксәкирәкмәсә дә гел урынсызга назлана башлый. Егет халкының берише, кызлар көйләргә өйрәнмәгәннәре, чибәр кызның холкын кабул итмиләр, тизрәк аның тирәсеннән читләшү җаен карыйлар Мәгәр кышын мона бер дә исе китми, әйдә, китә бир сеннәр, чөнки акын урынына иртәгә үк икенчеләре табылачак Котбый һәм Барый белән дә араларын Зөлфия кырт итеп өзде дә ташлады, бер дә икеләнеп тормады Балачактан ук таныш иде алар ана Барый озын буйлы чибәр генә егет, Котбый исә юантыграк гәүдәле. кечерәк кысынкы күзле, мәгәр кыю, әрсез карашлы Шул әрсезлеге ♦ белән ул Зөлфиянең күңелен биләп алды, шул әрсезлеге белән биздер- < де дә, ахрысы Әрсезлеге бер хәл, әмма Котбыйның теге вакытта Ка танка буенда очрашкандагы кыяфәте күз алдына килдеме. Зөлфия бө - тен җаиы-тәне белән тетрәнеп куя. Шул Казанка буенда булган хәл * аның күңелен һәрчак борчып, бимазалап, куркытып тора. Дөрес, егет- 2 иеп ул исемен дә белми калды. Әмма эш андамы Ул качты, егетнең > берүзен калдырып качты Гафу итәрлек хәлме бу?!. £ Казанка буенда йөргән егет аның күңеленнән бик озак китмәде. £ Паркка ул еш чыкты, шул егетне очратырмын дип өмет итте. Әмма егет u һаман очрамады да очрамады Котбыйны исә аның бөтенләй дә күрәсе > килмәде. Күзләрен акайтып, бөтенләй чит-ят кешегә ташлануы искә _ төшкән саен, аркасына гүя салкын су коела,—тетрәнеп-калтыранып s китә Зөлфия Кансыз, уенын чынын бер күргән һәм уйнап әйтелгән сүз- •? дән дә, чыныннан да бер дәрәҗәдә үч ала торган Котбый нишләтте * икән егетне? Алар дүртәү, ә ул, бичара, берүзе. Котбый өчен ала да. - кола да юк, аның өчен дөнья бары тик ак һәм карадан гына торадыр 2 кебек тоела Зөлфиягә ч Әйе, Зөлфия Котбыйны яхшы белә. Әле булса бүгенгедәй хәтерен х дә кышкы каникулларын уздырырга бабаларына килгәч, сеңелле апа “ '■ы әнә шул Барый һәм Котбыйлар белән кар атышлы уйнаганнар иде 3 Котбый. Барый, Зөлфия — бер якта, ә бөтен урамның ыбыр-чыбыры. *- ягъни бала-чагасы - Кәримә ягында Уен кар атышудан башланды 3 Ун метр ара калдырып, кардан диварлар өелгән, бер якта зурраклар - г җиденче класс балалары, ә икенче якта Кәримәнең «сугышчылары» у Гаҗәбе шул иде. алар Кәримәгә буйсыналар, сеңелесе ни әйтсә, шуны эшлиләр иде. Чын командир менә Бер генә кычкырып әйтә бу теге 1әргә Хәтта Котбый булып Котбый да «Чык. Кәримә бешен якка1» дип карады Кәримә аны ишетми, ул командир, аңа бөтен «армия» буйсына — «Огонь! Огонь!» ди ул. уен белән мавыгып, «дошманнарга» кар атучы «сугышчыларын» куәтләп Ә дошман дигәннәре — Котбый белән Барый һәм Зөлфия Зөлфия сеңелесеннән көнләшеп куя, әмма нишли ала ул, рәтләп кар ата да белми, шуның өчен баштан ук Барый белән Котбый ана үзенә бер кар сарае ясап куйдылар, Зөлфия сарайдан чык мый, кар йомарламнары ясап, малайларга биреп тора — Башын калкытма' — дип кычкыра аңа «дошман» якыная башлагач Котбый Ә тегеләр күбәү бит. җитмәсә иң алда кара-тутсыл йөз ле, башына куян бүреген батырып кигән, уен шаукымыннан бит алма тары Алсуланган Кәримә килә — Ура. ура' - дип кычкыра ул. Королева сараена атмаска, королеваны пленга алырга' — дип боера ул «сугышчыларына» Ә теге 1әр Барый белән Котбыйны сарай стенасына ук китереп кыстылар Менә берсе сарай эченә төшә, Котбый аны бер читкә тәгәрәтеп җнбә рә, аның артыннан икенчесе, өченчесе Ул да түгел, кул-аяклары бил каешы, пальто путалары белән бәйләнгән «әсир сугышчылар» кар өс тендә яталар иде инде Ыбыр чыбыркың командиры Кәримә аяк астын да яткан, инде кымшанырга ла хәлләре калмаган Котбый белән Барый тирәли тәкәббер кыяфәттә әйләнеп чыга «Сугышчылары» анардан әмер көтәләр Боерсын ул аларга «әсирләрне* кар белән күмәртә, ике дә уйламый күмәчәкләр, «әсирләр» нстенә бөтен бер кар ганы өен нуя чаклар Әмма командирлары андый боерык бирми Королеваны сарай төрмәсен.» ябарга! — дни боера ул. — Пленга төшкән сугышчыларга минем бер тәкъдимем бар — Өчесен дә сарайга ябабыз да кар белән күмәбез.— диештеләр Кәримә яклылар — Юк. - ди командир Башта без аларга болай дибез Кем дә кем безнең якка чыга, аңа ирек, ә кем дә кем безнең якка чыгарга те ләм и — аңа төрмә. Барый Кәримәнең бу уенын да кабул итте: «Чишегез мине, сезнең якка күчәм»,—диде Аның бу сүзләренә Котбыйның күзләре акайды, ясен ачулары чыкты — Сатлык җан. — диде ул. кулларын бәйләгән баудан ычкына алмаудан гаҗиз калып, яңак итен чәйни-чәйни. — Молчать, пленный! — дип кычкырды аңа Кәримә. Ләкин уенның уты сүрелгән иде инде Кәримә Котбыйның яшел- соры күзләрендә яман ачу чаткылары күреп, аның кул-аякларын чишәргә кушты Котбый сикереп торып, аягына басуга, томырылып Барый өстенә ташланды Яшь әтәчләр, умарта күче кебек, Котбыйны шунда ук сырып алып, аяктан ектылар Менә шунда инде Котбый чы дамады кайсыныңдыр колагын тешләде, кемнеңдер борынын канатты, тибешә башлады, аннан соң инде, уенның көе китүгә хәйран калып шым булган малайларга күтәрелеп тә карамыйча, өенә таба торып чапты Олы абыйлары чып-чынлап сугыша башлагач, бәләкәйрәкләр дә берәм-сәрәм таралыша башлады Кәримә әле йөгереп китеп барган Котбыйга. әле авызы-борыны ка нап. шыңшып торган «вак күзләргә» карап торды-торды да «Дурак!»— диде, һәм ул да бабаларына кайтып китте. Зөлфия шунда апасын ге- лән күрмичә китеп барган сеңелесенең җитдилегенә шаккаткан иде Ә Котбыйның бу кыланышын Зөлфия бик күп еллар оныта алмады. Гомумән, Котбый утсыз-шырпысыз дөрләп янып китәргә генә тора иде Ул Зөлфияне күп тапкырлар яклап, аралап та калгалады. ана тел дә тидертмәде. Бу хәлләрне күрә-күрә Зөлфия «Ул көчле, ул мине һәрвакыт яклаячак»,—дигән нәтиҗәгә килде. Бу тугызынчы класска кадәр шулай барды Ә бер тапкыр бабаларына килгәч, шундый хәл булды. Гадәттәгечә. Котбый аны дискотекага чакырды. Болай барысы да әйбәт кенә башланган иде югыйсә Кызлар да. егетләр дә матур гына бииләр, шунда Котбый белән биегәндә. Зөлфия янына (этә-төртә дияргә була) чибәр генә егет килеп басты һәм үзе белән биергә чакырды Котбыйга егетнең бу кыланышы ошамады Әмма Зөлфия чибәр егет янынарак күчте һәм тегенең бию ритмына ярашып селкенә башлады Моны күреп, егет тагын да дәртләнебрәк китте Ярый ла элек икәүдән- икәү генә биегәннәр, хәзер бит өч-дүрт кеше бергә бии ала Әмма бөтен хикмәт шунда кыз кемнең, кайсы егетнең хәрәкәтләрен кабатлый, кемгә туры карый, кемгә елмая, кем тирәсендә бөтерелә — шул аның сайлаганы Башта Котбый Зөлфиядәге бу үзгәрешне күрмәмешкә салышты. ахыр сабыры төкәнде, йолкып алды да егетне тышка алып чыгып китте Аннан у i авыз чиген канатып, ияк аегына чыпчык күкәе чаклы шеш утыртып килеп керде. — Без аңлаштык, ул хәзер синең белән бер тапкыр да биемәчәк,— диде Котбый. Зөлфиянең агарынып, куркынып китүенә игътибар итмәстән. музыка ритмына ияреп биергә тотынды . Дискотекадан соң Котбый Зөлфияне бабаларына кадәр '•озата килде Капка төбенә җиткәч, моңа кадәр ишетмәгән сүз әйтте Зөлфиягә: Чин синең өчен утка-суга да керергә әзер. Зөлфия»,—диде. Әлегә чаклы Котбыйның аңа мондый сүзләр әйткәне юк иде Моны ишетүгә. Зөлфия аптырый калды. Әмма җилкәсен сикертеп кенә куйды Янәсе, һи. нәрсә ул ут-су Ул вакытта Зөлфия бу сүзләренең асылына төшен мәгән иде әле. бу сүзләргә ул соңрак, консерваториягә кереп. Котбый анын артыннан чын-чынлап киләп сара башлагач төшенде Көннәрдән бер көнне, лекцияләрдән сон озатып кунгач, Зөлфиянең кулыннан алды да «Зөлфә, мин сине башка егетләр белән күрергә теләмим, ни генә булмасын, мин сине якларга һәм сакларга телим» - диде. Нәкъ менә «сакларга» дип әйтте Бу юлы инде Зөлфия гаҗәпләнүдән җилкәсен сикертмәде. Котбый әйткән сүзләрнең чын мәгънәсенә төшенә бара иде ул. Әйе. ул аны сак лаячак, ләкин кемнән? Нигә? Казанка буенда булган хикмәтле хәлдән соң Зөлфиянең Котбыйны күрәсе килми иде Ләкин менә язмыш аларны тагын очраштырды «Котбый усал кеше. Ул минем күз алдымда мин исемен дә белмәгән егетне кыйнады, һәм мин аңа бүген тагын елмаерга тиеш Юк, тагын бер тапкыр юк!» Шулай дип уйлады Зөлфия эченнән, әмма егетне кергәч, борылып китә алмады Котбый аны гүя үзенә магнит белән тартып китерә иде Көзге яфраклардан түшәлгән йомшак келәмнән атлаганда әнә шундый уйлар йөгереп үтте Зөлфия башыннан. Әле сон түгел иде, борылып китә ала иде Уң якка борылса — тар сукмак, әмма егетләр, ни сәбәпледер, нәкъ менә шул якка карап торалар иде. сул якта мәшһүр Тукай һәйкәле, һәйкәл тирәли чәчәкләр утыртылган. Борылып китәргә соң иде инде \лар аны күптән күреп алганнар Күргәннәр һәм юри көтеп торалар — һэлло, Зөлфә1 — Чао, егетләр. Кемне эзлисез? — Сине, Зөлфә. — Ә мин инде сезне беркайчан да очратмам дип уйлаган идем — Ни өчен?. — диде Котбый — Себердә урман кисәсез дип уйлаган идем — Очрап шәп иттең. Зөлфә, как никак старые друзья Тем паче минем бүген туган көнем — Ресторан эшли, диде Барый — Точно, картлач. Әйдәгез ресторанга Нигәдер Зөлфия Барыйнын күзләренә төбәп карады Егет кыенсынып, күзләрен түбән төшерде «Сип әйт. Барый, нигә теге вакытта тиктомалга кыйнадыгыз егет ие?1» дип сорыйсы килде Зөлфиянең, әмма сорарга җөрьәт итмәде Әйе, күрер күзгә чибәр генә егет иде Барый Озын буйлы, күзләре дә мәрхәмәтле, ояла да белә, иң мөһиме — күзләре Котбыйныкы шикел ле кечкенә түгел, ә үзен менә нигәдер баштан ук күңеле кабул итмәде Котбый башка иде. анын эчендәге тышында Котбыйда ул үзенә җитмәгән әрсезлекне тапты бугай Тик менә күзләре Нәкъ урман мәчесе инде — Минем бер тәкъдимем бар. диде Котбый Әйдәгез, чынлап та ресторанга! Парк эчендәге «Ял» ресторанына Зөлфиянең беренче тапкыр керүе иде, кергәч, ул беравык каушабрак калды, шау шу. буш урын да юк сыман, әмма Котбый шунда ук түр почмакта! ы буш өстәлне күреп ал ды һәм тәвәккәл рәвештә шунда юнәлде 1әкин аны официант егет туктатты Котбый. чарасыз калын. Барый белән Зөлфия ягына карап алды Официант егет белән нидер аңлашканнан соң гына Котбый. Ба рый белән Зөлфиягә кул изәде Килеп утырышуга. Барый аңардан — Ничек ышандырдың? дип сорады — Мәхрүм итмә, бүген минем туган көнем, дидем Паспортымны чыгарып күрсәттем Ә син бу өстәлнең чынлап та хуҗалары булгандыр дип беләсеңме әллә5 - Котбый кулларын угалап алды Я. и и эчәбез5 Хшауны Зөлфә заказать итә Зөлфиянең алдына меню китабын китереп салды Котбый. — Мин эчмим,—диде Зөлфия. — Миңа ярамый. — Ихтыярың. Тәкъдим итү — минем эш, эчү-эчмәү — синең эш, дигәнме әле бер шагыйрь. Ул арада официант егет тә килеп җитте, кесәсеннән блокнотын алды. Рестораннан чыккач, алар парк сукмаклары буйлап йөрделәр. Барый белән Зөлфия тыңлап кына бардылар, туган көнендә сүз Котбыйга бирелгән иде бүген Зөлфия аның тел төбеннән шуны белде Котбый ның әтисе Себердә — эштә, әнисе сәүдә базасында эшли икән Котбый- ның бай китапханәсе, стерео уйнаткычы бар, имеш — Машинаң да бармы. Котик? — дип көлемсерәп сорады Зөлфия — Захочу, анысы да була. Зуленька. Ниндиен алыйм, кызыл төстә- генеме, яшелнеме? — Кайсы да ярый,—диде Зөлфия, уенга кушылып Хикмәтле хәл. җитди тормыш һәрчак уеннан башлана, диләр, соңыннан чынлап та шулай булып чыкты түгелме Зөлфиягә шушы Котбый дигән егет ошамаса да. ул аңа күнегә башлады, шушы очра шудан соң егет аны һәр көн булмаса да. көн аралаш дияргә була, консерваториягә каршы алырга килде, өйләренә кадәр озауып куйды Зөлфия әкренләп гадәтләнде аңа. Котбый бер-ике көн күренми баш ласа, ул инде юксыну, ялгызсыну хисе тоя башлады. Шулдыр инде күнегү дигәннәре. Октябрь аенын соңгы көннәре җитте. Сары яфраклар коелган тротуардан егет белән кыз атлый. Егет кызның иңбашына үзенең күн ту- тужуркасын салган һәм җайлап кына кызның биленнән кочып алган Шуннан алар Толстой урамына килеп чыктылар. Үзәк парк каршына җиттеләр, мәңгелек ут яныннан әйләнделәр Көн кич якка авышкан иде инде. Зөлфия, миңа кайтырга вакыт, диде Котбый аны тыймады, ана каршы берни әйтмәде, сүзсез генә алар яшәгән урамга таба борылды Котбый кызны подъездга хәтле озатты Зөлфия, иңенә салган күн тужурка турында да онытып, кереп китә башлады, ләкин шунда ук исенә килеп, кире борылды һәм Котбыйга тужуркасын салып бирде Шунда Котбый аның кулыннан эләктереп алды һәм сак кына кызны үзенә табарак тартып китерде. — Котбый, кирәкмәс... Башка вакытта яме.— диде кыз. — Бар сон.— диде егет, үпкәләмәде дә бугай.— Тыныч йокы сиңа Зөлфия борылды да кереп китте Чынын әйтергә кирәк, ул бу хәленә мыскал да үкенү тоймады Ул егетне ошатмый иде. ул аңа әле өйрәнеп, гадәтләнеп кенә килә. Ни өчен аның кочагына керергә ашкынып торырга тиеш соң әле ул. Моның өчен аңарда ташып торган теләк булырга тиештер бит инде! «Мин аңа гашыйк булмадым, мин аны яратмыйм»,—дип, үз-үзен ышандырырга тырышты Зөлфия Әмма алай әйтү белән генә егет аның күз алдыннан китмәде Котбый әрсезләнеп аның күңеленә керде һәм йөрәк гүреннән урын сорый башлады, ә Зөлфиянең аңа урын бирәсе килми иде. Мөмкин хәлме? Алай дисәң, кем соң аның күңелен биләп тора? Беркеме дә юк ич аның... Ә теге егет. Казанка буенда кыйнатып калган егет? Ул бит аның хәтта исемен дә белми ка. ды Әмма ошаган иде Зөлфиягә егет, бер күрүдә гашыйк булырлык иде Әниләре кайвакыт «Сез. ахыр заман яшьләре. \ иәчәрәк яратасыз бугай Кәримәгә дә беркем дә ошамый, сиңа да», дия иде «Юк, инә- ки, миңа әнә шул Котбыйның минем арттан бер тотам калмыйча йөрүе ошый Минем арттан йөри башлагач, ул егет концертлардан калмый башлады Хәзер ул минем белән бергә заман музыкасын гына түгел, классик әсәрләрне дә бик яратып тыңлый Ә чын күңелдән музыка сөйгән кешенең уй-фикерләре изгелектә булырга тиеш»,— дип уйлады Зөлфия, әмма әнисенә ул хакта әйтергә никтер теләмәде, аңламас дип уйлады Бер тапкыр шулай, концерт беткәч. Зөлфия бөтенләй онытылып чыгып барганда. Котбый аны дәшеп туктатты — Зөлфә, тукта әле. кая болай ашыгасың? Зөлфия уңайсызланып туктады Аннары һавага чыктылар — Уйланып бара идем, сизми дә калганмын Кәримә сеңелем юкка чыкты Кая булса китеп барганмы3 Берәр яман кешегә тап булмаса инде. — Ә син Барыйдан сора Соңгы вакытта сеңелен белән бергә Ба рый булгалады һәм. ялгышмасам. алар арасында гади дуслык кына түгел. — Чушь все это. Котик — Анысына керешмик. Зөлфә Чәхәббәткә тикшерүче кирәкми аның хөкемдары да. тикшерүчесе дә. яклаучысы да ышану булыр Син миңа ышанган кебек — Эх. Котик. Котик, син үз-үзеңә артык ышанучан түгелме3 Кем әйтте әле. мин сипа ышанам дип? Котбый җилкәсен җыерып куйды, аяк астындагы таш кисәген тибеп җибәрде — Ышану турында кычкырып әйтмиләр Ышану ул тел фәрештә кебек, күп кабатлый башласаң, бизеп китә, диләр Бер көнне ике сеңел арасында сүз ара сүз чыгып. Кәримә апасын нан сорап куйды — Нигә кирәк сиңа шул Котбый. ни таптың син анарда, ни сака 1Ы. ни акылы дигәндәй, китче! — диде. — Ә синең лекцияләрдән соң бер ялгызың караңгы урамнар аша кайтканың бармы? Юк шул менә Дөрес, яратып бетермим мин аны Ә бәлкем, ялгышамдыр — Тиң түгел ул сипа, апа җаным! — Тиң түгел? Ә бәлкем, тиңдер. Зөлфиянең сецелесенә ачуы чык ты.— Катышма миңа Пәри бирсен Кирәк булса җаныма тиң кеше очраса, көне белән отфутболю мин аны — Соңыннан үч итеп берәр ни кылса?1 — Үч?! Нинди үч. ни өчен3 — Ни өчен үч алалар? Янә Зөлфия тетрәнеп куя. янә күз алдына Казанка буендагы хәл килә. — Тимә син миңа. Кәримә Аңа да тимә Ул минем өчен утка да. суга да керергә әзер Лхыры Kuj^re ‘umia