ОСТАЗ

Кәшифә Тумашеваның тууына 80 ел атар хатын-кызларыннан югары белем алган беренче режиссер. Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе Кәшифә Тумашева 1903 елның 7 январенда Татарстанның Балтач районы Нәнәгәр авылында туа. Кәшифәне әле сабый чагында ук әтисенең якын туганнары Себергә, Өркет шәһәренә тәрбиягә алып китәләр. 1910 елда рус мәктәбенә укырга йөреп, рус теле һәм арифметика өйрән». Аннан соң җәдиди кызлар мәдрәсәсендә укый. Мөгаллимә булырга хыялланган яшь кыз һаман белемгә омтыла һәм Өркеттә гимназия тәмамлый. Давыллы еллар була бу Гражданнар сугышының Себердә дөрләп торган чагы. Яңалык өчен кулына корал тотып көрәшкән яшьләр арасында Кәшифә культура-агар- ту эшләре алып бара. Большевиклар оештырган җирле драма түгәрәгендә исә иң актив катнашучыларның берсе була. 1919 елның декабре азагында канечкеч Колчак бандаларын эшче отрядлары тар- мар итәләр, ниһаять. Өркеттә Совет власте урнаша. Озак та үтми, шәһәрдә беренче профессиональ мөселман театр труппасы оештырыла. Рәхим Тумашев режиссерлыгында Ш. Усмановның «Канлы көннәрне, Г. Кариевның «Артистны һәм башка авторларның әсәрләре сәхнәгә куела. Бу спектакльләрдә баш рольләрне башкарып, Кәшифә үзен сәләтле артистка итеп таныта, 1921—23 елларда Семипалат профессиональ татар театр группасы куйган бик күп спектакльләрдә төп рольләрдә уйный һәм театр, сәнгать буенча белем алу нияте белән 1923 елда Казанга кайта: Кәшифәне Казан театр техникумына кабул итәләр. Аны ул 1926 елда уңышлы тәмамлый һәм шул техникумда укытучы булып кала. Нәкъ менә шул елларда аңарда режиссерлык таланты ачыла. Үзенең иҗади дуслары белән берничә спектакль куюда катнаша. Радиога эшкә чакырыла. К. Тумашева режиссерлыгында татар телендә беренче радиоспектакльләр яңгырый башлый. Т 1931 елда К Тумашева Мескэу театр институтының режиссерлык факультетына укырга кере һәм, аны уңышлы тәмамлап, 1939 елда Тетар.дәулет академия театрына режиссер булып кайта Биредә ул X Фәтхуллинның «Күзләр», Н. Исәнбәтнең «Хуже Насретдин». А. Әхмәтнең «Үги кыз». Д. Аппакояаның «Тапкыр е*ет», Г Камалның «Хе- ^мзалам иркәм», «Береиче театр», «Булей ечен» пьесаларын куа. Бу вакытта инде Кәшифә ханым Тумашева татар театрларында эшләүче күренекле режиссерларның берсе булып таныла Ул куйган спектакльләр озын гомерле булалар, кайберләре шактый еллар сәхнәдән тешми уйналып киле. Ә «Хуҗа Насретдин». .Тормыш җыры» (М Әмир әсәре) спектакльләре татар театрында үзенә бер вакыйга булып таныла һем дисто- еерчә еллар уйналып киләләр К. Тумашева татар язучылары, драматурглары әсәрләрен сәхнәләштерү белән бергә классиканы да оиытмый. М. Фәйзинең «Галиябану». «Ак калфак», Жан Мольериың •Жорж Дәндлн», А. Островскийның «Ярлылык гаеп түгел» һәм башка бик куп кенә классик әсәрләрне сәхнәгә куя. Бу спектакльләр естендә эшләгәндә ул педагог буларак та үзәнең бар белемен, талантын, энергиясен театрның яшь кеч парен тәрбияләүгә бире. Кайсы гына театрда эшләмәсен, тынгысыз күңелле К. Тумашева иң элек армас-талмас педагог булды. 1955 елда Республика иучмә театрына баш режиссер булып күчкәч, еның бу эшчәнлеге тагын дә киңрәк күләм алды Актерлар белем уздырылган һәр репетиция сәнгать дәресенә әйләнә Биредә ул сигез ел эчендә 30 дан артык әсәрне сәхнәләштерә, театр бу елларда гаять бай иҗат тәҗрибәсе туплый, үз үрадицияләрен булдыра, чын-чыннан үз иҗат йеэен таба, уннарча аңа талантларны үстерә Кәшифә ханым, режиссер буларак, драматурглар белән дә бик куп эшли. Ш. Мә- Чмтоаның «Реэидекәи», Г Насрыйиың «Яшел эшләпә», X Вахитның «Яшерен эзләр», ОЦь Заининең • Хәзрәт үгетләргә киле», лТаң җыры» кебек спектакльләр иәиь эне шундый иҗат җимешләре булдылар Күлчелеге үзешчән сәнгатьтән килгән яки тәҗрибәсе вз булган актерлардан торгам труппаны К. Тумашева яңа үрләргә алып менә Н Хикмәтнең «Сәер кеше», К Тин- муринның '-Сакла, шартламасын». Р Ишморатның «Үлмәс җыр». Д Юлтыйның ■ Карагол» әсәрләре буенча куелган спектакльләре яшь актерлар ечен осталык мәктәбе буләллр Татар театр тарихы бик куп фидакарьләрне белә К Тумашева — шулерның берсе. Иң күренеклеләрнең берсе дисәк тә, хата булмас Ул тәрбияләп үстергән уннарча талантлы актерлар бүген театр сәнгатебезнең күгендә үзләре йолдыз булып бшкыйлар һем һәрвакыт тормышка тирен мәхәббәт белән карарга ейретуче кнң күңелле остазлары Кәшифә Тумашееага зур рәхмәтләрен әйтелер аны сагынып иске •Мләр