КЕЛЕНЕУТ

 Альберт Мифтахетдинов — дистәгә якын проза әсәрләре җыентыгы бастырып чыгарган язучы. 1959 елны ул Киев дәүләт университетының журналистика факультетын тәмамлый һәм Чукоткага китә, бераздан Магаданга күчә Әдәби эшкә чынлап торып университеттан соң керешә. Ул Магадан комсомолының әдәбият өлкәсендәге премиясе лауреаты. Аерым әсәрләре һәм китаплары поляк, болгар, венгр һәм инглиз телендә басылып чыга. СССР География җәмгыятенең действительный члены Альберт Мифтахетдинов хәзерге көндә Магадан өлкәсе язучылар оешмасының җаваплы секретаре булып эшли

ХИКӘЯ

укча кызы Келенеут, исерек баштан мылтык тотып, авыл буенча тракторчы Ложкинны куып йөри. Ложкин исә тәмам хурга калып көртләргә ышыклана-поса аннан кача. Келенеут абынып егыла, русчалатып зәһәр итеп сүгенә, кулындагы карабинны карга таш лый да йодрыклары белән ирнең артыннан яный һәм, мылтыгын кардан алып, тагын Ложкин артыннан йөгерә. Авыл тын да алмый аларны күзәтә. Мондый чакта Келенеут кулына эләгүдән курыккан ха көпшәдән чыгарып, затворын кесәгә салдым. • — И-и-и-а-а! — Келенеут үкереп еларга кереште. Менә ул аягына торып басты һәм кызарынган усал күзләре белән беравык миңа карап торды, аннан билендәге пычагына үрелде (кы- нысы буш иде) һәм, карга утырып, кабат еларга тотынды. Бу минутта аның кыяфәте көлке дә, кызганыч та иде. Хәзер ул көйсез баланы хәтерләтә. Йөзендә баягы ачуның әсәре дә калмады. Мин аны күтәреп торгыздым да өйгә алып кайтып киттем Ул боек күзләрен термоска төбәп утыра бирә. Бер генә дә чәй эчәсе килми аның хәзер, ә шәраб-фәлән миндә юк. — Ну, ни булды?! Келенеут сулкылдап куйды, пычрак куллары белән күз яшьлә тын кызлар тәрәзәдән аерыла алмый көлешәләр. Бу тамашаны күреп, мин дә кыяр-кыймас кына урамга чыктым, коймага ышыкландым. Келенеут минем яннан үткәндә аңа берничә җылы сүз әйттем, кулыннан карабинын алдым һәм, патроннарын рен сөртте. — ...Ложкин... у-у-у... Ложкин... у-у-у... — Нинди бетмәгән Ложкин ул? Тукта хәзер үк! Ул тынып калды. Стенага сөялде. Күзләрен йомды 97 Г. «К. У . М 10. Мин, ит җылытып, серкә сыеклаган арада, ул гырылдап йокыга да китте. Бер кырыйга тире җәеп, аны шунда китереп салдым. Мич ягылмаган, өй салкын иде, әмма мехка төренгән Келенеутка суык тимәс. Мин килеп кергәндә Ложкин әшнәсе Воронцов белән бер шешәне төгәлләп утыра иде. Ложкин — кечкенә буйлы, поляр төн кебек кара чегән — һәрвакыт шапшак килеш йөри. Берәрсе мунча хакында төрттерсә, күзләрен мут кысып: — Без, ирләрнең, эше шул... Безгә бары да бата, эше генә кырыя ятып эшләрлек булсын... — ди торган иде ул. Аннан үзе үк бөгелә-сыгыла көләргә тотына, тешләре елтырый да, күзенең агы күренә, негр мыни, валлаһи менә! Чибәр кеше Ложкин. Чем-кара, куе бөдрә чәчле. Безнең себер якларына ничек килеп чыккан диген? Бөтен Чукоткага бердәнбер чегән, бүтән андыйны таба алмассың. Воронцов исә ак чырайлы, сары чәчле ябык кына адәм, аңарда гел спирт бар. Фельдшер була торып, спиртсыз яшә, имеш. Дуслыклары гына менә ничектер сәеррәк — аерым-аерым да бәхетле генә яшәрләр иде. — Болайга киткәч, бетте синең баш, Ложкин! — Ха-ха,— Ложкинның авызы ерыла. — Аңа көлке, ахмак! Воронцов тыныч кына бүлмә буенча йөренә, сүзгә кушылмый. — Миңа хәзер барыбер,— ди Ложкин, шатланып. — Ике көннән барыбер моннан ычкынасы! Ул вакытта хуш колхозың, хуш Чукоткаң!!! — Әйләнеп кайтырсың әле! — Ю-у-ук... — Кайтырсың. Синнән шәбрәкләр дә китеп карады... кайтып керделәр. — Юк! Ул бармагы белән күкрәк кесәсенә төртеп күрсәтә. — Менә монда путевка ята. курортка, анда тагын күз күрер. Эш тә табылыр, җылырак урынкай. Аккредитивлар да әлегә җитеп торыр! Безгә ни дә бата, эше генә кырын ятып... Ха-ха! — Ә Келенеут!? — Нәрсә Келенеут? Ул кем, миңа хатын мәллә? Законный хатыннан качтым, ә аннан инде китәм дә китәм. — Ярар, безнең эш түгел,— дип куйды Воронцов. — Андыйларны мин материкта мильонны табам! — Ложкинның тагын ачуы чыкты. — Син лучше поселок буенча качып йөрүеңне сөйлә,— дим мин.— Нечего әтәчләнергә! — Бәлки ул акылдан язгандыр! Исеме дә шундый бит аның '... Миңа ни... әйдә миңа ди, тиздән китәсең икән ди. . — Моңарчы йөрдең бит янына, бергә тордыгыз... — Торса ни. Бүтән кем белән торасың монда? Хәзер теләмим. ИКе көннән мин материкта буласы. Күрәсем килми, и все! — Бәлки аның саубуллашасы килгәндер? — Беләм мин аның ничек саубуллашасын! — Куркак син, Ложкин... ' Кэл« - явыз рух (чук ) — Бер дә куркак түгел. Теләмим. Аңлыйсыңмы? Элек йөрдем, е хәзер теләмим. Минем хәзер перспективалар икенче! — Алай икән! — Воронцов караңгы гына елмаеп куйды. Ложкин да елмаеп: — Хәзер кайда соң әле ул? — дип сорады. — Миндә,— дидем мин. — Менә шәп булган. Үзеңә булсын, яме? — Рәхмәт. Миңа кирәкми... — Аңа кирәкми имеш, ә миңа кирәк, аның белән йокларга тиеш,— дип тагын кабынып китте Лож&ин. — Сүз ул турыда түгел, кеше булырга кирәк... — Шул-шул менә... председатель дә бит, түз азрак, тиздән бозаулый башлыйлар, продуктлар ташыйсы бар... кеше бул, ди... Бәлки мин арганмындыр? Яки теләмимдер? — ...яки бер кабәхәтгер? — дип өстәде Воронцов тыныч кына. — Ха! Сез нәрсә бүген барыгыз да сырт күпертәсез? Берәрегезгә бурычым бар мәллә? — Юк. Бурычың булса — китә алмас идең... — Шул-шул... Воронцов баягыча тыныч кына бүлмә буенча йөренә. Мин сәгатькә күз салдым — складка барып аучыларга продуктлар бирергә кирәк. Тиздән караңгы төшәчәк, ә складта ут юк. Мин складта брезент, патроннар һәм этләр өчен ит кенә биреп өлгерә алдым. Караңгы тршә башлады, склад ишекләрен ачып куярга туры килде. Үлчәү шкаласы бөтенләй күренми башлагач, шәм дә яндырып карадым, әмма барыбер накладнойлар язарлык түгел иде. — Калганнарын иртәгә иртән алырсыз, ярыймы? — дип сорадым аучылардан. Алар риза булып: — Ярар,— диештеләр һәм китеп те барды.чер. Бераздан тышка чыксам, урам буйлап алпан-тилпән килүче Ложкиняы күреп алдым. Ул өеиә кайтып бара иде. Димәк, склад яныннан үтәчәк. Ә сукмак янындагы кар көрте күләгәсендә посып утыручы хатын-кыз шәйләнэ. Авыз эчендә нидер көйли-көйля Ложкин складка да килеп җитте. Шунда артында кемнеңдер: — Мәй! — дип дәшкәне ишетелде. Ложкин туктап калды һәм тавыш килгән якка борылды. Үзеннән биш адымда гына кулына карабин тоткан Келенеутны күрде- „ „ — Син нәрсә, нишләвең бу, Келенеут, - диде Ложкин сагаеп. Ул аңа Таба атламакчы булды* әмма Келенеут артка чигенде. — Складка кер. Ложкин,— диде Келенеут шыпырт кына.— Керсәң — атмыйм. Бер дә ятмыйм. Ложкин борылды да акрын гына атлап склад караңгылыгына керде. Е ■' i үк иде. Анда жылы. чатта беркү Артг- i Кеделруг үзе К’рде, ЛРКИИ түрге узмады..шырпы си- пычь"..-. f).viu in. х г-.бу авың түшкәләр бүл* торган ңычлп- иде г наганда £л икенче Кеденеут зур. шя чакны бүредәге китереп кадады да йөзенә шом дочегеутыртты’ Барыл склад ишегем япты. шш. чбылып бетмәде, ырмауга кар тулганиде. Бу вакыт Ложами тын гына тирадар истслдэ утырды. - Без менә шушында булырбы -,— диде Кеяеньут.— Без тушымдабулырбыз,— дил кабатлады ул. — Юк, диде Лежким. Ул айныды шикелле. Кы еут бмягычь складный теге башымдД утыр »,теаеидо карабин ата. Бу инде бүтем клрабаа иде, тегесенең/ затворы мши-мкесәдә калды бит. Ложкнн гиг^-.-т кабызды Унын куллары калтырый. юам ялкыны киңпычак йөзендә. млрабмнның кара .-•ишәсинд? уйный Келе- неуг дәшми.Дәшми утырган i хатын-кыа бәлки нәрсәнедер исенә тешерәдер? Беренче тапкыр хклгәнди .^ожиш аның белән тупасрак ки.-анды. Ул төннеКеленвут оеак вакыт йокыга кгто алмый ятты, яңагын аның аркасына куеп гггыда ятты ул, уятудан куркып сак кына ирнең кулларыннан сыйпады ӘжренТесен аңа не буе күзенә йокы кер- мәген кебек тоелды. Уя.’. . гЙрәнгсн гадит буенча. нинди теш керүен уйгыглягадыр, бәлки Ә бу тонна ана тош кермәде, шуңа күнеландзбушдык иде — н > кайп гиңа, ни шатлык. Ложхянга кадәр . л с - иде ңнп әйтү бнгүк дөрес булмас иде. ӨЧЕНЧ лны пароход белая КИЛГӘН шат хүнелде ббцмаи- ны-улӘЛЕ до хәтерли. Сакал;гы яшь ио. чрнпк та аңн тый иде, хә- аер ул цкенчерайонда кы ялый,’ нарга . -.имиен: «Мин ит үтел... Нигә ү tyro бастыр ■.сыз'*• д:. Kt,. , . о Дожкайның курортка л.. белгәнгә, бу у., ч . • б үтте, һәм ы : . ирне хурлыктан гк к, . килде. Ложкин, үлчәүгә басыл, р. чаткы күчергәндәй итә, ә үэе, колагын сагайтып. уриь:ны s, и» н , . ; . t-рнмлаша нг.е Келенеут, беренче к. ккнига тебәлгәп. Шунда кинәт башыни сәер уй килеп, анадан тума ирне беренче тапкыр күрә кебек тоелды Теге чакны, шәт күңелле боцманның җайлы каютасында •>.. . . ,нә, а 6-ри»д*1Н соң «лар нкәү.1..щ.-- кечкеян егтәл яны -д килеп утыра торганнар иде... Ә Ложкин белая булганнар ничектер хәтердә калм-. ия. Келенеут гел аннан иртәрәк тира иде. кухняга чыга да берәр нәров әзерли, ә ул соңрак уяна, юии, аңа герле мәзәк сей. матур < лер әйтеп үсендерә иде. Ә хәзер ул менә бөкро ы« аршында басып тора, майкадан, теә тиңентен трусик. к< ед: нечкә аяк. . Үз ; ЧӘү ӘСТ6ЯД& Келенеут сулыш алды. Сулышы пырхылдап хәлгәядой килеп чыкты. . Бу мглне Ложккнныц һәр Иүтаиәгт хатынның җирәнүен сизә иде. Келенеут, патронны ко:.шәл -и суырып чыгарып, аяк астына ыргытты. ә карабинны сак хы • . ш .-ккә. :һәм кызыл ре.- - г-< тутырылган баг.. . ло ь » Ложкин ашы и бг '-л к -;-ел хатны ч карлрга кече җитмәде. «Mei ш . л Ш киеним генә. ..бетером... үтер-зм. Кйс.г.' ' Киенеп .. ..4 .... л..: • килеш тарта б&ш ■ V. - . ■ ... у хитьгннш котт ллчагын белми яд* әле ул. Ртхгадам С0Л1АН ШвМСМ тирщ>,|Г 4.