ӘДӘБИЯТ ҺӘМ СӘНГАТЬ ЯҢАЛЫКЛАРЫ

ӘДӘБИ ЕЛ ЙОМГАКЛАРЫ Партиябезнең XXIV съезды совет әдәбияты һәм совет сәнгате ирешкән казанышларга югары бәя бирде. Шуның белән бергә, съезд әдәбият-сәнгать әһелләре алдында торган мөһим мәсьәләләрне дә кузгатты. Бу бик аңлашыла Илебез алга барган саен, әдәбият һәм сәнгать әсәрләренең хезмәт ияләрен коммунистик рухта тәрбияләүдәге роле, әһәмияте күтәрелә бара. Иҗат кешеләре алдына куела торган таләпләр дә нык арта. Съезд материалларыннан ачык күренгәнчә, әдәбиятсәнгать өлкәсендәге казанышлар һәм кимчелекләр куп кенә дәрәҗәдә әдәбият-сәнгать тәнкыйтенең торышына бәнле. «Шик юк ки.— диде Л. И. Брежнев,— әгәр дә безнең әдәбият-сәнгать тәнкыйте партия линиясен тагын да активрак үткәрсә, таләпчәнлекме такт белән. художество кыйммәтләрен иҗат итүчеләргә игътибарлы мөнәсәбәт бетен бергә бәйләп, зуррак принципиальлек белән чыгыш ясаса, совет әдәбияты һәм сәнгатенең укышлары тагын да зуррак бу- тыр. ә кимчелекләре тизрәк бетерелер иде» Съезд тәмамланып күп тә узмады. КПСС Үзәк Комитетының «Әдәбият-сәнгать тәнкыйте турында»гы карары басылып чыкты. Ул карар әдәбият-сәнгать өлкәсендә XXIV съезд билгеләгән программаны тагын да үстерә, дәвам иттерә Партия съездыннан һәм Үзәк Комитет карарыннан соң. илдәге әдәби хәрәкәт активлашып. бермә-бер җанланып китте. Моны безнең татар әдәбияты мисалында да бик ачык күрергә мөмкин. 21—22 февральләрдә язучыларның Г Тукай исемендәге клубында уздырылган зур җыелыш та шул турыда сөйли. Дөрес, әдәби ел йомгакларына багышланган җыелышлар бездә элек тә начар үтми иде. Быел исә ул аеруча җанлы, аеруча эшлекле төстә узды. Җыелышны Татарстан язучылар союзы идарәсенең председателе Зәки Нури ачты. Артык зур булмаган кереш сүзендә ул җыелышта катнашучыларны бер ел эчендә иҗат ителгән яңа әсәрләр белән таныштырды. татар язучылары алдында торган бурычларга тукталды Шуннан соң докладчыларга суз бирелде 1971 елда басылып чыккан проза әсәрләре турында Рафаэль Мостафин, шагыйрьләр иҗаты турында Ранил Файзуллин, сәхнә әсәрләре турында Аяз Гыйләҗев, әдәби тәнкыйть турында Нурихан Фәттах. Татарстанда яшәүче рус язучылары иждты турында Вячеслав Воздвиженский, очерклар турында Малик Хәмитов, балалар әдәбияты турында Ша мнл Рәкыйлов сөйләде. Докладлар нигездә төпле һәм тирән фикерле, кыю һәм туры сүзле булды Докладчыларның күбесе әдәби әсәрләргә зур. җитди таләпләр югарылыгыннан торып бәя бирде. Фикер алышуларны өлкән әдибебез Мирсәй Әмир башлап җибәрде. — Быелгы докладларның һәммәсе дә нигездә уңай фикер калдырды.— диде ул,— Бездә язучыларга карата бик күп ташлама ясала. Шунын нәтиҗәсендә әдәби әсәрләрнең сыйфаты түбәнәя Быелгы докладчылар берәүгә дә ташлама ясамадылар. Алга таба Мирсәй ага А. Гыйләҗев һәм Н Фәттах докладларындагы аерым тезислар белән бәхәскә керде Гази Кашшаф соңгы елларда әдәбият галимнәре һәм тәнкыйтьчеләр язган хезмәтләр хакында сөйләде, яшь тәнкыйтьчеләр тәрбияләү белән бәйләнешле мәсьәләләргә тукталды, соңыннан докладлар турындагы тәэсирләре белән уртаклашты. — Докладлар миңа да ошады.— диде Фатих Хөсни—Кайнар, җанлы, бәхәс кузгата торган докладлар. Миңа аеруча Равил Фәйзуллинның доклады ошады Ул гражданлык хисе, борчылу, ярату белән сугарылган. Рафаэль Мостафинның гадел тәнкыйтеннән дә яхшы тәэсир калды. Шамил Рәкыйпов докладында балалар әдәбиятын тоташ документальлеккә әйләндерергә тырышу тенденциясе сизелде. Бу дөрес тенденция түгел... Фатих Хөсни шулай ук докладлардагы аерым фикерләр белән килешеп җитмәвен әйтте. СССР Язучылар союзы вәкиле Внл Га- ниевнен чыгышы нигездә тәрҗемә мәсьәләләренә багышланган иде Ул тәрҗемәчеләр алдында торган бурычлар турында сөйләде. тәрҗемә китапларында очрый торган кимчелекләргә тукталды. Лидия Григорьева^ шулай ук тәрҗемә мәсьәләләре турында сөйләде Ул татар язучыларын тәрҗемә итү эшенә күбрәк җирле авторларны тартырга кирәк, диде. Тәрҗемә эшенең торышына, тәрҗемә итү өчен әсәрләр сайлау мәсьәләсенә шагыйрь Нәби Дәүли дә кагылып узды Шулай да анын чыгышы күбрәк әдәби тәнкыйть мәсьәләләренә багышланган иде. — Без Гариф Гобәйнең «Маякчы кызыэн. Мирсәй Әмирнең «Батыр малаен» укып үстек—диде «Ялкын; журналының җаваплы редакторы Роза Хафизова — Бүген балаларда патриотизм хисләре тәрбияли торган мондый әсәрләр аз языла «Ялкын» журналы аларга бик мохтаҗ Балалар пьесалар сорый. Ә бездә, журналда алар өчен язылган драма әсәрләре юк. Өлкән язучы- ларыбыз балаларны онытмасыннар иде ҖыелыШҮа катнаШуАЫЛар өлкән Шагыйребез Шәйхи Маннур чыгышын да игътибар белән тыңладылар — Үзәк Комитет карары бик вакытлы чыкты.— диде ул.— Әгәр тәнкыйть уз алдына куелган бурыч ларга җавап бирә алмаса, диелә карарда, әдәби усеш тиешле югарылыкта була алмый. Шул фикерләрне истә тотып, без узебезнен әдәби хуҗалыкны тагы бер кат карап чыгарга тиешбез. Бөтен укышларны таныган хәлдә, безнен шактый кимчелек ләребез дә бар. Яшьләр арасында гына тугел. өлкән язучылар арасында да уз иҗатларына җавапсызрак караучы иптәш ләр очрый. Алга таба Шәйхи Маннур әдәби халтурага каршы көрәш мәсьәләләренә тукталды. — Сәнгатьнең барлык тармаклары да әдәбияттан башлана,—диде Татар академия театрының баш режиссеры Марсель Сәлнмҗанов — Театр да әдәбияттан башланган. Татар әдәбиятының күп гасырларга сузылган бай традицияләре бар, шуңа күрә театры ла элекэлектән көчле булган Без шул традицияләрне дәвам иттерерг.. тагын да үстерергә тиешбез Хәсән Сарьян «Идел» альманахының эш планнары һәм авторлары турында. Барлас Камалов Язучылар сокны каршындагы проза секциясенең эше. Туфан Мнииуллин бүгенге сәхнә әсәрләре һәм театр тәнкыйте. Бакый ага Урмпнчс матур әдәбият әсәрләренең теле турында сөйләде. Докладлар буенча фикер алышуларда шулай ук Әх» >н Баянов. Баян Гыйззәт һ ыка коралы Татарстан хомәг ияләренең рухи тормышын тагын да бае тыр Компознторллрыбы I бу музыкпль инструментта уйнау өчен яна әсәрләр н,,. г ләр белән бергә, татар композиторы Н Жи- һаноанык «Республикам ммием. исемле кантатасы да башкарылды Тамашачылар концертта башкарылган һәр әсәрне көчле алкышлар белә и каршыладылар. ИҖАТ СЕКЦИЯЛӘРЕНДӘ 8 февральдә Татарстан язучылар союзы каршындагы проза секциясенең чираттагы с тырышы булды Анда өч яшь прозаикның 1971 елда китап булып чыккан яна әсәрлэ- ре (Лирон Хәмндзллиннык «Дала иртәсе» пәм Мәгъсүм Хзбибуллиниың «Кискеч җыры* исемле повестьлары. Миргалим Ха- рисовның «Ватан нидән башлана» исемле хикәяләр җыентыгы) тикшерелде. Утырыш эшлекле һәм шактый киеренке төстә узды. Мактаудан бигрәк, тәнкыйть сү зе куп әйтелде. Докладчы X Сарьян да. фнвер алыш ■ ■ ларда катнашкан язучылардан А. Гыйләҗев. А. Шамов. Ә Еникиләр дә нигездә яшь прозаикларның әсәрләрендәге тел кытыршылыкларына. кимчелекле якларга тукталдылар. 3 мартта Язучылар союзы каршындагы драма секаиясеиея чираттагы утырышы булып узды Акла Нәби Дәү линең «Соңгы сәгатьтә» исемле пьесасы >кып тикшерелде. СССРкын 50 ЕЛЛЫГЫНА БАГЫШЛАП Башкортстаннын Илеш райоаымда СССР төзелүгә 50 ел тулуга багышланган әдәби атналык уздырылды. Гаять җылы, күтәренке төстә узган кичәләрдә ике тугандаш халыкның бер төркем язучылары, артистлары чыгыш ясады Атналыкта катнашучылар арасында Твтарстаииап X. Сарьян. Р Гатауллин. Татарстан АССРиын атка танган артисты Г. Рәхнмкзлоа һәм җырчы Ф Сөләймаиона Татарстан язучылары союзыиыи натур әдәбиятмы пропагандалау бюросы хезмәткәрләре М. Шәыыөовюто* белән М. Шмһапов һәм башка иптәшләр бир иде. Республикабызның нефть районнарын u яшәүче язучылар Г. Афзал. С. С) тираж белән чуваш телендә басып чыгарды. Әсәрне чуваш члена күренекле чуваш язучысы Владимир Ухли тэржемә иткән. ТАРИХЧЫЛАР КОНФЕРЕНЦИЯСЕ Тугандаш Башкортстан республикасының башкаласы 5 фада Коньяк Урал һәм Идет буе тарихчыларының беренче конференциясе үткәрелде Конференциядә Уфа. Мәскәү, Казан. Ульяновск. Свердловск. Новосибирск. Оренбург. Чн.тәбе югары уку йортларының укытучылары, фәнни- тикшеренү институтларында эшләүче гаЛНМНәр. музей һәм архив хезмәткәрләре катнашты, аларнын 60 тан артык доклады тыңланды Г. Ибраһимов исемендәге тел. әдәбият Һ >м тарих институтының директоры, тарих фәннәре докторы, профессор М Мохәррә- •■зннын «Тарихи чыганак буларак. 1917 ел- ты татар вакытлы матбугаты» дигән тема- iu ясаган доклады тыңлаучыларда зур кызыксыну тудырды Шул ук НИ 1ИГ.1ИЫН елкай Ф-М1НИ сотруднигы М- Сәйдәшенә конференциядә катнашучыларны Татарстан хезмәт ияләренең боек юлбашчыбыз B, И Ленинга язган .хатлары белән таныштырды Тарих фәннәре кандидаты C. Алншевның доклады Пугачев хәрәкәте мә бәйләнешле материалларны анализлауга, Казан Дәүләт университетының олхән УКЫТУЧЫСЫ. тарих фәннәре кандидаты М. Усманивның чытышы терки телләрне нйпәнү мисыләсенә багышланган иде. Коньяк Урал Һәм Идел буе халыкларының тарихын әйрәнү эшен тагын да кин.ә тү һәм аны координация тәү максаты белән. Уфа шәһәрендә Киньмк Урал һәм Иде: б\е тарнхчыларыныл комиссиясе тезелде. А НЫК составына К..-ланиән тарих фәннәре докторы, профессор М. Мнхәрр мов кет- телле. ГЕНЕРАЛ ЧАНЫШЕВКА М) ЯШЬ Шушы елның февраль аенда татар халкының батыр улы республикада Совет властен урнаштыру һәм аны ныгыту миенә эур влет керткән күренекле реаолюииомеә. гражданнар сугышы һәм Гм»е». Втдтт чи шы ветераны, отставкадагы генерал-.ie*reкант Якуб Чанышеака ян «ш» >. оы 25 февральдә Казаи шәһәренен Офицерлар йортында атаклы тенералыбЫЗНЫН оты бәйрәмен. багы и -ангам чогм-Ш кичә уздырылды Аны. кыскама кереш сүз снй- дәп, КПССиыц Казан шәһәр комитеты секретаре А. Кадыйповз ачты Тәрнх ф«< Hope докторы. профессор М. М~ ■,.- .^моа кичәдә катнашучыларны Якуб Чвимшев- ныц ремолюцвии зшчәклеге һәм »»р тормыш юлы белом таныштырды. КПССиым Татарстан «.«ә кэкитеш секретаре .4 Вә- лиев КПСС H.TKJ комитеты. ТАССР Вер донный Советы Президиумы һәм Г АССР Министрлар Советының тәбрик хатын укыды. Юби. ярны шулай ук Советлар Союты Герое И. Г. Кобяков. Горбунов исемендәге авиация заводы сгесаре В. П Ларионов, тставкадзгы генерал-майор Ф Булатов. Татарстан язучылар союзы партия оешмз сы секретаре Г. Минский, Татарстан художниклар союзы идарәсе председателе X Якупов. Октябрь революциясе һәм .ражданнзр сугышы ветераннары советы председателе X. Тохфэтуллнн Һәм башкалар котлады. Кичәдә юбиляр исеменә килгән тәбрик хаглары Һәм күп санлы телеграммалар укылды. ИСКӘ АЛУ КИЧӘСЕ 25 февральдә Казан шәһәренең Актерлар йортында Татарстанмын аялык. РСФСРнын огжазаягав артисты Зәймн Солтааов. Та таретзняым вткатакгва эр гаеты Бәрә lap- ханов. артист Шакир Шзмильскнй. Татар- t тайный аткатактан артисткалары Мәрьям Слива һәм НафМ! в АгавсвЗлвряы искә алу кичәсе үткәрелде. Арлктларишн тормышы Һәм и* at мцчәилекләре турында доклад белыз Хәым Сәлямжамов чыкты Кичәдә артист тарный замандашлары үзләренең истәлекләрен сайләделәр. ЭШЧЕ ХӘБӘРЧЕЛӘР КИҢӘШМӘСЕ Февраль урталарында КПССнын Чаллы шәһәр юзммгетыаыи утырышлар залыма «Социалистик Татарстан». «Советсжав Татария». «Конмсяизм байрагы» һәм күп ■мраж.ты «Кама танмавы» газетасының хәбәрчеләре жыелды КамАЗ тмэелешемдә . оциалкетш яраммы автырту буемча Миче хәбәрчеләр мен һәм журиалзтстлврмык бурычлары турымда доклад бе.-.әя КПССкыя иәһәр комитеты секретаре П. М. Столяров «ыя*ы Киңәшмәдә, ыпче хәбәрче.сәрг~ громзводстм а.дымгыл а рынкам тыш. «Камгм аиергистрий» идарәсе ваэтком еврега{« А И Архззтм» КПССмыч Тагартам влаә аоммтетымыз' иро игәндә һам агитации бүлеге медире Н И .Демидов яп- гәш.1әр чыгыш ясады Эшне хәбәрчеләр ■наәшзаәсемяә «Смваалвстня Татаретәм» гв- «етасының редакторы Ш- Хаммв’оа. аСо- ветсваа Татария» газегасыиым редакторы А И Клммемам. аКоммливсг Татарам» ж<риа. ычын редакторы Ш. Оа.веа катнашты.