УЛ БЕЗНЕҢ ҮЗ ШАГЫЙРЕБЕЗ

Казанга ул әледөн-әпе килгәләп tope. Кайчан гына киле» до, аның һәрвакыт татар шагыйрьләре арасында кайнашканын күрәсең. Соңгылары аны үзләр» да, акын туганнардай күрел, яратыл кабул ителер. Безнең шагыйрьлә- ребезнең кайберләре аңа Рифгаг дип, икенче берәүләре шундый ун гадилек һәм эчкерсезлек белән Миша дип зндәшәлер. Укучыларга исе ул күл санлы матур-мвтур шигырьләр иҗат иткән рус шагыйре, Мәскәү шагыйре буларак билгеле. Бзшиортстанның Насибаш авылында Габит凇‡ т Дәүләтша гаиләсендә дәиьяга килгән тотар малае Рифгаткә туган җирвн- иеи бик иртә аерылырга һем күп герле кыенлыклар күрел үсәргә туры килә, М. Львов поэзиягә үзенең эчке кичерешләрен, замандашларының руш качан, уй-тойгыларын чагылдырган шигырьләр» белән килеп кере һәм тиз арада үз укучысын табыл елгерә. Михаил Львов шигырьләре белен рус укучысы гына түгел, татар укучысы да күптәннән таныш. Аның шигырьләре татар теленә дә бик еш тәрҗемә ителә. Узган ел исә Татарстан китап нәшрияты М, Львовның татарчага тәрҗемә ителгән шигырьләрен оерым җыентык • итеп бастырып чыгарды. Җыентыкта аеторның татар шагыйрьләреннән М. Садри, Н. Арсланов, Ә. Юныс. 3. Нури, М. Ногман, М. Хесеен, Р. Гатауллин һәм Г. Режим тарафыннан тәрҗемә ителгән туксанлап шигыре урнаштырылган. Шагыйрь үзенең күпчелек шигырьләрен беек Лонниг к туып- үскән акларына, Казандагы һем Алм»-Агәдагы дусларына, изге ау кырында мәңгелеккә егып калган коралдашларына бо- гышгыЗ. «Беек якташ» ши-ырендә уе даһи Ильичны үз яиыидо тоюын тубвндәго юллар аш* чагылдыра: Кичерәи TVO сорголык. Ьәхее балкый янына* Ленни белая якташ чнв Кадәрле Каяняымд* ‡‡‡ М Лык» Шигырьләр. Таәарс-әл китап нәшрияты. ТиркЖЫ 3000. Ваисе 53 яиое. Казанга атвл яэылгаи шигырьләрме җыентыкта шактый очратырга мемкпн. Аларның һәркойсыидо шагыйрь үзәк Тукай Казаны белен, аиың культурасы һәм кешеләре белем аерылмас бәйләнеште торучы татар малае итеп хис итә. «Минем татар теламя, «Казан*, «Руе түгелләр күп без Россиядә*, «Җәлил», «Дуслар җырлый*, •Әтиемә*, «Казан вокзалында яа/ызым_*, ■Безнең нсемиар* һем «Түбәтәй* шигырьләрендә бу тойгы аеруча кемле чагыла. ■Мии Казанда татарчалап еәйлмм, е сүзлегем ярлы шактый ук»,—ди шагыйрь «Мм- ием татар теясм* шигыремдә, һем «Татар теле арларымда чит яешәдәй аптырап» торуының сәбәбен бегай аңлата: Хәреф танырга ял әлгәрмәзяы. Зур швһ»р>» «лып ЧМЯЬӘЛЯО. Океандай тирән Льы п» ярсыз Рус яелеяя юшыйк няеәоәр. Үз сүзләре белән ойлсеидә. Митәчв Львов оно шу в дәрьвда утыз ал буеме моряк булып жезчат итә. Аиың чҗзгыидә заманның кояшлы. тыныч кемнәр» да, кешеләрнең күңел враарына кимеп береә- тән кечло зинамле «азыклары дл шактый тулы гәүдәлән». Шагыйрь үзен»ң күп «әнә шигырьләрендә даһиютл» сугыш ялларым, окопташ дусларым чс»и» тәәюр». бу »с» аңа бүгенгә тыныч тормышчың нччдч мырлыйлар һ*м югалтугаэ бяр^әреиә яулап алынганлыгын гуяыраи, яалкурәә итеп күрсәтү әчем кирәк. К «Кочаклашып ветераннар утыра», «Берлинда», «Билгесез солдат», «һәйкәл», «Җиңү», «Нигә тагын комбриг төшкә керде», «Сугышны исемә төшермә», «Исеңдә тот плацдармны» кебек шигырьләрне укыганда совет солдатының батырлыгы, олы җаилылыгы турында кат-кат уйланасың. Башкалар исән калсын өчен үз гомерен кызганмаган билгесез солдатның сүзләре үзеннән-үзе күңелгә кереп кала: Минем туфрак җиңел булсын өчен. Үз даннарын өстәп даныма, Ватанымның герой калалары Килеп басты каберем янына. Михаил Львовның лирик герое тормыштагы вакыйгаларны читтән торып күзәтүче булып түгел, шул вакыйгаларда үзе катнашучы актив кәрәшче булып күз алдына килеп баса. Аның шигырьләрендә лирик герой заманның иминлеге, кешеләрнең бүгенге һәм киләчәк бәхете, туар таңнарның матурлыгы өчен утка-суга керергә әзер тора. Моның шулай булуы табигый да Чөнки ул ата-бабаларының, тормыштан вакытсыз киткән сугышчан дусларның васыятьләренә тугрылыклы булып калуны үзенең изге бурычы итеп саный: Мин ышанам Россиягә, дуслар. Мин турылыклы аңарга! Мин сүз бирдем атам туфрагында — Изге Россиядә янарга! — ди автор Сибгат Хәкимгә багышлап язган шигырендә «Рәхмәт, заман, кимсетмәдең, рәнҗетмәдең», «Өйдәгеләргә үтенеч», «Сыйфатлар», «Заман», «Берәүләр, талып ялйокыга...» «Төш». «Мин урамга килеп чыккан чакта» шигырьләрендә дә шушы ук фикер үстерелә. Ул шигырьләрне укыганда лирик геройның эчкерсезлеген, кеше- леклелеген, дуслык-иптәшлек хакына үз- үзен беркайчан да кызганмаячагын тоясың. Мондый шигырьләр укучының хис-тойгы- ларын яңартып, көчәйтеп җибәрәләр, яшәүнең мәгънәсе турында тагын бер тапкыр ныклап уйланырга мәҗбүр итәләр. Әлбәттә, җыентыкка кергән шигырьләр поэтик эшләнешләре ягыннан бөтенесе дә бер үк югарылыкта тора дип әйтеп булмый. Мәсәлән, «Китап укучы кызлар янында», «Былбыл төше», «Мәхәббәт арифметикасы», «Мәскәү инде нейлон толым сата», «Ярат мине, кызый, ярат» кебек шигырьләрендә фикер ярлылыгы сизелә. Китапка сайлап алынган шигырьләр нигездә әйбәт кенә тәрҗемә ителгәннәр һәм татарча яңгырашларын тапканнар. Ләкин монда да кимчелекләр юк түгел. Ул кимчелекләрнең берсе — шигырьнең техник эшләнеше һәм аерым сүзләрнең дөрес кулланылышына игътибар биреп җиткермәү. Мисалга «Туган йортыма» шигырен алыйк. Аның икенче строфасы «фетнә жанлы бала тәртә типкән кебек» дигән юл белән башлана. Безнеңчә, татар телендә «тәртә типкән» дип сөйләшмиләр. Монда, әлбәттә, «тәртәгә» сүзе кирәк иде. «Җәлил» шигырендәге: «аның якта — тантана!» җөмләсе дә «татарча» түгел. Шагыйрь Гәрәй Рәхим «Замандашлар монологлары» поэмасыннан алынган өзекне тәрҗемә иткәндә матур яңгырашлы рифмалар таба алмаган. Поэманың беренче бүлегендә «кызыксыз— кызык тормыш», «шәфкатьләрен — гаепләмәвен», «булыйм — алыйм», «чакыру — җанга дару» кебек сүзләрне ничек инде рифмадаш сүзләр дияргә мөмкин?! Шундый җитешсезлек «Минем Лермонтовым», «Сайра аулау» шигырьләренең тәрҗемәләренә дә хас. Ә бит китапны басарга әзерләгәндә мондый кимчелекләрдән арыну бер дә кыен булмаган булыр иде. Киләчәктә башка милләт шагыйрьләренең шигырь китапларын татарчага тәрҗемә итеп чыгарганда, нәшрият редакторлары тәрҗемәчеләрдән ул китапларга кергән әсәрләрнең татар телендә дә оригиналдагы кебек үк матур яңгырашлы, аһәңле булуын таләп итәргә тиешләр. Ә, гомумән, Михаил Львовның шигырьләрен татар укучысына тәкъдим итеп, Татарстан китап нәшрияты күркәм эш эшләгән