АУЛАК ӨЙ

ХАЛЫК ТЕАТРЛАРЫ ҺӘМ ФИЛАРМОНИЯ ӨЧЕН МУЗЫКАЛЬ УЕН
] ПӘРДӘДӘ
Аулак өй һәм аны уздыру йоласы, аулак өйләр һәм бу әсәр турында берничә сүз
выл кешеләре жәйге көзге кыр эшләреннән бераз бушан» гадәттә, үзара күрше авылга кунакка-фәләнгә йөрешү. бв] береңне күрешү дигән яхшы бер йола бар Шундый чакла] да ата-аналар өйне-йортны карап торуны берәр якын an; /книги кебек кешеләренә якн күрше карчыкларына тапии рып китәләр. Бигрәк тә инде ул кызлы өй булса, Эле заманнарда әнә шундый аулак калган йортларда яшерте
акча салышып ясалганга, аны кайбер якта «урнаш жыю» диләр. (Урын аш —урын аш димәктән. Яшертен һәм уртын пешерелгән аш булганга, бу сүздә «уртын аш» дигән
диярлек.
Аулак өй ничек ясала?
Менә берничә «кемәй» кыз. Башта алар алдан очрашалар, көнен, урынын билгел! сүз куешалар Шул сөйләшенгән буенча, алар кичен карангы төшәрәк. бәйрәмчә кие: нәрен киенеп, бизәнеп-ясанып, үзләре белән кул эшләрен алып, күбесенчә, ата-аналар| на белдермичә үк, берәм-берәм генә әлеге аулак өйгә киләләр. Кызлар «серен» кайб'
рәвештә аулак өи кичәләре ясалган, Шуна күрә анын исеме дә —аулак өй.
Аулак өй — ул аш-сулы, күчтәнәчле мәжлес. Ул, ихтыярын рәвештә, азык-төлек я!
дә ишарә бар...)
Гадәттә, яз, жәй көннәрендә ачык һавада үткәрелә торган уен-жыеннаряы нрлә егетләр оештыра, әмма бу аулак өйне башлаучылар кызлар булган. Кышын әле тагь бездә уздырыла торган нардуган кичәләре дә булган. Анысы да аулак өй кичәсе! бераз охшый һәм аны да шулай ук кызлар оештырганнар. Тик ул хәзер бетк;
п>мв егетләр дә сизеп алалар Билгеле, кызлар яиыва һәрбер очраклы егет килә иимй, алар сайлап, сайланып чакырылган яки килүе теләнгән алдан билгеле кешеләр бум. Шуна күрә, бу егетләр үзләре дә кызларны яманатка калдырудан бнк сакланып, иргнгы төшкәч кенә киләләр һәм рөхсәт белән керәләр.
Шулай булгачтын, хәер, монысы үзеннән-үзе аңлашыла булыр,— аулак өй күнел агу кичәсе булып кына калмый, ул элек бездә егетләр-кызларнын очрашу, танышу. ♦ хәтта кайбер якта шунда кунып калып, бер-берсен сынашу, вәгъдәләр алышу урыннары с да булган. Ихтимал, ул болгар бабайлар заманнарыннан калган бер йоладыр Мондый ® аулаклаиу ата-аиалардан яшереп ясалганга һәм кызларны яучы аркылы мәһәр түләп, < аяшлап алу шәригать законы итеп куелган заманнарда, андый иркенлекне, билгеле, nupra, хәтта таяклап тыярга тырышканнар. <
Шуна да карамастан, аулак өйләр һәркайда дәвам иткән. Ник днсән, элек татар > жамәгатеңдә театр заллары, клублар булмаганда, бу кичәләр уен-көлке, жыр-бшо. тапкырлык һәм ижадн осталык күрсәтешү урыны да булган. Кызлар-егетләр бер-берсен э сайлаганда, табигый, үзләренен сәнгать, матурлык, талант ягыннан да мәхрүм түгеллек- ® өәреи күрсәтергә, кабынырга, балкырга, сынатмаска тиеш булганнар. о
Дарес, яшьләрнен очрашу, уен, жыр, бию, музыка талантлыгын ачу өчен безнен халкыбызда башка урын һәм мәйданнар да аз булган. Сабан туе, жыеннар, кыз туй- игры, таган асты, карга боткасы, өмәләр һәм һәрьякның юалык, каравыл тавы дигән Е кебек үз жыен-бәйрәмнәре дә булып торган. Алар бар да язын яки жәйләрен ясалган- 3 кар. Татар-болгар бабайлар исламга кадәр табигатьнең рухларына, айга-көнгә, жиргә- э суга, ягъни ияләргә табынучы булган кебек, балалары да шушы рухта хәзерге көн- д иәргәчә табигатьне табыныр дәрәжәдә сөюче булып калганнар. Шуны без туган-жмр суларын исемләп атап чыгарган бик күп жыр-көйлэрдә һәм аларны хәзер дә жырлап торуларында күрәбез. Халыкның йолалары да шуна бәйләнешле булуы күренә. Бигрәк 1» сабан беткәч, печәнгә төшкәнче бер араның илдә махсус жыеннар. уен-туйлар. таган аслары, йола-бәйрәмнәр уздыру чагы булуы аеруча игътибарга лаек. Халык «чирәм өс- те»нд», нәкъ чәчәк вакытында, 10—15 көнгә бөтенләйгә эштән тукталып, бер тугарылып м итмен. Чөнки бит кыз алмасан, килен төшермәсен, туй-табын уэдырыасам, өй-гаилә юрмасан. кардәш-хабиләнне күрмәсән, чирәм өстендә алар белән табышып, күрешеп, бер чөкердәшеп сөйләшеп, уйнап-көлеп, жырлашып-елашып та калмасаң. мин дә бер халкымнын баласы дип йөрүендә ни мәгънә дә, яшәвеңдә ни мәгънә? Андый халык үзе дә дөньяда юктыр, булмагандыр! *.
Кыскасы, татар никадәрле эшкә егәр, тырыш, хезмәт сөючән булса, ул шулкадәр үм жыен-тамашалар яратучан. Халкыбызда әнә шундый театраль йолалар саклануы, нәтнжәдә, бездә жыркай, музыка, бию һәм фольклор сәнгатен, нжат ялкынын сүндер- ничә дәвам иттерү! ә зур сәбәп булганнар. Болар арасында аулак өй нәкъ әнә шундый уен, жыр, музыка, бию, тел осталыгы, милли кием һәм кул эшләре күрсәтешү кичәсе булу ягыннан аерым урын тота.
Шулай итеп, безнең өчен аулак өй йоласының иң мөһим ноктасы да аның үткен, шаяи ижадн тел, әйтем, такмак-такмаза, жыр-бию, көй музыка иҗатчылыгы. төрле кызыклы халык уеннары һәм фольклор мәйданы булып килүендә. Бу күңел ачу, жыр- уен мәжлесе төн авышканчы дәвам иткән.
Шул традицияләр җирлегендә хәзерге көннәрнең яна йолалары туа һәм үсә. Минем ни өчен бу аулак өй темасына сәхнә әсәре язарга булуым да шушылардам шмашылсп кирәк.
Халык сәнгатен үстерү юлында, аның жыр, көй. бию, уен ижатын бер сюжетка туплап бирү өчен, аның урыны да аулак өй нтеп алынды, һәм әсәрнең үзенчәлеге дә шуннан килеп чыга: монда тамаша баштанаяк бары тик уен. жыр-бию һәм пантомимага корылган Репликалар юк, булганы да бары тик биюләр лраында эндәшеп жмбәрү зебак, аерым ымлыклар һәм бнк зарур берничә сүз генә Шулай булса да, тамашага бер змехлелек һәм үсеш бнрү өчен, әсәр бөтен бер драматик вакыйга төсендә бирелде Ягъни, анда үзенә күрә жспознция, бәйләнеш, чишелеш бар. Билгеле инде, бу драма-
1 Хәер, легендаларга караганда, ачдый бер халык тарихта С -чаган түгел. М ■ > л»я. бхбнл (вавилон) манарасын коручы борынгы кол биләүчеләр җәмгыяте .1 м«Р Да аиа бөр-барсөн аңлый алмыйча таралганнар, ммеш (Библия легендасы)
тизмныц ни дәрәжәдә киеренке булуы мондый әсәрдә тексттан гына түгел, музыка һәм биюләрнең ничек куелышына карап булачак.
Әсәр шулай гел уен, жыр, биюләрдән торса да. билгеле, ул этнографик тасвирлама түгел. Югыйсә, аулак өйдә уеннар бик күп. («Каеш ташлау», «почталы», «кем сукты» «тычкан салыш», «яр-ярлы», «булавка яшереш», «күгәрчен ашату» һәм башка уннарча уен.) Шунлыктан, «Аулак өй» булса да, монда уен һәм детальләр булганынча күпләп алына алмый, бары тик вакыйга һәм сюжет сыйдыра алган микъдарда, шул кичә өчең характерлы булганнары гына алына.
Шундый бер сорау бирерләр: халык театрларында башкаручылар житмәгәндә. бу уен-жырларнын кайберләрен кыскартып буламы?
Җавап: була. Ләкин шулар арасыннан чигүле яулыкка, Васфига, ата-анасына, Гөл әбигә, Котдуска һәм бәлеш урлауга бәйләнешле булган уен-жыр биюләрне төшереп калдырып уйнарга һич тә ярамый, ул чагында драматик сызык бозылачак Калган номерларны сайлап алырга мөмкин булсын өчен, кайбер уен, жыр такмазалар өстәп кертелде.
ВАКЫЙГАДА КАТНАШАЛАР
— авыл кызы.
— Васфиның анасы.
— Васфиның атасы.
— Васфиның сөйгәне.
J —күрше кызлары.
— йорт сакларга калучы.
|—авыл егетләре.
}— гармунчылар.
Тагын башка кызлар, егетләр.
Вакыйга элекке замандагы бер авылда бара.
Авыл өенең эче күренә. Алда—уң якта ишек, аңа каршы якта тәрәзә. (Болар шартлы рәвештә рам гына куеп, пәрдә корылган булуы мөмкин)
Каршыда—артта ап-ак мич буе. (Бу да шартлы рәвештә торгызылган фанер гына.) Өстенә татарча чигүле чаршау эленгән. Ишек ягыннан мич арасы бар. Шул арага кереп үтеп, мич алды ягыннан мич алдына таба бер кадәр чаршау төшерелгән. Аш-су әзерли торган ул як бүленгән кебек күренә.
Алда өстә түшәмгә кашагалап Васфиның чигүле кул эшләре эленгән. Гомумән, кызлы өй икәне беленеп тора.
Мич буенда һәм ян-якта эскәмияләр, бүкән, табурет кебек нәрсәләр.
БЕРЕНЧЕ ЭПИЗОД
Пәрдә ачылганда Хупжамал туйга китәр киемнәрен киенгән. Аш бүлмәсе ягында кин табуретта мич ашларын ашъяулыкка төреп бәйләп маташа. Васфи да шунда. Ул киергегә беркетелгән чигүле яулыгын тәмамларга ашыга.
Хупҗамал.
Кызым, җаным, тегү-чигү эшләрен күп, Күрше кызы Дәрри керер, тагын Мәхүп. Гөл әби дә кереп җитәр.
Чәй эчәрсез. Сезгә җитәр, ризыклар күп.
Васфи. Я, я, (дип тора. Әтисенең кереп килгәнен күреп, киергесен янга куя да әнисенә төенчек бәйләргә булыша.)
Г айнетднн керә. Кулында чыбыркы.
Г айнетдин (тәрәзәгә ишарәләп).
Васфи X у п ж а м а л Гайнетдин К от дус Д ә р р и М ә х ү п Гөл әби С а д р и Шакир Дәүләтша Салих Үсмер кыз.
I
Әлдермешләр турысында болыт тора.
Анда кода безне туйга көтеп тора.
Атым жиккән, я, булдымы күчтәнәчен, Бөккән, сумсаң, чәк-чәкиен, пәрәмәчен.
♦ (Кызның киергесен» күзе төшә. «Кемгә чигә бу?» дигән уй белән алып- = алып кире куя.) 3
Хупжамал. Кызым, сезгә мичтә калды ике бәлеш. х
Кызларыңа дигәненең авызы чалыш.
Әйе, һе-һе. Аңладыңмы? <
Васфи. Әйе, һе-һе.
Гайнетдин (кызга). Аны кара! (Камчы сабы белән яный-яный кисәтеп.) a
Без китте дип ясауаска берни чыр-чу, =
Син аулак өй ясый күрмә! (Тәрәзәгә карап атын ® тыя.) Ту, дим, ту, ту! =
Ходай сакла! Беләсең бит егет халкын. Кыз урлыйлар, чыгаралар яманатын!
(Тышка) Тырр дим, ләгънәт! х
Хупжамал (һаман бәйли, кызына).
Ике бәлеш таба белән.
Гөл әбиең кереп житәр каба белән.
Кул эшен күп. Тегәрсез дә чәй эчәрсез. Тегәрсез дә, әйе, һе-эе—
Васфи (тизрәк җибәрәсе килеп). Чәй эчәрбез.
Гайнетдин. Чәй эчәрсез. Эчәрсез дә. аны кара!
Котдус дигән бер егет бар, йөзе кара.
Якын йөртмә! Сине сорар баерак жирләр.
Бу бик ут күз. Күрәм әле аңа чара!
Хупжамал. Әйе, һе-һе!
Гайнетдин, һе-һеләдең, әйдә сәнә!
Көн кичли бит. Куй башына, мә, мә сәнә!
(Төенчеген аның баш түбәсенә куя.)
Хупжамал. Әй, коясың чәк-чәкием! Чәк-чәкием!
(Башында төенчек, үзе шул килеш селкенми бии башлый.) Гайнетдин. Елдыр-елыш ишек таба я, я сәнә!
(Янында бии.)
Их син, Хупжамал.
Янын белән шуа бар.
Пәрәмәч эремчеге, Галәмәт төенчеге.
Их, киттек без туйга. Анда көтә бит кода. Кода көтә Әлдермештә. Без калып беттек кичкә.
Хупжамал (бии). Әйе, һе-эе, әйе, һе-эе!
Васфи Калып беттегез кичкә.
Гайнетдин.
Аш артыннан мунчасы, Мунча кергәч сумсасы.
Чәй янында хәтта ки, Кәләвә дә чәлпәки.
Хупжамал (бии). Әйе. һе-эе, әйе, һе-эе. Кәләвә дә чәлпәки.
Гайнетдин. Анда булыр кәттәфи, Чәлпәки дә чәк-чәки, Корт, бавырсак, кош телләре, Бал да кояр хәтта ки.
Хупжамал (бии). Әйе, һе-эе, әйе, һе-эе! Гайнетдин. Бал да кояр хәтта ки. Хупжамал (биегән килеш чүгәләп).
Кул күтәрик догага.
Гайнетдин (Кул күтәргән. Күзе тәрәзәдә).
Түв... дим, нәләт, дулама! Без кылганчы доганы Сындыра бит дуганы!
(Йөгереп чыгып китә.)
Хупжамал. Ярый, кызым, хуш иттек. Хуш исән бул, без киттек.
Васфи. Хуш, әни, хуш.
Хупжамал. Хуш торып кал, Ишегенне элеп кал!
Биеп чыгып китә Васфи ишекне элә, аннан уртага килә, тәрәзәгә карый. Киергесеа ала.
Васфи (ялгыз җырлый).
Алтын кайчы белән һай кисәләр Ахак йөзекләрнең кашларын, Шәфкатьсез дә ата харап итә Кыз баланың газиз башларын. Агы й дел кәйләргә басма салдым. Берсе аның имән, берсе тал. Әткәем үк шикәр, әнкәем бал, Бал-шикәрдин татлы сөйгән яр.
И көнлиләр, көнлиләр, Сөйгәнемне кимлиләр; Никадәрле кимләсәләр Күбрәк сөям, белмиләр. (Чигүен алып.) Кулъяулыгым тирәген Чигеп тыктым төнәген, Шушы булсын Котдусыма Вәгъдә өчен бүләгем. Саесканның баласы. Сырт өстендә карасы, Сизмәсәләр бик ярасы, Сизсәләр йөз карасы. (Кулъяулыгын күтәреп карап, әйләнә-әйләнэ бии башлый.) Киттеләр — күрде микән, Хәзер ул килер микән, Ах, вәгъдәле кулъяулыгым Бүген үк бирим микән.
Ишектә аяк тавышы. Васфи кинәт сискәнә «Ул?_» Биеп каршы алырга бара Ишек ачылып, каба белән орчык Kyiapiau Гел әби килеп керә. Васфн *ай!» дип әвлжиео идәнгә чүгә.
ИКЕНЧЕ ЭПИЗОД
Эчке пэрда янадан ачыла. .Мич буе һәм түр ч-гршау ягыидз эскәмия, бүкәннәрдә палар тегү-чигү белән утыралар. Алар белән Васфи, Дәрри, Мәхүп. Гөл әби ишек атнада, кече эскәмиядә кабада җеп эрли.
Кызлар хоры. ♦
,,, s
Шәмдәлләрдә генә утлар яна, Гөлжамал, ®
Җиткән кызларкиндер җепжөрлиләр, »
Энже-мәржән кызларның кулбавы.
Авыр җан сөйгәннәрнең булмавы. <
Нинди генә егеткә барырбыз дип, Гөлжамал, ф
Колактан колакларга сөйлиләр.
Ай-Һай гына Иделнең агуы, о
Басылмыйдыр йөрәгем януы. »
Башларыма кигән такыямның, Гөлжамал, Сачләремә йога ла буявы, Энже-мәржән кызларның кулбавы.
Авыр жан сөйгәннәрнең булмавы Б
Егет башларына ниләр килми, Гөлжамал, 3
Белгертмидер егетнең уявы.
Ай-Һай гына Иделнең агуы. х
Табылмыйдыр йөрәк лә даруы.
Пантомима.
Дәрри эскәмиянең мич арты як башында көзге чы1арыл, үз үзенә сокланып, бизәнеп утыра башлый. Аннан кинәт кызларга каранып ала да. лларга монсу булып киткәнен күреп, бер хәйлә кора. Мич арасына керә, түбәтәй кия. мыек тарта, өстән жилам кня. Бу аакыт алда бер кыз жеп белән тартып кубыз уйный башлый Бер кызны биергә этәрәләр Ул көйне килештерми, кубызчының колагына пышылдап, үзгәртергә ийгә. Кубызчы үзгәртә, теге кыз тагын аягын ничек башлап алырга төшенәлыый тора. Дфри мич артыннан егет булып чыгып, песи булып кына, элекке урынына ккәмин башына кайтып утыра. Янындагы кыз да, башкалар да аны сизми кала, чөнки бу пкыттп ялан аяклы бер үсмер кыз, беркемнән дә сорап тормыйча, арадан килеп чын да бии башлый Ул үргән чәч тәңкәле, башында бер генә рәт вак җиз тәчкә тезгән балаларча яссы калфак, түшендә хәситә, бар да аны карау белән мәшгуль Аны шундук хуплап такмак әйтеп торалар. Кыз чың-чың килеп чылтыраган теккә тавышлары чыгарып бии.
Такмак.
Ала мәче, кара мәче Кабык араларында. Сикереп төшеп биеп ала Халык араларында.
Тыпыр-тыпыр биегәнгә Авыртмыймы тәпиен? Монда килеп биегәнгә Орышмыймы әтиең?
И бу кемнең чәчкәсе, Чың-чың итә тәңкәсе, Аккош микән, былбыл микән Моны тапкан әнкәсе.
Әкрен бие. ипле бие, Тәңкәләрең төшмәсен. Тәңкәң төшеп, әнкәң сизеп, Түбә чәчең өзмәсен.
И биегез, биегез,
Әнә шулай биегез, Уйнамагач та көлмәгәч Нигә монда килдегез.
Үсмер кыз бии-бии кызлар арасына кереп югала Кул чабу.
Пантомиманың дәвамы.
Шул вакыт егет булып киенгән мыеклы Дәрри, үзенә урын китмәгән кебек, янындагы кызга кагылып, аны юри нык кына этәрә. Кыз әйләнеп карауга. Дәрри аны үбеп ала Кыз үзен ят егет үпте дип белеп, «әнкәем!» дип сикереп тора. Куркып, битен кулы белән басып, йөгереп китә, икенче кырыйга бара да әйләнеп карап тора. Дәррн икәнен танып, «бәлеш!» дип, тагын ана йөгереп килә. Куллар белән чабаклашу. Көлеш.
Пар кубыз.
Васфи чигүле яулыгын ике якка селкеп бии башлый. Анын селкүенә кызлар кубып, күмәк бию китә. Менә Васфи тагын арада ялгыз күренә. Яулыгы белән сөйләшкән кебек бии. Тәрәзә янына жнтеп, пәрдә арасыннан карагач, ах! Кинәт анын хәрәкәтендә үзгәреш. Күрәсең, урамда Котдус! Васфи аны өйгә чакырып яулыгы белән ымлар ясый да бии-бии ишеккә, аны каршы алырга китә. Кергән егетне Котдус дип белеп, ишек пәрдәсе белән аны каплый, чиккән яулыгын ана бирәм дип. ят егеткә биргәнен күргәч, коты очып, «ай!» дип, кызлар янына йөгерә.
Анын чигүле кулъяулыгын тотып бер егет керә Ләкин курку урынсыз. Кызлар агын егет булып киенгән кыз икәнен беләләр. Музыка дәвам итә. кыз, исерек егеткә салынып, такмак әйтеп аугаланып бии башлый. Хәзер Васфи белән бер кыз аңа ике яктан аумаска булышкала», каршы такмак әйтешеп бииләр Васфи шул арада куль* яулыкны анын кулыннан эләктерергә тырыша.
«Исерек егет» (былагайланып, алы тавыш белен).
Эчтем, исердем,
Бер бидерә, бер комган, Әйләвәм дә сезгә киләм, Ахры, күзләрем тонган.
Булышчы беренче кыз—Васфи.
Эчкән, исергән,
Бер бидерә, бер комган.
Эчкән егет ярсыз кала, Шуңа күзләрең тонган.
«Исерек егет» (егетләнеп, бияләен шап-шоп сугып салып-күтз- pen. сикергәләп).
Егет булса, мут булсын,
Ике күзе ут булсын, Егет булып мут булмаса, Бар булганчы юк булсын!
Булышчы икенче кыз.
Егет булса, мут булсын,
Ике күзе ут булсын,
Эчеп күзе тонган булса, Бар булганчы юк булсын.
«Исерек егет».
Аракыны эчмәдем,
Шуна күрә үсмәдем,
Хәзер эчә башладым,
Азрак үсә башладым. (Аны үпмәкче була.)
Булышчы беренче кыз—Васфи (этәреп).
Кашын кара галәмәт.
Күзен ала карават,
йөргән чакта тайгалыйсык, Аягыңны дагалат!
«Исерек егет» (былагайланып).
Син дә чибәр, мин дә чибәр, Кашын сикертеп жибәр;
Мине кызлар арасында Ин чибәр егет, диләр!
Чигүле яулык селкеп, былагайланып, аны үпмәкче була.
Икенче булышчы кыз (этәреп куеп).
Агыйделнен аръягында, Төлке ята чирәмдә, Акылын-фигылен белдек инде, Санамыйбыз «чибәргә».
«Исерек егет».
Алай да була егет, Болай да була егет, Эч аракы, тарт тәмәке. Менә булырсын егет! Эч аракы, тарт тәмәке...
Васфи анын кулыннан чигүле кулъяулыгын эләктереп ала. «Исерек егет> лап итеп Щ>Н(Ә егыла. Башыннан бүреге төшә. Чәч толымнары килеп чыга.
я
Ике кыз. Менә булдык да «егет»!
Аны күтәреп алалар. Өстен салып, кыз булып чыга.
Чиләк кагып бию.
Бер кыз тимер чиләк ала, төбенә бармак белән бию барабаны кебек чиртеп кагып, такмак әй>ә башлый (Типтәр кызларының аулак ай биюе һәм такмаклары.)
Туйдыр, суйдыр, Бндрә барабаны, Әсхәп, Хәлимә, Ни булды хәлеңә? Димтер, димтер, Габделгани, санитар, Галия фнлшер, Хәяты духтыр.
Арыш, арыш,
Арыш башы бер карыш. Бии белмәгән кызларның Аягы-кулы чап-чалыш.
Тау башына тары чәчтем, Ул да булса бакыра.
Танык сатып кыз ярәштем. Ул да булса шадра.
Бндрә чирткән бармагым, Кинәндерә тырнагым, Барын-югын белмидер, Май телидер тамагым.
Ат башында нукта, Кызлар күзе чукта. Староста узып бэра, Күп биемә, тукта!
ӨЧЕНЧЕ ЭПИЗОД
Чоланда шыбырдау. Бию өзелә, бар да колак сала. Егет киемендәге кыз костюмын салып чигүгә утыра.
Башта үткән «Гөлжамал» жыры кабатлана.
Ишектә Котдус күренә. Гөл әбине ымлап чакыра. Аулак өйгә керергә рөхсәт сорый. Икенче яктан Васфи килеп әбигә ялыну күрсәтә Әби иңбашын гына кыбырдатып, аны кире кага, Котдуска ым белән <бер үзең генәме’» дип сорый. Котдус башга үзен гена, аннан бер бармагын, ике, өч, аннан икенче кул бармакларын да ача башлый. Гөл әби Васфины аркасы белән артка, Котдусны кулы белән ишеккә этәреп, «бар, бар. алай булса, йөрмә дә!» дигәнне анлатып, чыгарып жнбәрә Васфида әбигә ялвару ымлыклары Гөл әби ана кул гына селти дә үзе дә ишектән чыга. Кызлар, куркынып, берберләренә карашалар. Әллә аулак өй булмыйча каламы, янәсе. Гөл әби ишектән кире керә. Алган «сәдака»сын тиз-тиз генә читек балтырына кыстыра да, ишеккә арты белән, кабага утырып, кул күтәреп, күзләрен йома-йома «озын дога» кылырга керешә. Ул шулай утырганда, алдан Котдус, аннан бер-бер артлы егетләр керәләр. Муеннарында бау-бау крәндил, капчык, кесәләрендә чикләвекләр, чуклы кәнфитләр, чабу асларында гармуннар Берсенең кулында ике тәпиен жәпле чыбыкка таккан чебеш. Кызлар кузгалып «н-и» киләләр Егетләр мич алды чаршау артына үтеп күчтәнәчләрен тапшыралар. Кызларга чуклы кәнфит, кызыл билле перәннекләр күрсәтеп ыргыталар.
Бию.
Кыз булып киенгән бер егет, кызларча кыланган булып, арттырып, көлке бию бии башлый. Кызлар жәберсенәләр.
Егетләр (перэкнек-кәнфит җырлары):
Шыгырдаган капканы Шыгырдатмый япмагыз, Егет биргән перәндекне Бисмилла итми капмагыз.
И машина, машина, Илт мине җанашыма, Алты кәнфит, җиде перәндек Җитә кызлар башына.
Болынлыкка козгын килгән, Куркытадыр казларны, Кызыл билле ак перәндек Кызыктыра кызларны.
Скрипка, музыкан, йөз тәнкәлек кыз икән, йөз тәнкәлек кыз булса да, Өч кәнфиткә кыза икән.
Бар егетләр, бар кызлар кара-каршы бер-берсенә төрттереп кырлыйлар.
Бер егет.
Егет, егет, димәгез, Егеткә сез тимәгез. Начар кызлар калып торсын, Матур кызлар димләгез.
Бар кызларның чибәре, Читек-кәвеш кигәне, Бар кызларның килбәтлесе, Итәге җиргә тигәне.
Бер кыз.
Егетләрнең шарыфы — Ак мамыктан аркавы. Шәфәкъ батмый ятып йоклый — Бар егетнең ялкавы.
Бер егет.
Бар кызларнын булганы — Кызарып пешкән алмадай. Бар кызларнын булмаганы — Изелеп беткән салмадай.
Бер кыз.
Бар егетнең үткене — Кыелып очкан лачындай.
Бар егетнен азгыннары — Май ашаган мәчедәй.
Бер егет.
Бар кызларнын нәгызе — Су өстендә күбектәй.
Бар кызларның аламасы — Тузып беткән чүбектәй.
Бер кыз.
Бар егетнең дәртлесе — Майлап чәчен тараган Бар егетнең жебегәне — Ятып түшәм санаган.
Бер егет.
Бар кызларның шундые —
Яна пешкән чиядәй.
Бар кызларнын шундые да — Колын салган биядәй.
Бер кыз.
Акбүз атның яхшысы Ак чәчәкне таптамый.
Бар егетнең чын булганы —
Сөйгән ярын ташламый
Кызлар хоры (кабатлый).
Бар егетнен чын булганы — Сөйгән ярын ташламый
Бер егет (кайтарып).
Бар кызларның әүлиясе — Сөйгән ярын ташламый.
Бер егет (гайрәтләнеп, кызларга таба б<а адым алга чыгып).
Егет жилкенми булмас, Кызлар аңа алданмас.
Егет күреп алданган кыз Әллә кемгә баралмас.
Гал апа (ирләп утырган җиреннән, тәрәшледән чүбек алып, бер- "пг дә карамыйча.)
Барса барыр шул егеткә —
Шунын ише чүбеккә.
(Чүбекне кулыннан төшерә)
Бер егет.
Сандугачның балалары Таллин талга таралмас. Ярдин ярга йөргән кызлар Әллә кемгә баралмас.
Гел апа (тагын өстәп).
Барса барыр шул кешегә — Чалыш-полыш тешлегә.
(Орчыгын чалыш-полыш итеп күрсәтеп, үзе эрләвендә д»в<гм итә )
Күшәгә (Ырынбур биюе).
Күшәгәдән күрде кыз. Күрше кызга төште күз. Унлы-суллы бөти киеп Биер өчен төште кыз.
Унлы-суллы бөтине
Кем кимәс тә кем салмас,
Кемнәр бармас, кемнәр калмас, Кемнәр ярын кем алмас.
Чебеш китергән егет (мич авызы ягында, щэпле чыбыкка таккан чебешен күтәреп, селки-селки):
Кичә тоттым бер тавык,
Бүген тоттым бер тавык.
Ике тавык китердем, Берсен басып үтердем.
Карт кыз күрдем. Кырын карап төкердем, Яшь кыз күрдем, Бүркем салып йөгердем.
Йөгердем, йөгердем,
Тез башымны сыдырдым, Тез башымның авыртуыннан Кыз куенына тыгылдым}
Бер кызның куенына тыгылмакчы була, кыз яңагына чаба. Көлеш.
Кызлар белән егетләр арасында
Кызлар,
Чики-чнки чикерткә
Үлән арасында, Ал ефәк, гөл ефәк Кызлар арасында.
Егетләр.
Тукый-тукый тумырка
Урман арасында, Кәнәфер, бадьян Егетләр арасында.
Кызлар.
Чети-чети былбыл кош
Гөлләр арасында, Ым-шым, кыл, кубыз Кызлар арасында.
Егетләр.
Шыкый-шыкый лачын кош
Чытыр арасында, Камчы, йөгерек ат Егетләр арасында.
ТОРНА БИЮЕ
Мич артыннан бер егет торна булып чыга. Ул бер жилән (яки бишмәт) нен сынар жиң эченә уклау яки кыскыч тыгып, очын «торна борыны» итеп, жиң очына чыгарып бәйләгән дә, жиләнне башына ябынып, әлеге жиңне үз борынына туры китереп, төймәләрен каптырган. Билдән түбән аның камзул белән ак күлмәге һәм озын ботлары күренә Ул, торна булып, идәнгә борыны белән чукып алып, «борчак чүпләп» бнн iзека каршы төшкән кызны чукырга иткән кебек хәрәкәтләр ясый, хыз белән ике арада парлы биюгә әйләнә.
Мыскыллашу
Егет.
Ары басма, бире бас, Кыек басма басмага, Күркә күреп каныкмасын Кызыл чуклы тасмаңа.
Кыз.
И абзыем, мыегың
Каткан кижә бөртеге, Синең белән бер күрешү — Елдин да артык бер көне.
Егет.
Капка башыннан карыйсың, Аккош түгелсен әле, һаваланма, боргаланма, Алсам, килерсең әле.
Егет.
Җаныем-жанашым килгән,
Энже калфагын кигән,
Сусыз мунчаларга кергән, Җаныем кашын көйдергән.
Кыз.
Ике таунын арасы, Кара песи баласы, Синең кебек жырлый белә Безнең чебеш анасы.
Кыз.
Бүген кидең буйлысын, Иртәгә ки аклысын, Бүрәнәдәй сыйрагыңны Биемичә саклыйсың.
Көйсез кияү яки киендер-чишендер уены башлана. Бу гадәттә кызлар арасында уйивла торган аулак өй уены.
Бер кыз* кияү булып киенгән. Башында күзгә төшереп кигән камалы бүрек, өстен* ла жилән, билбау буган, эчтән камзул, аягында эчкырлы чалбар, читек, тирән калуш* лар. Кыз алдында бөеренә таянып, аягын типкәләгән сыман «чишендер» дип тора. Чишендергәч, кияү риза түгел, «киендер!» ли. Кыз. азапланып, ана киемнәр дә алыштырып. тәкъдим нткэләп киендерә. Кияү тагын риза түгел, «чишендер», ди.
Уенның кызыклыгы кияүнең кәйсезлеген. хатын-кыз жилкәсенә салынуын күрсәтүдә: әйтик, чишендергәндә кыз анын бүреген салдырыйм дисә, кияү башын гел артка ала. Кыз бер аягына сузылса, кияү икенчесен тоттыра! Кыз читеген тартыйм дисә, бу лак очларын төрлечә ипсез бөгеп, я кагырып, салдырырга бирми Кыз гажиз булып «Уф» дип артка чигеп утыра. Соңыннан кыз чишендермәгәч, кияү һаман биегән хәлдә, билбау белән эчкырын үзе уңга-сулгв бер тарту белән жилән-чалбар бар да идәнгә ■тоелып төшә Ул терсәге белән идәнгә чалкан ята да аякларын як-якка селти, читекләр аастан оча Тагын торып басып «киендер!» дигәндә, кыз инде баш тартып, анын киемнәрен берәм-берәм үзенә ата башлый. Шул атуларга бүрек тә. жилән дә «үзлегеннән» ннелә, әйләнгән ярада билбау да биленә урала, читек белән калушларга да аяклар «үзлегеннән» тыгылып, киенү тәмам була.
Өлгер кыз.
Егет башлаган һәр жырны кыз, уртасыннан өзеп, калгаи яртысын үзе табып, жааап пджүмо ясап бии.
Егет.
Анда басма, монда бас, Казлар баскан »згә 6act
• Жае табылмаса. кыз урынына егет тә бии ала. Н. И.
Кыз. Казлар баскан эзгә басма, Кызлар баскан эзгә бас! Егет. Ары баскан аягыңны Бире бассаң ни була. К ы з. Бире баскан аягыңны Кире бассаң ни була. Егет. Бии белгән егетләрне Алмагачтан ясаган. Кыз. Бии белмәгән егетне Юкагачтан ясаган. Егет. Ax-ну, сыдырып сал, Түгелмәсен тарысы. Итәгеңә ниләр тигән? Кыз. Тигән үлән сарысы. Аяын кул очыннан тотып күтәреп, кушлап биеп китәләр.
Егет (гайрәтләнеп, бер кызның кулын ала), Ax-ну, ләктердем, Тешләп өзәм, чәйнәмим! Кыз. Синең фигыльләрең начар, Синең белән бәйләнмим! (Кулын каерып алып бер якка китә). Рәхмәт белдерү (Егетләр җырлый. Салмак көй). Атым бара такырдан, Дагалары бакырдан. Рәхмәт төшсен бу хужага, Матур кызлар чакырган. Бүген атнакич икән, Кызлар токмач кисәйкән. Рәхмәт төшсен бу кызларга — Буйга зифа үсәйкән. Алмагачы кырларда, Яхшы парлап жырларга. Җиде ятны үз итәләр, Әл дә рәхмәт кызларга. Кыздырып бию Егетләр берәм-берәм атылып төшеп такмак әйтеп бииләр. Ax-ну, сыдырып сал, Түгелмәсен, бетмәсен. Дары сезгә, жәдрә безгә. Җиңги сезгә, кыз безгә! Как. сук, ныграк сук. Талга бәйлә бозавын, Бозау талны кимерсен. Кызлар карап тилмерсен!
Безнеи әти бай булган, Аю сатып баеган. Без үзебез төлкече. Булмыйк адәм көлкесе! Атка да бер улак, ♦ Кәжәгә дә бер улак, с Сарыкка да тәлинкә. Безгә бүген ярминкә! 2 Кыз дисәгез кызамын, < Ун кулымны сузамын. ф Кыз дигәнем хатын булса, Кырын карап узамын. о Ике идән бер идән, = Фәризә дә кәй генәм, о Кыяакадыр, кынакадыр, я Кынакадыр, кынака! Б Базга төштем, май ашадым, х Күршеләрнең базы дип. Ата казга сәлам бирдем, 3 Сезнең очның казы дип! Биек тауның башында Күренәдер бер авыл, Жыен яшьләр бергә килсә. Егет. Әнә шулай була ул. Әти мина ат бирде, Иярлә дә чап диде, Матур кызны кайда күрсән. Кочакла да ят диде. Кыэ. Сандугачлар кайда сайрый — Юл буенда кырлыкта Синең күңелләрең гажәп. Егет. Бердә түгел, кырыкта. Сөям сине, сөям сине, Сүрелмәс булсаң гына, Базга төшеп сөт-катыкка .Үрелмәс булсак гына.
Вягфи Котдускя ымлый «Әнә Гм әби янына барып \тыр. шәп жырлый. яны жырләт>, янәсе Котдус. Гм әбинең эскәмиясе тибенә бярып, бер кырыйдан идәнгә яүгмд. Куеныннан жиз к\ряй чыгара. Мон гына борынгы озын кяй уйнап жибәрә Бар «• тына Гад әбн борынгы бер кяйгз жырлый. («Ончы Фәярж», «Ашкаэар», «Сахмар» як* башканы)
Бер егег (яки теге мыеклы кыз) Гол әбн каршыеына килеп бич башлый, аны ымлап Мршы биергә чакыра Гел әби борынгыча салмак итеп шома басып бии. (Әпипә.) Әйдәүче. Егет алай алданмас. Кызлар бизәнми булмас. Егет белән кызлар барда Уен-көлкесез булмас.
Уен «Урам аша».
~ Васфины, аннары икенчеләрне кулларыннан чылбыр кебек тартып уртага чыгара жыр белән түгәрәк әйләнәләр:
Берәү, икәү, өчәү, дүртәү, Бишәү, алтау, унике;
Уникенең арасында Иң матуры минеке.
Әйдәүче (кулын баш өстенэ күтәреп). «Урам аша!»
Уен башлана. «Капка астыгннан чыга алмаган парга жәза биреп, «йолдыз санарга» яки «эткә печән салырга» ишек артына чыгаралар.
Васфи белән Котдус чыгарыла. Котдус аңа гыйшкын ачарга тели. Васфи тиз генә ана чигүле яулыгын бирә. Үбеш. Бу беренче парга шулай жәза барганда, капкада тотылган икенче парга да жәза бирелә. Биергә кушалар. (Башка жәза да мөмкин.)
Уен бара. Өченче парга жәза. Бик озын кыз белән тәбәнәк егет. Аларга «моржа ябарга» кушалар. Егет үрелә, буе житми. Утыргыч куялар. Егет урындыкка басып үбешә. Кыз ул егеттән качарга тырыша, аркасыннан этәреп китерәләр.
Уен бара. Дүртенче парга жәза: үзләренә кара-каршы такмак әйтешеп, «кәкре аяк» биюен биергә кушалар. Шук кыз белән шук егет биюе башлана. (Таеп утырып бииләр.)
Егет.
Гидер-гидер гимая, Таеп утырдым бая,
Таеа утырган кебек итеп, тезләрен кагып, чәпәп.
Җеп-җефәкләреңне киеп Кая бардың син бая? К ы з.
Гидер-гидер гимая, Таеп утырдың бая. Син таеп утырганда. Мин дә бар идем бая. (Аны күтәрешә.)
Егет. '
Гидер-гидер гимая. Син дә бар идең бая, Ник бу апа җитен эрли, Җитен эрләп кем бая?
Гөл апа анын аркасына бер йомгак бәрә. Егет шул унайга атылып торып, аркасы авыртуын язгандай итеп, ыргып-ыргып бии.
Кыз.
Гидер-гидер гимерә, Гимерә сөяк кимерә. Староста өйдә микән, Идәннәрне җимерә.
Егет тагын «таеп», бу юлы инде егыла.
Гөл апа.
Гөдер-гөдер егет кенә, Инә түгел, җеп кенә. Бу такмакка биегән кеше Адәм түгел, эт кенә!
Егетнен аркасына орчык белән төя.
Гомуми бию .
Мимика: бер егет мич арасында мичне исни дә икенчесенә иснәп карарга ымл (Сизәсеңме, бәлеш бар. янәсе’) Урларга ымлашалар.
Тәрәзә кагыла. Бар да сискәнә. Гөл әбине жибәрәләр. ул карый, тәрәзәне ача.
Тыштан тавыш. «Әтиләрегез кайтып килә! Күчәрләре сынган!»
Грел әби (тәрәзәне яба). Күчәр сынган! Я алла! (Егетләрне этәреп Kjfl башлый.) Кайталар! Чыгыгыз!
Егетләр тавышы. Юк, юк, юк! Хәйлә! Беркем дә кайтмый! Уйна гармун!
Егетләрнең берләре кызларга крәндил, кәнфит өләшә, сөйләшеп, күреп калырга ♦ тырыша. Гармун уйный Баягы ике мут егет бу чуалудан файдаланып, арттан мич с низы ягына, бәлеш 1 урларга киләләр. Берсе мич буендагы лампаны өреп сүндерә. о
Тавышлар: «Әй, әй! Бу ни? Яндырыгыз! Күчәр сынган! Абау, абау!> <
Лампа кабызыла. Теге егетнең берсе бер бәлешне мичтән алып куенына тыккан, билен < бмйли Икенчесе аны каплап тора, гармунчыга ымлап күз кыса.’ Гармун махсус бию ж ut уйный башлый. Бәлеш урлаган егет бик сакланып, бер аягын шудырып биегән v булып, ишеккә таба елыша. ь-
о
Кызлар (аның биюенә сокланып).
И күрегез, ян белән йөри бу,
Борынгыча нинди шәп бии бу! £
Биетүче егет (кулында пар кашык шакып такмаклый). с 3 Таяна төш ун кулын бөергә, *
Сулын селтә, жай булыр йөрергә!
Биюче (гармунчыга). Гармуныңны суза төш, суза төш!
Биетүче. Ешрак бас, кыза төш, кыза төш!
Биюче. Кызу бассам төшә лә, төшә лә!
Биетүче. Куенгарак тыга төш, тыга төш!
Биюче. Тыга төшсәм пешә лә, пешә лә!
Биетүче. Билбавыңны кыса төш, кыса төш!
Биюче. Пешкән жирем шешә лә, шешә лә!
Биетүче. Иелә төш, уа төш, уа төш!
Биюче. Иелә төшсәм суы чыга, суы чыга...
Биетүче. Суы чыкса, шу да чык! Шу да чык!
Биюче. Пешә лә, пешә лә, пешә лә!
Биеп чыгып китә. Пар кашык тоткан егет тә аның артыннан чыга.
Кызлар (сокланып калалар).
И кызык та егетләр биюе, Шома-шома басарак йөрүе!
Бер егет (тәрәзә янында тышны күзәтеп торган җирдән, кинәт). Кайттылар!
Кызлар. Кайттылар! Чыгыгыз! Чыгыгыз!
Егетләрне этәрә башлыйлар. Егетләр китәргә жыена. Кайберләре чыга башлый
Гөл әби. Берүк, монда кала күрмәсеннәр. Тукта! (Кыскыч тотып, кич артын әйләнеп карап чыгарга китә. Котдус аның артыннан сиздер- ничә шома басып биеп ияреп йөри )
'Бале ш урлау биюе — татарда мәшһүр булып, төрлечә итеп сөйләнә, •ш» аам борынгы Каимга 40 чакрым жирдә торгам һәм им и»ни татар амылы емал- ,If туй пакыйгасыниан алынган, диләр «Әлдермештә туй тмшкәя чэк. ■•’’’> 'ж<еш пешкән чак» дигән мәкаль йнруе тә шума ишарә мта. Фәтая Ь\р«аш
«Яшь ймрәкләр» комедиясендә шул фольклордан клешча файдаланган Ими *»«• l'«w нче елда Әлдермештә үзем ишетеп язып алган бер изрнаитын файдаландым.
башында «Әллермешлэр турысында болыт тораа дчгәи текст булуы да шуна
ДҮРТЕНЧЕ ЭПИЗОД
Ишектән төенчек тоткан Хупжамал. артыннан Гайнетдин килеп керә. Гайветдяя бер егетләргә, бер Хупжамалга карый. Хупжамал, төенчеген ишек төбендәге эскәмиягә куеп, ире алдында аклану өчен. Гөл әби өстенә кабарып биеп бара да «уфф!» ди, авиаи шулай Васфи өстенә. кызлар өстенә барып «уфф!» ди дә, хәле бетеп, мич буендагы эскәмиягә утыра. Анда да һаман «уф. уф» килеп, кулларын бер йөзенә басып, бер алып бер тезенә сугып уфылдап утыра. Янәсе —харап бит болар! (Бу хәрәкәтләр бар да жинел музыка бию көенә үтәлә.)
Бу вакыт кызлар, нке төркем булып чигенеп, берләре тәрәзә як чаршау артына, икенчеләре мич арасы аша карап торалар. Егетләр кайсы бүкәндә, кайсы аякта Гайнетдин ялт итеп ишектән чыга да, шундук таяк тотып кереп, егетләргә бер айкап ишарә ясый. (Чыгыгыз!)
Алдан гармунчы Дәүләтша белән Салих ишеккә киләләр. Гайнетдин беренче егетне кыйнап чыгарырга әзерләнә.
Дәүләтша аның алдына якын туктап, гармунын уйнап, үз кадерен, дәрәжкеа югары тотып, такмак !әйтә.
Ике кавын, бер кыяр, Бүген безгә ихтыяр. Уйнап-көлеп утырганга Безне монда кем тыяр?
Гайнетдин, сискәнеп, аны сугарга кыя алмыйча кала Дәүләтша чыгып китә Аныя артыннан килгән Салихны сугам дигәндә, ул гармунын ана күтәреп, кинәт кенә калыннан нечкәгә хихылдап көлеп жибәргән тавыш чыгарып уйный. (Яки <бака кычкырта» ) Бу шайтани тавыштан Гайнетдинның кизәнгән таягы кулыннан төшеп китә Салих ишектән тыныч кына чыга. (Хәзер гормун тышта бию көе уйный башлый. Өйдәге жыр- лау-биюләр шунын астында бара.)
Өченче егет (ишеккә, Гайнетдин алдына килеп).
Атын булса дагалат,
Туның булса камалат, Кызың булса бир кияүгә, Чыгармасын яманат!
Биеп ишектән чыга. Гайнетдин таяк белән анын тез астына сугып кала.
Дүртенче егет (шулай ук килеп).
Ват, җимер коймасын,
Аркылыга куймасын, Кызлы кеше кызын тыйсын. Безне кеше тыймасын!
Ишектән сикерә Гайнетдин тагын кизәнеп тез астына сугып кала Башкалар да шулай тәкә кебек сикереп чыга баралар.
Гөл әби (килә, кулында табагач).
Бер кулымда табагач. Бер кулымда чырагач, Куам-куа.м чыкмыйлар, Хәлем бетте, Гайнетдин!
Ул тез астына суктырмыйча чыгарга юл эзли-эзли, унга-сулга селкенеп биеп тора. Ләкин Гайнетдин хәзер аиың артында ышыкланып биеп килгән Котдусны кыйнарга әзерләнә. Бу вакыт Котдус мич авызы ягыннан биеп килгәндә, билгә кыстырган чигүле кулъяулыгы идәнгә төшеп кала. Үзе сизми, башкаларның да күзе бар да Гөл әбигә.
Гайнетдиннәргә текәлгән.
Гайнетдин (кулын угалап, ыжгырып). Ә!.. (Эләктеңме, янәсе.)
Котдус (ГӨЛ әби артыннан торып, аның әле бер кулбашы, әле икенчесе аша).
Кара сарык тиресен
Сум утызга бирерсең. Ике гыйшык арасына Тиле булсаң керерсең.
Тыштан егетләр хоры кабатлы*.
Кызыйны кияү аямаса.
Үзен китереп бирерсеа!
Котдус Гел әбине арка биленнән ялт кына күтәреп Гайнетдин алдына бастыра да үзе ишектән чыгып китә. Гал әби табагачка абынып, «алла!» дип Гайнетдин алдына егыла, тагын калкып, «абау, абау!» дип, кинәт Гайнетднннек Йөзеп тырнарга иткән кебек, кулларын күтәреп куркытып, ишектән чыгып юк була.
Гайнетдин (аның артына кизәнә), һа! Өй саклаучы! (Ул үзе дә сизмәстән баядан бирле тышта уйнаган гармун көенә хәрәкәт итә. Биегән хәлдә таягы белән мич артына үтеп, арттан әйләнеп чыга. Аннары идәндәге чигүле яулыкны күреп, лтоттымЬ дигән кебек; ди.)
Васфи (күреп). Ай! (Арага төшә.)
Гайнетдин кулъяулыкны таягы белән баса Васфи ике чигәсеи тотып, кулъяулыкка иелгән хәлдә, ничек алырга белмичә чүгеп бии
.Ишектән, бөтерелеп биеп, Котдус килеп керә, шулай түргә уза. Гайнетдин тачк белән аның өстенә бара. Сугам дигәндә һаман чүгәләп биегән Васфи туры килеп, кизәнүе бушка чыга бара. Котдус инде иелеп алды дигәндә, Гайнетдин таяк белән кулъяулыкка баса. Аннан үзе яулыкны эләктереп алып, биегән хәлдә югары күтәреп, шуца карап тантана итә
Котдус (көтмәгәндә кулъяулыкны кулына эләктереп алып). М-мә!..
Гайнетдин хәзер түгәрәк буйлап биеп, таяк беләя Котдусиы куа башлый Гайнетдин аркан әйләнеп ишек ягына киткәндә, тыштан егетләр акрын гына тәрәзәне ачыт куялар. Гайнетдин моим сизми, ишеккә барып келәсен алеп бикләп, егетнен чыгу юлый каплап, аны ныклап кыйнарга дип түргә таба кысрыклап килгәндә. Котдус, биегән хәл- аә, ялт итеп тәрәзәдән сикереп күздән юк була.
Гайнетдин тәрәзәдән карыйм дигәндә, тышта егетләр көлешә. Ул башын артка тартуга, тәрәзәдән шалтырап тәгәрәп бер чуеи таба килеп керә.
Васфи (алып) Әнкәем! Таба!
Хупжамал. Таба? Бәлешен кая?
Гайнетдин (табаны алып). Язган! Укы!
Таба кулдан-кул кызларга китә.
Ялан аяклы кыз (табаны алгач). Җыр!
Гайнетдин (гаҗиз булып, ачу белән). Җыр булса, жырла соң| Ялан аяклы кыз (табада язганны укып җырлый).
Аулак вйдә калдык без. Ике бәлеш салдык без. Авызы бераз чалыш икән, Ярый ашап калдык без!
Хор.
Ул да берсе авызы чалыш.
Ярый ашап калдык без.
И-и!.. Ха-ха-ха!
Уйнап-көлеп калдык без!
Мәжлес гомум көлү белән тәмамлана.