ЮГАРЫ НОКТА

мена вакытында телефонга сирәк чакыралар иде. Кайбер шалтырауларга артык игътибар да итмисен, ченки аппаратлардан кузне дә алырга ярамаган минутлар күп була. «Парткомнан сорыйлар»,— дигәч кенә Василий Иванович Юшков: «Нигә шулай ашыгыч кирәк булдым икән'» — дип, тиз генә трубкага тотынды. Партком секретаре Юрий Петрович Маслов икән. Хәл-әхвәлләрен бер-ике сүз белән генә сорашып, секретарь шунда ук теп мәсьәләгә күчтег
— Шамилнеме? белмәскә, бергә, бер цехта
зшлибез ич...
— Белсәң, оно шул егеткә характеристика кирәк. Ничегрәк...
— Әйбәт эшли, норманы арттырып ути, җәмәгать эшләрендә актив катнаша. Орденлы...— Василий Иванович шулай җиңел генә котылырга уйлаган иде.
— Тукта, тукта,— дип бүлдерде аны секретарь,— син миңа язмача бир.
— Ә-ә, язмача кирәкмени?
чыгарсың.
Трубкада ишетелә башлаган кыска-иысиа гудок тавышыннан аптырап калгандай, Василий Иванович бераз нишләргә белми басып торды һәм трубканы, кулында •йлвндерголәп, сак кына итеп рычагка элде. һә. алай икән, язмача кирәк икән Үзең балан бергә эшләгән кеше турында характеристика язудан да кыен эш юк шикелле. Кешегә бәя бирергә мораль хакың бармы соң еинең? Берәр югары урынга, җитәкче >шке күчерәләрме икән елле Шамилне? Юкка сорамый торганнардыр инде. Цехтан калса, кызганыч. Егете шәп, мана диген! Цехта иң алдынгы аппаратчыларның берсе. Секретарь Александр Иванович Дуров үзе әйдә булса, бик тиз язып биргән булыр иде аны. Ялда шул. Ө ул, Юшков, цех партия бюросына күптән түгел генә сайланды. Шамил Имаметдиноа кебек эшче кеше. Секретарь урынбасары ител сайлап »У» белән генә әле бетен нәрсәгә кул бара дигән сүз түгел бит. Әлеге кадер бе- ’•наее гал-гади иде: бер-береңне ярты еүздән аңлыйсың, кимчелеге булеа, тел яшәрмичә иптәшләрчә итеп, күзенә карап ейтәеең, бернинди дә гаепләш юк. Ә хәэер
— Кара әле, туганкай, син Имаметднноаны беләсеңме?— дип сорады.
— Әйе. Кыска булсын, зшо дә, кем булуы да тулы чагылсын. Сменаң бетүгә кереп
ничек була инде: өн» шул берг» эшләгән цехташың турында, аны я яхшы, я начар, дип бәяләп, документ тутыр. Дөрес, Шамил турында беркем дә яман сүз әйтә алмас. Әмма мактау сүзләрен дә тиктомалдан гына, түшәмнән генә алып язып булмый бит. Бәлки ул характеристика бик мөһим җиргә китәдер, бәлки кешенең киләчәк язмышы хәл ителәдер?..
Беренче карауга цехта бөтенләй эш юктыр шикелле. Аппаратчы кызлар стенага ябыштырылган приборлар янына басып эч серләрен генә бүлешәләр төсле. Каршы яктагы тәрәзәгә якын урында кечкенә өстәл тирәсендәге берничә егет тә эшсезлек- төн аптырап басып торалардыр кебек. Шамил дә алар арасында. Ул ара-тирә генә килеп, кызлардан нидер сорап, аппаратларга, приборларга күз төшереп китә. Ул арада кызлар чәчелеп үз урыннарына барып басалар һәм прибор сызган сызыкларга, алар күрсәткән саннарга карап, кулларындагы кечкенә блокнотларына үзләре генә аңлый торган катлаулы саннар, химик формулалар язалар. Шулай итеп, алар тышкы ачык установка — изопрен цехының төгәл эшләвен күзәтеп торалар. Кайдадыр берәр урында төгәлсезлек килеп туса, авария сигналлары шунда ук тревога суга башлый һәм шул вакыт кызларның йөзенә җитдилек бәреп чыга, алар яшен тизлеге белән төгәлсезлекне бетерү урынына ташланалар.
Смена начальнигы өстәлендә кабул итү дәфтәрләре. Анда цех хәрәкәткә килгән көннән алып һәр сменада килеп туган вак кына кимчелекләр дә язылып барыла, ул кимчелекләрне китереп чыгарган сәбәпләр күрсәтелә. Кем гаебе белән булганлыгын да теркиләр, төзәтү юлларын, яңадан булдырмау чараларын тәкъдим итәләр.
Вахтада икенче смена. Әлегә барысы да тәртиптә. Авария сигналлары ишетелми. Аппаратчыларның күзләре дә, колаклары да бик сизгер. Изопрен цехы тыныч сулыш белән сулый.
— Кызлар, мин тышкы установкаларны тикшереп керәм әле,—дип, Шамил чөйдә эленеп торган каскасын алып киде, брезент плащы кесәсендәге «аварийный» дип йөртелгән шөреп ачкычларын барлады һәм салмак адымнар белән тимер баскыч буйлап түбәнгә төшеп китте.
Аппаратчы кызлар аның бу гадәтенә күнегеп беткәннәр инде. Шамил приборлар күрсәткәнгә ген» ышанмый, установкага үзе менеп карамыйча күңеле тынычланмый аның, диләр. Ләкин күңелдәгенең барын да башкаларга ярып салып буламыни? Әй-
герсең 'ft итеп еойләрсең, елар аңламаслар. Һәр кешенең үзе гене аңлый торган, үзе UM> ЛӘЗЗӘТЛӘНӘ торган хисләре бар ич. Шамилдә дә бар алар. Комбинат күренешенә сокланып туя алмый ул. Бигрәк тә хәзер. Комбинат беренче еллардагы тезелеш пычрагыннан арынып килә. Цехлар арасында сузылган чәчәк түтәлләре, яшел скверлар* цехлар арасындагы юлларның ике ягы буйлап утыртылган нәфис ак каеинар ж «уңелгә рәхәтлек бирәләр. Бүтән заводлардагы кебек, техника ыгы-зыгысы да юк, машиналар да тыз-быз чапмыйлар. Иң гаҗәбе — кешеләр сирәк, бик сирәк күренә, н Әйтерсең лә, комбинат туктап калгаи. Әмма комбинат эшләвеннән бер генә кенгә дә, S бер генә сәгатькә дә туктап тормый. Шимбә, якшәмбеләр дә юк биредә. Эшчеләр = билгеләнгән сменаларына график буенча киләләр, приборлар каршысына басалар, 3 комбинатның йерәк тибешен, сулышын бик сизгерлек белән күзәтеп торалар. <
Кич белән комбинат бигрәк тә серле булып әверелә. Сул яктагы биек трубадан 2 чыгып янган газ ялкыны, берсеннән берсе уэыша-уэыша күккә күтәрелгән башнялар, ж колонналар, цехлар арасында үзара тоташкан эреле-ваклы трубаларны яктыртып, бетен комбинатны нур белән күмгәндәй итә. Менә бу 44 метр биеклегендәге башня— “ тышкы установка — Шамил участогы. Аның бормалы-бормалы баскычларыннан акрын х гына югары күтәрелергә ярата Шамил. Менгән саен тирә-як киңәя, колачын җәя ® бара, үзеңне очып китәр коштай сизә башлыйсың. Күңелең канатланып — тагын бер х рәт баскычны үтәсең. Күрше цехларның биек колонналары естеинән комбинат ар- ® тындагы куе урман күронә башлый. Менгән саен менәсе, һаман югарыга таба атлыйсы 2 кило. Тез буыннарың калтыраса да, тының кысылгандай булса да. туктап каласы - килми, алга, югарыга үрмәләргә тырышасың. Ченки сине анда — 44 ноктада гаҗәеп u күренеш көтә: үсеп, киңәеп килә торган яңа шәһәр, киң Кама елгасы, яшел болын- к нар, асфальт юллар, тирә-яктагы иген басулары — никадәр матур аның туган ягы. Бигрәк тә еченче сменада — таң атканда күзәтсәң искиткеч. Кама буеннан күтәрел- о ген аксыл томан урман артыннан шуышып килеп сиздермичә генә яшьлек шәһәре — * Түбен Каманы, аның таң йокысы белән рәхәтлеккә тиңгә и хезмәт кешеләрен үз х кочагына ала, иркәли, назлый тесле. Кайчандыр кайсыдыр бер китапта укыганы бар £ анын: күп катлы йортлары булган зур шәһәр кешеләренә хат ташучы почтальон 48 кондә Мон-Бланга күтәрелә алырлык юл үтә. Ә Шамил бу еллар зчендә, санап карасаң, шушы баскычлар буйлап айга менеп җитәрлек ара үтмәдеме нкәнГ Кем җыеп кыиа үлчәгән аны!
Тормыш баскычларыннан да Шамил һаман шулай югарыга таба гына атлады. Нык басып, шикләнмичә... Атлаган саен, яшәгән саен тормышның мәгънәсен, аның матурлыгын, күркәмлеген күбрәк тоя барды. Намуслы хезмәткә зур хәрмәт икәнлеге*, сүздә генә түгел, чынбарлыкта татыды Шамил. Үз-үзоңә генә хуҗа булудан битәр шушы зур комбинатка хуҗа булу, бу минеке бит, моны булдыруда мин дә олаш керт- Том, дип уйлый һәм тоя белү анда үзенең эшче булу халәтеннән зур канәгатьләнү, иозэетленү хисе уята иде. Аларны син очраган бор кешегә сойләп бирә алмыйсың. Бу зисләр hop эшченең йерәк түрендә саклана. Завод коллективы белән бергә үткәргән соңгы киеренке еллар аны бернинди кыенлык алдында да туктап калмаска, шүрләмәскә, һәр тәрле авыр хәлдән до ерып чыгу юлларын табарга ейрәттелер. Гомер әле аз үтелгән, аз хезмәт ителгән. Шулай да хезмәт кенәгәсендәге буш юллар акрынлап тула бара. «Фәлән җирдә эшләгән вакытта мактау кәгазе олды>, дип язылып куела икеи, димәк, бу тикмогән түгел. Ул сүзләрнең тирен мәгънәсе бар.
Моннан ун еллар элек Шамил Зеленодольск шәһәрендә киң профильле тимерчеләр оэерли торган һенер мектебен тәмамлады. Аңа тугай агы Мамадышкә, райпром- комбинатка кайтып эшләргә юнәлеш когаэе бирделәр. Ләкин һонәр мәктәбендә үк киде кичке мәктәптә йереп унынчыны тәмамлаган, тагын да укырга, хезмәт итәргә, дип энергиясе ташып торган яшь егет эчен ат дагалау, арбе-чана кору, тегәрмен бегү кебек бүген бик үк күңел тартмый торган эшләр генә башкару, шулар белей гәкӘ канәгатьләнеп яшәү тормышта теп максат була алмады. Күңепе үзе дә күз алдына китермәгән ниндидер зуррак эшләргә ашкынды. Әйе. күңел әзлене, колач жәеп. бетен кечеңне җигеп, бирелеп эшләрлек хезмәткә омтыла. Яше җитеп флотта эезмот итеп кайткач, тынгысыз күңеле Шамилне Казандагы оргаиик-снитеэ заводына алып килде. Моне. ичмасам, завод дисең дә завод. Эчеиә кереп бетен мәйданын җәяү Йереп чыгыйм дисәң, бер кендә генә булдыра алмыйсың. Әле һаман тезелә бара, ки
ңәя. һәм Шамил, диңгездә йөзеп чыныгып кайткан егет, онытылып дәртле хезмәт 1 дулкынына чумды. Изопропел-бензол цехында аппаратчы булды. Новокуйбышевск шэ- 1 һәренә барып, стажировка утте, имтихан тотты. Химия серләре бик четреклө иде. 1 Шулай да Шамил сынатмады. Кайткач аңа тагын да зуррак эш йөкләделәр: өлкән вп- 1 паратчы иттеләр. Яңа цех сафка басты. Беренче продукция — изопрел-бензол аның 1 сменасында алынды. Котлауларның, макташуларның исәбе-хисабы булмады ул чакта, Ләкин ул мактауларны Шамил үзе исеменә түгел, цех коллективы исеменә кабул i итте. Алардан исерә торган чак түгел. Аз, бик аз өлеш кертте ул зур эштә. Шушы заводта аны коммунистлар партиясе сафына кабул иттеләр. Шунда эшләгәндә ул семн да корып җибәрде. Тормыш юлдашы да тырыш кыз булып чыкты. Эштән аерылмыйча икесе дә кичләрен укый башладылар. Шамил химия-технология институтына керде, ө хатыны Флера авиация техникумын сайлады. Кем арбасына утырсаң, шуның җырын сузасың, диләр бит. Ә Шамилнең көндәлек тормыш арбасы шундый иде: хезмәт, уку, спорт, җәмәгать эшләре, китаплар... Бүтәнчә яшәүне күз алдына да китермәде ул. Бүтәннәрдән нинди аерымлыгы булгандыр, хезмәттә нинди батырлык күрсәткәндер, бусын һич тә башына сыйдырмый Шамил, җидееллык планны үтәүдә югары күрсәткечләргә ирешкәне өчен дип, аны 1966 елда Хезмәт Кызыл Байрагы ордены белен бүләкләделәр.
Җае чыгып кына тора кайбер кешегә, диючеләр булгандыр, бәлки. Ләкин бу химил гигантын торгызганда Шамилнең йокысыз төннәрен, борчу белән тулы көннәрен, сменадагы бәхәсләрне берәү дә исәпкә алып бармаган. Җае чыгар әле, дип кенә ятса, ай-һай, рәтле эш кыра алган булыр идеме икән? Алма пеш, авызыма төш, дип ятканчы, ул алманы үзең үстерү яхшырак. Яңага омтылыш аның тормыш кагыйдәсе, яшәү мәгънәсенә әверелде. Шулай булмаса, үзенә дан китергән, рухи канәгатьлек биргән, туган йортыдай булып әверелгән заводын калдырып, төпләнә башлаган семьясын урыныннан кубарып, тагын башка шәһәргә күчәргә, һәммәсен яна баштан башларгв батырчылык итәр идеме кеше?..
Комбинатның иң төп цехларыннан берсе булган дүртенче цех — изопрен цехы төзелә генә башлаган иде. Шамилне шушында монтажчылар эшенә күзәтчелек итәргә куйдылар. Ул монтаж эшләренең дөрес үтәлешен барлап торырга тиеш иде. Аның үткен күзеннән, үз эшенә җаваплы карашыннан, таләпчән һәм сизгер булуыннан киләчәктә цехның нормаль эшләве тәэмин ителәчәк. Цех коллективы әле оешып кына килә. Көн туган саен яңа кешеләр арта. Бер-берсен сынашалар. Кайдан син? Кем син! Нәрсәгә яраклы?..
...Шамил унсигезенче ноктага менеп җитеп, андагы приборларны карап чыкты, кранңарны тикшерде. Барысы да тәртиптә. Барысы да әйбәт, төгәл эшли. Шуның өчен тырыштылар бит инде алар. Төгәл булсын, дип, монтажчыларның үзәгенә үтәрлек төгәллек таләп ител, бөтен көчләрең биреп тырыштылар.
Үткән елңың карлы-буранлы феврале дүртенче цех кешеләренең күңелендә якты истәлек булып әле дә саклана. Ул көннәрдә һәркем аеруча киеренке хезмәт дәрте белән яшәде. Салкынга һәм күз ачкысыз буранга карамыйча, алар һәр метр трубаны (суза башласаң, аларны бу участокта гына да кырык километрга җитә, диләр), аерым һава басымы биреп, сабын эмульсиясе белән сынап-тикшереп чыктылар. Төн димәделәр, арыдык дип зарланмадылар. Сабын суы салкынга чыдамый ката башлагач, аңв спирт кушып трубаларны сынауны дәвам иттерделәр.
Цех сафка баскан көн чыннан да бәйрәм төсен алды. Бик озак шул күтәренке хисләр белән яшәделәр. Бу эшләр турында хәзер инде бары тик беркетмәләрдәге саран сүзләр генә хәтергә төшерәләр. Мәсәлән, цех партия оешмасының үткән отчет- сайлау җыелышы үзенең беркетмәләренә шундый сүзләр язды:
«Бу чор эчендә коллективның тырышлыгы көйләү-җибәрү эшләрен башкаруга һәм цехны эшләтә башлауга хәзерләнүгә юнәлтелгән иде. Коллектив цехны уңышлы рәвештә эшләтә башлады һәм Владимир Ильичның тууына 100 ел тулу көне алдыннан Түбән Кама комбинатында береңчә изопрен алынды».
Шамил онытмый әле; үткән оучет-сайлау җыелышында аның исеменә мактау сүзләре әйттеләр, аңа йөкләнгән җәмәгать бурычларының да вакытында һәм төгәл
узеяел беруын күрсәтеп үттеләр. Тик болар барысы ла артта калдылар шул инде. Llet зияли башлагач та эш җиңеләймәде, таләпчәнлек качая ташта. Аппаратлар тревога сузыл кайсыдыр биеклектә, ниндидер трубаның гамәлдән чыгу куркынычы барлыгын, ««ария булу мөмкинлеген табар иткеи минутларда, кулларына кайнар пар киле торган ретин шланг тотыл хабар килгаи биеклекне — унсигезгә яки егерме дүрткә, утыз ал- . тыга яисә кырык дүртенче ноктаның нәкъ үзенә — иң биеккә тиз-тмз йегереп менүче * «лларятчы кызларны иүрап, кайчак Шамил үзе дә калтырап китә иде. Әгәр башлары .< айләиал китсә... Әгәр менеп җитә алмасаларГ Юк, кызлар әле бер гена тапкыр да кал- 5 тыраиып калмадылар. Алариың һәркайсы инструктаж алган, белә: реактор блогында, а мәсәлен, 0,6 атмосфера басымы даими булырга тиеш. Аның артып китүенә яки кимүе- 3 ие юл куярга һич та ярамый. Андый тәлиең ахыры хәерле булмаячак. Комбинат инде < тиздән каучук эш лап чыгарачак. Каучук иекъ мана алар. Шамилләр, әзерләгән изо- 5 премией алыначак.
Каучукның нәрсәгә кирәклеген хәзер бала-чага да белә. Ләкин аның ничек тууын * Шамил күптән түгел генә укып тешендә. а
Менә тарихтан кайбер юллар: чын каучук агачы Бразилиядә үсә икен, аның исеме 2 «гевеяв. Аннан чыккан сок, һавада тиз катып, сыгылмалы массага әйләнә. Бразилия » сере акрынлап деньяга таралган һәм Россиягә да килеп җиткән. Ләкин үсемлектән каучук алу ечен Россия кырысрак ил шул. Анда аиың чатлама суыклары дә, кәрлы-бозлы ,-э яңгырлары да була. Кыскасы, каучук үсемлеге бездә каткан нәтиҗәне бирмәгән. Ан- я нары колхоз басуларында тигез тасма булып «күксагыз* исемле үсемлек үстерелә Z башлый. Шушы үлән тамырыннан сузыла торган җилем (резинаны шулай дип атый- и лар) алына икән, дип шаккатып сөйли халык. Соңга таба бик үк продуктив булмаган ’ •күксагыз» тасмалары юкка чыкты. Чаики 1932 елның июнь аенда Советлар Союзында беренче талкыр ясалма каучук алына. Кушма Штатларда мондый каучукны уи елга о соңга калып кына эшләргә мөмкин булган. Беренче ясалма каучук үзенең сыйфатлары белен натураль каучуктан түбән булган, билгеле. Ленин галимнәр эзленүден тукта- 2 метаннар һем, ниһаять, 1964 елда безнең илебездә беренме тапкыр изопрен газый- j; нан каучук эшләнә. Бу инде феннең яңа сүзе була. Ә Түбән Кама нефть-химия комбинатында алыначак каучукның аерымлыгы шунда: ул үзенең күп сыйфатлары белей натураль каучук белен ярыша ала.
Үткән елның беренче август теме вакыйгасы күпләрне аякка бастырды. Тенге сәгать уникеләр якынлашып килгәндә, күрше цехта (аны «Изолрен-3> дип йөртелер) кетмәгенде компрессорлар туктап калган һәм дүртенче цехта җитештерелгән изопрен газын кабул итүче булмаганлыктан, аны факеп линиясенә тоташтыру ечен, запас кран задвижиасын ачарга кирәк булган. Аппаратчыларның берсе бик тиэ тышкы установкага йөгергән һем баскычлар буйлап югары үрмәләгән. Вакытында ачыл өлгермәдеңме— шартлау булырга мемкин. Өлгергәннәр. Аварияне булдырмый иелгәннәр. Бу гадәттән тыш хәл уңае белән завод директоры приказы белән саксызлык, игътибарсызлык күрсәткән кешеләргә тиешле җәза бирелгән бирелүен. Ләкин ике сәгать буема еремге янган кырык сигез тонна газны кире кайтара алмыйсың бит.
— Минем сменада да шундый хел булгалады.— ди Шамил гаепле сыман,— ленин ул безнең цех гаебе белән түгел. Күршеләр шулай кыен хәлгә куя.
...Күршеләр... Ә никадәр күп алар күршеләр! Өне, Шамил инде утыз алтынчы ноктага менеп җиткән. Аннан барысы да аермачык булып күрене. Изопрен-3, Изопрен-S, Иэопрен-6 цехлары түбәләрен күкке сузганнар. Әнә шунда — Изопрен-6 цехында — тиздән каучук алынырга тиеш. Ун еллык тырыш хезмәтнең җимешен күрү бәхетеме ирешүчеләрнең берсе булуы белен Шамил үзен бәхетле саный. Комбинат кәшәләренең телендә бу кемнәрдә бүтән сүз юк та. Бары тик каучук турында гына сөйлиләр. Завод идарәсендәге машбюро кызлары, беркемнән бернинди эш кабул итмичә, деүлет комиссиясе ечен техник документлар басалар Түбем Кама мәктәпләреннән укучылар цех тирәләрен чистартырга емеге килгенмер. Шәһәр гостиницасында яңа кунаклар. Мәскеүдөн де, Казаннан да бар. Газета хәбәрчеләре, ради^ телевидение операторлары, кинохроника режиссерлары комбинат парткомын епедо>«- •па борчып, соңгы яңалыкларны теркидер. Җирле радио каучук алу буенча тезелгән махсус штабның оператив мәгълүматларын әлөдон-епе коллективка, бөтен шәһәрч Җиткерел тора, тоткарлык булган урыннарны ейтеп бара, җаваплы кәшәләрне кисете
һәммәсендә бер уй: бер телен: тизрәк, тизрәк! Комбинат коллективының партиябезнең егерме дүртенче съезды хөрмәтенә алынган йөкләмәсен үтәү алдында торгам бу көннәрдә — сентябрь—октябрь айларында — дүртенче цех кешеләрен ничектер исепка алмаган да шикелле булдылар. Барлык игътибар алтынчы цехка юнәлде. Ләкин комбинат кешеләре беләләр: каучук изопреннан алына һәм аны комбинатның дүртенче цехындагы уңган куллар җитештерә.
...Шамил тышкы установканың иң югары ноктасына менеп баскан. Комбинат аның каршысында бөтен тулылыгы белән җәелеп ята. Уң якта Түбән Кама утлары җемелди.
Җиңү октябрь аенда килде. Ай башларында каучук ала башлау өчен барысы да әзер иде инде. Аппаратлар хәрәкәткә килделәр... һәм изопрен каучугының беренче 30 килограммы өстәлгә куелды. Таң алды иде. Берсе дө китмәде, күзгә йокы кермәде. Митинг булды. Мактау сүзләре яуды, партия өлкә комитетыннан, Татарстан хөкүмәтен- нән һәм җәмәгать оешмаларыннан килгән котлау телеграммаларын укыдылар.
Бу көнне комбинатнын дүртенче цехы начальнигы бүлмәсендә Шамил Имаметди- новка КПСС Түбән Кама шәһәр комитеты соравы буенча характеристика яздылар. Озын булмады ул. Машинка кәгазенең яртысын гына биләде.
«...Комбинатта эшләү дәверендә үзен намуслы, хезмәт сөючән, дисциплиналы итеп күрсәтте. Цехны эшләтә башлауга әзерлек һәм аны җибәрү чорында аеруча тырыш булды, үз эшен оста белүче итеп танытты һәм бик актив эшләде. Җәмәгать эшләрендә бирелеп катнаша. Иптәшләре арасында зур ихтирамга ия. Быел комбинатның партия комитеты составына сайпанды...»
Бөтенесе менә шул. Кыска гына җөмләләр белән язылган бу гади һәм саран сүзләрнең тирән мәгънәсе бар. Комбинатның дүртенче цехындагы кешеләр, алар башкарган күркәм эшләр турында олы сүзләр бу.