ӘДӘБИЯТ ҺӘМ СӘНГАТЬ ЯҢАЛЫКЛАРЫ

ТАТАРСТАН-РЕСПУБЛИКАМ МИНЕМ БӘЙРӘМ ТАНТАНАЛАРЫ Татарстанмын 50 еллык бәйрәмен республикабыз хезмәт ияләре гаять тантаналы шартларда. зурлап билгеләп үттеләр Театрларда, концерт залларында, клубларда, культура сарайларында, паркларда атка буе бәйрәм тантаналары дәвам итте Республикабызның ярты 1асырлык бәйрәменә багышланган тантаналар Муса Жәлил исемендәге опера һәм балет театрында башланып китте 25 июнь кенне бирегә СССР, РСФСР һәм ТАССР Верховный < оветлары депутатлары. Советлар Союзы Геройлары һәм Социалистик Хезмәт Геройлары. партия ветераннары. хезмәт алдынгылары. фән һәм культура эшлеклеләре. куп санлы кунаклар жыелды Алар КПСС- ныц Татарстан өлкә комитетының һәм Татарстан АССР Верховный Советының республикабызның 50 еллыгына багышланган берләштерелгән тантаналы утырышына килгәннәр иле Тантаналы утырышны, кыскама кереш сүз сейләп. Татарстан АССР Верховный < чисты Президиумы Председателе С. Г Ьа- тыеа ачты Шуннан сүз КПСС Үзәк Комитеты Политбюросы члены, партия Үзәк Комитеты секретаре А П Кириленкога бирелде. Ул 50 ел вакыт эчендә Совет Татарстаны ирешкән казанышлар турында сей- ләде. аннары СССР Верховный Советы Президиумының Татарстан АССРны Октябрь Революциясе ордены белән бүләкләү турын дагы указын и план итте һәм утырыш президиумына КПСС Үзәк Комитетының. СССР Верховный Советы Президиумының һәм СССР Министрлар Советының котлау латин тапшырды КПССнын Татарсг.т «лкә комитетының беренче секретаре Ф А. Табеев «Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасына 50 ел» дигән темага доклад ясады. Тантаналы утырышта шулай ук РСФСР Министрлар Согнгы Председателе урынбасары В И. Кочемасов. күрше елкаләрдән һәм Автономияле Республикалардан кил гән делегация жггтәкчеләре, республикабыз җәмәгатьчелеге вәкилләре чыгыш ясады. Татарстан АССРнын 50 еллыгы уңае белән килгән котлау телеграммалары игълан ителде Тантаналы утырышта катнашучылар КПСС Үзәк Комитеты. СССР Верховный Советы Президиумы, СССР Министрлар Советы адресына Һәм РСФСР Верховны* Советы Президиумына. Россия Федерациясе Министрлар Советына тәбрик хатлары белән мврәжәгать иттеләр Татарстаннын 50 еллыгына багышланган тантаналы утырыш совет халыкларының интернациональ дуслыгын раслаучы матур демонстрациягә әйләнде. Шул ук кенне КПСС *лкә комитетынын һәм Татарстан АССР Верховный Советының берләштерелгән таги «малы утырышында катнашучылар һәм юбилейга килгән кунак лар Ирек мәйданындагы В И Леиин һәй кәлеиә чәчәк бәйләмнәре куйдылар Кичен Муса Жалил исемендәге опера Һәм балет театрында, тантаналы жыелышта катнашучылар вчен. реечублихлбызным сәнгать осталары киче белән зур концерт бирелде. Республикабызның 50 еллык юбилеена багышланган зур бәйрәм тантанасы 27 июньдә В И. Ульянов-Леинн исемеңдәге үзәк стадионда ләвам итте Бирегә жыедгви 30 меңнән артык тамашачы алдында реа- люция һәм хезмәт ветераннары, т*рле спорт җәмгыятьләре ь-.алективлары. цирк артист лары, жырчылар чыгыш асады Казакка елгасында һәм шәһәр чараларында да ОЛЫ бәйрәмгә багышланган шундый ук тантаналар булып үтте. ХЕЗМӘТЕ ЗУРНЫҢ — ХӨРМӘТЕ ЗУР Татарстан АССРнын 50 елчыгы унае белән һәм хезмәттә ирешкән уңышлары «чен, республик» халык хужалыгы һәм культурасының бик күп хезмәткәрләренә РСФСРның һәм Татарстан АССРныи мак таулы исемнәре бирелде, меннән артык кенм почет грамоталары белән бүләкләнде Алар арасында әдәбият һ*м сәнгать кеше ләре дә байтак Совет сәнгатен үстерүдәге хезмәтләре ечеи. Татар дәүләт академии театоы артисты Ш Биктимирова а. Качало* исемендәге Зур драма театры артисткасы B. Павловага. Муса Җәлил исемендәге опера һәм балет театры җырчысы В. Шәри- повага РСФСРнын халык артисты дигән, ә Г. Камал исемендәге Татар академия театрының директоры Р. Җиһаншинага һәм Муса Җәлил исемендәге опера һәм балет театры биючесе Р. Садыйковка РСФСРның атказанган артисты дигән мактаулы исемнәр бирелде Совет сәнгате өлкәсендәге хезмәтләре өчен, композитор Р. Яхинга РСФСРнын атказанган сәнгать эшлеклесе дигән исем бирелде. Өлкән буын язучыларыбыздан Гариф Галиев һәм Нури Арсланов РСФСР Верховный Советы Президиумының Мактау грамоталары белән бүләкләнделәр. Сәнгатебезне үстерүдәге хезмәтләре өчен. Г. Тукай исемендәге Татар дәүләт филармониясе жырчысы Ә. Афзаловага. Качалов исемендәге Зур драма театры артисткасы В. Уликка, Минзәлә татар драма театры артисты Ә Фәсхетдиновка. Г. Камал исемендәге Татар академия театры артисткасы М. Халитова-Минлебаевага Татарстан АССРнын халык артисты дигән, ә Татарстан республика күчмә театры артисткасы C. Исмәгыйловага, Качалов исемендәге Зур драма театры артисты В. Кушнерга. Муса Җәлил исемендәге опера һәм балет театры жырчысы Ф Тимеровага һәм Әлмәт драма театры артисты Т. Кичүбаевка Татарстан АССРнын атказанган артисты дигән мактаулы исемнәр бирелде. Театр сәнгатен пропагандалауда күренекле хезмәтләре өчен. Татар академия театрының баш художнигы М. Сутюшевка Татарстан АССРнын халык художнигы дигән нсем бирелде. Художниклардан В. Карамышевка һәм В МаликоВка. яшь композитор М Ярул- лннга Татарстан АССРнын атказанган сәнгать эшлеклесе дигән мактаулы исемнәр бирелде Культура өлкәсендәге хезмәтләре өчен. Татар академия театрының баш администраторы С. Шәкүровка Татарстан АССРнын атказанган культура работнигы дигән исем бирелде. Татарстан язучыларыннан унлап кеше ТАССР Верховный Советы Президиумының Мактау грамоталары белән бүләкләнде. БҮЛӘК АЛГАН КИТАПЛАР Республикабызның 50 еллык юбилее көннәрендә Мәскәүдән шатлыклы хәбәр килде РСФСР Матбугат Комитеты үткәргән конкурста Татарстан китап нәшрияты чыгарган китаплар да югары бәя алган. Журналыбызның алдагы санында әйтелгәнчә. Сибгат Хәкимнең рус һәм татар телләрендә чыккан «Күңелем Ленин белән сөйләшә* исемле сувенир китабы икенче дәрәжә диплом алды, ә шул ук китапның полиграфия ягыннан эшләнеше өчен. Камил Якуб исемендәге Матбугат комбинатына беренче дәрәҗә диплом бирелде. Беренче класс өчен төсле рәсемнәр белән чыгарылган «Тагар теле* дәреслеге (авторлары М. Ш Галлямова, С. Г. Вагыйзов, Р. Г. Вәлнтова) шулай ук икенче дәрәжә диплом белән бүләкләнде. Редакторы М. Әхмәтгалиена, художниклары П. Григорьев, А. Садыйков, Э. Зарипов, макет А. Садыйковныкы. техник редакторы В. Галкина. Р. Нәфиковның «Первый шаг в революцию» дигән китабы (редакторы В. Белокопытов. художнигы М. Семенов, техник редакторы Ә. Трофимова), Ф. Вәлневның «Орнамент казанских татар» исемле хезмәте (редакторы В. Юневнч, художнигы И. Субаев. художество редакторы Э. Спо- днкова, техник редакторы Э. Зарипов) һәм Татарстан» исемле фотоальбом (редакторлары М. Зарецкий белән Р. Ша.хмуритова, художнигы И. Әхмәдиев. художество редакторы Б Әлменов, техник редакторы 3. Иб- раһимова) кызыксындыру дипломнары алды. Полиграфия ягыннан яхшы эшләнеше өчен. Г Тукайның «Эш беткәч, уйнарга ярый», Г. Мөхәммәтшанның «Ак песи» дигән китаплары икенче дәрәжә дипломнары белән бүләкләнде Бу китапларның икесенең дә редакторы Р. Вәлиева, художнигы 1. Хажиәхмегов, техник редакторы Ә. Трофимова. ЮБИЛЕЙ СПЕКТАКЛЬЛӘРЕ Татарстан бәйрәмен республикабыз театрлары яңа спектакльләр белән каршыладылар. 23 июньдә Муса Җәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет театрында «Беренче факел* исемле музыкаль комедиянең премьерасы булды. Татарстан нефтьчеләренә багышланган бу әсәрне композитор Әнвәр Бакиров пжат иткән. Либретто авторы— Алла Рустайкис. Комедияне сәхнәгә режиссерлар В. Жданов һәм В. Загурскнй, хормейстрлар В. Макаров һәм Т. Гудкова, балетмейстр В Шу- мейкин куйган. Төп рольләрне РСФСРнын халык артисты А. Аббасов. Татарстанның халык артисткасы Г. Сайфуллина. Татарстанның атказанган артисткасы Н. Зайцева һәм башкалар башкарды. Дирижеры — В Васильев, художнигы — Э. Нагаев. Яна музыкаль комедияне Казан тамашачылары җылы каршылады. Шул ук көнне Казан тамашачылары тагын бер премьера белән таныштылар. Ленин орденлы Татар академия театры сәхнәсендә Кәрим Тинчуринның «Зәңгәр шәл» исемле мәшһүр драмасы күрсәтелде. Әсәрне сәхнәгә театрның баш режиссеры, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе М. Сәлнмжанов куйган. Художнигы — М. Сутгошев. балетмейстры — Ф Гаскәров. «Зәңгәр шәл»нең яңа постановкасын халык гаять җылы кабул итте. ТАТАРЧА ПИРК Республикабызда тагын бер сәнгать коллективы артты Татарстанның 50 еллыгын бәйрәм иткән тантаналы каннарда Казанда татар циркы эшли башлады Яшь коллектив тамашачылар каршындагы беренче имтиханны хнышлы тотты Алар хәзерләгән барлык номерларны диярлек халык алкышлап каршылады ЮБИЛЕЯ КҮРГӘЗМӘСЕ Татарстан сынлы сәнгать музеенда республика художникларының юбилей күргәзмәсе ачылды. Ана художникларыбызны^ ярты гасыр вакыт эчендә нжат ителгән иң яхшы әсәрләре куелган. ОЧРАШУЛАР, ӘДӘБИ КИЧӘЛӘР Июнь урталарында Татарстанның X еллыгы исемендәге Культура сараенда республикабызның 50 еллыгына багышланган әдәби-музыкаль кичә булып узды Киров районының хезмәт алдынгылары каршында үзешчән артистлар, язучылар чыгыш ясады. Татарстан язучылар союзы идарәсенең жаваплы секретаре Г Ахунов илле ел эчендә татар совет әдәбияты хзган з\р юл турында свйләде Шагыйрьләрдән 3 Нури, 111 Галиев, И Юзеев үзләренең яна әсәрләрен укыдылар Кичә бик жылы узды. РСФСРиын герле влкәләреидәге мәктәпләрдә тагар теле һәм әдәбингы укытучылар, һәр елны Казанга килеп, үзләренең белем нәрен күтәреп китәләр. Быелгы курсларга 300 дан артык кеше килгән иде 30 июньдә алар Г. Тукай исемендәге клубта язучылар белән очраштылар Очрә шуда татар язучыларыннан Г. Бәширив. X. Туфан, С. Хәким. Г Кашшаф, Г Гобәй. Г. Минский. Н. Дәүли, 3. Нури. Л Ихс анона, Г. Латыйп, Г Бакирин, Р Батуллин. Р Гатауллин һәм башкалар катнашты. Алар үзләренең яна әсәрләрен укыдылар, нжат планнары белән уртаклаштылар истәлекләр смйләделәр Очрашуда катнашучы укытучылар исеменнән дә берничә кеше чыгыш ясады. КАЗАНДА МОНГОЛИЯ ЯЗУЧЫЛАРЫ 1—3 июльләрдә республикабыз башкаласы Казанда бер тиркем Монголия язучылары булып китте. Делегация составында Монголия язучылар союзы идарәсе секретаре. «Цог» журналының баш редакторы, шагыйрь Д. Тарва, прозаик С. Дашдор. тәнкыйтече О Ьямбажав һәм М-ккәу "»■ чысы, тәржемәче eV Гатив иптәшләр бар иде. Кунакләр Катай шәһәренең иетхтекле урыннарын карадылар, республикабызның Ленин исеме белән бәйле ерымнарында. Сынлы сәнгать музеемда. М. Горький музеенда, халык хужалыгы казанышлары күргәзмәсендә булдылар Алар шулай ук республика партия житәктеләре янымда булдылар, Татарстан язучылар союзымда татар язучылары белән очраштылар. ЖУРНАЛ СОРАП. Шушенскоеда яшәүче Иван Варламович Реалов дигән кеше бвек юлбашчыбыз В 11 Ленинга багышланган картиналар жыю белән шнгылитәнә икән Утыз ел буена ул искиткеч бай коллекция туплаган. Ул туплаган картиналардан оештырылган күргәзмәләр хәзер кия илебезнең бы tea почмакларында, хәтта чит нлләрдә дә күрсәтмә. 1971 елның маенда И В Ремов Шу- шенскоеда «Совет матбугатының бер мне* дигән темага >р күргәзмә оештырырга уйлый Ана 1970 елнык ал релем лә чыккай, я) ьмн В II Лгеинаын 100 еллыгына багышланып чыкма газета АСраадлар куелачак И В Реалов. шул күргәзмәс а кси •чей. «Казан утлары» журналының .камага багышланган санын соратып алды. Пенза шәһәрендә Халык музей китапханәсе оештырылды Ул юлбашчыбыз В И Ленин һәм Ульичомар танләсе хакында материаллар KUM Мхзей мтаггяа- г.әмем .кама фонлы кмшән «яя тулылана бара Редакциягә «Казан утлары» журналының бяек юлбашчыга багыжлаятав бәйрәм санын сорап, музей эшчеләремиәм дак килде. ФИНЛЯНДИЯ КУНАКЛАРЫ ТАТАРСТАН БӘЙРӘМЕНДӘ Ркпубливабызмыя 50 едлыына багымтламгая бәйрәм тантама-тарывм мтмшыр «чем. Кахам, а Фяндаядм»дә яшәуче т« Тарлардан бер т ярке я яуиаалар килде Куяая* лармын берсе — Халы шым саямрентег ымда тяркк телдәр укытучы, әле күптән түгел генә фәннәр докторы дәрәжәсенә уңышлы рәвештә диссертация яклаган Гомәр әфәнде Таһир Казанда әүвәл дә ике тапкыр булып киткән иде Бу юлы ул \зенен гаиләсе — хатыны Халидә ханым, улы Окан һәм кызы Рәхилә белән бергә килде Соңгылар икесе дә — студентлар Кунаклар арасында Тампере шәһәреннән килгән һәвәскәр шагыйрь Айса әфәнде Хәкимҗан да бар иде. Бер атна дәвамында кунаклар Казан белән танышып күп урыннарда булдылар, куп кешеләр белән очраштылар. Үзәк стадиондагы спорт бәйрәменә бардылар. Идел буйлап сәяхәт ясадылар һәм Совет районындагы сабан туен күрделәр. Кояшлы иртәләрнең берендә кунаклар Тукай һәйкәле алдына чәчәкләр куйдылар, аннан соң, Г Таһир Ирек мәйданындагы Ленин һәйкәленә чәчәкләр салды. Г. Таһир әфәндене Татарстанның культура министры Булат Гыйззәтуллин кабул итте Эчкерсез әнгәмә вакытында Хельсинкидагы Г. Тукай җәмгыятенең эшчанлеге. планнары турында сүз барды Шул җәмгыятьнең идарәсе исеменнән Г. Таһир киләчәктә дә татар галимнәре һәм артистларының Финляндиягә килеп, андагы татарларга гыйлем һәм мәгариф, сәнгать һәм әдәбият өлкәсендә ярдәм хезмәте күрсәтүләренә ихтыяҗ зурлыгын сөйләде. БӘЙРӘМ КИТАПЛАРЫ Владимир Ильич Ленинның тууына 100 ел тулуга һәм Совет Татарстанының 50 еллыгына багышлап, республикабыз нәшриятлары күп кенә кызыклы китаплар чыгардылар Журналыбызның алдагы саннарында аларның байтагы белән укучыларыбыэны таныштырган идек. Бүген сезнең игътибарыгызга данлы юбилейлар хөрмәтенә чыгарылган тагын берничә китап тәкъдим итәбез. 50 лет Татарской АССР. Рус телендә. «Статистика» нәшрияты. Казан. 1970 ел Узган ярты гасыр вакыт эчендә Татарстанның йөзе танымаслык булып үзгәрде. Исле Россиянен изелгән һәм кимсетелгән, караңгы һәм артта калган бер губернасын нан ул нык алга киткән эре промышленность үзәгенә, нн алдынгы техника белән коралланган авыл хуҗалыгы республика сына әверелде Татарстан статистика идарәсе хезмәткәрләре тарафыннан әзерләнгән ына Мәскәүнең «Наука» нәшрияты тарих фәннәре кандидаты М Сәйдәшеванын «В И Ленин һәм Татарстанда социалистик төзелеш» дигән монографиями чыгарган нде. Татарстан республикасының 50 еллыгын бәйрәм иткәи көннәрдә китап кибетләрендә юлбашчыга багышланган тагын бер капиталь хезмәт Идел Яшьләрнең әдәби альманахы. Казан. 1 сан. 1970 ел. Татарстан республикасы үзенең яргы гасырлык бәйрәмен уздырган тантаналы көннәрдә татын бер сөенечебез артты Күптән көтелгән «Идел» альманахының беренче саны басылып чыкты. Сонет хөкүмәтенең. Коммунистлар партиясенең ижат кешеләре г\рында даими кайгыртып торуы, аларга һәрвакыт эшлекле һәм житдн ярдәм күрсәтеп килүе турында сөйли торган матур бер факт бу. Яшь ижат көчләренең әдипләрнең, композиторларның, артистларның уртак шатлыгына без барыбыз да чын күңелдән рәхәтләнеп кушылабыз. «Идел» альманахының беренче санын, алар белән бергә. «Хәерле сәгатьтә!» дип каршылыйбыз. Безнең буын жмргә киләсене Ничә еллар алдан күргәнсең! Безгә, көрәшчеләр токымына. Комсомол дип исем биргәнсең. — Бу юллар яшь шагыйрь Г Рәхимнең «Ильичка» исемле шигыреннән алынды. Ф Шәфигутлинпың «Уэллска хат». Ә. Рә- ыитовнын «Болгар хәрабәләре янында уйланулар». Р. Мингалимовның «Татарстан* исемле шигырьләрендә һәм 3. Ша.гировның герой шагыйрь Муса Җәлил истәлегенә багышланган «Юллар, юллар» дигән нәсерендә дә асылда шул ук фикерләр уздырыла. Альманах сөекле юлбашчыбыз В Н. Ленизның тууына 100 ел тулуга һәм Татарстан респ; бликьсының 50 еллыгына карата язылган шушы әсәрләр белән ачыла. Альманах битләрен актарганда, без күп кенә яңа исемнәр белән очрашабыз, алар язган шигырьләр, хикәяләр һәм сәхнә әсәрләре белән танышабыз Шунысы куанычлы, жыентыкта әдәбиятның барлык жанрларында эшләүче яшьләр катнашкан. Шулай ла ни күбе, әлбәттә, шагыйрьләр. Хикәячеләр байтак кына. Кызганычка каршы, чын мәгънәсендә әдәби әсәр дәрәжәсенә күтәрелеп. тәмам «пешеп житкән» хикәяләр юк диярлек. Арадан М. Маликоваиыц «Янар таслар аша» һәм X. Хәлнловның «Тарлавык кичүе» исемле хикәяләре генә уңайрак тәэсир калдыра Тагын Ф Садриевиың Ож- мах ишеге төбендә» дигән әсәре мавыгып укыла Ләкин бусы инде —сәхнә әсәре, бер пәрдәлек комедия... Ьилгеле булганча, республиканың төрле почмакларында яшь язучыларның күп санлы әдәби берләшмәләре һәм ижат түгәрәкләре яшәп килә Үзенең беренче санында альманах шундый ике берләшмәнең: Түбән Камадагы «Кама таңнары» исемле берләшмәнең һәм В. И Ульянов-Ленин исемендәге Казан дәүләт университеты студентлары әдәби берләшмәсенең эше белән таныштыра. Авыррак тел белән язылуларына һәм аерым кытыршы урыннары булуга карамастан. М. Госмановның «Шагыйрь Мифтахетдин фажигасе һәм ике Акмулла турында». М. Зариповның «Фәнне елмаюы», Б. Галневнең «Тавышларның төсе бармы?» исемле мәкаләләре дә нигездә уңай тәэсир калдыра һәм кызыксыну белән укыла. Ахырдан К. Шәйхетднновның эпиграммалары һәм көлке шигырьләре бирелгән. «Идел» альманахының беренче санында урын алган төп материаллар әнә шулар. Дөрес, укучыларның һушын алырлык, вакыйга ясарлык шәп әсәрләр юк диярлек. Шул ук вакытта бөтенләй телгә алмастай начарлары да күренми Альманах безне моңарчы матбугатта исемнәре күренмәгән байтак яна авторлар белән очраштырды. Димәк, дары базларыбыз буш түгел икән... Сүз ахырында альманахны дөньяга чыгарышкан кешеләр белән дә танышып узыйк «Идел» альманахының җаваплы редакторы — шагыйрь Марс Шабаев. Аның редколлегия составында Г. Ахунов, А. Гыйлажев. И. Илялоьа, Т. Миннуллнн, Р. Мостафин. Р ФӘЙЗУЛЛИН. Р. Хәкимов, И Юэсев. М Яруллин, И. Әхмәдиев кебек урта һәм яшь буыч ижат кешеләре бар Художнигы—С. Кульбака. техник редакторы —Ә Трофимова.’Соңгы икесенең хезмәтен аерым билгеләп үтәсе килә. Альманахны кулга тотарлык спай, матур итү өчем, алар күп көч кунганнар. сатыла башлады. Ул — тарих фәннәре докторы, профессор Р. Нәфлковнын «Революциягә беренче адым» исемле китабы. Яна документларга һәм моңарчы билгесез булга:: архив материалларына таянып язылган бу кызыклы хезмәт Владимир Ильич .Пенни тормышының һәм эшчәнлеге- нен Казан чорын өйрәнүгә багышланган Хезмәттә яшь Ульянов тормышының бу чоры киң ижтимагрй фонда. Казан губернасындагы гомуми революцион хәрәкәт белән тыгыз бәйләнештә карала. Тикшере- ңуче үзенең тэп игътибарын В И. Ленинны гшьли ныклы һәм төпле марксист иткән а..шартларны, губернадагы алдынгы революцион традицияләрне ачыклауга юнәлткән Китап зур-зур өч бүлектән тора. Ул бүлекләрнең һәрберсе үз чиратында тагын да кечерәк бүлекләргә бүленәләр, һәр бүлекчә В И. Ленин тормышы һәм эшчәнле- ге белән бәйләнгән берәр этапны тикшерүгә багышланган Ахырдан йомгак ясала һәм библиография китерелә. М НИГЪМӘТЖАНОВ. Татарстан музыкасы. Казам. 1970 ел Революция сәнгатькә яна сулыш орде, аны моңарчы күрелмәгән биеклекләргә кү тәрде Моны татар халкының музыка сән- late мисалында да бик ачык күрергә мамкин. Кай (айдыр бездә профессиональ мрыка сәнгате ботенләй диярлек булмаган Хәзер исә Татарстанда күп санлы музыка мәктәпләре, музыка училишелары һәм кон ерватория эшли. Безнен үз филармония без. опера һәм балет театрыбыз бар Татар халкы арасыннан дистәләрчә талантлы композиторлар үсеп чыкты. Алар нжаг иткән жырлар һәм романслар, опера һәм балет әсәрләре, музыкаль симфонияләр кин илебезнен бетен почмакларында янгырый Музыка белгече Мәхмүт Ни(ъмәтжаион- нын «Татарстан музыкасыз исемле яна монографиясе ярты гасыр вакыт эчендә татар совет музыка сәнгате узган данлы юлны тикшерүгә багышланган. Автор музыка сәнгатенең тип үсеш этапларына туктала. Һәр чор вчен аеруча характерлы булган үзенчәлекле ыйфатларны һәм генденция- л рне тикшерә. М Нигъмәтжанов бик дмрес язганча, татар совет музыка тарихы 20 еллардан башлана. Шул давыллы елларда яна чын барлыкка, яиа замаши багышланган жыр лар һәм маршлар языла, күп санлы музыкаль драмалар, «Сания». «Эшче» кебек берекче опералар ижат ителә. Күренекле композиторыбыз Салих Сәйдәшен нжаты дз нәкъ шул еллардан активлашып китә. аның спектакльләр! ә язган музыкаль әсәрләрен, оркестр вчен фрагментларын, увертюра.и рын һәм бию квйләрен монография авторы киләчәктә туачак операбалетлар һәм сим фонияләр вчен ныклы нигез булды, дип бәяли Утызынчы елларда профессиональ музыка ' Халык ижатының унай традицияләренә таянып үскән профессиональ музыка сәе гатобвз нәкъ шул елларда үз егмлеи, үз «телен» таба . Татарстандагы барлык ижат оешмалары Мэскәүдә булачак татар декадасына әзерләнеп яткан квниәрдә Боек Ватан сугышы башланып китә Сугыш елларында музыка сәнгатенен бетен тармак- ары һәм жанрлары фронт вчен эшли Шагыйрьләр белән берләшеп, композиторлар героик кврәш здхы белән сугарылган патриотик жырлар. маршлар язалар, алар, шулай ук. сугыш темасына караган эре күләмле музыкаль әсәрләр нжат итәләр Сугыш тәмамлануга Совет хекүмәтенең карары белән Казанда консерватория ачыла. Бу — музыка сәнгатенен алга таба үсешенә зур этәргеч ясый. Гомумән, сугыштан соңгы еллар яна күтәренкелек, барлык музыкаль жанрларның бик нык үсүе белән характерлы. Бүгенге татар музыкасы ижади влгергәнлек һәм янарыш дәаере кичерә Ул үзенең тематикасын, жанрларым һәм сәнгатьчә эшләнеш ләрәжәсеи квннәи-кон кинәйтә. тирәнәйтә бара. Музыка сәнгате үсешенен твп этапларым билгеләү һәм гомуми мәсьәләләрне яктырту белән бергә, хезмәттә аерым композиторлар һәм башкаручылар ижатына да куп урын бирелгән. Монография авторы С Сәй- дәшев, Ф Яруллин. II Жнһанов. М Мо- эиффаров. Ж Фәйзи. 3 Хәбифуллмн. А Ключарев кебек күренекле композиторларыбыз ижатына аеруча киң туктала Ул аларныи ижатына гомуми бәя бирә, һәр авторның ик күренекле әсәрләренә тәф- сыйллы анализ ясый, теге яки бу композитор татар музыка сәнгатенә керткән яңалыкны, үзенчәлекне ачыкларга омтылыш ясый. Урта буын вәкилләре, шулай ук 60 елларда гыиа музыка мәйданына килгән ишь композитор.! әр и жаты да тикшеренүче игътибарыннан читтә калмаган Бу монография белән Һәм px.iap. һәм татар укучылары таныша ала Ул берыилы ике телдә татар һәм рус «елләреидэ басылган Хезмәт ьс,мооз«торларыбы1яын һәм жырчыларыбызныи портретлары, музыкаль ә< әрләрдән алынган фотиржемиәр белән бизәлгән Ул полиграфик яктай да әйбәт Һәм шэхтә эшләнгән. Татарстан Фоюальбом Казан 1969 ел Татарстан кнтао нәшрияты фотоальбомами чы(арс имея жайг» алып килә JXir кайчан гыиа ГИяңл, Тсалйг. һәм Муса /Ка.зк.11 ә блгымыаюаа альбомнар белән танышкан каек. Шуннан күп тә үтмәде. Татар академии театры һам башкалабыз haian турындагылары зннья күрде һәм I ’ аСМьз тормышының бнтен Альбом Татарстанмын табигате, хайваннар дөньясы һәм табигый байлыклары турында сөйли торган фотолар белән ачыла. Туган җиребезнең мул сулы елгаларын, тын күлләрен, калын урманнарын тагын бер кат күргәндәй буласың. Ул да түгел, фотолар безне бүгенге колхоз авылына алып кптә, колхоз авылының алдынгы кешеләре, аларнын фидакарь хезмәте, диңгездәй шаулап утырган иген кырлары, меңәрләгән башлы терлек көтүләре белән таныштыра Билгеле булганча, Казан — тарихи истәлекләргә бай шәһәр. Ьөек юлбашчыбыз Владимир Ильич Ленин революцион эшчән- леген безнең шәһәрдә башлап җибәрә Юлбашчыбызның изге хатирәләрен борынгы кала кадерләп саклый. Альбомда В. И Ленин исеме белән бәйле истәлекләргә зур урын бирелгән. Укучылар, башкалабыз Казаннан тыш. Түбән Кама, Әлмәт, Бөгелмә, Лениногорск, Чистай, Зеленодольск кебек промышленность шәһәрләре тормышы турында да күп нәрсә белә алалар. Альбомдагы фоторәсемнәр шулай ук республикабыздагы төп промышленность тармаклары белән таныштырыла, безгә Татарстандагы фән һәм культура казанышлары, әдәбият һәм сәнгать үсеше турында сөйли. «Татарстан» альбомын журналист Б. Ма- рнхнн төзегән. Аңа М. Блатт, А. Шакирҗа- нов, А. Бураков, Ю Ананьев, А. Гери нас, И. Әхмәдиев, Б. Мясников, Н. Степанцев, Э. Хакимов, Г. Столяров, С. Хэмэднев, И. Кокшарев, Ш. Жамалиев, Ж. Акчурин, С. Токарев, Ю Столяров, М. Кашапов, М Шакиржанов, Б. Денисов кебек танылган фотографларның һәм фотожурналистларның рәсемнәре урнаштырылган.