АВЫЛ—ШӘҺӘР ЭЗЕННӘН

 Шәһәр белән авыл арасында со- цмальэкономик һәм культура кен- күраш аермаларын бетарү комму* низм тазөлешенең иң бөек нәтиҗәләреннән берсе булачак. К.ПСС Программасыннан^ олхоэлар — Ерак Көнчыгышта да, Сөбердә дә, тундрада һәм Урта Азия чүлләрендә дә, илебезнең башкаласы Мәскәү янында да дистәләгән еллар буена тамыр җәйгән хуҗалык формасы. Безнең илдә 36 мең 200 колхоз бар икән, шулерның берсе — нәкъ Казан артындагы Шәпшә, Салкын Чишмә, Николаевка, волы. Бу — дуслык тарихи. Аның туу чоры 1917 елга карый. Сыйнфый изелүдән, эксплуатациядән котылу максаты, шәһәр белән авыл арасында каршылыкны җимереп, эшче белән крестьянны бер союзга берләштерде, һәм данлы 1917 елның давыллы Октябрь көннәрендә солдат шинеле кигән крестьяннар, эшчеләр белән бер сафта, большевиклар партиясе җитәкчелегендә, буржуазия һәм алпавытлар интересын яклаган Вакытлы хөкүмәтне алып аттылар да Совет власте урнаштырдылар. Менә шунда инде крестьянның йөз еллар буена килгән изге хыялы чынбарлыкка әверелде! Элек алпавытлар һәм чиркәүләр карамагында булган 150 миллион деся- тинадан артык җирнең крестьяннарга күчүе — шуның нәтиҗәсе. Аның 714 меңе хәзерге Татарстан территориясендә яшәүче крестьяннарга өләшенде. Болардан тыш, Казан губернасы крестьяннары ел саен алпавытларга алтын белән 700 мең сум аренИсеме—дуслык символы Красный Восток, Бобровка, Горки, Добровка, Сидор диген татар Һәм рус авылларын берләштергәне — «Урак һәм чүкеч» колхозы дип атала. Исеме — совет дәүләтенең гербы символы, илебездәге төп сыйныфлар булган эшче һәм крестьян дуслыгы сим яшьтән алпавыт атларын кетәргә туры килгән. Бу бәлаләрдән һәм изелүдән коткар- — ганы эчен Сергей Гавриловичның һәм аның кебек башка күп елкән колхозчыларның п эшчеләр сыйныфына һем Коммунистлар партиясенә рәхмәте зур. һәм ал арда урак белән чүкеч дуслыгының беренче җимешләре үк шундый юмарт булуы чиксез шат- % лыи һәм ышаныч тудырган. Владимир Ильич Ленин бу дуслыкка күп өметләр баглаган, бу дуслыкта яңа Э социалистик җәмгыятьнең нигезен күргән. «Диктатураның иң югары принцибы,—дип I яза ул,—пролетариат җитәкчелек ролен һәм дәүләт властен саклап кала алсын ечен - пролетариатның крестьяннар белән союзын ныгыту». (Әсәрләр, 4 басмадан тәрҗемә, “ 32 том, 499 бит.) Ильич әйткән суз — аткан ук ул. Бу союз елдан-ел ныгыган. ’ Шөпшә. Салкын Чишмә һәм башка авылларда яшәүче крестьяннар үзләренә Я кайтарылган атлы чәчкечләр, атлы ургычлар, ниһаять, беренче «Фордзон» тракторы “ килгәч тә, авылга җибәрелгән беренче агроном, дәүләттән бирелгән сортлы орлык г; аша да юлбашчының васыятьләре тормышка ашуын ботсн күңелләре белән тоеп А лык хисләре уятырлык. Гали ага сойләгәндә «серле» кенәгәгә — куен дәфтарено күз төшереп ала. Аида — саннар, таблицалар... Мено аларның кайберләре: -.Хәзер безнең колхозда ДТ-54 һәм ДТ-75 тракторлары— 10 дано, көпчәкле тракторлар—15. комбайннар — 11, автомдшинолар— 14. 1933 елда — Биектау МТСы оештырылганда — бетен районга хезмәт күрсәтүче МТСта техника моннан азрак булган.- Q 1929 елда илебез авып хуҗалыгының энергетик куәтен 10 моң трактор, 21,3 миллион ат тәшкил иткән, ягъни бер крестьян хуҗалыгына берор ат тә туры килмәгән. Димәк, атсыз ярлылар да байтак булган. Хәзер илебез авыл хуҗалыгының трактор паркы 3,6 миллион трактордан гыйбарәт. Бу 54 миллион ат кече дигән сүз. 1913—1917 елларда авыл хуҗалыгында энергетика куәте бер крестьянга ярты ат кече туры киясе. 1967 ел азатына ул уртача 0 8 ат көче булды. Безнең колхозда исо һәр колхозчы кимендә 10 ат кечене ия » — Мин экономик мәсьәләләр буенча политинформатор дә бит әле. Бу соннар колхозчылар алдында әңгәмәләр ясаганда кирәк була,— дип сүзен дәвам итә Гали ага. Аның фикере һаман шоһорнең авылга ярдәмен раслауга юнәлдерелгән. Соңгы вакытта колхозга минераль ашламаларның елдан-ел күбрәк кайтарылуына басым ясый ул. Колхоз былтыр дәүләттән 5.770 центнер минераль ашлама алган һәм чәчүлекләргә керткән. Шуңа өстәмә рәвештә 3.400 центнер аммиак сыекчасы сиптергән. Нәтиҗәсе бик тә куанычлы: 1964 елда колхоз гектардан 5.7 центнер иген уңышы җыйган булса, 1965 елда ул 8.8 центнерга, 1966 елда— 10.5, 1968 елда 12,1 центиерга күтәрелгән. Узган ел исо гомер-гоморгә каһәрләнгән шушы ярлы көлсу туфраклы җирләрдән колхоз тарихында беренче тапкыр гектардан уртача 19,6 центиер уңыш җыеп алынган. Ком белә — урак һәм чүкеч дуслыгы ныгый барган саен, бу кырлар, бу басулар, бу авыллар тагын өпло нинди могҗизалар күрсәтер әле, һичшиксез, күрсәтер! . Могҗизалар күрсәтерлек кадрлары да бар колхозның. Өнә СК-4 комбайны белән 200 да түләүдән азат ителделор. Ә Россия күлемендә 2 5 миллион крестьян: 'нр Санчысыча алтын балан 3310,5 миллион сум бурыч түләүдән котылды. Алтмыш җиде яшьлек пенсионер-колхозчы Сергей Гаврилович Колесников иске алганча, 6 мең гектарга ия булган хәзерге «Урак һем чүкеч* колхозының да ярты җирән элек Пенегии, Цимбалов кебек алпавытлар биләп торган. Ярлы-ябагай. » бетен тирә-як авыллардан килеп, тамак хакына еларга бил беккән, җирен арендага алып, ярты уңышын шул ук еоры кортларга биргән. Сергей Гавриловичка да 11—12 ® торганнар. Аннары колхозлар оештыруда да Казан мичеләре кайсы вәкил кайсы - белгеч булып ярдомгә килгән... — Ул ярдәмне искә төшереп кенә бетерерлекмени!—ди колхоз партком секретаре Гали Ягьфоров, Секретарь — яше иллеләргә җитеп килгон, тормышның Ә часе н- тәчесен күргән кеше. Маңгаенда инде буразналар сызылган, әстсндоге күн пальтосы 20—30 еллардагы комиссарларны хәтерләтә. Колхоз тормышын, колхоз кешеләрен биш бармагы кебек белә ул. Колхоз тарихы буенча да яхшы ук хәбәрдар. Бүгенге көн турында да, шәһәрнең, ягъни эшчолор сыйныфының авылга бүгенге ярдәме турында да теләп, рухланып сөйли ул. Сәбәбе гади- бу чын ярдәм. Нәтиҗәсе дә горур гектар игенне теземнәргә салып, 310 гектардан 5 мең центнерга якын ашлык суктырган Хәйдәр Гыйләҗевне, шундый ук эш башкарган Ленин орденлы комбайнчы Петр Алексеевич Зк>зинны, ДТ-54 тракторы белән 1500 гектар җир эшкәрткән Михаил Егорович Егоров кебекләрне «алтын куллылар» дип юкка гына әйтмиләрдер. Партком секретареның өметләре, хыяллары нигезле. Ул КПСС Үзәк Комитетының 1965 елгы март Пленумы җитештерүне туктаусыз арттыру өчен колхозчы крестьяннарга тудырган уңай шартлармы, куәтле стимулларны күздә тотып сөйли. Шушы Пленум ич авыл хуҗалыгы продуктларын дәүләткә сатуның 5 елга исәпләнгән стабиль планын булдырырга һәм планнан тыш тапшырылган продуктлар өчен 1,5 чамасы артыграк түләү билгеләргә кирәклеген күрсәтте. Хәер, бу чараның колхозлар экономикасын һәм колхозчыларның материаль тормышын нык яхшыртуга киң мөмкинлек ләр бирүе һәркемгә билгеле инде. «Урак һәм чүкеч» колхозы да узган ел бу мөмкинлектән тулы файдаланды. План нигезендә дәүләткә 5.500 центнер ашлык сатып 45 мең сум акча алса, планнан тыш сатылган 7.500 центнерга 90 мең сумлап керемен арттырды. Күрәсез, колхозның 1969 елгы 600 мең сумнан артык акча доходының шактый өлешен алып тора ул. Шуңа күрә төзелешләр алып барырга да рәт бар. Әмма колхозчыларның уй-теләкләрен дә онытмыйк. Кичә, бүген, иртәгә Узган елның көзендә берничә дистә йортлы, яшеллеккә бай Салкын Чишмә авылында булган идем. 69 яшьлек Бари ага Кәрммуллин белән сөйләшеп утыру бик күңелле. Атказанган колхозчы ул. Пенсиядә булса да эштән аерылмый. Бүгенге мул тормышны тагын да матуррак итәсе килә аның. — Их, заманалар...— дип көрсенеп куя Бари ага вакыт-өакыт. Бу сүзләрне әйткәндә. ихтимал, Салкын Чишмә буенда тамагы икмәккә туймаган әтисен — мәрхүм Кәримулла абзыйны искә төшерә торгандыр. Ул кечкенә чакта әтисе бәхет эзләп, Донбасс шахталарына да барып эшләгән. Шулай йөри торгач, 40 ка да җитмичә, Октябрьга чаклы ук дөнья куйган. Атасыз калган Барига нужа шулпасын бик яшьли татырга туры килә. 15 яшьтән авылны ташлап, әтисе эзеннән чыгып китә. Казан предприятиеләрендә хезмәт итә. Донбасска да барып җитә. Ләкин егерменче еллар азагында авылдагы тирән үзгәрешләр Бариның күңелен кабат туган якка тарта. Колхоздагы күмәк хезмәт аңа завод-фабрика тормышын хәтерләтә. Салкын Чишмә буе герләп чәчәк ата. Биредә Бари ага тормыш иптәше Рокыя апа белән'бергә 9 бала үстерә. —, Алма агачыннан ерак тәгәрәми, берсеннән-берсе уңган Бари аганың уллары һәм кызлары,— диләр бу колхозда. Инде күптән семья корып башка чыккан олы улы Фарук — колхоз бригадиры — әтисе кебек үк «Атказанган колхозчы» исемен алган. Кызы Мөнәвәрә — алдынгы сыер савучы, Камил исемле улы — шофер, ә Ильясы — тракторчы. Зөләйхасы — Казан авыл хуҗалыгы институтын тәмамлап кайткан, хәзер үз колхозында агроном. Бари ага кызларының берсе Кукмарада плащлар тегә, икенчесе — Казанда медсестра. Бари ага үзенең картлыгы бәхетле чорга туры килүгә шатланып бетә алмый. Тормышы мул. Шлак-бетоннан салып, сары төскә буяп җибәргән, су белән җылыту системасы көйләгән өе һич тә шәһәрдәге квартиралардан калышмый. Өйдә шифоньер, никельле кроватьлар, матур өстәлурындыклар; яңалыклар белән танышасың килсә, рәхим ит, өй түрендә «Арфа» радиоалгычы, телевизор. Өй алдына чыксаң, чолан тулы ашлык («40 потлап булыр»,— ди Бари ага), абзар тулы терлек. Бари аганың янындагы уллары Камил белән Ильяс ай саен һәркайсы кимендә 95—100 әр сум, кызы Мөнәвәрә (ул октябрь аенда санаторийга барып кайткан) 80—90 сум акча алып кайтып тора. Бу колхозда механизаторларның һәм терлекчеләрнең уртача эш хакы әнә шундый. Юк, Бари ага тормышы башкаларныкыннан әллә ни аерылмый. Телевизор турында сүз чыккан икән, ул колхоздагы 240 хуҗалыкның 130 ында бар. Мотоцикллы гаиләләр дә кырыклап. Колхозчыларның кием-салымы да шәһәрдәгечә. эыктыра— Димәк, байтак кешеләр шәһәрдәге кебек тормыш тели. Бари ага гаиләсенең теләге шәһәргә китү түгел, авылны шәһәр итү. Партия Программасында да авылның иртәгесе көне — шәһәрне куып җитү. Әмма авылны ничек шәһәр дәрәҗәсенә күтәрергә һәм шәһәр белән авыл арасындагы культура-көнкүреш аерымлыкларын ничек бетерергә? Теоретик яктан бер нәрсә ачык: авылларны тизрәк берләштерергә! Югыйсә ун- биш-егерме йортлы авыл өчен зур һәм матур итеп культура сарае саласыңмы, урта мәктәп төзисеңме? Ашханә булдырасыңмы?.. Мәсьәләне практик яктан хәл итү кыенрак. Әнә моннан ун ел элек инде 8 авыл эшчеләр белән крестьяннар союзы хөрмәтенә «Урак һәм чүкеч» исемен алган бер колхозга берләшсә дә, бер-берсе белән тыгыз экономик элемтәләр урнаштырса да, уртак интереслар белән яшәсә дә бер идарәгә буйсынса да, сигезе сигез урында тора бирә. Әй комачаулый да соң бу таркаулык! Аннан ничек котылырга кирәк? Хәер, бу сорауга җавап эзләп кемнәр генә баш ватмады! Авылларны матурландыру. төзекләндерү буенча практик эшләр башкаручылар да аз булмады. — Ләкин көн тәртибенә байтактан куелган җитди мәсьәләне бөтен ил, бөтен республика күләмендә хәл итүгә бары тик соңгы вакытта гына керешелде,— ди ТАССР Авыл хуҗалыгы министрлыгының капиталь төзелеш идарәсе начальнигы В. Тимофеев—Доресрәге, КПСС Үзәк Комитетының һәм СССР Министрлар Советының «Авылда төзелешне тәртипкә салу» турындагы мәгълүм карары өлгереп җиткән мәсьәләне кузгатып җибәрде, әйтерсең лә, бөялеп торган су юлыннан киртәләр алынды Әлеге карар нигезендә республикада авыл төзелешен тәртипкә салу буенча КПССның Татарстан өлкә комитеты һәм ТАССР Министрлар Советы конкрет чаралар эшләде. Игътибарны беренче чиратта районнарның планировка схемасын булдыруга юнәлдерде. Карар практик эш белән ныгытылды. Республиканың проект оешмалары кыска срокта барлык районнар буенча киләчәктә эреләнеп үсәчәк авылларның схемасын төзеделәр. Бу схема нигезендә, мәсәлән, Сарман районында хәзерге 115 авыл урынына 34 поселок һәм авыл булачак. Элек күп кенә авылларда 50 дән 200 гә кадәр кеше яшәсә, эреләндерелгән авылларда яшәүчеләр саны 700 дән ким булмаячак. Биектау районында да хәзерге 187 поселок һәм авыл урынына 45 торак пункт кына кала. Хәзер барлык колхоз һәм совхозларның үзәк усадьбасы генераль планы эшләнә. Ә Биектау районының безгә таныш «Урак һәм чүкеч» колхозында үзен Беренче карлыгач Генераль план нигезендә 8 авыл ике урынга — үзәк усадьбага һәм ярдәмче поселокка тупланырга тиеш. Ләкин әлеге үзәк усадьба — шәһәргә охшаган беренче авыл, ягъни агрошәһәр- чек — җиңел генә тумады. Аның нинди булырга тиешлеген уйлап хыялланып йокысыз тәннәрен уздыручылар да аз булмагандыр Үрнәк авыл планировкасы проектыи эшләү буенча игълан ителгән конкурска нТатгипросельхозстрой», «Тетколхоэпроект» институтлары. Казан тезүче-инҗенерлар институты һәм Архитекторлар союзы катнашуы мәсьәләгә ни дәрәҗәдә җитди карауны раслый түгелме соң? Дүрт миллион сумга тешкәй шәһәр йоз еллар буена шунда утырырга тиеш. Конкурста Казандагы теэүче-ииженерлар институты эшләгән проект кабул изелеп, аңа башка проектларның да иң уңышлы элементлары естәлде. Нәкъ шул проект нигезендә меие ечәнче ел үрнек авыл, дәресре-е, шәһәргә охшаган авыл салына. Шулай да халык ботенләй үк канәгать түгел икән. Яшьләрнең күңеле шәһәргә тартыла. Бари абзыйның уллары-кызлары аның сәбәбен болай аңлаталар — Көз көне кичләрен күзгә төртсәң күренмәслек караңгы, урамнар пычрак. Бер кая барыр хәл юк. Укыйм дисәң, уку йорты, зуррак китапханәсе дә юк. Эчпошыргыч тыилык монда. Ә яшь күңел шаушулы, гөрләп торган тормышка омтыла. Кайберләре и шәһәрнең асфальт урамнары, бөтен уңайлыклары булган квартиралар да кы- ф усадьба елгерде инде. Кайда соң ул агрошәһэрчөк? Казам — Арча юлы белен барганда, Чыпчык станциясенә җитәрөк, асфальт тасма уңга тармаклана. Шул тармакка борылсагыз, куз алдыгызга агрошөһәрчек панорамасы калкып чыгар. Ул Шапшинка елгасының сул ягыма канат җәйгән. Уң ягында агач йортлар төзелгән, ни бары бер урамлы иске Шепшә авылы. Гүя аларны бер-Ьерсенә чагыштыру ечен, яңа авылның— коммунизм авылының өстенлеген, матурлыгын күреп бетен халык соклансын өчен шулай янәшә куйганнар. Уналтышар квартиралы әзер конструкцияләрдән салынган ике йортны һәм бер-ике бинаның нигезен исәпкә алмаганда, моннан ел ярым элек кенә агрошәһәрчек урыны бушлык иде. Бер җөй эчендә яңа шәһәр үсеп чыкты. В. И. Ленинның тууына 100 ел тулу көненә гөрләтеп өй туйлары уздырдылар. Агрошәһәрчекноң шулай тиз төзелүе — тагын шул ук урак белән чүкеч дуслыгы нәтиҗәсе ул. Эшчеләр һәм төзүчеләр үрнәк авыл тезүгә теләп алындылар. Бирагә Казандагы кирпеч һәм төзү материаллары заводыннан ак силикат кирпеч һәм тимер- бетон конструкцияләр төялгән йөк автомашиналары кызыл обоз булып агылды. Экскаваторлар килеп фундамент өчен чокырлар, су һәм җылылык трубалары өчөн канаулар казыдылар. Жираф шикелле, муеннарын сузып, күчмә краннар килеп басты. Шөпшә авылы тирәсе бервакыт туктаусыз машиналар гөрелтесенә күмелде. Казандагы 1 нче һәм 2 нче төзелеш трестларыннан, «Казаньхимстрой» трестыннан, «Тат- сельстрой» идарәсеннән махсус бригадалар, күчме колонналар, «Союзтатгаз», «Средневолжсксельэлектросетстрой», «Связьстрой-4», «Гидроспецстрой» трестлары, ТАССР Министрлар Советы каршындагы юл төзү һәм ремонтлау идарәсе, ТАССР мелиорация һәм су хуҗалыгы министрлыгы бергәләп эшне комплекслы тәртиптә киң җәелдерделәр. Менә инде алар башкарган эш куз алдында. Үрнәк авып өч өлештән тора дисәк, ялгышмабыз. Асфальт юлдан аңа кергәндә сезне беренме производство биналары каршылар. Сулда, завод корпусларын хәтерләтеп, тимер-бетон конструкцияләрдән корылган яссы түбәле дүрт бина тора. Икесе — сыерлар абзары, алар 200 әр баш сыерга исәпләнгән. Абзарларда хезмәт тулысынча механикалаштырылган. Ә күршедәге ике бина әлеге «сетбикә»лярнең уллары һәм кызлары өчен. Аларның һәрберсендә 200 әр бозау үстерелә. Ферма тиресендә колхоз председателе Александр Петрович Орловны очратсагыз (ул анда еш була), күп кенә кызыклы мәгълүматлар бирер — Бу биналар — сөт фабрикасы,— дияр ул.— 1968 елны да без бер сыердан уртача 3333 килограмм сөт савып, 13.500 центнер сет җитештердек. Узган ел колхозыбыз TO? уңганнары — коммунист Фәния Нургалиева, Мөнәвәрә Коримуллина Сания Мөхәммәтем, Антонина Матвеева бу күрсәткечләрдән шактый узып та киттеләр. Ит-сот җитештерү— колхозыбызның теп юнәлеше. Холмогор нәселле сыерлар —чын сөт чишмәсе Александр Петрович Ьервакыт »ш лә песен басып «иген булыр. Урта буйлы, тулы . йезле. Яше кырыкларда. Уйчан, кырыс күрене. вакьгт-еакьт, үзе аз гына да елмаймыйча, шаярта дв белә: — Монысы — азык кухнясы,— ди ул, ферма .янындагы заводныкы кебек озын с трубалы кирпечтән салынган бинага күрсәтеп.—Шәһәргә күчкәч, безнең сыерлар да п «культуралашты». Аларга кырдан кайтарылган саламмы шул кее гене ашатам димә. я башта кухняга алып кереп эшкерт. тәмләндер — сетбикәлор шуннан соң кабул 5 ителер... Ферма тиресендә зур, биек булып калкып торган биналар белен берреттән күзгә 3 күренми торганнары — цементланган силос траишеялары. 500 тонналы яшелчә сак- I лагыч, тирес саклагыч һ. б. лар тезелеп киткен. Фермадан уңдарак ике катлы әй биеклегендә кызып кирпечтән салынган зур-эур'^ тәрәзәле тагын бар бина игътибарны җәлеп итә. Анысы механика мастерское икон. Мастерскойга берьюлы 12 тракторны ремонтка куеп була. Ремоитчы эчен җиһазлар. ♦ Әйдәгез, башта «Урак һәм чүкеч» колхозы кешеләре яши башлаган ейләрге сәяхәт © итик. Әлеге йортларның кайсы урамда, нинди номерлы булуына игътибар итмичә, нинди типта (ченки биредә алар 11 типта) булуларына, нинди уңайлыклар тудыры- “ луыиа яарап фикер йөртү кызыйлырак. Административ комплекс белән торак массив арасында бер шеренгага баскан 7 икешәр катлы алты йортка игътибар итегех Ул матурлыклары аларның! Үзләре < җыйнак. Кочкенә-кечкенә балконнары да бар. Ике катлы бу ей нибары ике гаилә ° ечән. Борее —еске, икенчесе — аскы катта дип уйласагыз, ялгышасых һәр семья ескә катта да, аскы катта да яши. Бәрәңгесен, яшелчәсен сакаоу ечен өйнең тагын бер катын хәтерләткән подвал да бар. Уң&т — балалар комбинаты, уртада — кзгян адмиМсграт. станоклар җитәрлек. Баһадир иран-балка — бу зштә иң якын ярдәмчә. Мастерской да ялгыз түгел. Аның артында 20 автомашина куярлык гараж, авыл ~ хуҗалыгы машиналары өчен зур саран төзелә еПроизводство зонасын үткәч тә, уңда — административ комплекс, сулда — торак-** йортлар тезелгән. я Менә ул агрошәһэрчектэге ике катлы ике квартиралы уңайлы йортлл^Л Беренче каттагы уңайлыклар турында берничә сүз. Монда туалет, ванна бүлмәсе, кухня, кухняда газ ллитәсе. Су ташыйсы, су түгәсе дә юк. Газ дигәннәре киленнәрнең уңганлыгын, өлгерлеген бермәбер арттыра инде. Шушы ук түбән катта ашханә өчен дә бүлмә бар. Кухня белән рәттән генә ул. Өске катта — зал, балалар бүлмәсе, йокы бүлмәсе. Бар да якты, күңелле. Бу өйләрдә шәһәрдәгедән дә уңайлырак, минемчә. Хәзер урамнарга күчик. Бер урамның сул ягында бер катлы ике квартиралы йортлар тезелеп киткән. Квартиралар бер-берсеннән яхшы изоляцияләнгән. Берсенең ишеге өйнең бер ягында, икенчесенеке — икенче якта. Верандалары да бар. һәрберсендә — кухня, ванна, туалет, зал, йокы бүлмәсе. Йорт тирәсе палисадник рәвешендәге тәбәнәк кенә рәшәткә белән әйләндерелгән. Урамның икенче ягында — бер генә квартиралы бер катлы йортлар тезмәсе. Аларда да шундый ук уңайлыклар. Авыл кешесе өчен мал-туарсыз, өй артында бакчасыз яшәү — яшәүмени! Үрнәк гвыл төзелешендә болар бөтенесе исәпкә алынган. Йортта терлекләргә сарай эшләнгән, өй артында бакча бүленгән. Тиздән анда жиләк-жимеш агачлары шаулап утырыр. Суган, кыяр, помидор үстерү өчен дә урын бар. Аларга суны ерактан ташыйсы түгел, шланг белән генә сиптер! Дөресен генә әйткәндә, агрошәһәрчекне бизәп торган 156 квартираның кайсына гына керсәң дә күңел куана. Күңелле яңа ел көннәрендә зур күченү булды бу йортларга. Бәхетле семьялар күчте аларга. Шуларның берсе безгә таныш Бари ага Кәримуллин гаиләсе. Бу гаиләнең шатлыгын әйтеп һәм сөйләп кенә бетерә торганмыни! Бу авылдан колхозда 9 ел шофер булып эшләүче Зөфәр Гаделшин гаиләсе дә яңа өй туе шатлыгы кичергән. Ул да моны түземсезлек белән көткән иде. Узган көз очрашкан вакытта: — Шунда күчәм дип, мотоциклыма гараж да ясамыйча торам,— дигән иде. Менә яңа урында гаражын да өлгертеп куйган инде. Колхоз механизаторы Әнәс Ахунжанов та ике бүлмәле квартирага күчеп килгән. Тормыш иптәше Дания белән чөкердәшеп яши Әнәс яңа йортта. Колхоз агрономы Газиз Абдуллин да бер катлы өч бүлмәле особнякка урнашып алган. Хәер, Салкын Чишмә тулысынча яңа авылга күчеп беткән. Салкын Чишмә инде халык телендә бер истәлек кенә булып калды. Яке авылга Шәпшә белән Сидор авылларыннан да 20 семья күчеп килде. Тормыш түгәрәк. Рәхмәт әйтеп яшәргә дә яшәргә генә инде. Тик ул йортларга күчүчеләр кемгә рәхмәт әйтерләр икән? Алар ни төзүченең, ии проектлаштыручыиың исемен белмәячәк. Ә бит бу шәһәр, бу йортлар — чын иҗат. Ләкин аның авторы кем? һәр җырның, шигырьнең яки скульптураның халыкка билгеле авторы булган кебек, рухландыргыч иҗат булып туган вгрошәһәр авторла- ▼ рыи да халык яхшы белергә тиеш. Аны проектлаштыруга иң зур көч куючыларның - берсе — бик лаеклы кеше — Казан төзүче инженерлар институты доценты иптәш — Бикчәнтәе». Торак йортларның стеналарын ак һәм кызыл кирпеч белән аралашты- S рып — орнаментлап өйгән төзүчеләрне дә нигә анда яшәүчеләр белмәскә тиеш?! Нигә Һәр йорт кенәгәсенә: «Бу йортны «Татсельстрой» идарәсенең 729 ичы механикалаш- ь тырылган күчмә колоннасыннан (ПМК) РСФСРның атказанган төзүчесе Равил Сәлә- J метдинов бригадасы төзеде», дип язып куймаска! Шулай ук агач эшләрен РСФСРның 2 атказанган төзүчесе Фәсәх Кыямов бригадасы балта осталары, отделка эшләрен П. Плешакова комплекслы бригадасы членнары башкарганлыгын теркәү дә күңелле булыр иде. Алар биредә авылны үзгәртел кору буенча Ильич васыятьләрен тормышка ~ ашыруга үзләреннән зур өлеш керттеләр ич! Ниһаять, без административ комплекска килдек. Мин аны үрнәк авылның ин гү- ф эәл өлеше дияр идем. Монда инде шәһәргә охшаш җанлылык та сизелә хәзер. Төш җитте исә, кешеләр ашханәгә агыла. Ашханә дигәннәре зур-зур тәрәзәле соңгы стильдә эшләнгән, теләсә кайсы шәһәр ~ урамын бизи алырлык мәһабәт бина. Залында иллеләп урындык, өстәлләр. Ак ха- л латлы официанткалар пар бөркеп торган аш өләшә. Агрошәһәрчектәге иң беренча ■ файдалануга тапшырылган объект ул. Тезүчеләр — үзләре аның беренче клиентлары. Г Ашханәгә кырын салынганы — алгы яктан бетен стенасы пыяладан торганы— - универмаг. Ашау-эчү әйберләре дисеңме, кием-салым яки тукыма дисеңме, модалы 3 аяк киемнәреме.— теләгәнеңне сайлап ал. «Татсоюэ» боларны барыннан да тизрәк ._ китереп өлгертергә тырышкан. Ашханәдән уң якта — көнкүреш комбинаты Ул — дүрт катлы сары тестә-е бине. “ «Урак һем чүкеч» колхозы авыллары тарихында беренче талкыр буларак монда -э кием тегү, чәч алдыру, көнкүреш техникасын, аяк киемнәрен ремонтлау, фотога төшерү буенча күп санлы осталар эшләячәк. Комбинатның бер катында кунак бүлмәсе — гостиница ачылачак. Кызыгырлык башка нәрсәләр дә бик күл бу шәһәрдә Бала-чага үстерүче эта- внага иң кирәге — балалар комбинаты. Ул да, нәкъ Казандагы кебек, соңгы стильдә. Buptdj СвЗ ашхаиз һ>м к»ккү1Нш комбинаты күрзсез 90 урынлы, ике катлы бу бинаның стеналары саргылт һәм күк тесте, тәрәзәләренең зурлыгы балаларга кояш нурларын мул вәгъдә ите. Торак массив янында гына тагын бер гүзәл бина — агрошәһәрчекнең фельдшер- лык-акушерлык пункты, бала тудыру йорты. Балалар комбвееәты белән универмаг арасында ак силикат кирпечтән салынган ике катлы 400 урьлтч» урта мәктәп. Спорт залы, кабинетлары, класс бүлмәләре, китапханәсе — бары да шәһәр мәнтәпләрендәгечә. Әлеге комплекс уртасында оч катлы тагын бер матур бина игътибарны үзенә тарта. Казандагы 1 нче төзү трестының 3 нче һәм 5 нчө төзү идарәсе эшчеләре аны бик тиз салды. Күп кенә райком биналарыннан да чибәррәк бу йортта тиздән колхоз идарәсе, авыл советы, элемтә бүлеге урнашты. Белгечләр өчен дә, халыкны культуралы кабул итү өчен дә бүлмәләр җитәрлек биредә. Агрошәһәрчектә элекке алпавыт Пенегин урманы да «эшкә җигелә». Ул яңа шәһәрнең ял паркына әверелгән. Аның куенына кертеп зур культура сарае төзелгән. Анда 400'урынлы тамаша залы, түгәрәкләр өчен бүлмәләр, танца мәйданчыгы, китапханә булачак. Бу төзелешне' «Казаньхимстрой» төзүчеләре башкарды. Культура сарае каршында гына су- бассейны көзгедәй ялтырап тора. Эссе чакта халык аидэ су коена. Элек анда чыпчык тезеннән дә су юк иде. Шапшинка елгасы — ксры елг» ул., «Гидроспецстрой» трестының Н. Нагорный-бригадасы, агрошәһәрчекне сулы итү өчен, Шапшийканы 9 метр биеклектә буып, 27 метр озынлыкта плотина корды. Әйе, дамбаның як-якларын цементлап, чын плотинага әверелдергән ул. Бассейнда дулкыннар уйный," тиздән карплар йөзәр. Бассейннан түбән як та бик нык ямьләнер. Хәзергә чаклы әрекмән һәм кычытканнар/ үсеп утырган җирләр яңа шәһәрнең спорт корылмалары урыны — стадион ителә. Казан автомобиль юллеры идарәсе агрошәһәрчек урамнарына һәм тротуарларга 22 мең, квйдрат метр асфальт җәя. Терлек абзарлары тирәсендә 3 мең квадрат метрга вак таш түши, һәм' яңа авылда — агрошәһөрдә Гөлбикә абыстайлар, Мария түтиләр, язгы-кәзге пычракның ни икәнен дә белмичә, асфальт сстеннән читек-кәвештән генә йөрерләр. Бу кен килде. Ә бит яңа тормыш өчен көрәшнең беренче көннәре авыр, бик тә авыр иде. Ул чакта чыннан да көрәшергә, бу көрәштә аерым кешеләргә гомерләрен дә бирергә туры- килде. Андыйлар «Урак һәм чүкеч» колхозында да булды, һәм аларны онытмыйлар. Әнә Шәпшөдә кулакларга каршы көрәштә һәлак булган колхоз төзүче— бригадир Данил Марфиниы тирән ихтирам белән телгә алалар. Шәпшәлеләр хәзер Марфиннар башлаган эшне Ленин'күрсәткән юлдан уңышлы дәва/л итүләре белән горурланалар. Бүгенге авылның чәчәк атуында Марфиннарның да өлеше булуы турында әйтәләр. «Урак һем чүкеч» артеле членнары колхозчыларның III Бөтенсоюз съездында кабул ителгән Үрнәк Уставта бүгенгә чәчәк аткан авыл тормышы кагыйдә- гзрә тгркслүен зур канәгатьләнү белән белдерәләр.