БЕЗНЕҢ САФКА

товның турыдан-туры кыргыз теленнән тәрҗемә ителгән «Җәмилә» әсәре — моңа бик ачык дәлил. Тәрҗемә чын татар әсәре кебек укыла. Суз уңаеннан М. Госмановның берничә терки тел белүен һәм ираи-гарәл телләре белән дә таныш булуын әйтел үтәргә кирәк. Бу иәрсә әдәби мираска морәҗәгать иткәндә бик зарур. М. Госмановның едәби-тәнкыйть мәкаләләрендә объектив фәнни аиализ үткен полемика беләи аралаша, аларда ул кызыклы актуаль проблемалар күтәрел чыга. Аның бигрәк тә татар культурасы һәм әдәбияты вәкилләре турында язган мәкаләле, рен атап үтәргә кирәк. Аларда М. Госманов, яңадан-яңа документларны әдәби- гыйльмн хәрәкәткә кертеп, бу олкәдә чирәм кутәруне дәвам итә. Аның эшләре тирән тарихилык беләи сугарылганнар, аларга документаль тогәллек хас. М. Госмановның бүгенге татар совет әдәбияты процессына керткән хезмәте бар Вакыйф Нуруллинны мин 1962 елдан бирле белам. Аның газета-журиалларда басылган беренче хикәяләре үк, минәм игътибарымны җәлеп ител, укучы буларак, күңелемдә кызыксыну тудырганнар иде. Минем ул яшь авторның мемкин кадәр тизрәк тиешле тәҗрибә туплал, үсеп, канатланып китүен күрәсем килгән иде. Ләкин безнең заманда прозаиклар алай бик тиз җитлекмиләр шул) «Шинельсез солдатлар» исемле беренче повестен языл, бастырып чыгару ечен В Нуруллин га алты ел вакыт кирәк булды. Яшь прозаик үзеиең бу повесте беләи укучылар каршына инде җитлеккән автор, лирик юнәлешле реалист буларак килеп басты. 1968 елда әдәби тәнкыйть һам укучылар җәмәгатьчелегенең игътибарын җәлеп иткән бу повесть ав Соңгы елларда татар әдәбиятыма белемле, куль* туралы һәм иҗтимәгый-фэнии олкәдә иҗади эшләүче яшь язучылар килде. Шулерның берсе — Миркасыйм Госманов. Аналитик фикерләу сәләте, уткеи һәм зирәк сузе белән ул иҗтимагый һәм әдәби вакыйгаларны тирәннән аңларга, алариың тарихи үткәннәрен аныкларга омтыла. М. Госманов хикәяләр языл бастыра, тәрҗемә белән шегыльләнә. Аның публицистик мәкаләләре, фәнни хезмәтләре һәм рецензияләре Казам, Мәскәу матбугатында басылды һәм бүген дә басыла килә. М. Госмановның әдәби тәрҗемәләре теленең сафлыгы һәм нәфислеге беләи аерылып тора. Ч. Айтма инде. Мин М. Госманоаны СССР Язучылар союзына членлыкка тәкъдим итем. ХАТИП ГОСМАН торының уңышы, минемчә, шунда. вида ул үзенең чыи кешолеилелегеи һәм кешегә мәхәббәтен күрсәткән Монысы мәсьәләнең фәлсәфи ягы. Әсәрнең Сдәби эшләнешә ягына килгәндә исә. мннем ышануымча. Нуруллин сугыш елларындагы ашь кешеләрнең тулы каилы образын тудырган. Автор әсәренең тол образын шул кадәр ягымлы итеп сурәтләгән ки, укучы аның язмышына һич тә битараф кала алмый. Күңелне сафландыра, яхшы уй-хисләр уята торган әсәр язган автор. Вакыйф Нуруллинның әйбәт тәрҗемәче һәм әдәби эшкәртуче булуын да әйтеп китәргә кирәк. Ул отставкадагы генерал-майор Фатих Булатовның «Генерал язмалары» исемле истәлекләрен әдәби эшкәртте һәм Сәгыйт Таҗетдиновның «Үлемнән яшәүгә» исемле документаль повестен татарчага тәрҗемә итте. Бу ел В. Нуруллинның тагын бер китабы — «Текле аягың белән» исемле хикәяләр җыентыгы басылып чыкты. АТИЛЛА РАСИХ Әгәр дә Фаил авылда, әтисез гаиләдә түгел, ә шәһәрдә, яхшырак шартларда үскән булса, әдәби мәйданга иртәрәк килгән булыр иде. Җидееллык мәктәптән соң хезмәт деньясы мәктәбендә [һәм әле дә шунда] яшәгән егетне бүген инде без, байтак сынаулардан соң, язучылар сафына чакырабыз. Безнең сафка ул «әдәбичәнлекитән — литератур- щинадан түгел, тормышның-хезмәтнең үзеннән килә. Әйтми калмаслык шигъри хис-фикерләре бар хәлдә килә. Ничек итеп әйтергә кирәклеген тормыш инде шактый әйбәт ейрәткән аңа. Матбугатыбыздагы шигырьләре, аз сүзле, ләкин киң мәгънәле шигырьләре шуны раслыйлар. «Туган-үскән нигез ташларына» дигән шигыре — эчтәлегенең киңлеге, тирәнлеге белән Дәрдмәнднең «Корабны янына куярлык шигырь. «Алгый эзләүчеләр»енең төп фикере — «алтын тап ты да шунда ук үзен югалтты» рәвешендә дидактик фикер генә кебек. Ләкин шул ялангач фикерне, сурәтләүләр аша әйтә белүе белән, кат-кат укырлык әсәр хәленә китерә. Халыкның шигъри телендәге гади, табигый гүзәл үзенчәлекләрне иҗади рәвештә куллана белә. Традицион шигырьнең потенциаль мөмкинлекләрен киңәйтү-үстерү үрнәкләрен дә бирә бу тыйнак шагыйрь. Модернизмның ритмсыз «ритмика»сы, шигъри уенчыклары кызыктырмый аны. Фаилдә Әхмәт Фәйзинең яхшы йогынтысы ачык сизелә. Фаилнең хикәяләрендә дә реаль тормышны яхшы белүе, лирик тел белән сөйли, сурәтли алуы сокландыра. Фаил Шәфигуллин иҗаты белән дә, кешелек сыйфаты белән дә Союзга алынырга лаеклыларның берсе булып тора. Кыям Миңлебаев — тәрҗемә өлкәсендә күп эшләгән иптәш. Рус әдәбиятын тәрҗемә итүдә аның зур хезмәтләре бар. Шулар арасыннан игътибарга аеруча лаеклы хезмәтләре итеп Лев Толстойдан «Балачак», «Үсмерчак», «Егетчак», В. Шишковтан «Хәсрәт дәрьясы», В. Катаевтан «Ялгыз җилкән» дигән тәрҗемәләрен күрсәтергә мөмкин. Болардан тыш П. Цвирка, Т. Семушкин, Н. Носов әсәрләренең тәрҗемәләрен дә күрсәтеп үтәргә була. Кыям Миңлебаев — иҗади тәрҗемәче, Ул рус әсәрләрен, эчтәлегенә һәм стиленә зарар китермичә, саф татарча итәр өчен эзләнеп, уйланып эшләргә тырыша. Бу җәһәттән мин аның «Хәсрәт дәрьясы» дигән тәрҗемәсен күрсәтер идем. Рухы, теле белән гаять русча һәм шул сәбәпле тәрҗемә өчен гаять авыр булган бу әсәрне Миңлебаев татар укучыларына җиңел барып җитәрлек итеп, шактый оста эшләп чыккан. Бу бик зур һәм бик авыр эш. Кыскасы, мин Кыям иптәш Миңлебаевны танылган җитди тәрҗемәче буларак. безнең Язучылар союзына член итеп алырга тәкъдим итәм. ӘМИРХАН ЕНИКИ