ӘДӘБИЯТ ҺӘМ СӘНГАТЬ ЯҢАЛЫКЛАРЫ

ИҖАТ ОЕШМАЛАРЫНЫҢ БЕРЛӘШТЕРЕЛГӘН ПЛЕНУМЫ 5 январьда партия өлкә комитетының конференц-залына язучылар, композиторлар. артистлар, художниклар һәм архитекторлар җыелды Биредә республика ижат оешмаларының берләштерелгән пленумы ачылды Докладчылар һәм чыгыш ясаучы лар В. И Ленинның 100 еллыгын. Татарстанның 50 еллыгын лаеклы каршылау, кжат интеллигенциясе вәкилләренең ижти магый тормыштагы урыны, партия, халык алдындагы зур жаваплылыгы турында сөйләделәр. Советлар Татарстанының сәнгать осталары үзләренең олы бәйрәмнәрне нжаг- та яна уңышлар белән каршыларга җыену ларын, коммунизм җәмгыяте тезү эшенә тагын да активрак катнашырга омтылыш белән яшәүләрен күрсәттеләр. Татарстан язучылар союзы ндарәсе председателе Ибраһим Гази әдәбият тагы партиялелек һәм халыкчанлык принципларына тукталды, милли һәм интернациональ үзенчәлекләр, аларның үзара бәй ләнеше һәм бер берсенә йогынтысы турында сөйләде. Докладчы татар совет әдәбиятының идея эстетик үсеш дәрәҗәсенә, әдәбиятта Ленин темасын яктыртуга, Ленин идеяләренең тантана итүен ачыклауга зур игътибар бирде «Татар совет әдәбияты, диде ул,- илебездә барган мөһим вакын галарга Пәрвмкыг үзенең актив мвнәсәбә- тен белдерә килде, татар әдәбияты һәрва кыт үзенең идея позицияләренең активлыгы белән аерылып торды Татар язучылары Ленин васыятьләренә һәрвакыт турылыклы булдылар, партнялелекне һәм халыкчан- лыкны үз иҗатларының нигезе итеп сана дылар Алар язган әсәрләрдә без авторның ачык позициясен күрәбез, язучы иҗатының тап юнәлешен, пафосын сизел горабыз Алар ил. хзлык язмышы белән яшиләр, хезмәт ияләрен дулкынландырган мәсьәләләр хакында язалар, халык кайгысын, аның шатлык өметләрен уртаклашалар» Революция сәнгатькә яна сулыш өрде аны коммунигмның югары идеаллары бе лән сугарды. Моны татар халкының музыка сәнгате үсешендә дә бнк ачык күрергә ммм кии. «Композитор», «пианист», «оркестр» кебек сүзләр элек татар телендә гомум ти юк иде. Республикабызның 50 еллык бәй рәменә татар совет музыка сәшаге зур укышлар белән килә. Бездә музыка белеме бирүнең алга ннгкән бәген бер системасы булдырылды. Тагарствнда күп санлы музыка мәктәпләре, музыка училищелары һәм консерватория эшли Безнең үз опера һәм балет театрыбыз бар. Милли опера һәм балет сәнгатенең тууы, музыкаль комедия жанрының үсеше шушы театр исеме белән бәйле Татар халкы арасыняан гаять үзенчәлекле һәм талантлы композиторлар үсеп чыкты. Алар иҗат иткән җырлар һәм романслар. опера һәм балет әсәрләре. музыкаль симфонияләр киң илебезнең бөтен почмакларында яңгырый Татарстан композиторлар союзы ндарәсе председателе Нәҗип Җ иһановн ы н докладында суз әнә шул мәсьәләләр хакында барды. Татар халкының сынлы сәнгате дә чынчыннан бары тик Бөек Октябрь революциясеннән сон гына үсеп кнтә алды Бүгенге Татарстан рәссамнары Россия Федерациясе художникларының зур отрядын тәшкил итә Алар ясаган рәсемнәр күптән инде республика чикләрен үтеп чыкты Безнең художниклар үзләренең бетен талантларын бөек коммунизм төзү эшенә багышлыйлар. Соңгы елларда алар «Советлар Россиясе». «Зур Идел». «Тынычлык сагында» исемле күргәзмәләрдә, театр, кино һәм телевидение художникларының Бөтенсоюз күргәзмәсендә. Совет дәүләтенең һәм ВЛКСМнын 50 еллыгына багышланган күргәзмәләрдә катнаштылар Алар кулы белән эшләнгән сынлы сәнгать әсәрләре һэркайда югары бәя алды Татарстан художниклар союзы председателе Харнс Якупов пленумда катнашучыларны республикабыз рәссамнарының соңгы елларда нжаг иткән яна әсәрләре белән таныштырды, совет художниклары алдында торган мактаулы һәм җаваплы бурычлар турында сөйләде Докладлардан соң фикер алышулар башланды. Фикер алышуларда ике дистәгә якын кеше катнашты. Алар докладчылар тарафыннан күтәрелгән мәсьәләләрне тагың да конкретлаштыра һәм тулыландыра тжя теләр. Беренче булып шагыйрь С и б г а т Хакны сүз алды. «Ленин исеме,—диде ул,— мнна үз республикам каршындагы конкрет үзгәрешләр аша үтеп керде Ленни тәгълиматы мине тормыш һ.м әдәби күренешләрне бәяләүдә масштаблылык*». кыюлыкка һәм принципиальлеккә «йрәп- Минем талкымның күңелендә кмбашчыга карата олы хөрмәт хисләре яшәп кмлә Ул хисләр үзләре үк жырга һәм йотмаларга, повесть һәм романнарга күчерүне сорап тосәнгатебез, аерым алганда, опера һәм лет әсәрләре турында сөйләде Мүмк сәхнә әсәрләре тудыруда һәм татар ' хасын пропагандалауда Муса Җадад ралар». Комоомттор Җәүдәт мендәге опера һәм балет театрының зур ролен билгеләп үтте, хәзер әнә шул бик кирәкле эшнең шактый йомшара төшүен әйтте. — В. И. Ленинның 100 еллык бәйрәме,— диде Бөтенроссия театр җәмгыятенең Татарстан бүлеге председателе Мөнирә Булатова,— безне репертуарны яхшырту буенча җитди эшләр башкарырга чакыра. Театрларга югары сыйфатлы пьесалар, Ленин идеяләренең тантанасын ачык һәм ышандырырлык итеп күрсәткән сәнгать әсәрләре кирәк. Безгә тормышны раслаучан оптимизм белән сугарылган, халкыбызның батырлыгына дан җырлаган әйбәт пьесалар кирәк. Сөекле юлбашчыбыз Владимир Ильич Ленинга барлык совет халкының, бөтен дөнья хезмәт ияләренең хөрмәте һәм мәхәббәте чиксез зур. Үзенең шул мәхәббәт хисен халык әдәби иҗатында гәүдәләндергән. Төрле илләрдә, төрле телләрдә иҗат ителгән шул байлыкның шактый өлеше белән татар укучылары хәзер үз ана телебездә таныша алалар. Татарстан китап нәшрияты бөек бәйрәмгә татарча лениниананың 4 томын бастырып чыгарды. Бу эш киләчәктә дә дәвам итәчәк. «Казан утлары» журналының баш редакторы Зәки Нури татарча лениниананы тагын да тулыландыру белән бәйле мәсьәләләр хакында сөйләде. Галиәсгар Камал исемендәге татар дәүләт академия театрының директоры Р ә- шндә Җиһаншина пленумда катнашучыларны юбилей елында куелачак сәхнә әсәрләре һәм театрның иҗат планнары белән таныштырды. Архитектор М. X. Агишев Казанның архитектура йөзе, Татарстан архитекторлары һәм художниклар алдында торган мөһим бурычлар турында сөйләде. Фикер алышуларда шулай ук Качалов исемендәге Рус драма театры артисты Е. Кузин, Габдулла Тукан исемендәге татар дәүләт филармониясенең художество җитәкчесе М. Нигъмәтҗанов. Муса Җәлил исемендәге татар дәүләт опера һәм балет театрының баш дирижеры Ф. Мансуров, язучы Н. Дәүли, Татар дәүләт академия театры художнигы Ә. Т у м а- ш е в, Казан дәүләт консерваториясе укытучысы Г. Ходжаев, тәнкыйтьче Р. М о с- т а ф и н, Казан киностудиясе редакторы М. X ө с н и м ә р д ә н о в. сәнгать белгече Л. Ельковнч иптәшләр катнашты. КПССның Татарстан өлкә комитеты секретаре М. Ф. В ә л и е в пленумда зур речь белән чыкты. Пленумда катнашучылар барлык сәнгать кешеләрен тагын да активрак иҗат итәргә чакырган карар кабул иттеләр. ЛЕНИН ҺӘМ МАТБУГАТ Январь урталарында КПСС өлкә комитетының политик мәгариф йортында республика журналистларының «Ленин һәм матбугат» дигән темага фәнни-теоретик семинары булып узды. Бөек юлбашчыбыз Владимир Ильич Ленинның тууына 100 ел тулуга багышланган ул семинарны КПСС өлкә комитетының пропаганда һәм агитация бүлеге, Татарстан журналистлар союзы һәм Казан дәүләт университетының журналистика кафедрасы оештырган иде. Семинар эшендә, Татарстанда чыга торган: газетажурналларның хезмәткәрләреннән} тыш, Мари, Мордовия, Удмуртия, Чувашия! һәм Башкортстан автономияле республика* ларының, шулай ук Мәскәү һәм Ульяновск шәһәрләренең журналистлары да кат* нашты. Теоретик семинарда катнашучылар B. И. Ульянов-Ленин исемендәге Казан дәүләт университетының КПСС тарихы кафедрасы мөдире Р. И. Нәфиковның «В. И. Ленин тормышының һәм эшчәнлеге- нен Казан чоры», Татарстан АССР Верховный Советы Президиумы председателе C. Г. Батыевның «Ленинчыл милли политиканың тантанасы», КПСС Үзәк Комитеты янындагы Иҗтимагый фәннәр академиясе доценты М. С. Черепаховның «В. И. Ленин һәм публицистикада анализ мәсьәләләре»» шул ук академия аспиранты Ф И. Әгъза- мовның «Ленин һәм милли матбугат», Казан дәүләт университетының журналистика кафедрасы мөдире Л. Г. Юдкевичның «Ленинның чагылыш теориясе яктылыгында журналистика», шул ук кафедра доценты Г. Кашшафның «Татар журналистикасы үсешендә Ленин идеяләренең роле» һәм СССР Министрлар Советы янындагы радиотапшырулар һәм телевидение комитетының фәнни-методик бүлеге мөдире В. Н. Руж- никовның «Ленин һәм радио» исемле докладларын тыңладылар. Семинар көннәрендә шулай ук хәзерге заман очеркы, аның үсеш тенденцияләре һәм актуаль мәсьәләләре хакында җитди сөйләшү булды. Бу мәсьәлә буенча фикер алышуларда «Наш современник» журналының баш редактор урынбасары В. Чалма* ев, Мәскәү журналисты М. Шур, Каза ж дәүләт университетының журналистика кафедрасы укытучылары Г. Кашшаф һәм Л. Пивоварова, язучы Б. Камал, СССР Фәннәр академиясенең Галимҗан Ибраһи- мов исемендәге Казан тел. әдәбият һәм тарих институты фәнни хезмәткәре Ф. Мусин, Татарстан журналистлар союзы каршындагы очеркистлар секциясе җитәкчесе М. Әх- мәтҗанов, журналист Б. Марихин һәм башкалар катнашты. Соңыннан журналистлар республиканың җитәкче работниклары белән очраштылар. Алар алдында Татарстан АССРның Культура министры Б М. Гыйззәтуллин. Мәгариф министры М. И. Мәхмүтов, Халыкка көнкүреш хезмәте күрсәтү министрының урынбасары М.С. Гуревич, Сәүдә министры И. А. Ташбулатов, Казан шәһәр советы башкарма комитеты председателе А. И. Бондаренко һәм башка иптәшләр чыгыш ясады. Илебезнең төрле почмакларыннан килгән журналистлар Казан шәһәренең В. И. Ленин исеме белән бәйле истәлекле урыннарында булдылар. НӘКЫЙ ИСӘНБӘТКӘ 70 яшь Татарстанның һәм РСФСРнын атказан гаи сәнгать эшлеклесе. Тукай премиясе лауреаты Нәкый ага Исәнбәтне кемнәр генә белми икән! Анын берсеннән-берсе матуррак жырларын, шигырь һәм поэмаларын укымаган, ул ижат иткән үткен комедия лар. тирән дулкынландырырлык драмалар жанны тетрәтерлек трагедияләр буенча куелган спектакльләрне карап сокланмаган кешеләр, ихтимал, сирәктер Болардан тыш. ул әле күренекле тарихчы һәм этнограф әдәби тел һәм әдәбият тарихы галиме.атак лы фольклорчы да Татар халык мәкальләренең Нәкый Исәнбәт туплап чыгарган ич томлык китабы культурабыз үсешенә зур хәзинә булып керде Менә шуна күрә дә Нәкый ата Исәнбәтнең 70 еллык бәйрәме республикабызның авылларында, районнарында һәм шәһәрләрендә, шулай ук тугандаш республикаларда зур итеп, киң күләмдә билгеләп үтелде. Татарстанда чыга TopiaH газета журналларда һәм тугандаш халыклар матбугатында анын ижаты турында язылган мәкаләләр басылды, радио һәм телевидение буенча күп санлы тапшырулар оештырылды, югары уку йортларында һәм мәктәпләрдә, клубларда һәм китап ханәләрдә, культура сарайларында, анын нжатына багышлап, әдәби кичәләр, тантаналы җыелышлар уздырылды. 22 декабрьдә Түбән Кама шәһәренең «Нефтехимик* клубында Нәкый Исәнбәткә 70 яшь тулуга багышланган тантаналы юбилей кичәсе уздырылды. Анда әдипнең тормыш Һәм ижат юлы турында доклад сөйләнде. Соңыннан зур концерт бирелде. Декабрь ахырларында Әлмәт шәһәренең Техника йортында Нәкый Исәнбәткә 70 яшь тулуга багышланган кичә уздырылды. Шундый ук кичә Пермь өлкәсенең Барда район Культура йортында да уздырылды. Район мәгариф бүлеге эшчесе Нәзһәт Зимасов әдипнең тормыш юлы Һәм әсәрләре турында сөйләде. Кичәнең икенче бүлегендә «Тан» газетасы редакциясе каршындагы әдәби түгәрәк членнары һәм үзешчәннәр көче белән концерт бирелде. Нәкый Исәнбәт нжатына багышланган әдәбимузыкаль кичә 16 январьда Актерлар йортында да уздырылды Кичәдә әдипмен шигырьләре укылды, аның сүзләренә язылган жырлар яңгырады. Казан шәһәре хезмәт ияләренең Нәкый Исәнбәткә 70 яшь тулуга багышланган юбилей кичәсе Г. Камал исемендәге тагар дәүләт академия театры бинасында узды рылды. Анда республикабызның партия, совет, профсоюз, комсомол Һәм ижат оеш малары вәкилләре, эшчеләр һәм студентлар. шулай ук илебезнең төрле почмакларыннан килгән кунаклар катнашты Тантаналы кичәне. Нәкый Исәнбәтнең ижаты турында кыскача кереш сүз сөйләп, язучы Мирсәй Әмир ачты Язучы һәм тән кыйтьче Гази Кашшаф әдипнең тормыш юлы һәм ижат эшчәнлеге турында доклад ясады КПССнын Татарстан өлкә комитеты. Татарстан АС.СР Верховный Советы Президиумы һәм Татарстан АССР министрлар Советы исеменнән юбилярны КПСС өлкә комитеты секретаре М Ф Вәлнев кот лады Котлау сүзләре белән шулай ук Баш кирт дәүләт университеты проректоры .Мидхәт Гайнуллин, танылган казакъ язучысы Тнмергали Мортазин. Үзбәкстанның атка saiiiaii сәнгать эшлеклс.е, Хәмзә премиясе- лауреаты Назир Сафаров, әэербәйжаи ягучысы Айваз Айвазов. Татарстан китап нәшрияты директоры Г Камалнев һәм баш калар чыкты Юбиляр исеменә киң илебезнең бик күп почмакларыннан телеграммалар Һәм котлау хатлары килгән иде Соңыннан Нәкый Исәнбәт әсәрләре буенча эшләнгән спектакльләрдән өзекләр күрсәтелде, республикабызның сәнгать осталары кече белән концерт бирелде Кон uepira юбилярның шигырьләре укылды, аның сүзләренә язылган жырлар яңгырады Совет әдәбиятын үстерүдәге зур хезмәт- Ж өчен һәм 70 яшь тулу уңае белән. Р Верховный Советы Президиумы язучы Нәкый Исәнбәтне Хезмәт Кызыл Байрагы ордены белән бүләкләде ҖӘҮДӘТ ФӘЙЗИГӘ — ОРДЕН Совет музыка сәнгатен үстерүдәге зур хезмәтләре өчен һәм 60 яшь тулу унае белән. СССР Верховный Советы Президиумы композитор Җәүдәт Фәйзине Хезмәт Кызыл Байрагы ордены белән бүләкләде ЯКТАШЫБЫЗ-ФӘН ДОКТОРЫ Ленинград дәүләт университетының Шәрык факультеты укытучысы Габдрахман ага Таһиржанов кран, төрки һәм гарәп филологиясе буенча язылган хезмәтләре белән фәндә үз сүзен әйткән галим Соңгы елларда Гәбдрахман ага IX— X гасырларда яшкән беек фарсы шә. ыйре Рудәкп мааымда тикшеренүләр алып барды Фарсы, гарәп, рус. ии-лш, француз, нсм-ц. үзбәк, таҗик һәм башка телләрдәге бик күп төрле һәм каршылыклы чыг ә и акларны өйрәнү нәтиҗәсе буларак, аның «Рудаки Жизнь и творчество. История изучения» дигән полемик рухлы, гаять үзенчәлекле һәм җитди хезмәте басылып чыкты II декабрьда Шәрык факультеты»и , Гыйльми советында 6v китапны диссертация итеп яклау булды Фәнни оппонентлары* нан И. С. Брагинский, Д. Кобндзе, И П. Петрушевский кебек зур галимнәр һәм бүтән чыгыш ясаучылар хезмәткә зур бәя бирделәр, анын Рудәки турындагы бу тикшеренүенең бөек шагыйрьне өйрәнүдә дөнья әдәбият фәнендә яңа бер этап булуын билгеләп киттеләр. Гыйльми совет якташыбыз Габдрахман Таһирович Таһирҗановка филология фәннәре докторы дигән фәнни дәрәжә бирү турында бер тавыштан карар кабул итте. ТУКАЙ ИСЕМЕНДӘГЕ УРАМ Баку шәһәр советы башкарма комитеты Нәриман районындагы Икенче Төньяк урамының исемен үзгәртү турында карар кабул итте. Ана татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай исеме бирелде.