ТОРМЫШТАГЫ ЭЗЛӘР

Смена ахыры иде. Инде вакыт кичкә якынлашып килсә дө май кояшының кыздыруы һаман сүрелми әле. иртән чыгып киткәндә, җиләс булмагае дип алган костюм яисә кофталарны беләкләргә генә салып тотарга мәҗбүр итә. Көннәрнең эсселәнә башлавы цехларда аеруча сизелә. Станок һәм тимер кызуына май кояшының нурлары да өстә таң саен үзенең колачларын киңрәк җәюче яшеллек исе кочып ала. Газимҗан ага да җәй башының шушы иркен һавасын тирән итеп сулап, костюмын иңбашына гына салган килеш, һәрвакыттагыча җитез атлап, завод капкасына таба бара. Бүген май кояшы аның өчен тагын да сөйкемлерәк елмая кебек тоелды. Кичке сменага юнәлүчеләрнең дә, көндез эшләп өйгә, я булмаса мәктәпкә, техникум яисә институт аудиторияләренә юл тотып ашыгучыларның да игътибарын капка янындагы зур гына белдерүләр тактасы җәлеп итте. Анда эре-эре хәрефләр белән матур итеп язып «Молния» чыгарылган: «Бүгеи Мәскәүдән телеграмма алынды. «Урак һәм чүкеч» заводы токаре Газимҗан Абдрах- мановка «Энергетика һәм күтәртү-транспорт машиналары төзелеше министрлыгының иң яхшы токаре» дигән исем бирелгән. Ветераныбызга мактау һәм дан1..» Шунда ух зарод директорының махсус приказы эленгән. Анда Абдрахмановны бу мактаулы исемгә лаөк булуы белән кайнар тәбрикләү, аңа яңа уңышлар, сәламәтлек теләү һәм озак еллар буе тырыш хезмәте өчен зур рәхмәт сүзләре язылган. Кеше саны артканнан арта бара, һәркемдә горурлык тойгысы. Шул вакыт кайсыдыр кинәт гаҗәпләнү белән бөтенесенә ишетелерлек итеп кычкырып куйды: — Әнә бит ул үзе килә! Завод капкасы янындагы кеше ташкыны шушы мизгелдә үк белдерүләр тактасыннан кире якка борылды. Цехлар ягыннан, бер төркем эшчеләр белән, кыска буйлы, тормыш буразналары булып сузылган җыерчыклы йөзенә килешеп торган сары леп. цех эчен бөтенләй җәй уртасына охшата. Олыраклар сүзе белән әйткәндә, хезмәт тирен күбрәк сарыф итәр чак җитте. Эшне тәмамлап, станокны җыештыргач, душка кереп коенасың да, кене буе арыганың гүя шунда юылып кала. Цех бусагасын атлап чыгуга, сине җәй һавасы, һәр м«шак кара «эчен сыпырып тезәтеп куя_ А Якыиаюга ук, аны котларга дип, кайсыдыр кул сузды, кемдер җылы сүзе белән Йрииләргә теләде.» 2 — Бетен цех исеменнән котлыйбыз, Газимҗан ага,— диделәр. — Бөтен тимерчеләр исеменнән». — Коючылар.. — Җыючылар... < Төрле яктан яңгыраган бу котлауларны әле аңлап та бетермәгән Газимҗан аганы 3 күтәреп үк алып чөйделәр». г: Җир аз гына кардан арынды исә. Газимҗан ага бакчага юиәлэ Үзенә өстәмә эш иләүдән генә до түгел, ничектер, җиргә булган ихтирам яшьли канга сеңеп калгангамы, хәтта нәселдән күчкәнгәме, аңа һич сүрелмәс мәхәббәт кече тарта аны. Җир дә тир түгеп хезмәт куйганны ярата би* Әнә җаяебы күз алдында ботакларын көчкә күтәреп торган алмагачлар, чия агачлары карлыганнар. Икенче бер кырыйда кура җиләкләре... Түтәлләрдә чыпчык башы кадәр булып пешкән виктория жилоиләре, ашап туймаслык тәмле помидорлар кызара... Күршеләр бу участокка, менә җирне ничек итеп бизәп була ул дип, гаҗәпләнергә, киңәш алырга киләләр, һәммәсе дә матур итеп бизәкләп ясалган әй каршындагы чәчәкләрне күрел хәйран калалар. Әйтерсең лә. Гаэимҗен Абдрахманов Заводта тимер кырдыручы түгел, ә гомере буе бакчачылык һәм чәчәкләр белой шөгыльләнгән агроном. Георгиннар, гладиолус һәм лаләләргә бер күз тошерүе үзе күңелдә нинди зур рәхәтлек тудыра, гүя тормышны тагын да гүзәлрәк итеп бизи ул. Газимҗан ага җәйнең һәр кичендә, әгәр ул бакчада булса, уллары һәм кызлары, киленнәре һәм кияүләре, оныклары җыелып утырган остәлгә хуш исле чәчәк бәйләмен үзе алып кереп куя. Әгәр инде өйдә кунарга туры килсә, өстәл естаи барыбер шундый ун бүген генә озгән букет бизи. Ул. аңа карап тора да, гармоней алып яисә пианино янына утырып, үзе яраткан “һаман истә» кәен суза. Бу җыр аңа авыр бала, чакны, туган якның мәңге матур табигатен искә тошерә. гомумән, үткән сикәлтәле ояларны онытмаска, бүгенге тормыш яменең кадерен белергә чакыра кебек. — Кеше тормышта нинди эз калдырырга тиеш! Бервакыт Газимҗан ага улы Рифкать белән сонләшел утырганда енә шул хакта еүэ чыкты. — Тормышта эзегез калырлык итеп яшәргә тырышыгыз. Ә эзне һәркем үзе сала. Иделдәге иеймонең генә эзе юк. Шуңа күрә дә, «кайме киле, эзе юк»,— дип җыр лыйлардыр. Ә эзләр бала вакыттан ук башлана, улым, ләкин тормышта кеше калдырган эзләр урамда яңгырдан соң яисә кар әстендә ярылып яткан эзләр белән генә үлчәнмәскә тиеш ул. Алар бик тиз юкиа чыгалар. Әгер кеше үзәнең тырыш хезмәте белен юл салып атлый икән, менә ул эзләр, ташка чукып язгандай, гомерлек була инде. Юк, гомерлек кенә дә түгел, хәтта мәңгелек тә була ул кайбер эзләр Даһи Ленин җитәкчелегендәге большевиклар көрәше әнә шундыйлардай. Алар сызган юлда-* ■езер миллионнар атлый. Октябрь революциясенә хезмәт итеп, яшь совет властей саи лап иалу, азатлык һәм бәхет эчен кереште һәлак булганнарның исемнәре дә тарих битләрендә! Газимҗан ага эшли торган «Урак һәм чүкеч* заводы коллективы Елга аръягында оештырылган отрядлар сафына басучыларның шул дәһшәтле көннәрдә күрсәткән батырлыгын да яхшы хәтерли. Болары да тормыштагы эзләр! салы күзлек кигән Газимҗан ага атлый иде. Ул үзе әле берни дә сизми, токарь- ргв бакчада үстерелә торган георгиннар турында сөйли, ара-тирә душтай соң бәреп җхан маңгай тирен кулъяулыгы белән сертеп, шул уңайдан кырау тешә башлаган ТӘҮФЫЙК сәгыпгои Бу турыда заводның тарихында да бик ачык сөйләнә. Аның белән мен.леү” укучылар, яшьләр һәм дистәләрчә кунаклар да таныша. Революцион традицГ ’ буыннардан-буыннарга кучеп, класслардагы тырышлык һәм цехлардагы батыр xeW: ‘ белән үрелеп, безнең көннәрдә уңышлы дәвам итә. Шундый бер риваять бар. Туган илгә, газиз туфракка мәхәббәте турында с«-‘ ләгәндә, баласына ана болай дигән: И — Туган илне яратам дип авыз тутырып әйтер өчен, аны сагынып җырларга ту» ‘ хакың булсын өчен, ир-егет туган туфрагында иген игәргә, тимерчелегендә чүк» чыңлатырга, чиккә басып. Ватанын ят күзләрдән, чит аяк эзләреннән уяу саклар^ тиеш. Шул чагында гына аның иланага карата әйткән татлы сүзләре чын сүз, алты" сүз була. Газимҗан Абдрахманов коммунист-новаторның эзе һәм сүзе алтын булырлык п чөнки ул туган туфрагында иген иккән, колхоз оештыруда турыдан-туры катнашка; кеше, чөнки ул иле җирен һәм күген сугыш елларында цехта көне-төне корал ясат азат итешкән, чөнки Газимҗан Абдрахманов, риваятьтә әйтелгәнчә, «тимерчелект» чүкеч чыңлата» — бөтен союзга атаклы «Урак һәм чүкеч» заводында фидакарь хезмя итә, шушы тырышлык аңа дан һәм хөрмәт китерде. ...Рифкать Газимҗан аганы ашыктырды: — Әти, әйдә, кешеләр күп җыелган инде™ — Хәзер, улым, хәзер... Газимҗан аганы алыштырырга сменага килгәндә бүген улының шатлыгы эчен» сыймый иде. — Әти, сөенче,— диде ул,— белдерү тактасына синең дә зур гына фоторәсемеңне элгәннәр. Директорның махсус приказы бар. Беләсеңме, анда нәрсә язылган: «Иң ел- кән хезмәт ветераны Газимҗан Абдрахмановның «Урак һәм чүкеч» заводында эшли башлавына кырык ел тулды. Шул еллар буена һәрвакыт алда, мактаулы булды»; диелгән. Шушы уңай белән котлаганнар үзеңне. Кыйммәтле бүләк бирергә булганнар. Тагын белдерү бар — синең хөрмәткә бүген заводта тантаналы кичә булачак. Дулкынлануы йөзенә бәреп чыкты Газимҗан аганың. Кояшлы майның бу көне бәйрәм төсендә үтәр дип кем уйлаган? Хезмәтнең төбе хөрмәт, диләр, нәкъ шул үзедер инде бу. Өйдә болай да котларлар, хатыны Мәрьям, кызлары һәм кияүләре, уллары һәм киленнәре бөтенесе җыелып бәйрәм итәрләр анысы — туган көннәрне, түгәрәк даталарны үткәрү гадәткә керде инде семьяда. Әмма коллектив котлавы башка нәрсә бит ул. Игътибар да, хөрмәт тә, ихтирам да шунда чагыла инде. 40 ел! Шул вакыт эчендә бу куллардан никадәр тимер узмагандыр да, бу куллар никадәр деталь ясамагандыр. Газимҗан ага, тирән хисләргә бирелеп, заводның кызыл почмагына атлады. Аны тәбрикләр өчен җыелган халык белән зал шыгрым тулган иде. Завод ветераны, әле үзенең дә биредә кырык ел буе эшләвен күптән түгел генә билгеләп үтелгән Әгъзам Низаметдинов аны ишек янында көтеп тора иде. Ул яшьтәшен кочаклап ук алды: — Котлыйм, кордаш, чын күңелдән котлыйм. Кырык ел элек биредә эшли башлаганда хезмәт сукмакларын бергә үтәрбез дә. ул безне олылар, тырышлыкка шундый югары бәя бирелер дип кем уйлаган иде, ә?! — Рәхмәт, туган, рәхмәт! Газимҗан ага күзләренә ихтыярсыз бәреп чыккан яшьләрен сөртте. Ә Әгъзам ага һаман кулы белән аның җилкәсеннән какты, кабат кочаклап үпте. Бу Газимҗан Абдрахмановны заводның партком члены, цех профсоюз оешмасы председателе буларак түгел, ә бирегә беренче мәртәбә бер вакытларда атлап кергән хезмәттәш дусты буларак тәбрик итүе иде. Ветераннарны сәхнәгә чакыралар. Алар — коллективның күптәннән бирле киле торган традицияләренең нык тотнаклары, гүя үткәнне һәм бүгенгене тоташтыручы җанлы күпер. Нык ул, аны ватып та. җимереп тә булырлык түгел. Чөнки аларнын хезмәтләре предприятиенең гасырдан артык тормышын чагылдырган «Завод — ветеран» китабында да күп язылган, аларның биредә утырулары һәм бүген цехта эшләү- ф ТОРМЫШТАГЫ ЭЗЛӘР ф Казан пролетариатының бишеге булган Елга аръягы поселогы кешеләренең азатлык һәм бәхет өчен көрәшеп, кан коюлары бушка китмәде. Киров районы хезмәт ияләре алып килә торган транспарантларда сурәтләнгән хезмәт уңышлары гүя аларга рапорт булып яңгырый һәм вакытсыз корбан булган революционерларның хыялы тормышка ашуын ачык дәлилли. Ә йөзләрчә Кызыл Байраклар җилфердәве алар сызган юлның мәңгелек икәнен ерак-еракларга хәбәр итеп торалар— Ул байраклар ышанычлы кулларда. Аларны Газимҗан Абдрахмановлар кебек хезмәттә чыныккан эшче семьялары, революцион традицияләрдә чыныккан кешеләр алып киләләр. —Ил язмышы — аның кешеләре язмышында, илнең көче — аның уллары һәм кызлары кәйлелегендә, илнең бәхете — аның халкы бәхетендә, диләр. Үзенең фидакарь хезмәте белән генә түгел, эчке дөньясы белән дә матур булган, яшьләрдә үз профессиясенә һәм заводына карата мәхәббәт тәрбияләүче, кирәк булганда үзенең эш сәгате белен генә дә чикләнеп калмый торган олы йөрәкле Газимҗан ага Абдрахманов та илне көчле, бәхетле итүче халык улларының берсе. Андый семьялар безнең галиҗәнап эшче классы үткән тарихи юлны, аның гүзәл традицияләрен һәм бүгенге казанышларын гәүдәләндерә. «Энергетика һәм күтәртү-транспорт машиналары төзелеше министрлыгының иң яхшы токаре» исеме бирелгәч тә, заводта эшли башлавына кырык ел тулу көнен билгеләп үткәндә дә, бу хезмәт ветеранын хөрмәтләү, кыйммәтле бүләкләр, чәчәкләр, аңа карап чын йорәктән елмаюлар, завод җитәкчеләренең һәм аның иптәшләренең әйткән җылы сүзләре —коммунист Газимҗан Абдрахмановның көндәлек хезмәтенә бәя бирү иде. дНың кырык ел буе токарь булып эшләү дәверендәге эшен чын батырлык диясе килә, ненки безнең көннәрдә халык бәхете өчен һәркемгә үрнәк булырлык көндәлек тырыш хезмәт — үзе зур батырлык ул. Шушы завод белән бәйләп, үз язмышын үзе тудырган, шушы коллектив белән үзен бәхетле иткән Газимҗан ага Абдрахманов та бу батырлыкны күрсәтте. Андый гади кешеләрнең шундый хезмәте батырлыкка тиң түгелмени?! Алар җирдә күркәм эзләр калдырмыйлармыни?!