РЕВОЛЮЦИЯ БАҺАДИРЛАРЫ

Моннан ярты гасыр элек Октябрь социалистик революциясе казанышларын саклап калу өчен яшь Совет республикасының күп милләтле тугандаш халыклары белән бергә татар эшчеләре һәм крестьяннары да үзүзләрен аямыйча көрәштеләр. Совет властена куркыныч янаган һәрбер җирдә татар хезмәт ияләре, кулларына корал алып. Бөек Октябрьны саклаучылар сафына бастылар. Үзләренең хәрби антларына тугры булган татар кызыл частьлары, командирлар һәм гади сугышчылар гражданнар сугышы тарихы битләренә мәңге онытылмаслык данлы сәхифәләр яздылар, шәхси батырлык һәм Ватанга бирелгәнлек үрнәкләре күрсәттеләр. Аларның кыюлардан да кыюлары тиңдәшсез батырлыклары өчен ул вакыттагы иң зур хәрби бүләк — Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнделәр. әскәүдә, Совет Армиясе Үзәк Дәүләт Архивында, Совет власте ечен кайнар керәш елларында татар сугышчыларының батырлыклары турында сойләүче күп кенә документлар саклана. Түбәндә без татарлар арасыннан кайбер командирларны һәм сугышчыларны Кызыл Байрак ордены белән бүләкләү турында Республика Революцион Хәрби Советы приказларының күчермәләрен урнаштырабыз. Журнал эчен аларны. Совет Армиясе Үзәк Дәүләт Архивының әлкән фәнни сотруднигы О. А. Полетаев әзерләде. РЕВОЛЮЦИОН ХӘРБИ СОВЕТ ПРИКАЗЛАРЫ КҮЧЕРМӘЛӘРЕ Л® 56 8 май, 1919 ел. Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнәләр: 258 нче Волынь укчы полкыннан — ...Атлы команда разведчигы иптәш Нәбиулла Гайбатдуллин. Ул, рота командирының элемтәчесе буларак, Тәрнәт авылы янында сугыш барган вакытта донесение белән полк штабына военкомга тңибәрелә. Юлда аның атын үтерәләр, ә үзенең сул аягы яралана. Дошманның березлексез атып торуына һәм ярасының кечле сызлавына да карамастан, иптәш Гаибатдуллин полк штабына кадәр түше белән шуышып бгра һәм донесеииене тиешле кешесенә тапшыра. Бары тик шуннан соң гына ул ярачыларны бәйләү пунктына китә— Республика РВС 1 председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы кечләрә Башкомандующие — ВАЦЕТИС Республика РВС члены — АРАЛОВ Революцион Хәрби Совет. М 10 апрель. 1920 ел РВСРның 1919 ел 511 иче номерлы приказы нигеземдә 6 ячы Армия Реваоенс о ее- тының Кызыл Б айран ордены белой бүләкләвем расларга: 82 иче укчы полкыннан — —3 иче рота кызылармеецлары Феоктистов Исаи Павловичны. Хәсә- нов М а и а ф и ы, Мортазии Слитие. Хэмидуллии Хәкимулланы. Матушкин Дмитрийны- Архангельский губернасындагы Мурт авылы тиресемдә чигенүче дошманны куып барганда аның юлын кису максаты белән алар үзләре теләп башка разведчиклар белән бергә дошман тылына утеп керделәр һәм. куркусызлык, тәвәккәллек күрсәтеп, бирелгән бурычны уңышлы үтәүгә, дошманм-j тулысымча тар-мар итугә булыштылар. Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы кечларе Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ 21 апрель 1920 ел РВСРның 1919 ел. 511 нче һәм 2322 иче приказлары нигезендә 14 иче Армия Реввоенсоветының Кызыл Байрак ордены белән буләиләвеи расларга: —59 нчы укчы полктан—5 нче ротаның отделение командиры иптәш Малое Михаилны, шул ук рота сугышчысы иптәш Хәйбуллин Галиулламы. Алар орудиеләрсн әле икенче урынга кучерергә олгермәгән дошман батаревсына каршы беренчеләрдән булып һожүмгә ташландылар һәм 2 орудие. 2 пулемет. 15 ящик патрон кулга тешерделәр... Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы кочләре Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ Республика РВС члены — КУРСКИЙ Л» 225 4 май. 1920 ел. ...РВСРның 1919 ел. 511 нче номерлы приказы нигезендә Тер к стан фронты Реввоенсопетының Кызыл Байрак ордены белән бүләкләвем расларга: —439 нчы укчы полктан — 3 нче батальонның хәрби комиссары иптәш Салахетдинов Гаметдинне. 1919 елның 14 июлендә Парамонов хуторы янында барган сугышта уэенең ялкынлы сүзләре һәм шәхси үрнәге белән ул тңиргә яткан сугышчыларны контрһотңүмгә рухландырды. ...РВСРның 1919 ел, 511 нче номерлы приказы нигезендә 9 нчы Армия Революцион Хәрби Советының Кызыл Байрак ордены белән бүләкләвеи расларга: -181 нче укчы полктан — иптәш Кәшәфетдиноа Аркаммдуллаиы. Шушы елның 7 январенда ул Персиновка виында барган сугышта безнең частьлар һоҗүмгә кучкәндә беронче булып атакага күтәрелде һәм уз артыннан ботеи ро;аиы ияртте— 183 иче укчы полктан — кызылармеецлар Хәлиуляии Нәбиулламы. Не- сыйбуллии Панисадимны, Набиуллин Мохәммотмсвины. 1919 елның 21 Октябренда Бурляевка һәм Ивановка (Ноаохоперск шәһәре тиреләре) авыллары виында алып барылган сугышта, полк дошман кавалериясе чолгамы шым да калгач алар үзләренең шәхси батырлыклары һәм башка барлык чаралар белой үз ротә- ’ Республика Революцион Хәрби Советы. Л? 160 Л« 208 ларында ихтыяр кече һәм тәртип саклап, инде якын ук килеп җиткән дошманга ата- ата. соңгы кешеләр булып чигенәләр. Шушы вакытта иптәш Насыйбуллин авыр яралана... 191 нчы укчы полктан — отделение командиры иптәш Катлихмәтов Нур. мөхәммәтне. 1919 елның 10 октябренда Шемякин хуторы янында барган сугыш вакытында яралануына да карамастан, ул ахырга кадәр сафта кала— 197 нче укчы полктан — атлы разведчиклар командасы кавалеристы Рамазанов Сафиулланы. 1919 елның 24 октябренда 193 полкка элемтәче итеп җибәрелгәч, ул дошман кулына эләгә һәм аның 10 разведчигы тарафыннан коралсызландырыла. Ләкин ул югалып капмый; башта дошманның төп көчләре кайда урнашканлыгын ачыклый һәм куз иярмәс җитез тизлек белән атка сикереп атлана да үз полкына чаба. Дошман көчләренең безнекеләр көтмәгән җирдә урнашканлыгы ачыклана. Безнең сугышчыларның позицияләре алмаштырыла һәм аларга дошманга каршы көчле удар ясарга мөмкинлек туа. 27 октябрьдә безнең һөҗүм вакытында элемтәче буларак 193 нче укчы полкка барышлый ул дошман олавына һөҗүм итеп, аның штабындагы карталарны, оператив приказларны һәм башка хәрби документларны кулга төшерә— Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы көчләре Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ Республика РВС члены — КУРСКИЙ Л? 478 24 сентябрь. 1920 ел РВСРның 1919 елгы 511 нче һәм 2322 нче номерлы приказлары нигезендә 9 нчы Кубань армиясе Реввоенсоветының Кызыл Байрак ордены белән буләкләвен расларга: 200 нче укчы полктан — Рамазанов Шиһавали Алим улын. Үзенә катнашырга туры килгән барлык сугышларда, кыюлык һәм тәвәккәллек күрсәтеп, ул бик күп батырлыклар эшләде. Соңгы тапкыр ул Мелиховская станциясен алганда дошман сафлары эченә бәреп керде һәм 6 казакны кылыч белән чабып үтерде, 15 ен әсир итеп алды... Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы көчләре Башкомандующие—С. КАМЕНЕВ Республика РВС члены — ДАНИШЕВСКИЙ •№ 481 5 октябрь. 1920 ел —РВСРның 511 нче һәм 2322 нче номерлы приказлары нигезендә 1 нче Армия Реввоенсоветының Кызыл Байрак ордены белән буләкләвен расларга: 3 нче Татар укчы полкыннан — полк командиры иптәш Мәвмәдев Хөсәенне һәм шул ук полкның комиссары Касыймов Галине. 1919 елның 14 ноябрендә Уел елгасы буенда булып узган сугышта полкка тулы состав белән ачык урында һөҗүм итәргә туры килде. Бернинди кыенлыкларга да карамастан, әлеге иптәшләр үз-үзләреи аямыйча күрсәткән шәхси батырлыклары белән кызылармеецларны рухландырдылар. Шуның нәтиҗәсендә полк, елганы йөзеп һәм җәяүләп кичкәннән соң, каршы якка тын алырга да ирек бирмичә. Уеп ныгытмасын яулап алды һәм бернинди ялга туктап тормастан, чигенүче дошманны куып баруында дәвам итте. 1 нче батальонның элекке командиры иптәш Шәйхетд ин ов н ы. 1919 елның 14 октябренда дошман офицерлар отряды һәм 12 пулеметы булган атпы казак полкы белән Бегала поселогын уратып алып ут ачкач, иптәш Шәйхетдинов, отряд командирының приказын да көтеп тормыйча, үзләрен чолгап алган офицерлар отряды естенә ташланды һәм аны чигенергә мәҗбүр итте. Аның өстәвенә ике пулемет кулга теше- релде. Аннан соң безнең кавалерия килеп җиткәч, югарыда телгә алынган отрад тулысынча юк ителде. 3 иче ротаның взвод командиры Хәлил о в Шәрифне. 1919 елның 14 Октябренда ул Бегалинск акындагы сугышта, каршы акның кечле ут ачуына да карамастан. һотңум башында алга ыргылды һәм взводын уз артыннан иартте. Нәтиҗәдә дошманның һоҗуме туктатылды. Пулемет командасы взвод командиры Хәлиуллов Җиһаншаны. 1919 елның 14 ноябрендә Уел ныгытмасына һеҗүм вакытында пехота Уел елгасына килеп тңитеп. аның аша кичү булмагаилыктан. бераз вакытка тоткарланып калгач, иптәш Хәлиуллов, дошман ачкан тоташ ут астында пулеметы белән суга сикерде һәм елганың каршы як ярына чыгып, аны кичүче безнең сугышчыларны үз уты белән яклады. 3 нче ротаның отделение командиры Рамазанов Насыйбулланы. 1919 елның 14 ноябрендә Бегалинск янындагы сугышта ул үзенең взвод командиры үрнәгендә алга ташланды һәм. яралануына да карамастан, сафта калып, дошман пулеметын юк иткәнчегә кадәр отделениесе белән командалык итте һәм канын күп югалтудан һушсыз булып егылды. Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИИ Республиканың барлык Кораллы кәчләре Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ Республика РВС члены — ДАНИШЕВСКИЙ II октябрь. 1920 ел РВСРның 1)19 ел. 311 нче һәм 2322 нче номерлы приказлары нигезендә. 13 нче Армия Реввоенсоветының Кызыл Байрак ордены белән бүләиләвен расларга. —96 нчы укчы полктан — тңәяүле разведчиклар командасы старшинасы иптәш Прокофьев Михаил Трофимовичны, пулеметчылардан Соловьев Иван Н икифоровичны һәм Хәбитов Хәбибрахманны. 21 мартта Частые авылына башланган һоҗүм вакытында да. шул авылда засадада торганда да. алар башка иптәшләре белән бергә, дошманның сам ягыннан остен булуына һәм аның кечле ут ачуына да карамастан, кыю һәм бердәм рәвештә «Ура* кычкырып атакага ташландылар, дошманның 27 кешесен әсир итеп алдылар, винтовка һәм пулеметларын кулга тешсрдсләр... Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИИ Республиканың барлык Кораллы кечлере Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ Республика РВС члены — ДАНИШЕВСКИЙ 17 октябрь. 1920 ел -РВСРның 1919 ел. 311 нче һәм 2322 иче номерлы приказлары нигезендә 9 нчы Кубань Армиясе Реввоенсоветының Кызып Байрак ордены белән бүләиләвен расларга: —147 укчы полктан — 6 нчы рота командиры Рәхмәтуллни Ганимуяла- ны. 1920 елның 20 мартында каршы вм бертуктаусыз ут яудырып торганда, яртылаш җимерелгән тимер юл аша Кубань елгасын кичкән вакытта бу операциягә каршылык күрсәтү максаты белән дошмвн һеҗүмгә күчте һәм кызылармевцлар сафында буталыш тудыра язды. Шул чагында иптәш Рәхмәтуллнн үзенең тәвәккәллеге белән кызылармеецларны рухландырып, дошман һоҗумен кире кайтарырга ендәде. Бу ноги- № 490 AJ 502 җәсез калмады: кызылармеецлар, үз сафларында тәртип урнаштырып, дошман һоҗү- мен туктаттылар һәм безнең гаскәрләрнең Кубань аша чыгуын тәэмин иттеләр- Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы кечләре Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ - Л® 531 Ю ноябрь. 1920 ел ...РВСРның 1919 ел. 511 иче номерлы приказы нигезендә 11 иче Армия Реввоенсоветының Кызыл Байрак ордены белән буләкләвен расларга: 283 нче укчы полктан — 4 нче рота сугышчысы иптәш К асыйм оа Алине. 1920 елның 2 июнендә ул үзе теләп разведкага бара һәм 4 нче рота белән 2 нче рота арасындагы участокта урман артыннан дошман пехотасы килгәнлеген күрә. Моны сизеп алган дошман Касыймоака каршы ут ача һәм аны ике тапкыр яралый. Шуңа да карамастан, ул дошман пехотасының хәрәкәт итүе турында донесение алып кайта һәм сугыш тынганчыга кадәр сафта кала. Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы кечләре Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ №57 • 17 февраль. 1921 ел ...РВСРның 1919 ел. 511 нче һәм 2322 нче номерлы приказлары нигезендә 12 нче Армия Реввоенсоветының Кызыл Байрак ордены белән бүләкләвен расларга: „.223 нче укчы полктан — рота командиры Гәрәен Могьсинне. 1919 елның 11 Октябренда Балатай хуторы янындагы сугышта безнең ике батальон чолганышта кала һәм зур югалтуларга дучар ителә, батальон командирлары һәлак булалар. Шунда ул 50 ләп кешедән группа тезеп, аның белән командалык итүне үз естенә ала һәм бу группа, дошман боерасын өзеп, үзләренә ярдәмгә килүче частьларга кушыла... Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы кечләре Башкомандующие — С. КАМЕНЕВ 20 сентябрь. 1921 ел ...РВСРның 1919 ел. 511 нче номерлы приказы нигезендә 9 нчы Кубань армиясе Реввоенсоветының Кызыл Байрак ордены белән бүләкләвен расларга: 197 нче укчы полктан — отделение командиры Җәләлетдинов Сабирны һәм кызылармеец Сәйфетдннов Закирны. 1919 елның 24 декабренда Дон ел- кәсенең Зимовный һәм Бобровский хуторлары тирәсенә разведкага җибәрелгәч, алар дошманның ут яудырып торган пулеметын кулга тешерәләр... Республика РВС председателе урынбасары — Э. СКЛЯНСКИЙ Республиканың барлык Кораллы кечләре Башкомандующие—С. КАМЕНЕВ