Поэзия

Сәйфи Кудаш Яңа өй Өлгертергә бәйрәм көнгә чама белән. Китерергә кунакларны чана белән — Без җыелдык сызганышып күрше-күлән. Өй салырга бер семьяга өмә белән. Бәйрәм таңы ашыктырып, кысып килә. Әйтерсең лә. бәхет кошы очып килә. Каршыларга кирәк аны яңа ейдә. Капкасына кызыл флаг элеп кенә!- Октябрьда үзебез яулап алган җирдә Таш нигезгә салынгач та тәүге ниргә. Без керештек бабайларның гадәтләрен Җайлап кына үз шартына җиткерергә: Дүрт почмакка салдык урак һәм чүкечле Герб тешкән ун тиенлек дүрт кемешне. Димәк, безнең нигез булсын нык, ырыслы', Үзебезнең илебезнең нигезе тосле!- Шул арада килеп җите май һәм икмәк, һич ярамый бу хөрмәтне үтү читләп! Күбрәк кеше авыз итсен нигез маен. Шунда мәгънә хуҗа ечен, шунда хикмәт!- Бу икмәкне телсен каерып телгән кеше, Майны яксын юмарт яга белгән кеше. Димәк, ейдән туктамасын кунак-төшем, Икмәк-тоздан өзелмәсен өстәл өсте!- Эшне җайлап, нигез маен алгач майлап. Бүрәнәләр койган сымак булып ятты. Буш урында, ямьләндереп авыл очын. Кич булганчы матур яңа бер ой артты. Өрмәсен дип аркасыннан салкын җилләр. Ниргәләрне калын итеп мүкләдек без. Кермәсен дип бу семьяга ямьсезлекләр. Йөрәкләрнең җылысы белән төпләдек без. Яктыга бай булсын ечен өйнең эче. Киң иттереп уйдык тәрәз урыннарын. Зур бәхетләр кергән чакта сыйсын ечен, Жәлләмәдек ишекләрнең зурлыкларын! Күк читендә янган якты йолдыз төсле Күзләрне һәм күңелләрне сокландырып,Мостай Кәрим ><>^0O<><><>< W Ярлар кала Бер пароход төти-тети Агыйделдә дулкын яра. Палубада Түбәтәйле, Чабаталы малай бара. Малай бара. Кая бара Капчык асып аркасына! Белми әле кагылырын Нинди язмыш капкасына. Малай уйлый: «Ни гаҗәп бу, Күзләремме шулай алдар! Мин торамын. Ага таулар, Ага ярлар, ага таллар». Ул малай — мин. Еллар аша Эндәшәмен: «Әй, дим, бала! Без йөзәбез. Таулар кала. Ярлар кала, таллар кала...» Менә хәзер басып торам Язмышымның корабында. Чайкала ул тормыш-дәрья Ярларының арасында. Мин торамын. Дулкын үтә. Үтә Канат кага-кага. Мин торамын. Көннәр ага, Айлар ага, еллар ага. Теге малай еллар аша: «Әй, агай! дип сөрән сала. Без йөзәбез. Көннәр кала. Айлар кала, еллар кала... Заман кала. Җавап бир син, Көч китерми намусыңа: Нинди бизәк, ниндн куәт Өстәдең син заманыңа!» Йөрәгемдә шаңдау II тора: Заманыңа... заманыңа... Заманыңа... Наҗар Нәҗми Үземнеке... ■Кеше тәне ят йөрәкне кире кага» (Газеталардан) Табигатьнең бөек камиллеге! Искитмәле синең биеклек. Кеше туа — гадәти бер нәрсә,— Туу үзе нинди бөеклек! Кеше туа үз йөрәге белән,— Бу мәңгелек гади төшенчә,— Үз йөрәге белән үлә кеше — Табигатьчә, димәк, кешечә. Ә тормышта табигатьчәме соң! Кешечәме безнең кылганнар! Үзләрен бит арыслан дип тоя Куян йөрәк белән туганнар. Буш йөрәген әдип йөрәгенә Алыштырып юкка, тиктәскә, Үзен генә түгел, кешеләрне Интектерә күпме иптәшләр. Мин белмимен, тормышыма фида Кыла алдым микән җанымны!.. Тик ят йөрәк түгел, үземнеке Алып китсен минем тәнемне. Гайнан Әмири AAAAAAAAAAAAAAZVVVVVWV'^AAAA AZVV'A Карт имән Әйтерсең ул тора күкне тотып. Иңбашлары белән калкытып; Сыны горур, утлы карашлары — Яфраклары балкый ялт итеп. Дөнья булгач, бары дуслар гына Алмдгәндыр урап аны да: Имән тәнен суеп үткән бик еш Дошманнарның үчле угы да. Тик Кәрләнең аңа буе җитми, һәм тешләре үтми укларның; Данлауга да аның исе китми — Якын йөретми ул чүп-чарны. Бакчачы карт очрый: «Беләсеңме Ничәнче яшь аңа тулганын!» Үзе җавап бирә: «Әле Уфа Җирдә юк чагында туган ул».Бу хәбәрдән китте чымырдап тәи: Җир тетрәтеп, шаулап-тасырдап. Үткән шушы имән каршысыннан Өер-өер еллар, гасырлар. Яшәү шатлыгыннан кинәнә ул. Гел яшь калуыннан кинәнә; Бетми торган җиңү тантанасы — Ул мәңгелек бәйрәм имәнгә! Зәйнәп Биишева о<>с<><>о<><><><><> Кешечә Әйтмимен, иркә булдым, дип. Яшәдем, дип, ваемсыз. Ватанымның мәхәббәте Булды, диеп, талымсыз. Мактанмыймын, илем һәр чак Сыйпады, дип. аркамнан. Алдымда гел кояш булды. Ай торды, дип, артымда. Кирәгенчә сейде илем. Кирәгенчә ейрәтте. Хәтта кайчак гаделсезлек. Тигезсезлек йедәтте. Булды чатнама суыклар, Кояшлы язлар булды. Күңел кай чак шатлык белән, Кай чак зар белән тулды. Кай чак нәфрәттән бузарып. Ал каным ургып акты.я Кай чак йөрәгем сөюдән Янар ут булып какты. Кешегә хас булды барысы. Кешечә янды йөрәк. Кешечә әрнеп, куанып. Хезмәттә талды беләк. Кешечә ашкынып очты Җиһанга тынмас җаным. Авырда җиргә таянып. Яшәүнең тойдым ямен. Кешегә хас горур, кыю. Саф булды минем йөрәк. Ят булды Ярап яшәүне. Җиңелне сөйгән теләк. Кешечә бәхетле булдым. Яндым, көйдем кешечә. Туган илне, газиз җирне Ярсып сөйдем кешечә. Кешечә булды барысы. Кешечә булды фәкать. Канәгать, сабырлы килсен Безнең дә соңгы сәгать. Хәниф Кәрим Ташта эзләр калган... Уфа урамыннан Тукай белән Бер чак атлап үткән Гафури. Шул турыда минем йөрәгемдә Күптән әйтелмәгән җыр йөри. Ул чакта да Идел ярдан арткан. Шомырт чәчкә койган, яз булган. Әмма җәрәхәтле йөрәкләргә Шифа, дәвалары аз булган. Ничек булсын инде, язмышыңда Бәхет кошы оя кормагач! Язлар гына дәва булмыйдыр ул. Тормыш үзе яздан тормагач... Уфа урамыннан Тукай белән Бер чак атлап үткән Гафури. Ташта эзләр калган... һәм бу хакта һаман әле тере җыр йөри. Тик син ярсып, эзләп ул эзләрне Йөгермәкче ерак урамга; Нигә ерак урам... йөрәгемдә Шушы эзләр күптән булганда?.. Г ыйлемдар Рамазанов Революция дәвам итә Кайберәүләр Октябрьга Ерак тарих итеп карай. Революция беткән, диләр. Алынгач та Кышкы Сарай. Мин тумас борын әтием Ирек яулап яуга китә. Димәк, бу —минем язмышта Революция дәвам итә. Тукмап аклар, яшелләрне, Кызыл яучы якташларым Куды илдән Зәкиләрен, Дутовларын, Колчакларын. Урал кыяларын ярып, Яшен булып Блюхер үтә.»Чапаевның кылычында Революция дәвам итә. Тиде бер чак җир һәм бәхет Үзебезнең өлешкә дә. Эшлә генә! Эш җитәрлек Уракка да, чүкечкә дә. Сука түгел, тимер сабан Иске ызаннарны тетә. Бу —минем туган аеылда Революция дәвам итә. Тыныч түгел тыныч кон дә, Тынгылык тошкә дә керми. Иске һәм яңа тартыша Адым саен аяу белми. Бүген дә бит алгы сызык Меридианнар аша үтә, Вьетнам яланнарында Революция дәвам итә. Октябрь ул — тарих түгел. Ул һаман да дәвам итә, Синнән, миннән батырлыкны, Уяулыкны таләп итә. Шәриф Биккол AA/VVVAZVWVV\ZVVVVVVVVVVVVVVV\ AAAAAZ Безнең як Жыр Таң калдыргыч безнең якның Тугайлары, кырлары, һәр якташның шат йозендә Балкый бәхет нурлары. Хезмәтне ихлас сойгәнгә Эшләребез ал да гол. Кырмыскалы, Кырмыскалы. Ярышларда алда гел. Яу батыры Шайморатов — Безнең якның бөркете. Үлмәс данны ил халкының Иорәгенә беркетте. Безнең якның җире юмарт, Кеше хезмәт яратса, Алтын Йолдыз тактырды ул Алтын куллы Банатка. Безнең якта әзерләнә Сыйларның иң шәпләре. Ил табынын шатландыра Карлыманның шикәре. Хезмәтне ихпас сойгәнгә Эшләребез ал да гол. Кырмыскалы, Кырмыскалы, Ярышларда алда гел. 1941 нче елМуса Гали Мин тауларга китсәм, югалтмагыз, Мин адашмам анда, адашмам. Таулар йөзенә баксам, мин халыкның Нәкь күзенә карап аңлашам. Чал түбәләр сузып кей көйләсә, Мин заманнар белән сөйләшәм. Кыя таштан ак болытка күчеп, Дөнья гизеп кайтам — теләсәм. Янымдагы һәрбер ташка сеңеп, Кан-яшь аккан монда елгалап. Ил күгенә килгән утлы кылыч Түбәләрне үткән тамгалап. Шул тауларга охшый сыман халкым. Тарих та бар анда, хыял да. Шуңа ярсып тауларыма китәм. Уйларыма канат куям да. Мин таулардан алдым күкрәгемә Яу-ярларда туган ялкынны. Биекләргә күтәрелгән саен. Бөеклеген тоям халкымның. «Тауларым! — дип сөрән салам ихлас,— Ташларыңа гамьсез һич басмам...» Чакыра киңлек, томан, ят сукмаклар. Мин адашмам анда, адашмам. Йосыф Гәрәй Ленин янында Уфа бакчасында, Гөлләр арасында. Утыра Ленин — бөек узаман ', Гүя үтеп барган чакта гына Ял итәргә кергән урамнан. Уйга чумган, бер ноктага текәп Киләчәкне күрер күзләрен. Белсәң иде нәрсә уйлаганын. Күрсәң иде ниләр күргәнен... Моңнарымны яки шатлыгымны Алып киләм аның алдына. Бик бәхетле итеп тоям шуңа Мин үземне аның янында. 1 Узаман — хөрмәткә лаек акыл ияс Якын барып, уйны уртаклашам. Сүзем тыңлап тора бирелеп. Киткән чакта: — Сау бул, Ата! — дисәм. Кулын бирер сыман үрелеп. Кәтибә Кинҗәбулатово VVSA/VXAAAAZVVVVVVVVVVVVVVVVV'.A/VVVVVVV Чәй Бакчасында читләрнең Үскән чәйләре түгел. Кояшында читләрнең Кипкән чәйләре түгел. Чын чынаяк чыңлатып. Матур бизәк уйнатып. Ак самовар кайнатып. Радиолар җырлатып, Яшел хәтфә келәмдә Чәйләр эчеп утырам. Эчкән саен йөрәктә Илем җылысын тоям. Башкортларым эчсен дип, Кавказ үстергән икән, Хуш исләрен тукми-чәчми Безгә җиткергән икән. Ничек аэгәннәр икән Берәм-берәм яфрагын. Әллә тергәинәр микән Кушып бергә ал таңын. Әй чәйләрем, чәйләрем, Телне йотарлык кына. Пәһлевандай кач җыйдым. Тәмләп утырып кына. Арка терәр оем бар. Тәмләп эчәр чәем бар. Әй, илемә мең рәхмәт, Таулы-сулы җирем бар. Рәми Гарипов Өйгә кайтканда һава шундый яхшы! Ява яз кояшы! Тышка чыксаң, күзнең явын ала. Өйгә керсәң, күзең тышта калаКитми тора ул һаман, балкып тешләре— Белмәсәм дә аның исемен, Белеп торам аның хисен мин: Уртак — хисебез. Уртак — кечебез. Ул, син, мин — өчебез Шушы яз өчен без!.. Нинди матур килә яз! Килсен шулай гел аяз! Эшлә, кешем! Сөй Кой! Җыр яз! Моң-сагыш та булсын бераз— Әмма канга коенмасын өчен Бу кешелек вәхши яуларда, коен әйдә, коен күгәрчен, Дулап-дулап язгы суларда!- Якуп Колмый ’/'AAA^AZVVWVVVVVVVVVV\AAAZVVVV\AZ4 Кирәк миңа тынычлык Телимен мин: һәр яз утыртылган Агачларның яфрак яруын,Зәңгәр күктән җиргә җылы биреп. Яз кояшы балкып торуын — Шуңа кирәк миңа тынычлык! Телимен мин: Галәм киңлегендә Ракеталар очып йеруен, Җир улының Зөһрә — Ай кызына Бүләк итеп яулык бируен — Шуңа кирәк миңа тынычлык! Телимен мин: Туган җирдә тагын Девон фонтаннары атуын, Агыйделдәи куәт алып, кубрәк Ильич лампалары балкуын — Шуңа кирәк миңа тынычлык. Телимен мин: Кеше гомере мәңге Киселмәвем кургаш пулядан. Танк түгел, тракторлар горләп, Гел узуын чирәм үреннән — Шуңа кирәк миңа тынычлык! Телимен мин: Кеткәй Боек кеннең Балкыганын туган җиремдә. Бар халыктай коммунизм йортын Тизрәк төзисем килә минем дә — Шуңа кирәк миңа тынычлык! Авылдашым Авылдашым, туган туфракларга Олы яудан урап кайтмадың. Җилләр ничә кабат тәрәРавил Бикбаев ҢХХХХХ><>О<>О^ Заман! Бирче пульсыңны. Нинди ярсып суга тамырың. Ә маңгаең кызу. Үзең һаман Асфальт юллар буйлап ашыгасың, Маңгаеңнан тирең тамызып. Җил. гасырым, ак күбекле атым. Яшәү — җилсәң генә күңелле. Тик шунысы: Атом тузаны тамагыңа утырып. Йөткерәсең түгелме! Заман әйтте: — Юк, мин йеткермимен. Тик һәр мәлне уяу карагыз. Сез — замана балалары, диләр. Юк. мин үзем — сезнең балагыз. Бар язмышым — сезнең кулыгызда. Хафаланып гасыр хакында, Онытмагыз минут турында: Бер минутта туа ялкыннар. Гасырларны гасырларга бәйли Бер минут. Гасырларны юк итәргә мөмкин Бер минут! Заман! Бирче пульсыңны. Шатмын тамырың ярсып типкәндә. Ышанамын сиңа: Күкрәгеңдә Безнең йөрәк тибә икән лә. һыбайIII чыксам... Һыбай чыксам юлга, ут йөрәгем Тып-тып килә, нәкь ат тоягы. Мин үземне, аргымакны узып, Алдан чапкан төсле тоямын. Күңелләрем күккә күтәрелә, Йәйгор - буйлап гүя җиләмен Әйтерсең, мин дуслар белән түгел, Уйлар белән ярышып киләмен. Әсхәл Әхмәтхуҗин %.VWVVWVV'AZVVVVVVVVV^VV-V".'V\AAAA/VVVVVVVV4 Якутов исемендәге паркта, һәлак Җил-давыллар алларыма баса, Колагымда — дәвер шаулавы; Минем җырым — ирлек турысында, Бу тормыштан урын даулавым. Нинди тау улы мин, куркыр булсам, Твпсез упкын, текә кыядан! Кирәкме соң!! Уктай атылам да Очып утәм шушы уядан *. Бик кирәксә — тап мин, атлы башкорт, Йолдызларга тарих сойлимен, Кыя ташка басып, илгә карап. Халкым рухын җырлапкөйлимен. Я булмаса акбуз толпарымда Уралымны җилеп урынмын. Урыймын да иемеш кураемны Баһадирлар коенә уйныймын. Уйныймын мин, ничек Касым-түрә Таш Парижны хәтта куркыткан, Батыршалар, Салаватлар ничек Сәмруг кошның йонын борхыткан; Ничек Шаһибәрәк, Буранбайның Кулларына богау эленгән. Ничек Шәһит, Баһау... каршысында Ак тәхетнең башы иелгән. Уйныймын мин, ничек Кусимовлар Калкан булган илем сагында... Күрсен деиья, белсен, белеп торсын Атлы башкорт даны хакында! Рәшит Назаров Мин батыр да түгел, җаным. Мин тик гашыйк батырлыкка. Мин матур да түгел, бәгырем, Мин тик гашыйк матурлыкка. Мин тапкыр да түгел, иркәм. Мин тик гашыйк тапкырлыкка... Ләкин миңа бер елмайсаң, Бер дәшсәң, бер күз салсаң, Миңа күчә — тапкырлык та, матурлык та, батырлык та_ нына 599 колхоз кала. Колхоз һәм совхоз партия оешмаларында парткомнар оештырыла. Авыл хуҗалыгында эшләүче коммунистларның саны 46 500 гә җитә. Күп колхоз һәм совхоз җитәкчеләре итеп югары белемле белгечләр сайлана. 1964 нче ел Бохара—Урал газ үткәргечен салышкан «Нефтепроводмонтаж» тресты Хезмәт Кызыл Байрагы ордены белән бүләкләнә. Республикада 45 предприятие. 630 цех, 5 мең бригада <Коммунистик хезмәт коллективы» исеме яулап ала. Свердловск шәһәрендә үткәрелгән «Социалистик Урал» күргәзмәсенә