ӘДӘБИЯТ ҺӘМ СӘНГАТЬ ЯҢАЛЫКЛАРЫ

ЛБДУЛЛА АЛИШ ЮБИЛЕЕ
Немец фашистлары тарафыннан жәзалап
үтерелгән язучы һәм көрәшче Абдулла Алишка 60
яшь тулу көнен Татарстан хезмәт ияләре һәм
язучылар җәмәгатьчелеге зурлап үткәрделәр.
Язучының туган җирендә — Куйбышев районы
үзәгендә һәм шушы районның Көек авылында
патриот язучыны искә алу кичәләре үткәрелде.
12 сентябрьдә Көек авылында үткәрелгән
кичәдә Пискәч совхозы эшчеләре, укытучылар,
Казаннан килгән язучылар һәм журналистлар
катнашты.
Кичәне урта мәктәп укытучысы Г. Хө- сәенов
ачты. А. Алишның тормыш һәм пжаты турында С
Шакир доклад ясады. Язучының сенелесе Закирә
Алишева, «износе Галиулла Яруллин һәм КПССның
Куйбышев райкомы секретаре Камил Лот- фуллин,
алдынгы комбайнчы X. Вафин, шагыйрь М. Хөсәен
чыгыш ясадылар. Укучы балалар һәм совхоз
эшчеләре А. Алиш һәйкәленә чәчәкләр салдылар.
Казан шәһәре хезмәт ияләренең А. Алишка
багышланган тантанаты кичәсе 16 сентябрьдә
Галиәсгар Камал исемендәге Ленин орденлы Татар
дәүләт академия театрында үткәрелде. Кичәне
юбилей комиссиясе председателе Г. Кашшаф ачты.
Тәнкыйтьче Р. Мостафнн язучының нжаты һәм
тормыш юлы турында доклад ясады. А. Алишның
туганнары Г. Алншев һәм С. Алишев, Көек мәктәбе
укытучысы С. Садриева, Куйбышев райкомы
секретаре К. Лотфуллнн истәлекләр сөйләделәр С.
Шакир һәм М. Хөсәен
А. Алишка багышлап язган шигырьләрен
укыдылар. Кичәнең сәнгать бүлегендә Казанның А.
Алиш исемендәге Пионерлар сараеннан килгән
пионерлар чыгышы халыкка аеруча ошады. Спорт
киемнәре киенгән, чук кебек бизәнгән балалар — А.
Алиш китапларының геройлары — кочаккочак чәчәк
күтәреп, үзләре үстергән алмаларны 156 кәрзин-
кәрзин алып килделәр, биеделәр, җырладылар.
Соңыннан Муса Жәлил исемендәге Татар
дәүләт Опера һәм балет театры, Татар дәүләт
филармониясе, Г. Камал исемендәге Тагар дәүләт
академия театры артистлары көче белән зур
концерт бирелде.
Шундый ук кичәләр Казанның А. Алиш
исемендтге Пионерлар сараенда, мәктәпләрдә һәм
Әлмәт шәһәренең нефтьчеләр клубында үткәрелде.
Мәскәү газеталарында һәм республика
матбугатында патриот язучының тормыш юлына,
нжат эшчәнлегенә багышланган мәкаләләр
басылды.
Казанның 68 иче мәктәбендә А. Алиш музее
ачылды.
ӘДӘБИ АТНАЛЫКЛАР
Сентябрь аенда Татарстанның Сарман һәм
Горький өлкәсенең Кызыл Октябрь районнарында
әдәби атналыклар үткәрелде.
Горький өлкәсендәге атналыкта Г. Минский, X.
Туфан, М. Әмир, Р. Төхфәтуллнн, Ш. Галиев, Г.
Мөхәммәтшин. А. Салахетдинов, М. Шабаев, К.
Фәсәхов һәм Ә. Шамин катнашты. Алар игенчеләр,
терлекчеләр, авыл интеллигенциясе, мәктәп
балалары белән очраштылар. Автографлар белән
китаплар саттылар.
Сарман районы әдәби атналыгында А
Гыйләжев. Г. Афзал. С. Рафиков, 10 Эминов, С.
Кальметов, М. Хәсәнов, Р Файзуллин, С.
Сөләйманова. Р Батул- лин. К- Булатова катнашты.
Республикабызда югары иген үстерү буенча дан
алган Сарман хезмәт ияләре Татарстан әдипләрен
якты йөз белән каршы алдылар. Әдәби кичәләрдә,
аерым очрашуларда сүз В П Ленинның тууына 100
ел, Татарстанның төзелүенә 50 ел тулуга хәзерлек
турында, язучыларның яна китаплары турында
барды.
«КАЗАН УТЛАРЫ. — КОЛХОЗЧЫЛАРГА
БҮЛӘК
Буа районының Социалистик Хезмәт Герое
Рәүф Әһлиуллнн җитәкли торган «Память Ленина»
колхозы идарәсе 10 алдынгы механизаторны һәм
терлекчене «Катай утлары» журналына еллык
подписка белән бүләкләү турында карар чыгарды.
Районның «Чулпан», «Коммунизмга», «Маяк»,
«Марс» авыл хуҗалыгы артельләрендә дә алдынгы
колхозчыларга еллык подпискалар бүләк ителде.
Бу матур традиция Апае районының күп кенә
колхозларында берничә ел дәвам итә. Энгельс
исемендәге, «Спартак», Ленин исемендәге, Тукан
исемендәге, «Байрак», Горбунов исемендәге,
Крупская исемендәге, Куйбышев исемендәге колхоз
идарәләре быел да күп кенә хезмәт
алдынгыларына, торлс кыйммәтле бүләкләргә
өстәмә итеп, 1969 ел өчен «Казан утлары»
журналын яздырдылар.
Кави ЛатыДеоа, Валерий Синев «Васильево»
санаторпясеидә дәваланучыларны бүгенге әдәбият
яңалыклары бе.тән таныштырдылар. К- Латыйпов
Васильево мәктәбе укучыларына «Безнең Чапай»
исемли повестеның ннчек язылуын сөйләде.
Язучы Мәлих Хәмнтов Апае районында булып
кайтты. Аның катнашында район китапханәсендә
һәм Г. Тукай исемендәге колхоз клубында «Казап
утлары» журналы буенча укучылар
конференцияләре үткәрелде.
Яшь язучы Котдус Дәүләтшмн Тагар- станның
Бнектау районында булып, «Казап утлары»
журналын тарату буенча зшләде.
ТУКАННЫ ХӨРМӘТЛӘҮ
Апае районының Тукай исемендәге
колхозында быел халкыбышын бөек шагыйренә
һәйкәл салынды, һәйкәлнең авторы—скульптор
Аднлов Шул ук колхозда хезмәт алдынгыларын Г.
Тукай исемендәге премияләр белән бүләкләү
турында карар чыгарылды. 100 сум күләмендәге
беренче һәм 75 сум күләмендәге нынче премияләр
алдынгы тарга һәр елны боек шагыйрь туган көнне
—26 апрельдә тантаналы рәвештә тапшырылачок.
СЕНТЯБРЬДӘ ОЧРАШУЛАР, ӘДӘБИ
КИЧӘЛӘР
Сантехприбор заводында Валерий Синев
эшчеләр белән очрашу үткәрде.
Журналист Зәки Эхмәтжаиов, яшь шагыйрә
К.тпрп Булатова Бөгелм.» районының кооператив
училищесында, Муса Җәлит исемендәге, Куйбышев
исемендәге, Свердлов исемендәге колхозларда
Бөек Baton сугышында һәлак булган батыр
якташларыбыз турында әңгәмә үткәрделәр, шул
темага шигырьләр укыдылар.
Ф Мансуров Буа имһаргкд» булып, «Байрак»
район газетасы каратында оештырылган әдпбн
түгәрәкнең »ш< Оеләи тамышты. Берничә яшь
авторның хикәяләре һәм шигырьләре республика
матбугатына тәкъдим ителде.
Роберт Эхмәтжаиов Түбән Кама шәһәрендә
булып, яшь әдяпл-р ижвты белжв танышты.
Сонышам Р Әсыәтжанов. Р. Хнсыәтуллми Чаллы
районының «Якты йолдыз» һәм М. Вахятоя
исемендәге кол хозларында чыгыш ясадылар
Шигырь һәм тормыш турындагы әңгәмә бергә
үрелеп барды.
Ш. Рәкыйпов һәм Р. Гәрәй Балтач районында
булып яшь язучыларның һәм мәк- Тәиләрлаге
әдәби тугәраа-ирнең мме белән таныштылар. Н.
Мадьяров жыеятыты буенча фикер алышу
үт»әрсдде Мәит 1л«рләгя башлап явучыларга әдәби
консультация бирелде.
Татарстанның тмрле районнарыннан рес-
публика киңәшмәсен-. жыелган пропагандистлар
һәм агитаторлар язучылар һәм композиторлар
белән очраштылар.
Ятучылар с<иош»ыя маваялы секретаре Гариф
Ахунов татар «тучыларының ике
бөек датага —В И. Ленинның тууына 100 ел,
Татарстан АССРның төзелүенә 50 ел тулу
бәйрәменә ничек әзерләнүләре турында сөйләде
Шагыйрь Мәхмүт Хөсәен яңа шигырьләрен укыды.
Композитор Рөстәм Яхин яңа җырларын
рояльдә уйнады. Артист Эмиль Җәләлетди- нов Р.
Яхин көйләрен башкарды. Яшь композиторлар
Фәсил Әхмәтов һәм Рафаэль Билялов яна
әсәрләреннән берничә көй уйнадылар. Музыка
белгече, Татарстан Дәүләт филармониясенең
сәнгать җитәкчесе Мәхмүт Нигъмәтҗанов татар
совет музыкасының үсеш тенденцияләре турында
сөйләде.
ТАТАР ЯЗУЧЫЛАРЫНЫҢ КИТАПЛАРЫ
РУС ТЕЛЕНДӘ
1968—70 елларда Мәскәүйец «Советский
писатель». «Советская Россия», Гослитиздат,
«Восточная литература», «Молодая гвардия».
«Детская литература» һ. б. нәшриятларында татар
язучыларының кырыктан артык китабы басылып
чыгачак. Алар- ның кайберләре инде укучылар
кулына тапшырылды. Быел С Хәкимнең, «Через
кручи» исемле шигырьләр һәм поэмалар китабы, Г.
Мөхәямәтшвнның «Мой характер» исемле хикәяләр
җыентыгы, М. Садрнныц «Песня дружбы»
жыентыгы, М. Ногманның В И. Ленинга багышланган
«Кокушкино таңнары» поэмасы, 3. Нуриның
«Разговор С подснежником» җыентыгы дөнья күрде-
ләр. Якын арада М. Әмирнең «Грехи моей
молодости» (хикәяләр), X. Туфанның сайланма
шигырьләре, Г Әпсәләмовның «Ак чәчәкләр»
романы басылып чыгачак.
Класснкларыбыздан Г. Тукай, Г. Ибра- Һимов. Һ,
Такташ әсәрләре, бүгенге заманның проза
осталары Г. Бәширов, Ф. Хөсни, Г Гобәй китаплары
төрле нәшриятларда русчага тәрҗемә ителә.
В. И. Ленинның тууына 100 ел һәм Татарстан
АССРның төзелүенә 50 ел тулу уңае белән
«Советская Россия» нәшрияты «Татарские
рассказы», «Короткие повести» китапларын.
«Великий земляк» исеме белән татар
язучыларының Ильичка багышланган әсәрләре
җыентыгын бастырып чыгаруны планлаштырды.
НЕФТЬЧЕЛӘР БҮЛӘГЕ
Татарстанда нефть чыга башлауга 25 ел тулды.
Шушы зур бәйрәм хөрмәтенә Ленин орденлы
«Татнефть» берләшмәсе, нефть чыгару осталары
белая бергә, бер төркем язучыларны (иҗатларында
нефтьче образын тудырган өчен) Мактау
грамоталары һәм кыйммәтле бүләкләр белән
бүләкләде.
Алар арасында М. Хәсәнов, Ә. Маликов, Г.
Ахунов, Р. Төхфәтуллнн, Г. Афзал,
С. Сөләйманова, Ш. Бикчурин, С. Каль- метов
иптәшләр бар.
МАРИНА ЦВЕТАЕВА ИСТӘЛЕГЕ
Сентябрьнең кояшлы бер көнендә Алабу» га
педагогия институтының укытучылары һәм
студентлары Марина Цветаева каберенә чәчәк
салып, аның хатирәсен билгеләп узарга
җыелдылар. Казаннан килгән язучы Р. Мостафин
шагыйрәнең иҗаты һәм тормыш юлы турында
сөйләде, студентларны М. Цветаеваның яңа гына
басылып чыккан шигырьләре белән таныштырды.
Шул ук көнне студентлар шагыйрәнең сонгы
көннәре узган йортта булдылар. Квартир хуҗасы А.
И. Броделыциковз М. Цветаеваның Алабугадагы
тормышы турында сөйләде,
Шигъри митингта язучы Э. Касыймов, Алабуга
пединститутының проректоры Т. Галиуллин.
КПССның Алабуга шәһәр комитеты секретаре
иптәш Митрофанов һ. б. катнашты.
Шул ук көнне язучылар Р, Мостафин, Э.
Касыймов һәм Алабуга пединституты укытучылары
Алабутада озак еллар яшәп, иҗат итеп үлгән кырым
татар шагыйре Кәрим Җәманаклы каберенә чәчәк
салдылар.
ЯШЬ ЯЗУЧЫЛАР СЕМИНАРЫ
Татарстан язучылар союзы идарәсе һәм
Союзның әдәби консультация бүлекләре ел саен
яшь һәм башлап язучыларның семинарларын
үткәреп килә.
Әле җәй айларында Пптрәч районыннан Павел
Апушев, Түбән Кама шәһәреннән Мизхәт
Хәбибуллаң Казанга индивидуаль семинарга
чакырылганнар иде. Тәҗрибәле язучылар бу яшь
шагыйрьләрнең әсәрләренә тулы, киң анализ
ясадылар Павел Апушев. Мизхәт
Хәбибуллнннарның шигырьләрендә тирән хис
белән язарга зур омтылыш барлыгын билгелән
ү ттеләр.
Сентябрь ахырларында индивидуаль
семинарга яшь прозаиклар чакырылды.
Башкортстаинан Радик Исаев. Замир Низам.
Мәскәүдән Миргазнян Юнусов. Әлмәттән Азат
Ганиев кнлде. Радик Исаев
һам Азат Гаииеа хикәяләре. Миргазняи Юиусовның
зур күләмле повесте семинар житәкчеләре
тарафыннан хуплап каршы алынды, кайбер
житешсезлекләрен ртзәткәч, матбугатта бжлырып
тыгарырга лаеклы дип табылды Замир Низаммын
юмористик сатирик планда хикәяләр язуы
игътибарны жәлеп итте, ана шул юнәлештә
эшләргә киңәш бирелде Яшь шагыйрьләрдән Түбән
Камадан килгән Фәннур Сафин, Уфадан килгән
Альберт Закировиын күпчелек шигырьләре
кичерешләргә бай шигъри нечкәлекләр белән
язылган дип табылды
Яшь рус язучыларыннан семинарда Виктор
Радзиевский (хикәяче, студент), Алексей Королев
(хикәяче, педагог), Евгений Сойкин (шагыйрь, завод
эшчесе), Мария Аввакумова (шагыйрә, студент),
Лидия Григорьева (шагыйрә, Казан мәктәбе
укытучысы), Геннадий Бабаев (хикәяче)
катнаштылар.
Соигы айларда үткәрелгән индивидуаль
семинарлар яна, еметле яшь авторларны хәерле
юл теләп әдәбият мәйданына юнәлтү булды
Үзләренең тәжрибәләре белән уртак Лашып,
яшьләргә киңәшләр биреп, семинарлар үткәрүдә
актив катнашкан язучылардан X. Туфан, Г. Бакиров,
Ә. Еники, А. Расих, 3. Мәжитов, Ә. Баян, X. Сарьян,
С. Саби ров, С. Радзиевская, Л. Топчнй, Т Журав
лев, В. Синев, Я. Вннецкий, Ю Белое той кий. А.
Булгаков. Р. Кугуй иптәшләргә әдәби консультация
бюролары рәхмәт белдерәләр.
МУСА ҖӘЛИЛ ОБРАЗЫ ЭКРАНДА
Советлар Союзы Герое һәм Ленин премиясе
лауреаты, курку белмәс кнрәшче Муса Жәлил
турында «Ленфильм» коллективы тудырган
«Моабит дәфтәре» фильмы экранга чыкты.
Фильмиын премьерасы Казанда башланды
Октябрь МИДа Казанның күп кенә урамнары
«Моабит дәфгәре»нә багышланган афишалар,
киноактерларның рәсемнәре, утлы белдерүләр
белән бизәлде.
12 октябрьда Казанга Ленинградтан һәм
Мәскәүдән бер тиркем кунаклар килде. Алар
арасында Муса Жмнл ролен башка ручы
РСФСРнын халык артииы Петр Григорьевич
Чернов, режиссер Леонид Александрович
Квинихидзе, картина директоры Борис Григорьевич
Гринер оператор Вячеслав Ксаверьевич Фасгомч,
Муса Жә- лнлнен гомер юлдашы Әминә ханым Жә-
лиловалар бар иде.
Ленинградтан кнлгәи кунаклар һәм фильмны
тудыруда катнашучы татар артистлары Рәфкать
Бикчәнтәем. Әзһәр Шакиров һәм Илдар Хайруллин
12 октябрьда «Моабит дәфтәре» фильмын күрсәтер
алдыннан «Татарстан», «Тукай». «Дрхжба»
кинотеатрларында тамашачылар белән оч-
раштылар.
«Моабит дәфтәре» фильмын тудыручылар
Татарстанның тврле шәһәрләрендә һәм район
үзәкләрендә — Апаста. Бегелмәдә, Әлмәгтә һәй
Түбән Камада тамашачылар белән очраштылар
П. Чернов, Л Квинихидзе. Б Грииер, В Фа.гович,
Ә Шакиров, Р Бикчәнтәев. X. Чннгашсдияова
сәяхәттә йвреп кайткан нан соң Казакның Актерлар
йортында фильм турында свйләшү үткәрелде Әнга-
мәдә Татарстан кульпра министры Б Гыйз зәтуллин,
Ленин орденлы Г. Камал исемендәге Татар дәүләт
академия п-атры директоры Р. Жяһаншииа,
язучылардан Н Дәүлн һәм Г Ахунов катнаштылар
Фильмның уңышы һәм кимчелекләре
күрсәтелде. Соңыннан фильм режиссеры Л.
Квинихидзе һәм .Муса ролен башкаручы
РСФСРның халык артисты П Чернов рес публика
белән танышуда туган хисләре белән
уртаклаштылар.
— Без чын мәгънәсендә халык белән
очраштык, җанлы кешеләрне. Жәлит «чей күз яше
коючылармы күрдек,— диделәр алар,—Олы
яшьтәге агайлар һәм апалар безгә килеп рәхмәт
әйттеләр, кимчелекләргә кменделәр Без колхоз
прсдседатезьләре, район, шәһәр житәкчеләре.
нефть пред прнягнеләре жнгәкче.зәре бе.ин
очраштык. Татарстанда сугыштай сон тугай ама шә-
һәрләрне, илнең чын хуҗаларыча зй-фикер йвргүче
нефтьчеләрне күреп сокландык. 1 в тарс таянып
нжат союзлары белм «Ленфильм» арасында
башланган мемтә Муса Жалил турындагы фильмны
тудыру белән геиә тукталмаска, чын нжадн
дуслыкка кадәр үсеп җитәргә тиеш. Ә ь.л яка кәр-
л«р иҗат иткәндә, республика ирешкән укышларны
зур Һәм катлаулы образлар аша экранга чыгарганда
гына була ала