ШИГЫРЬЛӘР

Г. Хуциев
Узган елның көзендә арабыздан вакытсыз югалган каләмдәшебез шагыйрь Гали Хуциевның соңгы елларда ицат иткән һәм үлем алдыннан язып калдырган шигырьләре.
Рөхсәт ит син миңа...
Дай припасть к руке твоей, Россия. Вечная заботнииа моя!
(НИКОЛАЙ РЫЛЕНКОВ)
fC илә иде язнын илчеләре;
Кемдер атты.. Өн дә салмыйча.
Бер мескен кош таштай килеп төште.
Канатларын жыя алмыйча.
һәм бетте ул... Ачы кыйгаклашып,
Казлар ерак очып үттеләр;
Бу якларга яз капкасын ачып,
Үз юлларын дәвам иттеләр._
Бер китәрбез без дә бу дөньядан,
Югалгандай очар яз кошы.
Сонгы күкрәү ерак авышкандай,
Тынар безнен йөрәк тавышы.
И Россиям, үстем синдә туып,
Чит күрмәден газиз улыңны.
Гражданинын һәм солдатын булып
Уздым бөтен гомер юлымны.
Тырыштым мин ихлас бу тормышта
Бары синең өчен янарга.
Рөхсәт ит енн мина сон сулышта
Кулларына синен аварга.
1966
Учак
О чкыннарга күмеп тирә-ягын. Учак яна аккош күлендә. Өзгәлн жил аның уг-яулыгын, Сөйләшкәндәй давыл телендә. Өзгәлн жил анын уг-яулыгын; Торам күпне уйдан кичереп. Сугыштагы полк байрагынын Җилфердәвсн искә төшереп, Өзгәлн жил анын ут*яулыгыи; Ахак төсле учак күмере. «Үз полкымнын байрак чугындагы Бер жеп була алса гомерем. Ялгашыр ул жнңү юлыбызны. Ялгашыр ул имин тормышка» — Шулай диеп солдат барысын узды, Юлны бикләп яна сугышка. Дөрли әле төнге ут чишмәсе; Ахак төсле учак күмере. Күнелләргә емет-нур өстәүче Учак була алса гомерем, Узган чакта заман циклоннарын, Сонынача янып бетсөи ул; Тормышына шулай башкаларның Яктылык һәм жылы алтеен ул. Дөрли әле төнге ут чишмәсе; Ахак төсле учак күмере Күнелләргә өмет-иур өстәүче Учак булсын иде гомерем...Солдаты булдык без, Пөзәбез анарга. Сарылдык коралга. Чиге юк ярларның... Башлангач якадан Кан коеш-тартышлар. Сынадык йөрәкне Иң кырыс сынауда. Юл ярды безгә дә Штыклар, картечьлар. Инде бит гасырның Икенче яртысы, Һәм безнен гомер дә Авышты шул якка. Тормышның дәвамын Күнслсннен яктысы Очарга талпынып. Каерылды канатлар; Эзләдек заманнын Иң гадел жавабын. Салдылар башларын Никадәр ир-атлар. Бармаса әйдәшеп Ерактан-еракка. Ничек соң беләсең Вөжданың жавабын; Нәрсәдә күрәсең Яшәвең дәвамын? Яклашып тормышның Карыйм да улыма, Бүгенен, дәвамын. Яшьлегем сагынам; Корылган зарядтай. «Сез дә бит — тормышның Җыр булып кабынам: Бүгене, дәвамы», — Ишетәм аңардан Шулай дип төбәлгән Заманым жавабын Күзләре аларнын һәм күрәм анарда Гомернең маягы Офыктай еракта, Яшәвем дәвамын.
1966
Каеннар
Я лгыз калсак төнге урманда, Аваз салсак дустын чакырып, Юл күрсәтер сина каеннар. Ак төсләре белән яктырып. Юлларымда шулай каеннар Һаман очрап торса иде. днм. Һәрвакытта дуслар күнеле дә Әнә шундый булса иде. дим.
1966
Аның рәсеме
Ө й түремдә тора таныш рәсем. Кайберәүләр каршы әйтсә дә.
Исән чагы әле хужасынын:
Дирижерлык итә сәхнәдә
Күзләрендә чагыла Идел күге. Шулай димәс, белмим, кем аны. Күзләрендә чагыла күмел күге. Сыйдыргандай бөтен дөньяны
Гел талпынып кунелем. яз кошыдай.
Анын үзен көтә шикелле.
Ә ул күптән жырым язмышына Дирижерлык итә шикелле.
Юк. тынмаган күнел давыллары Йөрәкләрдә тибеп торудан.
Булмый икән шулай, аннан ары Туктый алар давыл булудан.
Анлый ул да усм-исәбемнс. Күз төбәсәм ана сагынып Ишегәм кебек монын Халисәмнен Кырларыннан туган ягымнын. Кырларыннан Кайбыч ягынып.
Гүя. шулай бөтен рухы белән Тормышымны бара әйдәшеп, һәркайсыгыз аны миндәй белә. Бу — үлмәс ир. тере Сәйдәшсв.
1966
Тормыш корабында ^/(илле-давыллы дәрья ул — тормыш; Юлга кузгалгач, тукталыйк нишләп. — Йөзәбез ерак. Олы жилкәнгә Күпме күнелләр Җилкәнен өстәп.
Әйгерсен. жирнен магнит кыры без, Тартыла безгә бөтен кин жнһан. Киерелә жилкән. Бөтен корабнын Бергә сулаган Күкрәге сыман.
Дәрдмәнд корабы түгел инде бу, Тартмый упкыннар, бездән жан сорап. Яна кыйтгалар Ачкан шикелле, Таңга юл тотып, Йөзәбез ерак.
Мин — гади юлчы шушы корабта; Күнелемдә гадел мәхәббәт тоеп, — Гадел юлдашка Ышанып йөзәм, Каршы жилләргә Йөземне куеп.
Өстемдә илнен йолдызлы күге: Узасы дәрьям тирән дә, кин дә. Яна язмышлар Ачышкан кебек, Иртәгабезне Ачышам мин дә.
йөзәбез ерак дулкын сыртында; Көн туган саен — сынаулар яна. Хәтәр давылга Басабыз каршы;
Уттан жнлкәндә Каныбыз яна.
Каныбыз яна һәрбер маякта;
Үтәбез юлның ин ааыр чагын Заман жнлкәнен Югары тотып, Якты киплеккә йөзәбез тагын.
Мин — гади юлчы шушы корабта; Узасы дәрьям гнрән дә, кин дә. Жырларым житкән Күнелләр аша Нртәгәбезне Ачышам мин дә.
1966
Гомер китабы
11 әркемнен бар гомер китабы. Әлифбасы анын бик ачык. Сайладыкмы юлнын авырын.— Син тормышка, димәк, гел гашыйк.
Гажәп бит ул мондый гашыйклык: Тормыш күпме кырыс булса да.
Нинди авыр жиргә куйса да, Җыермасан ана кашынны.
Ул да сиңа кашын жыермас, Һәм яшәвең эзсез җуелмас.
Башы анын — бишек җырында, Мәхәббәтең анда кабынган.
Солдат аны сугыш кырында Каны белән язып калдырган.
Каны белән... Аңлыйм мин аны һәм баш иям андый дастанга. Уч төбенә алып дөньяны. Үз күңеленнән тәрәз ачканда, Яза аны һәркем үзенчә;
Бөтен хикмәт шунда, безнеңчә: Аны күпме тырышып эзлисең,— Нинди эшләр белән бизисең: Җыр итепме йөрәк тавышың?
Басу тулы иген игепме? Үзгәртешеп сулар агышын. ГЭС утларын эшкә җигепме?
Яшәү — янып алга омгылыш;
Әйтер фикерем шушы тирәдә: Никадәрле биек очса кош, Баласы да шуна өйрәнә.
һәркемнең бар гомер китабы, Анда синең бөтен үткәнең. Коелгандай имән яфрагы. Ябылалар аның битләре.
Гомерем кырын ничә барладым, — Күп түгелме кысыр җирләре.
Юлым ерак... Күңелем корабын Ерак әйди заман җилләре...
Кабатланмый тәүге мәхәббәт — Яшь хыялның чынга ашканы. Кузгатмый ул кемнең йөрәген. Шундый булсын гомер дастаның!
1965
Без—кичәге фронт кешеләре
Б ез — кичәге фронт кешеләре, Ир башыннан ниләр кичмәгән.
Имәннәрнең нинди ишләре соң Җил-давыллар күреп үсмәгән!?
Танкист дусның әрнеп әйткән сүзе Бүгенгедәй әле исемдә:
<Белим дисәң солдат хезмәтен син, Янып кара танк эчендә..> Сугыш белән бу көн аралары Ерак инде.
Әмма әле дә Дусларымнын авыр яралары Сызлый, гүя, күчеп тәнемә.
Кеше күнеле — гажәп барометр. Күрсәтсә ул жилне-давылны, Тешен кысып, ана кагылмый тор, Анлый белсән нәрсә авырны.. Фронтовиклар — дуенын бер дигәне, Каш жыера торгам түгелләр. Тамырлары кебек бер имәннең. Аерылгысыз безнең күңелләр.
Чын дус итсән кемне ут астында, Ул — ташламас якын дус һаман. Эссе елны, жәйнен уртасында, Янгыр юктан янып сусаган Җирдәй сусый Күңеле чын дустыңның Синен олы күнел хисенә.
Ерак юлда очар кошчык та бит Мохтаж була үзенең ишенә Бутамасын тагым заманнарны. Сугыш уты дерләп, кейрәп тә. Планетамын азмы яралары Болай да бит сызлый йврәктә, Болай да бит сызлый йөрәктә...
Бер уч туфрак
^/^әйләрен Гел беренче Иңләп үттем Фронтташларым белән бергә. Походларда тозлы тирем Азмы тамды шушы жиргә.
Хиросима көле кебек Чиксез кайнар иде ул да, Авыр иде, Хиросима Кайгысы да кушылганга Уттай көйдереп алды сыман. Йөрәгемә кысылганда.
Ут-су аша уздык ерак.
Эльбагача житте туфрак.
Походлардан илгә кайткач.
Туганнарым — Тукай. Такташ
Каберенә сиптем аны.
Күрмәсен, дип, дөнья тагын
Утлы, хәтәр циклоннарны.
Күтәрелеп күмер-көлдән.
Тормыш кабат яңарганда.
Олы дуслык чәчәкләре
Шытсын, дидем, анардан да..
1965
дә, кышларын да эшелонда Кобзарь жирен,
Узып кургаш бураннарын, Безне көткән туганнарның Тоеп күнеле сулкылдавын, Карпатларны иңләп үттем. Гади поход сумкамда мин Бер уч изге туфрак Йөрттем.
Васыять итеп туганымнан, Бөек Кобзарь туфрагыннан Алдым аны ерак юлга.
Утта янып-көйгәнгәме.
Анда нәфрәт йөргәнгәме,