ЯҢАЛЫКЛАР

ДИСКУССИЯ ПОМГЛКЛАРЫ
I960 елда «Социалистик Татарстан» га-
зетасы битләрендә «Г. Тукай. М. Җәлил
традицияләре һәм бүгенге тагар поэзиясе»
дигән темага дискуссия барган иде.
27 декабрьдә Г. Тукай исемендәге клубта
язучылар, тәнкыйтьчеләр, журналистлар,
әдәбият сөючеләр катнашы белән бу дис-
куссияне йомгаклау җыелышы булды.
Җыелышны газета редакторы Ш. Хамма т о в
ачты. Филология фәннәре кандидаты,
тәнкыйтьче Н. IO з и е в дискуссиянең ничек
барганлыгы турында доклад ясады.
Докладтан соң жанлы фикер алышулар
башланып китте. Беренче булып суз алган Җ Т
ә р ж е м а н о н үзенең чыгышын балалар
поэзиясе һәм аның үзенчәлекләренә
багышлады.
«Безнең язучылар арасында. — диде ул. —
тормышларын, иҗатларын балаларга
багыш.таган язучылар елдан-ел кими бара. Ә
яшьләр исә балалар әдәбиятын зурлар
әдәбиятына кучу өчен трамплин итен кенә
карыйлар...»
Аннары у л Ш Галиевнең, Р. Фәйзул-
линнын һәм М. Фәнзуллинаныц балалар өчен
язылган әсәрләрендәге кайбер кимчелекләрне
күрсәтеп үтте.
Шагыйрь Н Д ә ү л и поэзиядә форма һәм
эчтәлек мәсьәләсенә караган фикерләре белән
уртаклашты «Фикерләр, сүзләр музыкаль
формада булсалар гына, ул фикер- ..әрнең
ахырында рифма булса гына мин шигырьне
әсәр дип таныйм. Ләкин беренче планда фикер
торырга тиеш». — диде ул.
Филология фәннәре докторы, профессор X.
Госман исә поэзиянең геле һәм шигырьнең
тезелеше турында эчтәлекле чыгыш ясады.
«Шигырьнең рнфмнк төзелеше халыкның ку
цел музыкасы ул. — днп. оратор форманың
халыкчан булуын яклады.— С. Хәким. X.
Туфан. Ф. Кәрим. Ш. Мөдәррис иҗатларында
шигырьнең яна төрләре куп очрый. Моның
сәбәбе — аларның халык телен, хасиятен
тирәнген белуләрендә. җентекләп, фәнни яктан
өйрәнүләрендә Димәк, бу яна төрләр,
шагыйрьләрнең яңа ачышлары халыкның
үзеннән алынганнар»
Шагыйрь С. Хәким, X. Госман фикерләрен
дәвам итеп, яшь шагыйрьләр иҗатындагы
халыкчанлык күренешләренә, халыкчан тыкка
нигезләнгән яна үзенчәлекләргә тукталды.
«Халыкның у зеннән алынган ачышлар Р
Гатауллин. Р Фәнзуллин. Г. Рәхим. Б. Халимов
шигырьләренә дә хас.— дни рас лады У-'< —
Сугыштан соң поэзиягә килгән Ш Галиев. II
Юзнев. X. Камалов. Г. Афзал. С. Сөлэйманова
һәм башкаларның иҗатлары да һәрберсенең
үзләренә генә хас үзенчәлекле үсеш белән
баралар. Татар поэзиясе яңа эзләнүләр, яна
ачышлар юлыннан бара. Газета битләрендә
алып барылган дискуссия моны ачык ку
рсәтте.»
«Форма шагыйрьнең осталыгына бәй-
ләнгән әйбер. ■— днп башлады сүзен Н.
Исәнбәт —Эчтәлеккә формасыз килеп булмый
. Интонацион шигырь белән Гукай калыбы
арасындагы бәхәсне шагыйрьләр үзләренең
шигырь көче белән хәл итәргә тиешләр.
Хәзерге шагыйрьләр Туканча. Такташ- ча,
турыдан-туры халык ’ белән эш итеп, а гарны
хнсләнлерергә омты гырга тиешләр. Турыдан-
туры халык белән сөйләшә, аң лаша алмыйсын
икән, мона форма белән генә ирешеп булмый».
Н Исәнбәт үзенең фикерләрен раслау өчен
татар һәм Көнчыгыш поэзиясе тарихына
караган куп кенә ышандырырлык дәлилләр
китерде.
Шагыйрь Ш. М а н н у р шигырь тарихы һәм
Г. Тукан, һ. Такташ. М Җәлил, X. Туфан
иҗатлары мисалында тата > поэзиясенә хас
үзенчәлекләр, сыйфатлар турында сөйләде
«Поэзия тарихы, лиле ул аннары. — иске, катып
калган формаларга каршы көрәш тарихы ул.
Ләкин эзләнү коры формага гына кайтып
калырга тиеш түге I . Форманы махсус рәвештә
ясап булмый. Әйтәсе килгән олы хи; форманы
узе алып килә, эчтәлек аны үзе сорый».
Татарстан Язучылары союзы идарәсенең
21 декабрьдә үткәрелгән киңәйтелгән стырышы
«Казан утлары» журналының 7. В. 9 саннарын
тикшерүгә багышланды. Идарә члены Илдар Ю
з и е в бу саннарда басылган әсәрләр,
журналның тематикасы һәм оформлеинесе
турында доклад Ясады.
Докладчы журналның яшь авторларның
әсәрләренә зур урын бирүен уңай яктан
билгеләп үтте.
«Соңгы еллар прозасы. — диде ул* про-
заиклар әсәрләренә бәя биреп. — тормышны
идеаллаштырып, бизәл күрсәтүдән арына
бара. Прозаиклар тормышның катлаулырак
якларына мөрәҗәгать итәләр, чынбарлыктагы
авырлыкларны җиңеп чыгучы авыр язмышлы
кешене үзләренең төп геройлары итеп алалар.
Мондый тенденция X. Сарьянның «Әткәм
һөнәре» повесте, Г. Мөхәммәт- шниның
«Хөсәен абзый». Р. Фәезовның «ё)нием
куллары». М. Маликованыц «Кыр ягы»
хикәяләре өчен характерлы».
Dy саннарда басылып чыккан зур күләмле
әсәрләрнең берсе — яшь язучы X. Сарьянның
«Әткәм һөнәре» повесген- дәге кимчелекле як
итеп, докладчы хикәяләүдәге динамиканың
сүлпәнлеген күрсәтеп үтте. «Әсәрнең герое
көнкүреш ыгы-зыгысы арасында бөтенләй
күмелеп кала. — диде ул.— Вакыт-вакыт
әһәмиятсез хәрәкәтләрне сурәтләү белән
артык мавыгып китеп, автор сюжет җебен
кулдан ычкындырып җибәрә. Әсәрдә авырулар,
үлүләр арты, күбәеп киткән, бу нәрсә укучыны
әсәрдән этәрә. Геройларның портретларын
сурәтләү мәсьәләсенә дә автор зур игътибар
юнәлтергә тиеш».
Докладчы шулай ук Г. Мөхәммәтшнн. М
.Маликова, А. Хәсәнов Һәм башка ав
торларның хикәяләренә дә кнн тукталды, алар
иҗатындагы уңышлы һәм кимчелекле якларны
ышандырырлык итеп күрсәтте.
«И. Салаховның казакъ тормышын бнк
яМпы белеп язган «Ко.тагир» хикәясе, — диде
II. Юзнсв. — романтик стиле, композицион
бөтенлеге, сюжетның киеренкелеге белән
җәлеп итә. Әсәрдән татар теленең төрле бай
огтениКлары. казакъ халык «жаты белән
баетылган образлы җөмләләрне кабат-кабат
укыйсың».
Сонгы вакытта промпкларыбызнын сатира
юмор жанрыннан читләшүләрен докладчы бнк
дөрес билгеләп үтте. Журналда бу жанрга
караган проза әсәрләре бнк аз басыла.
Басылганнары аа ук» тының ю ары
таләптареттә Җавап бирерлек түгел. (.Мәсә-
лән, К. Хәмзиннек «Проблемалы дәрес»
хикәясе)
Гомумән хикәя жанрынын хәле макта-
нырлык түгел. Тәҗрибәле язучылар хикәя
жанрына бик сирәк мөрәҗәгать итәләр,
яшьләр арасында да иҗатларын бу жанрга
багышлаучылар бнк аз.
Журналда басылып чыккан шигырьләр
бер-берсен кабатламыйлар. Г Афзалның
«Ышаныгыз». «Шәрнп урманы». Ә. Малн-
ковның «Яндырытган хатлар». Н. Дәүли- нен
«Онытма». Г. Зәйнашеваның «Китмә,
сандугач», Р. Фәйзуллинның «Снне күптән
күргәнем юк». «Вулканнар бар дннгез тө-
бендә»; Р. Гатауллнннын «Вьетнам турында
уйлыйм». «.Малайлар», Ф Яруллинның
«Сабый чак». Р. Гәрәйнен «Ферма буйларында
эзләр бар». Г Рәхимнең «Рас». Б. Хәлимовнын
«Таң букеты» шигырьләре һәрберсе үзенчә
язылулары белән истә калалар.
«Совет властеның 50 еллыгына». «Әдәби
мирас». «Әдәбият тарихына материаллар»,
«Сәнгать кешеләре» һәм башка бүлек-әрдә дә
киң катлау укучылар өчен мавыгып укырлык
материаллар даими басылып килә. .1.
Аитовның татар театры тарихына багышланган
«Артистның тормыш юлы» исемле язмалары
бнк файдалы һәм кызыксынып укырлык.
Мемуар жанрына карата игътибарны киләчәктә
тагы да үстерү — журналның бурычы.
Соңгы саннарда очеркларның тематикасы
төрләнүе уңай күренеш. Ф. Моста- финның
«Бәхетле кеше», Ж. Мостафннныц «Кечкенә
булса да». Г. Сабитовныц «һәр нигезнең
тарихы бар» очерклары төрле характердагы
һәм төрле һөнәр кешеләре турында
мавыктыргыч ител язылганнар.
«Казан утлары» журналының укучылар
арасында абруе һәм аның тиражы елдан- ел
арта бара. — диде И. Юзиев, докладының
ахырында — Шуңа күрә, укучыларның үскәннән
үсә барган зәвыкларына җавап итеп,
басылачак әсәрләрнең идея-художе- ство
сыйфатын көчәйтү өлкәсендә журнал
редакциясе үзенең эшчәнлеген арттырыр дип
ышанабыз».
Докладтан соң беренче сүзне жтрнат- ның
редакторы Р. М о с т а ф и н алды. У л үзенең
чыгышында киләчәктә журналда нинди
әсәрләр урнаштырылачагы турында әйтте,
редакциянең тормыштагы төрле
проблемаларны журнал битләрендә чагыл-
дыру буенча эшчәнлеге турында сөйләде.
«Ләкин тормышта җитлеккән проблемаларга
азучыларыбыз битараф карыйлар. — диде ул.
—Журналда ятучының ялкынлы публицистик
сүзе аз яңгырый .»
Филология фәннәре кандидаты Г. Хисмәт у
л л и н журналда басылып чыккан кайбер
тәнкыйть ә.әрләре прында сө алада. А.
Отмәл.1 янның «Рев • . а,«етмз • һәм II. Н ■
рулл.тннын Ф JMUX гмрыя- дагы мәкаләләрендә
әйтел ән ф|-г;.»р белән бәхәскә керде.
Шагыйрь X. Туфан журналда басыт- ган
шигырьләргә төпле анализ ясады, кайбер
проза әсәрләренә карата үзенең фикерләре
белән уртаклашты.
Шагыйрь Хәсән Туфан һәм Татарстан
Язучылары союзы идарәсе председателе М.
Әмир дә поэзия һәм гомуми әдәбият турында
мондый сөйләшүләрнең әһәмиятенә
тукталдылар. Матбугат битләрендә дә.
җыелышларда да шундый эшлекле
сөйләшүләрне, фикер алышуларны киләчәктә
дә дәвам иттерүне якладылар.
«КАЗАН УТЛАРЫ» ЖУРНАЛЫНЫҢ
ЧИРАТТАГЫ САННАРЫ БУЕНЧА
ФИКЕР АЛЫШУ
«Журналның 7 санында басылган Ә
Маликов шигырьләре — ди те ул. — ха-
лыкчанлыклары белән аерылып торалар,
замана таләпләренә тулысынча жавап би-
рәләр. Формалары белән дә бу шигырьләр
үзенчәлекле. Р Гәрәй шигырьләре дә ха-
лыкчан, җырлап торалар, ләкин алар.да
шагыйрьнең януы сизелми».
Шулай ук ул Г. Афзал. Р. Файзуллин. Р.
Гатауллин шигырьләрен дә уңай яктан
бәяләде.
Г. Бакир. X. Госман. А. Р а с н х. 3. Нури һәм
башка чыгып сөйләүчеләр дэ файдалы
фикерләр әйттеләр, журналда басылган
әсәрләрнең идея-художество сыйфатларына
да. аларнын тематикасына да киң тукталдылар,
журналның эчтәлеген һәм сыйфатын яхшырту
буенча үзләренең тәкъдимнәрен белдерделәр.
ИЖ.АТ СЕКЦИЯЛӘРЕНДӘ
Шагыйрьләр секциясенең чираттагы
утырышы Питрәч районының Янцевар авы-
лында үткәрелде. Анда Ильич исемендәге
колхоз председателе. «Тормыш атомнары»
һәм «Сабан тургае» исемле шигырь җыен-
тыкларының авторы Р. Рәхнмовның яна
әсәрләре тикшерелде. Яшь авторның әсәрләре
буенча фикер алышуга шагыйрьләрдән Ш
Галиев. X. К а м а л о в, И Юзи ев һәм Р. Гәрәй
катнашты
Шул ук көнне Янцевар урта мәктәбе
укучылары Казаннан килгән шагыйрьләр бе. эн
очраштылар, аларнын яңа әсәрләрен
тыңладылар.
Балалар әдәбияты секциясенең чираттагы
утырышы «Яшь ленинчы» газетасында
басылган хикәяләргә багышланды Яшь
тәнкыйтьче Ф Миннуллин газетада басылган
хикәяләр турында доклад ясады Докладтан сон
чыгын сөйләүчеләрдән А Гыилэ- жев. Г.
Бакиров. Р. Хафизова, В Ихса- нова, М.
Мазунов һ. б лар баталар өчен язылган
хикәяләрнең унышлы һәм кимчелекле
якларына тукталдылар.
Балалар әдәбияты секциясенең декабрь
аенда үткәрелгән икенче бер утырышында яшь
язучы Г Рәхимнең хикәяләре укып' тикшерелде.
Утырыш яшь авторның әсәрләрен Татарстан
китап нәшриятына аерым җыентык итеп
бастырып чыгарырга тәкъдим итте.
ТАТАРСТАН ЯЗУЧЫЛАРЫ СОЮЗЫНЫҢ
ӘЛМӘТ БҮЛЕГЕНДӘ
Әлмәт язучыларының чираттагы утырышы
Барнев Шәехнең «йолдызлар елмайганда»
исемле повестен һәм Карабаш поселогында
яшәүче нефтьче-оператор Имам
Шәрәфетдиновнын «Айсылу» дигән поэмасын
тикшерүгә багышланды. Чыгып сөй-
ләүчеләрдән Г. Ахунов. Ә. Маликов, һ. Сафина
һ. б. лар повестьның уңай һәм кимчелекле
якларын күрсәтеп үттеләр «Айсылу» поэмасы
яшь авторның беренче уңышы дип билгеләнде,
шәһәр газетасына тәкъдим ителде.
13 декабрьдә нефтьчеләрнең М. Горький
исемендәге клубында Эдуард Касый- мовнын
«Гомер ике килми» дигән романы буенча
укучылар конференциясе үткәрелде. Ә.
Маликов язучының иҗат һәм тормыш юлы
белән кыскача таныштырганнан соң,
нефтьчеләр, төзүчеләр, китапханәчеләр.
укытучылар сүз алдылар. Алар романның
халыкчан тел белән, реаль чынбарлыктан алып
язылган булуын билгеләп үттеләр. Э
Касынмовка бик күп сораулар бирделәр
Татарстан китап нәшрияты директоры Г.
Камалиев язучы белән нәшриятның элемтәсе
турында сөйләде.
Алабута дәүләт педагогия институтында 10
декабрьдә татар поэзиясенә багышланган зур
кичә уздырылды. Кичәне кыскача кереш сүз
белән язучы Э. К а с ы н м о в ачты. Аннары
«Татар поэзиясенең илле ел эчендә үсеш
баскычлары» дигән күзәтү белән доцент
Маһинур Ф ә й з у л л ин а чыкты.
Кичәнең икенче өлешендә институтның
үзешчән сәнгать коллективы членнары
язучыларыбызнын әсәрләрен укыдылар, татар
композиторларының җырларын башкардылар.
26 декабрьдә язучы Э. Касыйм ов
Алабугада сукырлар’җәмгыяте клубында
укучылар белән очрашты һәм алар белән
«Октябрь революциясеннән сон беренче
елларда татар әдәбияты» дигән темага әнгәмә
уздырды. Очрашу җанлы үтте һәм укучылар
киләчәктә язучылар белән үзара элемтәне
тагын да ныгытуны үтенделәр.
Азнакай районы Чаллы авылы «Ком-
мунизмга» колхозы китапханәсенең уку
залында «Казан утлары» журналын укучылар
конференциясе булып үтте Колхоз партоешма
секретаре С ә л ах Ш ә р ип о в конференцияне
ачып, журнал һәм анда басылып килгән
әсәрләр турында эчтәлекле доклад ясады.
Журналда басылган әсәрләр буенча фи.
кер алышу шрга урта мәктәп укытучыла-
рыннан Г Ш әр и по в ә. Р. Галиена. Г. Н у р е т
д и н о в а. Г С а ф и и. Н Н у- гайбекова,
китапханә хезмәткәре 1 Вәлиена, почта бүлеге
начальнигы А. Мех ит ов а катнаштылар,
журналның эчтәлеген камилләштерү буенча
үзләренең теләкләрен һәм тәкъдимнәрен
әйттеләр. Г. Шәрипова бүгенге замандашлары-
быз турындагы очеркларга зуррак урын бирү
кирәклегенә басым ясады, язучылар турында
һәм әдәбият тарихына караган материалларны
даими урнаштырып баруны сорады. Ә Г Сафин
яшь язучылар белән укучыларны таныштырып,
аларнын рәсемнәрен һәм кыскача
биографияләрен урнаш
тырып баруны журналның унай сыйфат-
ларыннан берсе итеп бәяләде. Г. Шарипова
исә. журяалнын быелгы саннарында басылып
чыккан әсәрләргә күзәтү ясап, соигы
вакытларда авыл тормышын тасвирлаган хикәя
һәм повестьлар сирәгәйде, дип нәтиҗә ясады.
Аның фикеренә Н Ну- гайбекова да кушылды
«Хәзер.— диде ул. — авыл яшьләре электәге
кебек шәһәргә омтылмыйлар, ә киресенчә,
шәһәрдән авылга кайтырга тырышалар
Яшьләрдә авыл тормышына мәхәббәт
тәрбияләүдә әдәбиятның роле гаять зур. Шуңа
күрә язучыларыбыз авыл яшьләре тормышына
игътибарны киметмәсеннәр иде».
Китапханә мөдире Г Валиева журнал
үзешчән сәнгать түгәрәкләренә ярдәмне
арттырсын иде. дигән теләк белдерде
Бик җанлы үткән фикер алышулардан сон,
журналның актив авторы язучы Р Тихфәтуллнн
«Казан утлары»нта киләсе елда басылачак
әсәрләр турында сөйләде, бүгенге татар
әдәбияты. язучыларның иҗатларына карата
бирелгән бик куп сорауларга карата җаваплар
бирде.
Язучы Р Төхфәтуллин шул ук районның
Таштуган сигезьеллык мәктәбе укучылары
белән очрашты, укучыларга үз әсәрләре
өстендә ничек эшләве турында сөйләде, яна
хикәясен укыды
СУГЫШЧАН ДАН КУБРИГЫ
Күптән түгел Татарстан Язучылары союзы
идарәсенә Владивосток шәһәреннән бер хат
килеп төште. Бу хатта «Александр Суворов»
крейсеры командиры урынбасары икенче ранг
капитаны Я Ибраһимле үзләренең
корабльләрендә «Сугышчан дан кубригы»
оештырылуы турында яза Кубрикта сонет
кешеләренең гражданнар һәм Бөек Ватан
сугышларында күрсәткән батырлыгы
яктыртылган Бөек Ватан сугышының л тендар
герле, татар совет шагыйре Муса Жалил
турындагы материалларга да анда зур урын
бирелгән.
Диңгезчеләр татар шагыйренең ялкынлы
патриотизм, ваганга чиксез мәхәббәт символы
булып яңгырый торган әсәрләрен яратып
укыйлар
МИРСӘЙ ӘМИРГӘ 60 яшь
Январь аенда республикабыз җәмәгать -
челеге күренекле прозаик һәм драматург.
ТАССРныи атказанган сәнгать эшлекле.е.
РСФСР Верховный Советы депутаты. Та-
тарстан Язучылары союзы идарәсе пред-
седателе Мирсәй Әмиргә 60 яшь тулу юбилеен
билгеләп үтте
11 январьда каләмдәш иптәшләре, партия
һәм совет хезмәткәрләре, күп санлы әдәбият
сөючеләр Г. Камал исемендәге Татар дәүләт
академия театры бинасына юбилярны котлау
тантанасына җыелдылар. Юбилярга бик күп
оешмалардан, партия- совет
учреждениеләреннән килгән телеграммалар
укылды, котлау адреслары, бүләкләр
тапшырылды
Язучының тормышы, иҗаты һәм иҗтимагый
эшчәнлеге турындагы докладны филология
фәннәре кандидаты, тәнкыйтьче Бәян Гыйззәт
ясады
Кичәнең икенче бүлегендә республика-
бызның сәнгать осталары зур концерт бир-
деләр.
ДРАМАТУРГЛАР СЕМИНАРЫ
Декабрь аенда РСФСР һәм Татарстан
Язучылары союзлары. ТАССР Культура
министрлыгы Октябрьның 50 еллыгы уңае
белән театрлар репертуары өчен яни пьесалар
буенча семинар сткәрде- ләр Драматург зардан
111 Шапгалиев. Э. Касыймов. Н Дәүли. V
Гыйләжев, Г Ахунов. Ю Әмннов, М. Елизарова,
Г, Зәйнашева. Т Мнңиуллин, М. Хөснн-
мәрдәнов. Т Закиров. Г. Мөхәммәтшин. Р.
Төхфәтуллин әсәрләрен тикшерүгә РСФСР
Язучылары союзыннан Н Сотников.
Бөтенроссня театр җәмгыятенең Мәскәү
бүлегеннән Л. Еремеев. А Боря- ков. РСФСР
Культура министрлыгыннан А Бе ляев шулай ук
респуб. лкабызныч театр белгечләре,
тәнкыйтьчеләр катнашты, лар.