УЯНГАН АФРИКА ҖЫРААРЫ

240 миллион халкы булган Африка континентында иллегә якын дәүләт бар. Культуралары, телләре, тормыш-көнкүрешләре ягыннан бу халыклар бер-берсеннән нык аерылып торалар. Африка халыкларын бергә берләштергән уртак яклар да юк түгел. Аларның кичәгесе авыр һәм шатлыксыз: коллык, камчы, күсәк һәм сыкранулар белән үтте. Безнең көннәрдә Африка халыклары үз тарихларында кискен борылыш кичерәләр. Евразия илләрендәге революция давыллары тәэсирендә уянган африкалылар хурлыклы коллык богауларын җимерәләр. Хәзерге көндә 200 миллионнан артык африкалы азатлык яулап алды. Африка халыкларының азатлык сөюче шагыйрьләре миллионлаган изелүче колларның иреккә, якты киләчәкккә омтылышларын чагылдырып. колонизаторларга каршы нәфрәт белән сугарылган әсәрләр иҗат итәләр. Татарстан китап нәшрияты быел Африка шагыйрьләренең «Давыл- лы Африка» исемле шигырьләр җыентыгын басып чыгара, Җурналның бу санында без укучыларны шул җыентыкка кергән шигырьләрнең кайберләре белән таныштырырга булдык. Нәхид Әбү Зәһра (Мисыр) Өченче бомба ташланмас 1 ' агасакидагы туганнар! Хиросимадагы туганнар! Сездә күкләр диңгезләрдәй Зәңгәрләр... Сездә дә бит хыялланган алар — Бишек җырын сөйгән аналар. Асылмалы чуен күперләр Салават күпере төсле булганнар. Сездә дә бит өмет яшәгән. Балланып пешкәннәр чияләр. Әйтерсең лә, серле тынлыкны Беркайчан да бозмыйк, дигәннәр... Чү! Кинәт Мин нәрсә күрәм — Зәңгәр күкләр җиргә сыена. Чыжлап үтә үлем чалгысы, Җиргә кызыл чыклар коела. Җилләр исә исереп, тилереп, Мәетләргә абынып, сөртенеп. Монда арый хәтта үлем дә, Бу төш түгел... Бар да өнемдә! Ничек инде шунда: — Җиңдек! — дип Быргы кычкырталар як-якта. Ничем итеп шунда, оялмыЯ Роталар тезелә парадка!! Көлләр оча чиксез бушлыкта. Җирне алар каплап алганнар.. Нагасаки. Хиросимада Кел булганнар безнең туганнар! Атом тузаннары Пордә каплый аның йвзенэ; Җан биралмый яткан японның Газиз гомере шунда езелә. Хәтта кояш сунэ утрауда Дәһшәт чәчеп мотор улауга; Ракеталар куккә атыла, Г әудәләре гуя — акула! һәм врәкләр монда җан сорап, Яшел болын буйлап әйләнә. Өченче бер бомба тошәргэ Әзерләнә өстә, күр, әнә! Юк! Без аңа ирек бирмәбез! Без башына аның җитәрбез! Очып килгән афәт бомбасын Күктә чакта ук көл итәрбез! Без тынычлык яклап яшибез! Без мәңгелек дошман сугышка! — Юк, өченче бомба ташланмас! — Юк, ташланмас әчене бомба! Без ант итәбез, Хиросима! 2 Йолдызлар шаһит Хиросимада... Йолдызлар шаһит Нагасакида. Алар күрделәр Үлем атавын; Атауда сулар Канга батканын. Гөлчәчәкләрдән Калды кол генә. Матур уйлардан Калды кол генә. Кеше гәүдәсе — Агуланган көл... Онытма моны. Онытма, гомер! Кешене кеше Көлгә калдырган. Җирләр куырылып Койгән янгыннан. Кешеләр тумый Янып үләргә!.. Яшим! дип туа. Якты көннәрдә. 3 Шушы дөньяда — Ачы дөньяда, Шушы дөньяда — Дәһшәтле дөньяда. Шушы дөньяда — Явыз дөньяда, Кешеләр, Таралмыйк! Гел бердәм атлыйк! Балкый йолдызлар Нагасакида. Балкый йолдызлар Хиросимада... Йолдызлар тыңлый Безне тын гына: — Юк, төшмәс кабат Өченче бомба! Деннис Осадебей (Нигерия) Тәвәккәллек /*\итәр күп сүз! Юк, сөйләмик бүтән. Җитәр, түздем! Үз юлымнан хитәм. Киртәләр күп минем барыр юлымда, Дошман яный уңымда һәм сулымда. Мин, барыбер, үземнекен итәм! Ват ишеген, Кер китапханәгә. Ач китапның Бикләнгән битләрен. Беп борынгы кульязма серләрен. Йотылып укы акыллы сүзләрен. Син шулай ит — үзеңнекен эшлә! Диңгезләр кич. Акыл кечен бел син. Әлифбаны Балаларың белсен. Галимнәрнең ачкан ачышларын. Син белергә тиеш барын-барын. Син шулай ит — үзеңнекен эшлә! Флавиен Ранаиво (Мадагаскар) Бер гашыйкның җыры С . «исәң мине шулай сөи — Шәүләң кебек булмасын: Ул була кендез генә, Ә без булыйк гел бергә! Сойсәң мине шулай сай — Борыч кебек булмасын: Ул эчне яндырса да, Бегәм тамак туймасын. Сейсәң мине шулай сей — Мендәр кебек булмасын: Тонлә бергә дә бит сез. Тик аерыласыз кендез! Сойсәң мине шулай сей — Доге кебек булмасын: Аны кабып йотасың һәм шундук онытасың! Сойсәң мине шупай сей — Бапдаи татлы булмасын: Балны бар да ярата. Күп бал күңел болгата! Сойсәң мине шулай сей — Булмасын төче сүздәй: Ул бик татлы тоела — Тик борчактай коела! Сойсәң мине шулай сей — Тәмле теш кебек булсын. Әйләнсен аннан өнгә. Бар денья онытылсын! Аманква Опоку (Гана) Елга ТИ ■* ин — Елга, Кып-кызыл Елга— Башланам мин Таулар арасыннан. Койган җирем — Тынгысыз океан. Мин бу юлдан Бүген генә түгел, Одаманкома чорыннан бирле агам— ‘ Одаманкома— Мәңгелек, исеме. Мин — Елга, Елга мин... Инде моннан Бик күп еллар элек Үзем сайлап авыр юлга чыктым... Таш кыялар аша Юл салганда, Дулкыным белән Барын юдым, ектым. Мин — Елга, Елга мин... Миңа кешеләр. Ял сәгатьләрендә, Дулкынымда Ял итәргә килә. Балыкчылар миндә Ятьмә сала. Макталам мин. Миңа рәхмәт ява. Мин — Елга, Елга мин... Чакрымнарны артымда калдырып. Кызу ярлар буйлап Алга чабам. Андый юл үтмәгән Хәтта ата-бабаң! Эчәргә дип кабан дуңгызлары Суларыма тешкән чагында, — Бернигә дә кирәк түгелсез, дим... Колен ага бирәм тагын да. Мин — Елга, Елга мин... Миндә леопардлар су эчәләр, Крокодиллар мыжлап кайнап ята. Буар еланнар, хәшәрәтләр... Барысы миндә. Барысын күрәм. Барысын хәтерлим мин... Мин — Елга, Кып-кызыл Елга... Мин йок-йок ташлар, Алтын-комешпэр ташыйм; Кон-тон юам. Мин ярларны ашыйм. Белом: кайда рудалар бар Ләкин кирәк түгеп миңа алар! Мин — Елга, Мин ашыгам чиксез диңгезгә. Ә. Сннегулов тәрҗемәләре.